تاریخچه تربیت بدنی
از سال 1306 هجری شمسی بر اساس قانونی که از تصویب مجلس شورای ملی وقت گذشت درس تربیت بدنی و ورزش به صورت اجباری جزء برنامه های درسی تمام دوره های تحصیلی قرار گرفت. به موجب این قانون هر روز یک ساعت از برنامه های دانش آموزان به درس تربیت بدنی اختصاص یافت اما اجرای این قانون به علت کمبود نیروی انسانی متخصص و امکانات اجرائی عملا با مشکل مواجه شد. بطوریکه در سال 1314 به منظور تامین معلم تربیت بدنی مورد نیاز آموزش و پرورش تاسیس شد تا اجرای درس تربیت بدنی درتمام پایه های تحصیلی از ابتدائی تا پایان دوره متوسطه توسط معلم تخصص تربیت بدنی تدریس شود اما با صدور بخشنامه 4628 ت-ن مورخ 3/6/1363 بدستور وزیر وقت بکارگیری معلم خاص تربیت بدنی در دوره ابتدایی حذف و تدریس تربیت بدنی به معلمان یا آموزگاران همان پایه محول شد که این موضوع به اعتقاد اکثر کارشناسان با توجه به اهمیت دوره ابتدائی زیانهای بزرگی به ورزش آموزشگاهی و ورزش کشور وارد کرد.تشکیلات تربیت بدنی و ورزش مدارس از سال 1323 در سطح کشور با عنوان اداره کل تربیت بدنی در سطح استان با عنوان کارشناسی مسئول و در سطح شهرستان با عنوان اداره کل تربیت بدنی در سطح استان با عنوان کارشناس مسئول و در سطح شهرستان با عنوان مسئول تربیت بدنی آموزشگاهها شروع به فعالیت نمود. ضرورت ارتقاء تشکیلات تربیت بدنی آموزشگاهها از سالهای قبل از انقلاب مطرح بود تا اینکه برای اولین بار در سال 1357 تشکیلات تربیت بدنی و ورزش مدارس از اداره کل به معاونت ارتقاء پیدا کند. اگر چه این ارتقاء تشکیلات باعث خشنودی جامعه ورزش کشورگردید اما کمتر از یک سال مجدداَ تشکیلات تربیت بدنی ازمعاونت در سطح وزارت آموزش و پرورش به یک اداره کل زیر نظر معاون پرورشی تنزل پیدا کرد. طی دو دهه اخیر موضوع ارتقاء تشکیلات همیشه توسط متخصصین و کارشناسان تعلیم و تربیت، تربیت بدنی مطرح بود تا اینکه درسال 1378 به پیشنهاد معاون پرورشی وقت، اداره کل تربیت بدنی به دو اداره کل تربیت بدنی دختران و پسران درسطح ستاد تفکیک و این تشکیلات در سطح استانها و شهرستانها نیز تحقق پیدا کرد. اگر چه این توسعه یک گام به جلو بود اما چنین حرکتی باعث رضایت متخصصین و کارشناسان تربیت بدنی و علوم ورزشی نشد بطوریکه درسال 1379 با انتصاب جناب آقای حاجی به عنوان وزیر آموزش و پرورش پیشنهاد معاونت تربیت بدنی و تندرستی با تصویب سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به عنوان یکی ا ز هفت معاونت وزارت آموزش و پرورش شروع به فعالیت نمود. این ارتقاء تشکیلاتی در سطح استانها به مدیریت و در سطح شهرستانها به کارشناس مسئول تغییر پذیرفت .
مدیران تربیت بدنی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون
سید مصطفی داودی
دکتر سید نصراله سجادی
سید احمد درگاهی
سید امیر حسینی
رضا عموزاده خلیلی
محمد شاه حسینی
مصطفی قنادها
محمد رضا پهلوان
محمد تقی حسن زاده (پسران) – مهین فرهادی زاد( دختران)
محمد رضا پهلوان (پسران) – مهین فرهادی زاد( دختران) – دکتر غیرتمند (بهداشت) دکتر علیرضا رمضانی ( تحقیقات و توسعه)
فوائد فعالیت بدنى:
گزارش مقام ارشد پزشکى آمریکا در سال 1996 تحت عنوان فعالیت بدنى و سلامت فواید بسیارى را در زمینه سلامت براى شرکت منظم در فعالیت هاى بدنى برشمرد . از جمله کاهش خطر مرگ زودرس در اثر بیماریهاى قلبى، دیابت ، فشار خون بالا و سرطان قولون .
