فصل اول : شرح وظایف پیمانکاران ساختمانی
در ابتدا به تعریفی از جایگاه پیمانکار در شرایط عمومی پیمان می پردازیم:
پیمانکار شخصی حقوقی یا حقیقی است که سوی دیگر امضا کننده پیمان است و اجرای موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک پیمان به عهده میگیرد.پیمانکاران در رسته های آب ساختمان و راه و ترابری فعالیت میکنند . در ادامه شرح موضوع به نحوه چگونگی دریافت رتبه و پایه توسط پیمانکاران دارای شرکت می پردازیم :
در تاریخ 11/12/81 هیات وزیران وقت با تصویب آیین نامه ای مبنی بر چگونگی صدور و اخذ رتبه پیمانکاران و ابلاغ آن به کمیته فنی تشخیص صلاحیت , قوانین صدور برگه تشخیص صلاحیت پیمانکاران متحول گردید.
پیرو آئین نامه مذکور چنانچه یک شخص اعم از حقیقی یا حقوقی بخواهد در مناقصات پیمانکاری سراسر کشور شرکت نماید می بایست از سازمان برنامه و بودجه کشور یا استان, موفق به اخذ صلاحیت پیمانکار شود.از انجا که سازمان در سال 1386 منحل اعلام گردید تمامی مراحل صدور رتبه های پایه های 5 و 4و 3 به استانداری ها معاونت فنی و عمرانی و صدور رتبه های 1 و 2 به معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری واگذار گردید.شرکت هایی که درخواست تشخیص صلاحیت خود را به همراه مدارک مورد نیاز به معاونت فنی و عمرانی استانداری ها ویا معاونت راهبردی اعلام می دارند پس از طی مراحل بررسی و تشخیص مجوز خود را دریافت و می توانند در تمام مناقصات پیمانکاری بسته به میزان ظرفیت خالی شرکت خود شرکت نمایند.
مراحل اخذ رتبه پیمانکار را بطور خلاصه در زیر می آوریم :
1. دریافت پوشه مخصوص تشخیص صلاحیت از انجمن های صنفی پیمانکاران
2. تحویل درخواست رتبه مورد تقاضا, مخاطب این نامه که در سربرگ شرکت می باشد باید معاونت فنی و عمرانی و استانداری محل ثبت شرکت باشد.
(چنانچه یک شرکت در تهران ثبت شده است نمی تواند در سمنان یا هر شهر دیگری درخواست تشخیص صلاحیت کند هر شرکت در همان شهری که ثبت شده است می تواند در خصوص تشخیص صلاحیت خود اقدام کند)
3. ارائه مدارک شرکت شامل روزنامه تاسیس شرکت, اساسنامه, تقاضانامه و شرکت نامه یا اظهارنامه ثبت شرکت
4. ارائه مدارک شناسایی تمام سهامداران و امضای هیئت مدیره شرکت شامل کپی از شناسنامه و کارت ملی و کارت پایان خدمت
5. ارائه اسناد محل شرکت شامل اجاره نامه یا کپی سند مالکیت
6. ارائه کد اقتصادی شرکت
7. ارائه مدارک مهندسی شرکت شامل یک نفر مهندس با 3 سال سابقه بیمه و یک نفر مهندس بدون سابقه که میزان سابقه مهندسین شرکت هرچه بالاتر باشد امتیاز مهندسی شرکت افزایش یافته و در موقعی که شرکت جهت تشخیص صلاحیت پایه 4 و یا بالاتر اقدام میکند نیاز کمتری نسبت به تامین امتیاز پرسنلی یا هیئت مدیره شرکت می باشد
در صورتی که درخواست جهت اخذ رتبه 4 و 3 و 2 و 1 انجام می شود در کنار 7مورد فوق 2مورد دیگر می بایست قرار گیرک که شامل :
ارائه کپی قراردادها و مفاصاحساب آنها
ارائه) آخرین اظهارنامه مالیاتی شرکت (رونوشت برابر اصل
از تکمیل مدارک فوق و ارائه آن به معاونت مربوطه حدود 45 روز زمان لازم است تا مراحل بررسی و کارشناسی و صدور صلاحیت به پایان برسد.
مناقصه :
مناقصه روشی برای انتخاب کیفیت بهتر و قیمت کمتر است و معمولاً معاملات عمده و بزرگ دولتی با روش مناقصه انجام می شود.
