دانلود مقاله وضعیت شبکه آب و فاضلاب شهرستان محمودآباد از توابع استان مازندران

از زمانی نه چندان دور هر سال با فرارسیدن فصل گرما، معضل کم آبی شهرهای کشور و نگرانی از پیامدهای اجتماعی آن، دغدغه ی خاطر متولیان و مسؤلان شهری کشور است.

هر سال که می گذرد بر تعداد شهرهای کم آب کشور افزوده می شود، گستره ی بی آبی و کم آبی از شهرهای کوچک عبور می کند و شهرهای بزرگ و حتی پایتخت کشور را فرا می گیرد.

این در حالی است که در دهه اخیر و در سال های پس از جنگ تحمیلی، به ویژه در دهه ی گذشته بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری های ملی در بخش آب هزینه شده است و علاوه بر مهار آب ها و توسعه ی تأسیسات گوناگون آبی، با نهادینه ساختن بخش آب و فاضلاب شهری، زمینه ی توسعه ی پایدار در این بخش فراهم شده و دستاوردهایی فراتر از هدف های پیش بینی شده در دو برنامه ی اول و دوم توسعه به دست آمده است.

اما به رغم این تلاش ها، باز هم دامنه ی معضل کم آبی در شهرهای کشور سال به سال فزونی می یابد.

نباید از یاد برد که کم آبی، به عنوان تفاضل مثبت تقاضا و تولید، یک معلول است که همچون سایر مجهولات، برای فایق آمدن بر آن باید در ابتدا علت را جست و جو کرد.

چه در صورتی که علت ها به درستی تببین و شفاف شود، دستیابی به راه حل ها چندان دشوار نخواهد بود.

بروز معضل کم آبی در شهرهای کشور در دو بخش فقدان ساختار مدیریت هماهنگ شهری مناسب و محوریت مدیریت آب بر توسعه ی سازه یی و غفلت از مدیریت تقاضا (مصرف) قابل بررسی و تحلیل است.

شرکت های آب و فاضلاب که عهده دار تهیه و توزیع آب شهرهای کشور هستند، همچون سایر نهادهای شهری، واحدهای خدماتی محسوب می شوند که عملکرد آنها در مجموعه ی خدمت دهی های شهری معنا می یابد.

واقعیت این است که هر چند خشکسالی سال های اخیر، رخداد تنش های آبی را در بخش های شهری و کشاورزی تشدید کرده است، اما موضوع خشکسالی و کم آبی در پهنه ی وسیعی از این سرزمین، نه مسئله ی دیروز و امروز که پیشینه یی طولانی دارد و با تاریخ این سرزمین عجین است.

مشاهده ی بناهای آبی باستانی در گوشه و کنار و تأثیر شگرف آب در آداب و رسوم و فرهنگ مردمان ما، گواه آن است که آب و تأمین آن یکی از دغدغه های مهم فکری گذشتگان ما بوده است.

و هر چند که پیشینیان توانستند با افزایش دانش فنی خود در مهار و استحصال آب ها (مدیریت تأمین)، مصرف این کالای حیاتی را با توانایی های خود و امکانات طبیعی بهینه به سامان درآورند (مدیریت تقاضا)، اما امروزیان به دلایل گوناگون و به رغم برخورداری از فناوری های نوین، به دلایلی از انجام این مهم درمانده‌اند که دلایل نیازمند بررسی است.

مدیریت آب شهری به عنوان یکی از ارائه کنندگان خدمات زیربنایی، تنها زمانی قرین موفقیت خواهد بود که برنامه ها و عملکرد آن در قالب مدیریت شهری و هماهنگ با فعالیت سایر نهادهای خدماتی به انجام رسد.

فقدان برنامه ریزی و مدیریت شهری مناسب و کارآمد که توسعه ی بی رویه ی شهرها، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و ظهور کلان شهرها تنها نمونه هایی از آن است، همراه با انبوهی جمعیت و عدم تناسب امکانات موجود شهری برای پاسخگویی به نیازمندی های آن سبب شده است تا نهادها خدماتی، هر یک بدون توجه به هدف های مجموعه ی مدیریت واحدهای شهری، گاه در تقابل با یکدیگر عمل کنند.

پیامد عدم جامع نگری در برنامه های شهری و توسعه ی بی رویه و برنامه ریزی نشده ی شهرهای کشور، بدون در نظر داشتن شیوه ی تأمین و ارایه ی خدمات آن بوده است تا دشواری های زندگی شهری روز به روز ابعاد وسیع تری یابد.

دشواری هایی همچون ترافیک، خدمت دهی‌های درمانی و آموزشی، آلودگی هوا و به تازگی کم آبی، همگی از فقدان برنامه و مدیریت شهری کارآمد حکایت دارد و درست به همین دلیل است که در بخش آب شهری، به رغم دستاوردهای سترگ در توسعه ی تأسیسات و نهادینه ساختن خدمت دهی ها، معضل کم آبی همچنان رخ می نماید.