اگر کمبود فعالیت بدنى با رریم غذایى نامناسب توام شود تاثیر آن بر سلامت ویرانگر خواهد بود و بطور متوسط سالانه به 300000مورد مرگ خواهد انجامید. گزارش مقام ارشد پزشکى روشن نمود که فوائد فعالیت بدنى محدود به افراد بزرگسال نیست ، بلکه شرکت منظم در فعالیت هاى بدنى در کودکى و نوجوانى.
1_ به ساخته شدن و حفظ استخوانها، عضلات و مفاصل سالم کمک مى کند.
2_ در کنترل وزن ، ساختن بافت عضله و کاهش چربى موثر است .
3_ در نوجوانانى که استعداد ابتلا به فشار خون دارند مانع بالا رفتن فشار خون مى شود یا شروع آن را به تاخیر مى اندازد.
3_ احساس اضطراب و دلواسى و تنش را کاهش مى دهد.
4- فعالیت بدنى از طریق تاثیر بر سلامت ذهنى ممکن است ظرفیت دانش آموزان را براى یادگیرى افزایش دهد. اگرچه پژوهش تاکنون رابطه مستقیمى بین فعالیت بدنى و پیشرفت درسى نشان نداده است چنین ارتباطى غیرمنتظرهبه نظر نمى رسد.
پژوهش ها معلوم کرده اند که شرکت در فعالیت بدنى عزت نفس نوجوانان را افزایش مى دهد و از اضطراب و دلواپسى و تنش آنان مى کاهد. فعالیت بدنى از طریق تاثیر بر سلامت ذهنى ممکن است ظرفیت یادگیرى دانش آموزان را افزایش دهد.
در یک پژوهش معلوم شد که صرف زمان بیشتر در کلاس تربیت بدنى هیر تاثیر زیانبارى بر نتایج شرکت دانش آموزان ابتدایى در آزمون هاى استاندارد شده درسى نداشته است . در حقیقت شواهدى وجود دارد که دو سال شرکت در برنامه آمادگى جسمانى مرتبط با سلامت تاثیرات مطلوبى بر دست آوردهاى تحصیلى دانش آموزان داشته است . شرکت در فعالیت بدنى و ورزشها مى تواند سلامت اجتماعى، بدنى و ذهنى نوجوانان را ارتقاءدهد. پژوهش ها نشان داده اند احتمال ابتلاى دانش آموزانى که در مسابقات بین مدارس شرکت مى کنند به سیگار و یا موادمخدر کمتر از دیگر همتایان آنهاست و احتمال باقى ماندن در مدرسه ، رفتار مناسب و موفقیت هاى درسى در مورد آنها بیشتر است . برنامه هاى ورزشى و فعالیت هاى بدنى مى تواند دانش آموزان را با کار تیمى، خود انضباطى ، روحیه ورزشکارى،رهبرى و اجتماعى شدن آشنا سازد. به عبارت دیگر فقدان چنین فعالیت هایى ممکن است نوجوانان را در برابر موادمخدر و خشونت آسیب پذیرتر کند. یکى از فواید عمده فعالیت بدنى این است که به مردم کمک مى کند تا آمادگى جسمانى خود را بهتر کنند. آمادگى جسمانى وضعیتى است که به فرد اجازه مى دهد فعالیت هاى روزانه خود را با انژرى انجام دهد، در مجموعه اى از فعالیت هاى بدنى شرکت جوید و خطر آسیب به سلامتى را در او کاهش دهد. پنج جزء اصلى آمادگی جسمانى لازم براى سلامت مطلوب عبارتند از : استقامت قلب و گردش خون ، قدرت عضلانى، استقامت عضلانى، انعطاف پذیرى و ترکیب بدنى (درصد چربى و عضله ).