مناقصه با روشهای زیر انجام و نتایج آن در کمیسیون مناقصات دستگاه اجرایی بررسی و اتخاذ تصمیم می گردد
مناقصه آزاد یا عمومی From an open list Tendering Competitive
مناقصه محدود From a selected list Tendering Competitive
ترک مناقصه(ترک تشریفات(
معاملات بزرگ دولتی می باید با انتشار آگهی ( مناقصه آزاد یا عمومی ( و یا دعوتنامه ( مناقصه محدود ) انجام شود . ترک تشریفات مناقصه فقط در شرایط محدود و طبق ضوابط خاص انجام می شود
مناقصه آزاد یا عمومی
مناقصه آزاد با انتشار آگهی شروع می شود . آگهی یک نوبت در روزنامه رسمی کشور به تشخیص دستگاه نظارت گزار و از یک تا سه نوبت به اقتضادی اهمیت معامله در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار محلی منتشر می گردد . اگر در آن محل روزنامه منتشر نشود در صورت ضرورت در روزنامه مرکز شهرستان یا استان مربوط ، منتشر خواهد شد .
در مواردی که دستگاه مناقصه گزار لازم تشخیص دهد می تواند از سایر وسایل و طرق از قبیل پخش آگهی در رادیو و تلویزیون و یا ارسال آگهی اشخاص ذیربط و یا الصاق آگهی در معابر عمومی استفاده نماید . اگر چنانچه به تشخیص دستگاه مناقصه گزار ، موضوع معامله ایجاب نماید که علاوه بر انتشار آگهی در داخل کشور ، موضوع به اطلاع فروشندگان کالا یا انجام دهندگان کار در خارج از کشور هم برسد ، یک نسخه از آگهی باید بوسیله وزارت امور خارجه به هر یک از سفارتخانه های ممالک مربوط در تهران و یک نسخه هم به سفارتخانه های کشور ایران در ممالک ذیریط در خارج ، از طریق وزارت مذکور فرستاده شود
در آگهی مناقصه ذکر نکات زیر ضروری است: .
نوع و مقدار کالا یا کار با ذکر مشخصات 2. مدت ، محل و نحوه تحویل کالا یا انجام کار و ترتیب عمل و میزان خسارت در مواردی که طرف معامله در تحویل کالا یا انجام کار کلاً ( یا بعضاً ) تأخیر نماید 3. تصریح به اینکه بهای پیشنهادی باید به مبلغ مشخص یا بر اساس درصد کسر یا اضافه نسبت به واحد بهای اعلام شده تعیین و در پاکت لاک و مهر شده تسلیم گردد 4. مدت قبول پیشنهادها 5. محل تسلیم پیشنهادها 6. میزان سپرده شرکت در مناقصه به طور مقطوع ، که باید به صورت نقد به حساب سپرده دستگاه مناقصه گزار در بانک تحویل و رسید آن به ضمیمه پیشنهاد تسلیم گردد 7. میزان تضمین حسن انجام معامله و ترتیب دریافت و استرداد آن در صورتی که موضوع معامله کالا باشد ، ممکن است به میزان تضمین حسن انجام معامله ، از کالای مورد معامله دریافت شود و در این صورت ، باید موضوع در آگهی قید شود 8. حداکثر مدتی که برای بررسی پیشنهادها و تشخیص حائز حداقل و ابلاغ برنده مناقصه ضرورت دارد 9. روز و ساعت و محل قرائت پیشنهادها و همچنین مجاز بودن حضور پیشنهاد کنندگان یا نمایندگان آنها در کمیسیون مناقصه 10. میزان پیش پرداخت در صورت تشخیص دستگاه مناقصه گزار ، پرداخت و واریز آن 11. محل توزیع یا فروش نقشه ها و برگ شرایط و مشخصات در صورت لزوم 12. محل توزیع نمونه های ضمانت نامه و قرارداد ( در این صورت باید ضمانت نامه عیناً مطابق نمونه تنظیم ، و قرارداد نیز با قید اینکه مورد قبول است امضا و ضمیمه پیشنهاد شود 13. تصریح این نکته که شرکت در مناقصه و دادن پیشنهاد به منزله قبول اختیارات و تکالیف دستگاه مناقصه گزار می باشد
دستگاه مناقصه گزار در صورتی که ذکر شرایط خاصی را علاوه بر آنچه ذکر شده است لازم تشخیص دهد ، مشروط بر اینکه با قوانین جمهوری اسلامی ایران مغایر نباشد ، می تواند در متن آگهی یا در نقشه ها و برگه های شرایط و مشخصات درج نماید ، ولی منظور داشتن امتیازات جدید برای برنده مناقصه ، هنگام عقد قرارداد یا اجرای قرارداد به هر عنوان ممنوع می باشد . در صورتی که شرایط مناقصه مفصل باشد و درج آن در روزنامه مستلزم هزینه زیاد گردد ، ممکن است نوع کالا یا کار مورد معامله و مقدار و مدت تحویل ، درج و تصریح گردد که نقشه ها و برگ شرایط و مشخصات معامله در محل معینی موجود است و پیشنهاد دهندگان باید یک نسخه از آن را دریافت و با قید قبولی ، امضا کرده و به پیشنهاد خود ضمیمه و تسلیم نمایند
مناقصه محدود(دعوتنامه)
دعوتنامه شرکت در مناقصه محدود برای اشخاصی ارسال می شود که صلاحیت آنها برای شرکت در معامله مورد نظر ، قبلاً تشخیص داده شده و نام آنها در فهرست واجدین صلاحیت درج دشده باشد .