خشکسالی سال های اخیر کشور نشان داد که موفقیت در مدیریت آب تنها با تکیه بر توسعه ی سازه یی ممکن نیست و علاوه بر مدیریت تأمین که هدف آن پاسخگویی به تقاضای آب از طریق توسعه ی منابع و تأسیسات است، رویکردهای مدیریت تقاضا (مدیریت) نیز با هدف ایجاد توازن میان ظرفیت تأسیسات و منابع با میزان تقاضا مبنی بر بهره وری بهتر از تأسیسات و افزایش کارآمدی مصرف باید مورد توجه قرار گیرند.

نباید تصور شود که مدیریت تقاضا، تنها بر جنبه های تبلیغاتی و جلب توجه همگانی متمرکز است.

مدیریت تقاضا نیز همچون سایر مدیریت ها، از زیر مجموعه های متعددی همچون فنی و مهندسی، اقتصادی و سرانجام فرهنگی بهره می برد که تنها در بخش فنی و مهندسی آن، استفاده بهتر از آب در تأسیسات با تذکید بر بازچرخانی و کاهش هدرروی آن، کنترل فشار در شبکه ی توزیع و استفاده از لوازم و تجهیزات صرفه جویی آب، و فعالیت های فرهنگی تنهایی یکی از رویکردهای مدیریت تقاضا را تشکیل می‌دهد و بخش قابل توجهی از برنامه های آن به درون سازمان و ارتقای کارآمدی آن باز می گردد.

جان کلام آن که موفقیت در مدیریت آب شهری تنها در قالب مجموعه ی سازگار مدیریت شهری و هماهنگ با سایر نهادهای خدماتی ممکن خواهد بود و در مجموعه ی وزارت نیرو نیز علاوه بر مدیریت تأمین، پی ریزی نهادهای مدیریت تقاضا با زیرساختی مطمئن و کارآمد و هدف هایی تعریف شده برای ایجاد توازن میان تولید و مصرف ضروری است و در مدیریت تقاضا روی سخن قبل از آن که با جامعه و مردم باشد، متوجه سازمان و مسؤلان آن خواهد بود.

مقدمه شهر محمودآباد از شهرهای ساحلی استان مازندران و در5215 طول شرقی و3636 عرض شمالی و 80 کیلومتری مرکز استان مازندران واقع شده است.

جمعیت این شهر در سال72 برابر16647 نفر و در سال75 برابر 19252 نفر می باشد عمده فعالیت مردم منطقه کشاورزی و صیادی بوده و همچنین در بخش توریسم هم فعالیت دارند.

این شهر از شهرهای توریستی مازندران که هر ساله در فصل تابستان پذیرای هزاران مسافری است که خواهان استفاده از آب دریای خزر می باشند، و این امر نیازمند محیطی بهداشتی می باشد معهذا عدم رعایت نکات بهداشتی مانند تخلیه زباله در معابر عمومی و تخلیه فاضلاب در انهار نمای زشتی به این شهر داده که جای دارد از طرف مسئولین مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

در شرایط فعلی جمعیت شهر بالغ 25430 نفر (سال85) می باشد.

مشکلات دفع فاضلاب و آب های سطحی شهر محمودآباد همانطوری که قبلاً ذکر شده است محمودآباد در قسمت ساحلی مازندران قرار دارد و به علت بالا بودن سطح آب های زیرزمینی، امکان استفاده از چاه های جذبی وجود نداشته و همچنین عدم وجود شیب کافی و مسطح بودن شهر، موجب بروز مشکلات عدیده ای در دفع فاضلاب و آب های سطح گردیده است.

جهت جمع آوری آب های سطحی در سطح شهر از کانال های سرپوشیده و کانیوهایی با ابعاد مختلف استفاده شده که بسیاری از آنها بدون رعایت مسائل فنی اجرا شده است، کانال فوق نهایتاً وارد شبکه اصلی شده و به رودخانه می ریزد.

متأسفانه مشکل دفع فاضلاب خانگی باعث شده که اکثر مردم جهت تخلیه فاضلاب از این کانال ها استفاده نمایند که ضمن آلودگی محیط زیست و از بین بردن آبزیان، منظره بسیار زشتی به محیط شهر داده است.

با توجه به بررسی های به عمل آورده در سطح شهر مشاهده شده است نهرهای موجود پر از آشغال و تخلیه گاه فاضلاب خانگی می باشد و همچنین عدم شیب مناسب در کف بستر نهرها و رودخانه ایجاد ماند نموده که این موضوع باعث سیاه شدن رنگ آب که نشان دهنده ی (بی هوازی) شدن نهر و ایجاد بوهای زننده و رشد و تکثیر حشرات موذی می گردد.

