مدیریت استراتژیک
در دنیای کنونی با توجه به نوسانات و تغییرات زیاد عوامل موثر بر جو سازمان اتخاذ تصمیم‌ها و سیاست‌ها نیاز به تحلیل توأم عوامل محیط خارجی و محیط داخلی دارد. برنامه ریزی استراتژیک و یا در سطحی وسیع‌تر، مدیریت استراتژیک روشی است که تصمیم گیری در سازمان را با کمک تجزیه و تحلیل عوامل فوق و متعادل بین این محیط‌ها امکان پذیر می‌سازد.
مدیریت استراتژیک در واقع عبارتست از: مجموعه مطالعات و تصمیم‌هایی که به طرح و اجرای استراتژی‌های متناسب با شرایط بیرونی و داخلی سازمان منتهی شده و در نهایت دستیابی به اهداف سازمان را امکان پذیر می‌سازد «با این توضیح که حتی اهداف سازمان در چارچوب چنین مدیریتی، زاییده مطالعه و سنجش عوامل تأثیرگذار می‌باشد»
برای آنکه اصطلاحات بکار برده شده واضح‌تر شده و درک عمیق‌تری از موضوع به ما بدهد ابتدا به تعریف تعدادی از این اصطلاحات می‌پردازیم:
1) مدیریت استراتژیک: جریانی از تصمیمات و فعالیت‌هایی است که منجر به انتخاب استراتژی یا استراتژی‌های موثر گردیده و شرکت را در راه رسیدن به اهدافشان یاری می‌نماید همچنین استراتژیست‌ها بدینوسیله اهداف را تعیین نکرده و تصمیمات استراتژیک اتخاذ می‌نمایند.
2) تصمیمات استراتژیک: وسیله‌ای برای رسیدن به نتایج مورد انتظار بوده و در بر گیرنده حیطه فعالیت‌های بازرگانی، بازارهای محصول و خدمات، وظایف اجرایی و خط مشی‌های سازمان می‌باشد.
3) خطی مشی ها: راهنمای عمل بوده و نشان می‌دهند که تخصیص منابع و واگذاری وظایف و مسئولیت‌ها به چه نحو بایستی صورت گیرد تا مدیران بخش‌ها استراتژی های تعیین شده را به طور مناسب اجرا نمایند.
4) استراتژی: استراتژی طرحی است متحد شده، جامع و منسجم که در چهارچوب اهداف و مزایای استراتژیک موسسه و عوامل محیطی طرح‌ریزی گردیده که در صورت سازماندهی و اجرای مناسب می‌تواند شرکت را در رسیدن به اهدافش یاری نماید.»
الگوی مدیریت استراتژیک
الگوی مدیریت استراتژیک نمایانگر سه مرحله مهم در فرآیند مذکور می‌باشد که به اختصار در این متن مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند این سه مرحله عبارتند از:
الف) برنامه ریزی استراتژیک: برنامه ریزی استراتژیک در بر گیرنده عناصر و اجزاء زیر است:
1) تعیین مأموریت یا هدف بینادی
2) تجزیه و تحلیل محیط خارجی
3) تجزیه و تحلیل محیط داخلی
4) تجزیه و تحلیل انتخاب استراتژیک
5) انتخاب هدف های بلند مدت
6) ارزیابی و انتخاب استراتژی اصلی
ب) اجرا:
اجرای استراتژی در بر گیرنده دو حوزه مهم است:
1) عملیاتی کردن استراتژی شامل:
- تعیین استراتژی‌های عملیاتی
- تعیین هدف‌های سالیانه
- تعیین سیاست‌ها و خط مشی‌های اجرایی
2) نهادینه کردن شامل:
* رهبری
* ساختار
* فرهنگ
ج) ارزیابی و کنترل
ویژگی‌های مدیریت استراتژیک:
1) مدیریت استراتژیک شامل تصمیم‌های مدیریت عالی است.
2) مدیریت استراتژیک دیدگاه‌های سهامداران و ذینفعان سازمان را شامل می‌شود و اهداف کلان سازمان را شناسایی می‌کند.
3) مدیریت استراتژیک زوایای داخل سازمان را پوشش می‌دهد.
4) مدیریت استراتژیک در نظر گرفتن عوامل محیط خارجی سازمان را ضروری می‌سازد.
5) مدیریت استراتژیک دامنه زمانی بلند مدت را برای سازمان در نظر دارد.
6) مدیریت استراتژیک قسمت اعظمی از منابع نیروی انسانی، افکار و توانمندی‌های را به کار می‌گیرند.
7) مدیریت استراتژیک تماس سطوح سازمان (شرکت‌های مادر، شرکت‌های تابعه، کسب و کارها، واحدهای سازمانی و قسمت‌های تولیدی و غیر تولیدی) را درگیر برنامه ریزی و اجرا می‌کند.
8) مدیریت استراتژیک مناسب‌ترین راهبردهای دستیابی به اهداف را با توجه به تعامل عوامل محیط خارجی و داخلی مشخص می‌کند.
9) مدیریت استراتژیک راهکارهای اجرایی را برای اعمال راهبردها و دسترسی به اهداف معرفی می‌کند.
10) مدیریت استراتژیک مکانیسم اجرای فرآیند نظارت و ارزیابی را ایجاد می‌کند.
الزامات مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک:
1) وجود بستر مناسب و تفکر برنامه رزی استراتژیک در سازمان
2) وجود کارشناسان خبره در سازمان و ارتباط با مشاوران
3) حمایت و پشتیبانی مستمر مدیریت عالی
4) گردش اطلاعات
5) نظام درست تصمیم‌گیری در سازمان
مراحل برنامه ریزی استراتژیک:
1) ایجاد بستر و تفکر سازمانی مناسب
2) تعیین رسالت سازمانی، شامل بیانیه‌های حاکی درباره قصد، فلسفه و هدف‌های آن.
3) تعیین اهداف بلند مدت
4) تجزیه و تحلیل به نحوی که وضعیت و توانایی‌های درونی آن را نشان می‌دهد.
5) ارزیابی محیط خارجی سازمان بر حسب رقابت و عوامل عمومی اوضاع و احوال
6) تجزیه و تحلیل میزان دسترسی به اهداف
7) شناسایی راهبرد ها و یا استراتژی های مناسب برای دستیابی به اهداف
8) تدوین هدف‌های سالیانه و استراتژی‌های کوتاه مدت سازگار با اهداف بلند مدت و استراتژی‌های اصلی
9) اجرای تصمیم‌های منتخب برنامه ریزی استراتژیک بر اساس تخصیص منابع بودجه شده با تأکید بر هماهنگی میان فعالیت‌ها، کارکنان، ساختار، فناوری و نظام پاداش
10) بررسی و ارزیابی موفقیت فرآیند استراتژیک برای استفاده در کنترل و به عنوان درون دادی برای تصمیم‌های آینده.