بنام خدا
مقدمه :
در آغاز زندگی بشر ، انسانها فاقد صنعت و حرفه های عمده و گروهی بوده و هر فردی وظایف زندگی خود را شخصاً انجام داده و نیازهای حیاتی خود را برطرف می ساخته است . لیکن بازگشت زمان به دلایل متعددی چون شهرنشینی و توسعه شهرها و پیشرفت فرهنگ و تمدن ، افزایش جمعیت و پاره ای عوامل دیگر ، رفته رفته زندگی انسانها دچار دگرگونی گردیده و بتدریج مشاغل و بتدریج مشاغل و حرف گوناگون ، از فعالیت ها در زیر اقیانوسها گرفته تا تکاپو در ارتفاعات کم فشار راز کار در برابر گوره های گداخته با صدها درجه حرارت تا تلاش در سرمای قطبی و ... پدید آمده است . تا جائیکه گاهی انسانها مجبورند در تلاش معاش ، در محیط های بسیار سخت و مشکل به کار و فعالت پرداخته و خطرات فراوانی را بجان بخرند . گاهی شرایط محیط کار به اندازه ای طاقت فرسا است که اگر دانش بشری کمک نکرده و مشکلات را هموار نسازد نه تنها کار و فعالیت بلکه حیات انسان نیز در آن شرایط غیرممکن می گردد .
فصل اول
بیماریها ناشی از کار در اثر عوامل مکانیکی
ماشین هایی که با نیروی برق ، فشار هوا و بخار ، مواد نفتی و غیره مورد استفاده در صنایع هستند غالباً دارای قسمت متحرک یا گردان می باشند نبودن حفاظ های مناسب روی آنها هنگام کار احتمال خطراتی برای کارگرانی که مشغول کار با دستگاههای مذکور هستند بوجود می آورد .
طبق آماری موجود در حوادث کارگری بیشترین انها مربوط به کار با چنین ماشین هایی می باشد که دارای قسمت هایی متحرک و گردان هستند مانند آسیاب ، پرس ها ، اره ها ، دستگاههای تراش ، پلاستیک سازی ها ، دستگاههای ریسندگی و بافندگی چرخ گوشت و برش و غیره . نحوه کار این ماشین ها بوسیله راه اندازی ، یک دستگاه الکتروموتور انتقال حرکت ان توسط تسمه فلکه ، چرخ و زنجیر ، چرخ دنده ، چرخ و دنده ، چرخ لنگره ، شافت و غیره انجام می شود .
اصول و شرایط حفاظ گذاری دستگاهها بشرح زیر می باشد :
1-وسائل حفاظتی باید حفاظت را بنحو کامل تامین کند .
2-حفاظ باید از داخل شدن قسمت های مختلف بدن کارگر به منطقه خطر هنگام انجام کار به هر ترتیب پیشگیری کند .
3-حفاظ نباید برای کسانی که آنرا بکار می اندازند ایجاد ناراحتی یا اشکال نماید .
4-بهتر است حفاظ جدای از ماشین باشد .
5-حفاظت بایستی بطور خودکار یا به حداقل کوشش بکار افتد .
6-دستگاههای حفاظتی نه تنها باید کارگر را در برابر مخاطراتی که معمولا پیش می آید ، بلکه حوادث پیش بینی نشده نیز بکار ارتباط دارد نامبرده را محافظت کند .
7-دستگاه حفاظتی خود نباید منبع و منشاء خطراتی برای کارگر بهنگام کار با دستگاه باشد .
8-دستگاه حفاظتی باید طوری قرار گرفته باشد که مزاحم و روغن کاری ، تنظیم و تعمیر ماشین نگردد .
9-وسیله حفاظتی باید بادوام بوده و در مقابل آتش و مواد خورنده مقاومت کافی داشته باشد .
10-دستگاه حفاظتی باید متناسب با ماشین و کاری که انجام می گیرد باشد .