از آنجایی که دسترسی کودکان به نهرها آسان و گاهاً در حاشیه آن به بازی می پردازند، شیوع انواع بیماری های واگیر محتمل می باشد.

لازم به ذکر است که نهرهای داخل شهر به رودخانه ای به نام « شهر رود» تخلیه می گردند و رودخانه فوق نیز پس از طی مسافت چند صد متر به دریا می ریزد و از آنجائی که در کنار دریا مردم منطقه و مسافرین هم مشغول شنا کردن می باشند، منجر به تماس مستقیم آنها با فاضلاب خانگی می گردد که این امر می تواند شیوع گسترده بیماری های واگیر و منطقه به وسیله آب را در پی داشته باشد.

پیشنهادات با توجه به مشکلات موجود و عدم دفع بهداشتی فاضلاب، طراحی و اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب و تصفیه خانه برای شهر ضرورت خاصی دارد و چنان چه این امر صورت نگیرد می تواند مشکلات شدید بهداشتی و زیست محیطی را در منطقه ایجاد نماید.

ضمن بازدید از منطقه مشخص شد که تعدادی از لوله های جمع آوری آب های سطحی به نهرهای داخل شهر تخلیه می گردد، ولی عمق لوله در محل تخلیه به رودخانه بدون در نظر گرفتن ارتفاع آب رودخانه بوده است.

لذا در موقعی که آب رودخانه بالا می آید خصوصاً در مواقع بارندگی، آب های سطحی منتقله به وسیله لوله قادر به تخلیه در رودخانه نبوده و در جهت عکس در لوله ها به جریان درمی آید، لذا با توجه به اجرای غیر اصولی شبکه آب های سطحی نیاز به طراحی شبکه ای فنی و محاسبه شده می باشد تا بتوان به نحو مطلوب آب های سطحی منطقه را جمع آوری و دفع نمود.

در کوتاه مدت نیز شهرداری می باید از تخلیه فاضلاب خانگی در کانیوها و لوله های اصلی جمع آوری آب های سطحی و نهرهای موجود جلوگیری نماید، همچنین شهرداری می تواند نسبت به لایروبی و جمع آوری آشغال و مواد جامد از نهرهای سطح شهر اقدام نماید که این امر علاوه بر تسهیل در جریان نهرها و جلوگیری از باعث زیبایی منظره شهر می گردد.

نتیجه گیری اجرای شبکه جمع آوری و تصفیه و دفع فاضلاب و شبکه جمع آوری آب های سطحی در شهر محمودآباد ضمن بالا بردن سطح بهداشت عمومی و جلوگیری از آلودگی محیط زیست منجر به کاهش هزینه های درمانی شده و از نظر اقتصادی نیز مهم می باشد.

با بالا بردن سطح بهداشت و زیباتر شدن شهر در اثر رعایت بهداشت، توریست بیشتری جذب شهر شده و ضمن افزایش تعداد مسافران، اقتصاد شهر نیز پیشرفت قابل ملاحظه‌ای خواهد نمود و بازار کار بیشتری برای اهالی منطقه ایجاد می گردد.

به طور کلی تأمین آب شرب شهر محمودآباد از چهار حلقه چاه می باشد و ظرفیت مخازن این شهر در مجموع7300 متر مکعب می باشد.

ناگفته نماند که آب ورودی به مخزن از قبل با سیستم کلرفیاتور گازی کلرینه می شود.

و سیستم کلرزنی گازی در بالا دست یعنی در محل چاه شماره3 لاصفا قرار دارد.

مجموع آبدهی کل چاه ها146 لیتر در ثانیه می باشد.

مقدمه افزایش بی رویه جمعیت در جهان حاضر مشکل اساسی برای محیط زیست ایجاد نموده و تأمین مواد غذایی و آب سالم بهداشتی از عمده ترین مسائلی است که نیاز به برنامه دقیق و به کارگیری از تکنولوژی پیشرفته در حل آن دارد.

در بررسی آب سالم و بهداشتی شهر و تأمین آن قدم اول شناخت وضعیت موجود و بررسی امکانات برای حداقل5 سال آینده می باشد.

در این راستا اساسی ترین کار شناخت منابع تأمین کننده آب و امکان یا عدم امکان در بهره برداری آن می باشد.

پس از آن مسائلی مربوط به چگونگی انتقال و دسترسی عموم به آب سالم و بهداشتی پرداخته و دقیقاً مقدار مصرف مورد نیاز شهر و شخص و پس از آن تعیین هزینه نمایند.

در وضعیت کنونی جهت حل مشکل کم آبی بررسی امکانات موجود و چگونگی بالا بردن راندمان دستگاه های منابع تأمین کننده آب از یک طرف و بررسی شبکه شهری و مقدار نشت از طریق لوله ها و شبکه های قدیمی پوسیده و شکسته شده از طرف دیگر جهت تعیین میزان هزینه برای اصلاح آن از اهداف اساسی به شمار می آید.