کروه دوم از این اجزاءکه آمادگی جسمانى مرتبط با ورزش نامیده شده اند عبارتند از توان ، سرعت ، حابکى، تعادل و زمان عکس العمل . اگرحه اجزاى آمادگی جسمانى مرتبط با ورزش براى حفظ سلامت جسمانى ضرورى نیستند از حیث اجراى حرکات ورزشى و یا انجام کارهاى سنگین از قبیل آنچه در خدمت وظیفه یا در موقعیت هاى اضطرارى پیش مى آید مهم بشمار میایند.
نوجوانان به جه مقداوفعالیت بدنی نیازدارند:
در گزارش مقام ارشد پزشکى چنین نتیجه گیرى شده است که :
1_ کسانیکه معمولا غیرفعال هستند مى توانند سلامت خویش را با پرداختن به فعالیت منظم در حد متوسط بهبود بخشد.
2_ براى دستیابى به سطح بالاتر سلامت لازم نیست فعالیت بدنى از شدت زیادى برخوردار باشد.
3_ با افزودن به مقدار(مدت ، تواتر یا فرکانس ، شدت ) فعالیت بدنى مى توان به فواید بیشترى در زمینه سلامت هست
یافت .
مرور و بررسى دقیق علمى هر مورد مقدار نیاز دانش آموزان ابتدایى و نوجوانان به فعالیت بدنى و اینکه چه نوع فعالیت براى آنها مناسب است منجر به پذیرفته شدن دو سرى از توصیه هاى مناسب شد. کنفرانس اجتماع بین المللى در مورد
راهنماى فعالیت هاى بدنى براى نوجوانان توصیه هاى زیر را منتشر کرد:
1- نوجوانان باید به صورت روزانه یا بیشتر روزهاى هفته فعالى باشند که این مى تواند در قالب بازیها، ورزشها، کار،جابجایى از مکانى به مکان دیگر، تفریحات سالم یا ورزش برنامه ریزى شده در چهار چوب خانواده ، مدرسه و یا جامعه
صورت گیرد.
2- نوجوانان باید هر هفته در سه جلسه فعالیت یا بیشتر که هر جلسه 20دقیقه یا بیشتر طول بکشد و شدت آن هر چد متوسط یا شدید باشد شرکت جویند. نیازهاى مربوط به رشد کودکان با نوجوان و بزرگسالان متفاوت است . انجمن ملى ورزش و تربیت بدنى (NASPE ) راهنمایى هایى در زمینه فعالیت بدنى دانش آموزان ابتدایى منتشر ساخته که به قرار زیر است :
1_ دانش آموزان ابتدایى باید در همه یا بیشتر روزهاى هفته هر روز به مدت حداقل 30تا 60 دقیقه در فعالیت هاى متنوع مناسب با سن و سطر رشد خود شرکت جویند.
2- شرکت در 60 دقیقه تا چند ساعت فعالیت به صورت روزانه و از نمونه فعالیت هاى مناسب با سن و سطر رشد توصیه مى شود.
3_ بعضى از فعالیت هاى کودک در هر روز باید به دورههاى 10 تا 15 دقیقه اى یا بیشتر تقسیم شود و داراى شدت متوسط تا شدید باشد. این فعالیت باید به صورت متناوب و یک در میان از شدت متوسط و بالا برخوردار باشد و دوره های استراحت بین مراحل در نظر گرفته شود.
4- کودکان نباید مدت طولانى بدون وقفه به فعالیت پردازند.
یکى از اهداف پروژه آدم هاى سالم براى سال 2010که یک طرح ملى اس این است که میزان فعالیت هاى بدنى شدید و متوسط در میان نوجوانان افزایش یابد از جمله براى جابجایى از راه رفتن و دوچرخه سوارى استفادمی شود و ضمنا مدتى که نوجوانان صرف تماشاى تلویزیون مى کنند کاهش یابد. علاوه بر این پروژه آدم هاى سالم براى سال 10 20 شرکت در فعالیت هاى بدنى را به عنوأن یکى از 10 شاخص راهبردى ملى در نظر گرفته است . از دو هدفى که در سنجش میزان پیشرفت این شاخص مورد استفاده قرار مى گیرد یکى متوجه نوجوانان است :
تعداد نوجوانانى که سه روز یا بیشتر در هفته هر بار به مدت 20 دقیقه یا بیشتر در فعالیت بدنى شرکت میکنند افزایش یابد.