فصل دوم
بیماریهای ناشی از کار در اثر عوامل فیزیکی
عوامل فیزیکی محیط کار از جهت تامین سلامت کارگران و بالا رفتن سطح تولید مورد نظر کارشناسان و صاحب نظران صنایع می باشد وجود هوای پاک و سالم ، تامین نور کافی و حرارت مکفی جهت سالم سازی محیط کار در درجه اول اهمیت قرار دارد . وجود آب مخصوصاً به صورت لوله کشی در کارگاهها و کارخانجات جهت مصارف صنعتی ، استحمام و آشامیدن از واجبات است . همچنین استفاده از وسایل فنی خاص که تامین کننده آسایش و سلامت کارگران است مانند : دستگاههای مکنده ، تهویه و کولر ، شوفاژ ، ضروری و لازم است .
بیماریهای ناشی از کار در اثر عوامل فیزیکی محیط کار عبارتند از :
1-بیماریها و عوامل ناشی از نور و روشنایی
2-بیماریها و عوارض ناشی از گرما ، سرما و رطوبت
3-بیماریها و عوارض ناشی از اشعه ، مواد رادیواکتیو
4-بیماریها و عوارض ناشی از ارتعاشات و صدا
5-بیماریها و عوارض ناشی از فشار هوا و اتمسفر
باید ذکر کرد که اگر این عوامل از حدود لازم و قابل تحمل بالاتر و یا زیادتر گردیده و یا در بعشی از مواقع در صورتی که از حدود توصیه شده در استانداردها کمتر یا پائین ترباشند ایجاد عوارض و یا مسائل خاصی را خواهند نمود که لازم است در هر مورد در رفع اشکال موجود اقدام نمود .
نور و روشنایی
پیشرفت صنایع ازدیاد واحدهای صنعتی و تولیدی و احتیاج روز افزودن به راندمان بیشتر صنایع جهت تامین احتیاجات مصرف کنندگان ایجاب می کند که در بیشتر در محوطه های بسته در مدت شب و روز ادامه داشته باشد . بنابراین استفاده از منبع نور مصنوعی (الکتریکی ) به تدریج توسعه یافته است .
1-روشنایی : روشنایی جهت جریان نوری را گویند که روی سطح (قطعه کار ) تابیده و بر روی آن توزیع شود ، این جریان روشنایی بر چشم اثر گذاشته و موجب دیدن می شود .
2-درخشندگی «1» : هر گاه به شیئی نور تابیده شود بر اثر انعکاس نور تابیده شده شیئی رویت می گردد هر قدر شدت نور تابیده شده بیشتر باشد جزئیات بهتری از شیئی دیده می شود و در نتیجه درخشندگی آن بیشتر گردد .
2-خیره کنندگی «2» : در صورتی که درخشندگی سطح زمین کار یا محیط اطراف بیش از درخشندگی شیء مورد نظر باشد ، خیره کنندگی بوجود می آید .
خیره کنندگی دو نوع است :
الف-خیره کنندگی مستقیم .
ب-خیره خیره کنندگی غیرمستقیم
اهداف تامین روشنایی کافی و صحیح :
1-حداکثر حفاظت از بینائی کارگران و کارکنان .
2-نقصان عوامل ایجاد خستگی و فشار «3» حاصل از روشنایی ناکافی
3-پیشگیری از سوانح .
4-افزایش راندمان کار
5-بهبود کیفیت محصول .
انواع روشنایی :
بطور کلی روشنایی را به دو نوع بر حسب منبع تولید تقسیم می نمایند.
الف-روشنایی طبیعی با نور ب-روشنایی مصنوعی یا الکتریسیته
شرایطی که در مورد طراحی و استفاده از روشنایی طبیعی می بایست رعایت گردد عبارتند از :
1-پنجره ها باید طوری نصب گردد که روشنایی طبیعی بطور یکنواخت به کلیه نقاط کارگاه برسد .