در این خصوص برای شهر محمودآباد کلیه موارد اشاره شده فوق بررسی شده و نتایج به صورت پیشنهاد در پایان گزارش آورده شده است.

امید داریم که این گزارش گاهی هر چند کوچک در حل مسائل و مشکلات این شهر برداشته و انشاءالله با بررسی سایر کارشناسان در این خصوص مشکل کم آبی در استان حل گردد.

1- ویژگی های جغرافیایی شهر شهرستان محمودآباد با جمعیت بالغ بر16375 نفر از جمله شهرهای ساحلی استان مازندران بوده که دارای آب و هوایی خیلی مرطوب می باشد.

این شهر در ارتفاع22 متری از سطح دریای آزاد قرار داشته و میزان بارندگی و تبخیر سالیانه آن به ترتیب برابر1000و900 میلیمتر با دمای15 درجه سانتی گراد می باشد.

شهرستان محمودآباد به دلیل واقع شدن در مناطق ساحلی در فصول گرم پذیرای مهمان‌های زیادی از شهرهای مختلف کشور می باشد.

لذا مصرف آب نیز در تابستان به حداکثر مقدار می رسد.

2- زمین شناسی هیدروژنولوژی تنها رودخانه ای که از داخل شهر محمودآباد عبور می کند که از انشعابات رودخانه هرازبوده و در مسیر خود پساب های آب کشاورزی و شهری به آن اضافه می گردد.

این رودخانه در انتهای مسیر خود به دریای خزر می ریزد سطح آب های زیرزمینی این شهر به طور متوسط در5 متری قرار داشته و جهت شیب هیدرولیکی آن نیز از جنوب به سمت شمال می باشد.

بارندگی زیاد و وجود پتانسیل آبی قوی در قسمت ساحلی این شهر حتی در زیر دریای خزر چشمه هایی با آب شیرین ایجاد شده که در میزان شهری آب در این قسمت از دریا تأثیر گذاشته است.

در بررسی زمین شناسی این شهر بیشتر به اواخر دوران چهارم که در تشکیل سفره های زیرزمینی از اهمیت خاصی قرار دارد پرداخته می شود.

رسوبات این مناطق اکثراً از سطح زمین تا اعماق شامل رس- ماسه و سیلت از نوع دریایی می باشد که بر اثر پسروی و پیشروی سطح آب دریای خزر طی زمان ها گذشته حاصل شده است.

به علت باقی ماندن آب دریا هنگام پسروی باتلاق ها و مناطق کولایی ایجاد شده که امروزه با حفر چاه ها در این مناطق آبی با کیفیت بد همراه با مواد آلی برداشت می‌گردد.

این مناطق اکثراً موضعی بوده و تا قسمت میانی دشت (گالش پل) شروع رسوبات آبرفتی مخروط افکنه هراز ادامه دارد.

3- آب شهری الف- منابع تأمین آب: منابع تأمین کننده آب شهر در حال حاضر توسط بهره برداری از سه حلقه چاه واقع در مسیر جاده محمودآباد به آمل مطابق کروکی و نقشه های ضمیمه گزارش تأمین می‌گردد.

بررسی دبی آزاد چاه ها نشان می دهد که هر چه فاصله از مناطق ساحلی و مخزن دورتر شویم مقدار آبدهی چاه ها بیشتر می گردد این مورد به دلیل قرارگیری چاه ها در محدوده مخروط افکنه می باشد.

در این قسمت با داشتن اطلاعات اولیه مشخصات چاه‌ها (ضمیمه گزارش) کمیت و کیفیت چاه ها و پمپ ها بررسی شده و نتیجه در پایان آن جهت اخذ تصمیمات بعدی آورده شده است.

چاه شماره 1: استفاده نمی شود.

درwT 8/55=Q چاه شماره2 n.8= I از چاه شماره 2 تا 1 با دبی145 لیتر در ثانیه v.38=V Hp.56= p از چاه شماره1 تا مخزن 145 لیتر در ثانیه افت در پمپ Hlx=0/6 افت خط Hlx=2/38m Hlv=1/58 Hln=51m Hlt=2/1 Hlt=5/52 Hlt=58/9 ارتفاع مانومتریک86=20-1/2+9/58+45=H چاه شماره 3 الف- زمانی که چاه شماره2 نیز درwT90Q= در حال پمپاژ باشد.

HP56= PHP v380=V n80=I افت در پمپHlx=2/88m افت در خطHlx=4/27m تا چاه شماره 2، 2 تا مخزن Hly=2/4(k=10/15) Hlx=53/38 Hlt=7m Hly=5/52 Hlt=63/17 M77=(20-)+17/63+7+27=H ب- زمانی که چاه شماره 2 از مدار خارج باشد.