پروژه آدم هاى سالم براى سال 10 20اهداف ملى در زمینه آمادگى جسمانی نوجوانان را مشخص نمى کند. دلیل آن تاحدودى این است که هنوز توافق علمى هر زمینه آزمون ها و نورم هاى طبقه بدى وجود ندارد. اما در این زمینه که آزمون هاى آمادگى جسمانی باید بر آمادگى جسمانی مرتبط با سلامت تاکید داشته باشد و اینکه معیارهاى نفسیر
نتایج آزمون ها باید بر پایه ارتباط بین فعالیت بدى و ملامت قرار داشته باثد . نه بر پایه مقایسه با سایر دانش آموزان
(به سوان سال نورم ها)، به همه کودکان و نوجوانان فرصت مى دهد تا موفتیت را تجربه کنند. رابطه بین آمادگىجسمانى و سلامت را تقویت مى کد و این مفهوم را که فردمى تواند آمادگى جسمانى داشته باشد بدون آنکه قهرمان باشد موردتاکید قرار مى دهد.
در راهنماى رژیم غذایى براى امریکاییان که اساس همه فعالیت هاى دولت فدرال را در مورد تغذیه تشکیل مى دهد به همه امریکاییان تاکید شده است که هر روز به فعالیت بدنى بپردازند. و به کودکان و نوجوانان توصیه شده است روزانه حداقل 10 دقیقه فعالیت بدنى با شدت متوسط داشته باشد.
نوجوانان تا چه حد آمادگى جسمانى وفعالیت بدنى دارند:
راه رفتن و دوچرخه سوارى توسط کودکان و نوجوانان 5 تا 15 ساله از 1977 تا 1995 ، 40درصد کاهش یافته است . داده هاى موجود نشان مى دهد که کودکان یکى از فعال ترین اقشار جامعه هستند ولى سطح فعالیت بدنى آنان با نزدیک شدن به سن بلوغ و نوجوانى و جوانى رو به کاهش مى گذارد. باوجود این بسیارى از کودکان و نوجوانان نیز در حد مطلوب و توصیه شده به فعالیت بدنى نمى پردازند. مرکز کنترل و پیشگیرى بیماریها ( CDC,S) و سیستم کنترل رفتاره اى مخاطره آمیز جوانان ( YRBSS) در سال 1999 دادههایى را از یک جامعه نمونه دانش آموزى بین 9 تا 12 سال در سطح کشور جمع آورى نمود که نشان داد:
ا- بیش از یک نفر از هر سه نفر (35%) در فعالیت شدید و منظم بدنى شرکت نمى کنند.
2- شرکت منظم در فعالیت هاى شدید بدنى براى دانش آموزان کلاس نهم 73درصد است که در کلاس دوازدهم به 61 درصد کاهش مى یابد.
3- تقریبا نیمى از دانش آموزان 45درصد در طول سال در هیچ رشته ورزشى شرکت نمى کنند.
4- تقریبا نیمى از دانش آموزان حتى در کلاس درس تربیت بدنى هم ثبت نام نمى کنند.
5- ثبت نام در کلاس تربیت بدنى از 79درصد در کلاس نهم به 37درصد براى کلاس دوازدهمى ها گاهش مى یابد.
6- تنها 29درصد دانش آموزان ، روزانه در کلاس تربیت بدنى شرکت مى کنند که این کاهش قابل توجهى نسبت به سال 1991است که 32درصد از دانش آموزان دبیرستانى شرکت مى کردند.
مقدمهای بر سازمان تربیت بدنی
تربیت بدنی و ورزش ، هم از دیدگاه تاریخ و هم از دیدگاه فرهنگ، به این دلیل که با ملل مختلف جهان سروکار دارد جالب و شایان توجه است از دیدگاه تاریخ و با تحقیق در ادوار گذشته می توان فهمید که کدام ورزش در کدامین سرزمین شکل گرفته است و چگونه به کشورهای دیگر راه یافته است و سیر تحول و تعالی آن چگونه بوده است، مثلا" میتوان فهمید که ورزش چوگان که یک ورزش باستانی است ابتدا به چین و ژاپن و سپس به یکی از ایالت هند که در مرز برمه قرار دارد راه یافته و از آنجا به تبت و از همان طریق، به اروپا و آمریکا کشانده شده است . یا اینکه گاوبازی که ورزش متداول اسپانیاییها است آنطور که از لوحههای سنگی یافت شده و در حفاریهای هندوستان بر میآید حدود 3000سال قبل در این سرزمین رایج بوده و 1000 سال پس از آن به جزیره (کرت) در یونان راه یافته و از آنجا به دشتهای سرسبز ناحیه شمالی یونان کشیده شده و 500 سال بعد ، در شهر رم متداول شده و امروز در اسپانیا و در میان قبایل باسک رایج است و نیز میتوان دریافت که تربیت بدنی و ورزش در آغاز جنبه اساطیری داشته جنبه رمانتیک و گاهی حماسی نیز دارد ، همواره به صورت یک پدیده تربیتی مطرح بوده است .