2-با توجه به اینکه شیشه ها یک عامل بالقوه ایجاد خیره کنندگی
می باشند ، لذا پنجره ها باید طوری نصب شوند که از ایجاد خیره کنندگی و همچنین تابش نور مستقیم به چشمها جلوگیری بعمل آید .
3-سقف و قسمتهای بالایی دیوارها به رنگ روشن بمنظور افزایش راندمان روشنایی وارده از پنجره ها رنگ شده و قسمت پائین دیوارها برای ایجاد شرایط آسایش بینایی به رنگ تیره رنگ تیره رنگ آمیزی می گردد .
4-بهترین نوع پنجره ، پنجره ای است که تا نزدیکی سقف ادامه داشته باشد قسمت بالای پنجره موثرین قسمتی برای ورود نور به درون محوطه است بنابراین مناسبترین ارتفاع پنجره ها تا 25 سانتی متری سقف می باشد که در این حالت حداکثر استفاده از روشنایی طبیعی کامل می شود .
5-روشنایی طبیعی باید از سمت چپ یا مقابل به سطح کار برسد و فاصله آن از 8 تا 10 متر متجاوز ننماید در خصوص طرح روشنایی کارگاهها جداول و منحنی هائی موجود است که می تواند مورد استفاده قرار بگیرد ، نکته ای که یادآوری آن کافی می باشد این است که مقدار ورودی نور طبیعی از میان پنجره ها بستگی به تمیزی و نظافت شیشه ها دارد .
ب-روشنایی مصنوعی یا الکتریسیته :
نور صمنوعی که یکی از منابع اصلی تهیه آن الکتریسیته می باشد جهت استفاده در کارگاهها در مواقعی که استفاده از نور طبیعی امکان پذیر نیست بکار می رود .
بطور کلی نور مصنوعی بوسیله عوامل زیر تهیه می شود :
1-منابعی که نور آن در در اثر سوختن مواد جامد مانند موم -
روغن های نباتی و معدنی ، نفت یا مواد گازی (گازهای نفت - استیلن)بدست می آید .
2-منابعی که نور آن در اثر حرارت حاصله از عبور جریان بوجود
می آید مانند لامپهای الکتریکی رشته دار قوسهای الکتریکی و لامپهای انکانه سانس .
3-لامپهای تخلیه الکتریمی در گاز مانند لامپهای جیوه ای ، لامپ سدیم ، کامپ نئون .
4-لامپهای فلوئورسانت .
مشخصات اصلی که باید یک منبع روشنای مصنوعی داشته باشد به قرار زیر است :
1-حتی الامکان روشنایی مصنوعی باید به روشنایی طبیعی نزدیک باشد .
2-اشعه ماوراء بنفش آن کم باشد .
3-درخشندگی معتدل و سطح تشعشع کافی داشته باشد .
4-حرارت زیاد ایجاد نکند .
5-هوا در اثر محصولات حاصله از اشتعال خود آلوده نکند .
طریق انتشار نور مصنوعی :
1-روشنایی مستقیم
2-روشنایی غیرمستقیم
3-روشنایی غیرمستقیم
واحد روشنایی :
مقدار روشنایی را با واحدی بنام لوکس سنجید و آن عبارتست از مقدار روشنایی که از یک منبع به شدت یک شمع و به فاصله یک متر به واحد سطحی می رسد ، مقدار روشنایی که از یک منبع نور به یک صفحه می رسد به عوامل زیر بستگی دارد .
گرما و سرما در رطوبت
یکی از ویژگی های با ارزش انرژی قابلیت تبدیل آن به انواع انرژیهای دیگر است .
گرما پست ترین نوع انرژی می باشد و اکثر انرژی ها به گرما و حرارت تبدیل می شود .
حال اگر بعلت فعالیت و کار و یا درجه حرارت محیط تعادل حرارتی بدن بهم بخورد انواع عوارض بیماری بوجود می آید .