مقدار افت خط از چاه شماره 2 تا مخزن 23 متر می باشد و M5= Hly M42=(20-)+28+7+27=H لازم به توضیح است: مقدار دبی اندازه گیری شده از طریق جهت در مخزن زمینی محمودآباد زمانی که دو چاه در حال پمپاژ باشند برابر حدود 70 لیتردر ثانیه می باشد.

ارتفاع زیاد منبع، هوای سرد، نبود اپراتور ماهر جهت نصب سوند الکتریکی ناچاراً کلیه کارها توسط کارشناس صورت گرفته است و آماده برای اندازه گیری گردید در ساعت12 نیمه شب پمپ ها خاموش شده و شهر مستقیماً از منبع هوایی تغذیه گردید اندازه گیری در هر 15 دقیقه تا ساعت 5 صبح مورخه30/6/71 ادامه داشته است رقم مربوطه به صورت جدول درآمده و با داشتن مساحت مخزن و تغییرات سطح آب، حجم کلی اب مصرفی در هر 15 دقیقه محاسبه گردید.

نتیجتاً کمترین مصرف از ساعت 3 لغایت 30/3 دقیقه حدود68/9 مترمکعب (در هر15 دقیقه) محاسبه گردیده است.

5- محاسبات: الف- تفسیر نمودار ستونی: تغییرات مصرف تا ساعت 3 نیمه شب مربوط به مصرف شهر و پر کردن منبع هوایی یکی از روستاهای تابعه شهر با لوله 2 اینچ می باشد.

با توجه به وضعیت شغلی مردم این شهر که اکثراً کسبه و کارگر می باشند مقدار مصرف آب از ساعت5/3 به بعد مربوط به استفاده آب توسط این قشر می باشد.

ب- کل مصرف آب در شهر در سال68 برابر 960545 و در سال69،1144164 می باشد که از طریق کنتور شمارش شده است.

(خانگی) برای سال70 حدود1327783 متر مکعب در سال برآورد می گردد که حدود43 لیتر در ثانیه به طور متوسط مصرف می گردد.

از طریق آمار جمعیتی بر طبق مقدارمصرف برای هر نفر230 لیتر در روز (جاماب) مقدار مصرف سالانه برابر خواهد بود.WT/S 5/43= روز/ WT/S376650=230*16375 بنابراین مقدار مصرف که برای محاسبه در نظر گرفته خواهد شد برابر 42 لیتر در ثانیه خواهد بود.

کمترین مصرف از طریق نمودار ستونی برابر68/9 متر مکعب در زمان15 دقیقه می باشد بر اساس واحد لیتر در ثانیه برابر7/10 لیتر در ثانیه می باشد با توجه به اینکه در این ساعت از شب مقدار مصرف بسیار کم بوده و حتی طبق بررسی حاصله کلیه کارخانجات از آب استفاده ننموده اند.

لذا وجود یک درمانگاه در شهر و احتمال مصرف آب توسط بعضی از ساکنین مقدار7/0 لیتر در ثانیه برای این مصارف تخصیص داده می شود.

بنابراین مقدار نشت آب از طریق لوله های شکسته شده و قدیمی برابر10 لیتر در ثانیه محاسبه و در نظر گرفته می شود.

پ- درصد پرت درصد پرت شهر محمودآباد لازم به توضیح است: مقدار درصد پرت بر اساس مقدار آب به هدر رفته به مقدار تولیدی آب در طول سال می باشد و این مقدار در طول سال تقریباً ثابت می باشد.

محاسبه تعدیل مابه التفاوت صورت وضعیت شماره و صورت وضعیت قبل از آن و قسمت مربوط به فهرست های جدول تغییرات سطح آب در مخزن هوایی شرکت آب و فاضلاب مازندران مشخصات چاه و پمپ چاه شماره1 - واقع در جنوب شهر- حدود8/5 کیلومتری جاده آمل- محمودآباد.

منطقه: محمودآباد.

مشخصات لوله گذاری: از صفر تا44 متر لوله جدا غیرمشبک به قطر ً14 زمین شناسی از44 تا89 متر لوله جدا مشبک (اسکرین) به قطر ً12 تناوبی از ماسه- سیلت و رس از89 تا90 متر لوله غیرمشبک به قطر ً12 رسوبات دربای دوران چهارم آخرین تغییرات پمپ و موتور: شرکت آب و فاضلاب مازندران مشخصات چاه و پمپ چاه شماره2 - واقع درگالش پل.