جالب تر این است که بسیاری از نوشته ها و نقوش مانده از روزگار باستان نشان میهند که انسان از آغاز خلقت میل به مبارزه با قدرت های برتر با خود را داشته یعنی از همان زمان که نیروهای طبیعت را شناخته، برای هر یک خدایی را متصور شده و الگو قرار داده است مثل آپولو و هرمس در یونان و …. حماسه سرایانی چون فردوسی از سرزمین خودمان، هومر بایرون و گوته از سرزمینهای دیگر از همین سرچشمه زلال به دنیای سرشار از هیجان و شور حماسه راه یافته و به حماسه سرایی پرداخته اند . فراتر از حماسه و افسانه، واقعیت های مملوس تاریخی در زمینه تربیت بدنی و ورزش است که به عنوان یک پدیده اجتماعی، با فرهنگ و آداب و سنن جوامع مختلف درآمیخته و همگام و همراه مردم هر زمان بنا به ضرورت ها و نیازها، پدیده های علم و تکنولوژی را دریافته و به آن پیوند خورده است .
به روایت تاریخ در گذرای زمان انسان به مرحلهای رسید که از حالت فردی به حالت اجتماعی متمایل شد و این نیاز را احساس کرد که بایستی به حالت جمع درآید و کسی را به عنوان هماهنگ کننده به سرپرستی جمع بگمارد و طبیعی بود کسی که برای این مسئولیت انتخاب میشد بایستی از همه قویتر باشد، بهتر از دیگران نیزه پرتاب کند، چابک تر از همه بدود و در هنر جنگ آوری نیز سرآمد دیگران باشد . انگیزه قویتر بودن و درک این واقعیت که زندگی انسان بستگی حرکت و جنبش او دارد و توجه به این اصل که مجموعهای از حرکات سبب تامین سلامت وجود او خواهد شد، زمینه ساز توجه بیشتر به تربیت بدنی و ورزش گردید و بر این اساس است که گفته میشود تربیت بدنی و ورزش با حیات بشر توام بوده و حتی درآمیخته است همچنانکه گفته میشود (اولین حرکت انسان در بدو تولد ، نخستین گام در تامین سلامت انسان است ) و میتوان باور داشت که تربیت بدنی و ورزش همپای زمان ،تولد یافته و با تکامل جسم و روح در این رهگذر ، تربیت و تقویت روحی و روانی انسان به اوج خود رسیده است . با این نگرش میتوان گفت : انگیزههای نخستین برای گرایش به تربیت بدنی و ورزش مبتنی بر هدف های زیر بوده است:
1. تکامل و توسعه استعداد جسمانی
2. ایجاد گروههای نیرومند برای بهتر زیستن
3. تقویت جسم برای ارضا احسن برتری جویی
4. ایجاد سرگرمی
بدیهی است در برآوردن این هدف ها افراد مستعد تر از نظر قوت بدنی، بر دیگران برتری داشتهاند و در طول زمان ضرورت قدرت بدنی بیشتر و لزوم پرداختن به تربیت بدنی و ورزش، سبب فرصت هایی برای گروههای هوشیارتر شده و به تدریج بازیها و سرگرمیهایی به وجود آمده که موجبات طراوت و نشاط بدن را فراهم ساخت .
به این ترتیب، تربیت بدنی در معنای تقویت بدن و کسب نیرومندی از یک سو سرگرمیها و بازیهای سرگرم کننده از سوی دیگر زمینه سازندگی، رشد و تکامل، نوجوانان و جوانان صادر گردید.