مشخصات لوله گذاری: از صفر تا45 متر لوله جدار غیرمشبک به قطر ً14 زمین شناسی از45 تا53 متر لوله جدار مشبک به قطر ً10 تاغن 50 مترتناوبی از گراول- شن- ماسه از53 تا61 متر لوله غیرمشبک به قطر ً10 و از50 متر تا95 متر تناوب ماسه- سیلت و رس از61 تا90 متر لوله جدار مشبک به قطر ً10 از90 تا95 متر لوله جدا غیرمشبک به قطر ً10 آخرین تغییرات پمپ و موتور: شرکت آب و فاضلاب مازندران مشخصات چاه و پمپ چاه شماره3 - واقع در کلا صفا.

مشخصات لوله گذاری: از صفر تا18متر لوله جدا غیرمشبک به قطر ً12 زمین شناسی از18 تا54 متر لوله جدار مشبک به قطر ً12 تناوبی از قلوه سنگ- شن- ماسه از54 تا60 متر لوله جدار غیرمشبک به قطر ً12 از60 تا78 متر لوله جدارمشبک به قطر ً12 از78 تا96 متر لوله جدار غیرمشبک به قطر ً12 از96 تا102 متر لوله جدار غیرمشبک به قطر ً12 آخرین تغییرات پمپ و موتور: فصل اول- کلیات پیشگفتار اهمیت آب بر کسی پوشیده نیست زیرا این ماده حیات بخش لازم و اصلی زندگی است این ماده مهم حیاتی در آینده نه چندان دور، می رود تا به صورت یک کالاهای مهم اقتصادی- سیاسی جلوه گر شده و نقش مهم خود را در معاملات سیاسی و منطقه ای تحکیم بخشد، چنان که هم اکنون آثار و تبعات آن را شاهد هستیم.

اهمیت آب نه در امروز بلکه از قدیم الایام نیز مورد توجه بوده است در متون دینی و مذهبی ملل مختلف این موضوع همواره مورد توجه و دقت قرار گرفته است چنان که اسلام به مصداق آیه شریفه (و من الماء کل شی حی) آب را مایه حیات می داند.

نگاهی گذرا به تاریخ جهان نشان می دهد که تمدن های باستان در کنار رودخانه ها همانند میان رودان «بین النهرین»- کارون- نیل و… شکل گرفته اند.

بدیهی است که در هر کشوری که آب فراوان تر باشد تمدن هم پیشرفته تر خواهد بود.

محدودیت میزان آب از یک سو و نیاز روزافزون جامعه بشری به آن از سوی دیگر لزوم ایجاد تشکیلاتی جهت جمع آوری- توزیع- مدیریت منابع آب را اجتناب ناپذیر ساخته است این تشکل ها ابتدائاً بسیار ساده بوده و متشکل از آبیاران میرابان محلی بوده و به تدریج روند تکامل یافته تری پیدا نمود.

در این شهرستان نیز همانند دیگر مناطق استان نخست بار توزیع آب توسط میرابان و آبیارانی که توسط مالکین انتخاب می گردید انجام می شد و نخستین تشکل را در این زمینه شاید بتوان هیئت مالکین دانست که به این امر اشتغال می ورزید، آنگاه در سال1324 خورشیدی بنگاه های مستقل آبیاری شکل گرفت که آبیاران و میرابان را تحت پوشش خود داشت، با فروپاشی نظام ارباب رعیتی آب به صورت یک کالای ملی درآمده و کلیه امور مربوط به آب زیر پوشش وزارت نیرو «آب و برق سابق» درآمد، در این موقعیت اداره ای به نام حوزه آبیاری آمل و نور امر مدیریت منابع آب و توزیع آب را در دو شهرستان آمل و نور را به عهده گرفت.

آنگاه در سال های بعد نام حوزه آبیاری به ناحیه آب آمل و نور تغییر یافت، پس از استقلال آبیاری نور از آبیاری آمل نام اداره به ناحیه آب آمل و محمودآباد و سپس به امورآب آمل و محمودآباد تغییر یافت.

علیرغم اینکه داشتن شناسنامه و یا به عبارت بهتر داشتن اطلاعات از خود، برای هر فرد- سازمان- ارگان و یا اداره ای از ضروریات بدیهی می باشد متأسفانه شرکت آب منطقه‌ای و به ویژه امورات تابعه تا کنون به این مهم عنایتی نداشته اند جز اینکه در سال73 توسط حفاظت منابع آب امور آب آمل جزو کوچکی زیر عنوان نگرشی بر وضعیت آب و آبیاری شهرستان آمل تهیه گردید که حاوی مطالب فشرده و مفیدی در رابطه با وضعیت آب می باشد، بنابراین در کتابچه حاضر از جزوه یاد شده بهره خواهیم جست.

خوشبختانه در سال جاری با توجه به تصویب جلسه مدیران مقرر گردید امورات تابعه زیر عنوان سیمای آب مطالبی را تهیه و تدوین نمایند.

لذا این نوشتار تهیه که امید است بتواند سیمای کلی از وضعیت شهرستان اعم از سیاسی- اجتماعی- فرهنگی و به ویژه در امر آب ارائه نماید.

فصل دوم بررسی وضعیت کشاورزی وقوع رودخانه پر آب هراز و بارندگی مناسب از یکسو و محدود بودن دشت از شمال به دریای خزر و از جنوب به رشته کوه های البرز در جنوب از سوی دیگر موجب رواج کشاورزی در این منطقه شده است به طوری که حدود 40 هزار هکتار از اراضی منطقه زیر کشت شالی و مقداری نیز تحت کشت مرکبات- درختان سیاه ریشه و غلاتی از قبیل گندم و جو می باشد وجود چراگاه های مناسب موجب رونق دامداری نیز در منطقه شده است و پرورش زنبور عسل در منطقه رواج دارد در مناطق کوهستانی نیز کشت غلات سیب زمینی رونق دارد و دامداری و پرورش زنبور عسل نیز مرسوم می باشد و اخیراً پرورش ماهیان سردابی و قزل آلا نیز در منطقه شیوع یافته و هم اکنون حدود 7 استخر پرورش ماهی سردابی در منطقه لاریجان فعال می باشد ضمن اینکه اکثر آبندان های دشت نیز به طور دو منظوره مورد استفاده بوده و پرورش ماهی در آنها انجام می شود.

جمعیت شهری و روستایی برابر آخرین آمار سرشماری انجام شده در سال1375 و پس از جدا شدن محمودآباد جمعیت این شهرستان300000 نفر است که حدود53% آن را جمعیت شهری و47% آن را جامعه روستایی تشکیل می دهد، به طوری که هم اکنون تعداد00/140 نفر آن در روستاها سکونت دارند نرخ رشد جمعیت در حال حاضر7/1 درصد برآورد شده است.

طوایف مهم شهرستان عبارتند از: طایفه اسکی- طایفه ایرائی- طایفه نوائی- طایفه لاسمی- طایفه نیاکی- طایفه شاهاندشتی- طایفه مشائی- طایفه امیری- طایفه بهرستاقی- طایفه دلارستاقی- طایفه آملی- طوایف متفرقه از قبیل کاشی- گرجی- نوری- و غیره.

پراکندگی جغرافیایی جمعیت به شرح جدول پیوست می باشد.

پراکندگی جغرافیایی جمعیت کل جمعیت شهرستان آمل بالغ بر سیصد هزار نفر می باشد که در سال 1375 پس از تفکیک محمودآباد سرشماری گردید.

الف- موقعیت جغرافیایی و جمعیت شهرستان آمل یکی از پرجمعیت ترین شهرستان های مازندران و از نظر وسعت نیز بسیار وسیع می باشد به طوری که جمعیت آن بالغ بر سیصد هزار نفر و مساحت آن در حدود 2700 کیلومتر مربع می باشد این شهرستان دارای2 بخش به نام های بخش مرکزی- بخش لاریجان- سه شهرداری شامل آمل- رینه- پلور322 روستا می باشد طول و عرض جغرافیایی دشت آمل عبارت است از محدوده بین51و44 تا33و52 طول جغرافیایی و محدوده بین46و35 تا41و36 عرض جغرافیایی ارتفاع آن در محدوده شهری بین63 متر از سطح دریای آزاد «در پست ترین نقطه» تا130 متر در بالاترین نقطه نوسان دارد البته قابل یادآوری است که طبق پنج مارک «پلاک آلمونیمی» منصوبه روی پل معلق توسط سازمان نقشه برداری کشور برابر 728/92 متر می باشد.

تعداد بخش ها و دهستان ها همانگونه که گفته شد این شهرستان دارای2 بخش به نام های مرکزی و لاریجان می‌باشد که دهستان های آن به ترتیب زیر می باشد.

بخش مرکزی : دارای دهستان های بالا خیابان لیتکوه- پایین خیابان لیتکوه- چلاو- دشت سر- دابوی جنوبی- هرازپی جنوبی.

بخش لاریجان : شامل دو دهستان به نام های بالا لاریجان و پایین لاریجان می باشد.

فصل سوم وضعیت اقلیم الف- هواشناسی در این حوزه دیواره مرتفع و عملاً بدون بریدگی البرز در مجاورت پهنه گسترده آب‌های خزری یکی از شگرف ترین مرزهای اقلیمی جهان را به وجود آورده است.

به قسمی که همبستگی بین عوامل هیدروکلیماتولوژی ایستگاه های هواشناسی مناطق شمالی کشور در عبور از این دیواره ضخیم در فواصلکم به ناگهان تنزل می نماید و در خیلی از موارد از نظر آماری بسیار جالب توجه می گردد.

به این اعتبار سلسله جبال مرکزی البرز یک مرز انفصال اقلیمی است که نظایر ان در دنیا چندان متعدد نمی باشد توده های هوائی که حوزه مزبور را تحت تأثیر قرار می دهند، به شرح زیر است: 1- توده هوایی قاره ای قطبی با مبداء اقیانوس اطلس شمالی و شمال اروپا که در فصول سرد و زمستان از سمت شمال غرب وارد ایران می گردد و شاخه ای از آن مناطق شمالی کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

2- توده هوایی قاره ای قطبی با مبداء سیبری این توده هوایی که خشک و سرد است از جهت شمال شرقی وارد ایران می گردد، و موجب بارندگی های زیاد به خصوص در اواخر تابستان و پاییز در مناطق ساحلی و دشت های شمالی می گردد.

3- توده هوایی دریای قطبی با مبداء اقیانوس اطلس شمالی با جریان هوایی مدیترانه ای که از مراکز پرفشار اقیانوس اطلس جریان یافته و از سمت شمال و شمال غرب وارد کشور می گردد این جریان به دلیل عبور از دریای مدیترانه و دریای سیاه دارای رطوبت زیاد بوده و سبب ریزش های جوی فراوانی می گردد.

4- توده هوایی دریایی قطبی منجمد که در فصول سرد و زمستان از سیبری و یا شمال اروپا به طرف ایران کشیده می شود که هوایی بسیار خشک و سرد بوده و سبب برودت بسیار شدید می شود.

ب- بارش های جوی و تبخیر بارندگی منطقه معلول دو فرایند جداگانه و در عین حال متداخل می باشد نخست هسته‌های کم فشار باران زائی که کلاً در جهت عمومی غربی- شرقی مهاجرت می نماید و بارش های فلات ایران معلول آنهاست که بخش عمده آن مدیترانه ای بوده و از رطوبت اقیانوس اطلس- دریای سیاه- مدیترانه ای و حتی دریای خزر تغذیه می شوند دوم پدیده لغزش توده های هوای سرد شمال بر بستر آب های خزری، نم گیری هوا به علت تبخیر سطحی آب دریا و بالاخره صعود گرافیک توده ای هوای مرطوب به ارتفاعات جنوبی حوزه خزر باعث بارش منطقه ای قابل ملاحظه ای می گردد.

میانگین سالانه بارندگی در حوزه ساحلی از1400 میلیمتر در نواحی ساحی و تا کمتر از200 میلی‌متر واقع در دره رودخانه نمارستاق متغیر است و روند تغییرات آن در عرض سال شبیه مدیترانه ای است، حداقل و حداکثر بارش ماهانه در حوزه ساحلی به ترتیب در ماه‌های خرداد و یا تیر و مهر حادث می گردد، به طور کلی می توان گفت که میزان ریزش های جوی سالانه آن با توجه به پارامترهای کلیماتولوژی به طور متوسط در حدود904 میلیمتر و متوسط رطوبت آن نیز82 درصد و تبخیر سالانه آن در حدود 640 میلیمتر می باشد.

ب- دما میانگین سالانه دمای متوسطه روزانه حوزه ساحلی از 16 درجه سانتی گراد در حوزه پست ساحلی تا5/2 درجه در ارتفاعات دماوند و حداقل مطلق آن در «در لاروپلور» تا 29- درجه سانتی گراد و حداکثر مطلق آن گاه ندرتاً تا بیش از چهل سانتی گراد می‌رسد.

«در منطقه دشت» ضمناً جدول آمار بارندگی و درجه حرارت ایستگاه های کره سنگ- سرخرود- محمودآباد- آمار ده ساله درجه حرارت ایستگاه بررسی برنج آمل همچنین جدول آمار تبخیر در ایستگاه کره سنگ «در یک پریود پنج ساله» پیوست است.

جدول آمار ده/10 ساله ایستگاه برنج آمل فصل چهارم آب های سطحی این شهرستان دارای دو رودخانه مهم به نام های آلش رود و هراز، یک رودخانه دیگر به نام گرم رود می باشد.

1- آلش رود در غرب آمل واقع می باشد این رودخانه از ارتفاعات البرز و منطقه ای به نام عالی کیاء سلطان سرچشمه گرفته و پس از دریافت سرشاخه های دیگری در منطقه سنگ در کاو پس از طی روستاهای اسپند- سهری- علی آباد- تلیران و جاده ارتباطی آمل- چمستان وارد حوزه آب نور شده و اراضی آن شهرستان را آبیاری می نماید آبدهی سالانه آن در حدود328/29 میلیون مترمکعب در سال می باشد که وسعت حوزه آبریز آن در آمل و نور جمعاً دویست و بیست کیلومتر مربع می باشد.

2- گرمرود این رودخانه از چشمه های شور، گرو و لاله زار که دارای آب های شور فسیلی می‌باشد سرچشمه گرفته و پس از جمع آوری فاضلاب ها و زه آب پای تپه ماهورهای جنگلی اطراف به رودخانه کاری ملحق می گردد.

3- رودخانه هراز