تشخیص صلاحیت بر اساس میزان سرمایه ، ماشین آلات و لوازم کار ، کادر فنی متخصص ، سابقه عمل و سایر شرایطی به عمل خواهد آمد که به اقتضای نوع معامله از طرف وزارتخانه یا موسسه دولتی تعیین می شود . ضوابط مذکور در یک آگهی که به این منظور و حداقل یک نوبت در روزنامه رسمی کشور و یک بار در روزنامه های کثیرالانتشار منتشر می شود اعلام خواهد شد تا داوطلبان در مهلت مقرر در آگهی ، اطلاعات و مدارک لازم را ارسال دارند .
برای تشخیص صلاحیت ، کمیسیونی مرکب از سه نفر عضو با انتصاب وزیر یا رئیس موسسه تشکیل می شود . کمیسیون مذکور پس از رسیدگی به مدارک داوطلبان ، واجدین صلاحیت را برای هر رشته از معاملات انتخاب و عنداللزوم آنها را درجه بندی می کند و در صورتی که تعداد واجدین صلاحیت در هر رشته یا هر درجه از پنج نفر کمتر نباشد نتیجه پس از تائید وزر یا رئیس موسسه ذیریط به آنها ابلاغ و اسامی اشخاص مذکور در فهرست واجدین صلاحیت درج خواهد شد .
دعوتنامه شرکت در مناقصه محدود باید برای کلیه اشخاصی که نام آنها در فهرست واجدین صلاحیت برای معامله مورد نظر مندرج است ارسال گردد، مگر آنکه در فهرست مزبور حداکثر معاملاتی که در زمان واحد می توان به یک شخص واگذار نمود پیش بینی شده باشد . که در این صورت از کسانی که معاملات واگذاری به آنها از حد نصاب مذکور تجاوز کرده باشد دعوت به عمل نخواهد آمد . رعایت کلیه مقررات مربوط به مناقصه عمومی در صورتی که با مقررات مناقصه محدود مغایر نباشد ، در مناقصه محدود نیز لازم است
کمیسیون مناقصه
کمیسیون مناقصه در طرح های ملی از سه نفر به شرح زیر تشکیل می شود :
1: معاون وزارتخانه یا موسسه دولتی یا یک نفر نماینده به انتخاب وزیر یا موسسه ذیربط 2. ذیحساب وزارتخانه یا موسسه دولتی یا نماینده او 3. رئیس قسمت تقاضا کننده مورد معامله یا نماینده او در طرحهای استانی کمیسیون مناقصه از سه نفر به شرح زیر تشکیل می شود :
1. رئیس دستگاه مناقصه گزار یا نمایند او 2. ذیحساب شهرستان مربوط یا نماینده او
در مواردی که معامله مربوط به امور فنی باشد حضور یک نفر مأمور فنی به انتخاب دستگاه مناقصه گزار در کمیسیون مناقصه ضرورت دارد .
درصورتی که در مدت مقرر پیشنهادی نرسیده باشد ، دستگاه مناقصه گزار می تواند مناقصه را تجدید یا موضوع را برای اتخاذ تصمیم لازم به کمیسیون مذکور در قانون محاسبات عمومی احاله کند .
در صورتیکه در مدت مقرر پیشنهادی رسیده باشد ، کمیسیون تشکیل می شود و پیشنهادهای رسیده را اعم از اینکه کمتر یا بیشتر باشد مفتوح و رسیدگی و به شرح زیر اتخاذ تصمیم خواهد نمود :
در صورتیکه به نظر کمیسیون مناقصه ، کمترین بهای پیشنهاد شده عادلانه باشد ، کمیسیون ، پیشنهاد دهنده حداقل بهاء را به عنوان برنده مناقصه اعلام خواهد نمود و در غیر این صورت می تواند اظهار نظر کند که مناقصه تجدید یا حداقل از سه نفر استعلام بها شود و نتیجه آن در کمیسیون مطرح گردد .
در صورتیکه حداقل بهای بدست آمده در استعلام بها کمتر از حداقل بهای پیشنهاد شده در مناقصه باشد ، کمیسیون ، پیشنهاد دهنده حداقل بها در استعلام را حائز حداقل اعلام می کند .
مگر اینکه تفاوت این دو بها کمتر از 5% باشد ، که در این صورت اگر پیشنهاد دهنده حداقل در مناقصه حاضر باشد به حداقل بهای بدست آمده در استعلام معامله را انجام دهد ، به عنوان برنده مناقصه اعلام خواهد شد .
در صورتیکه حداقل بهای بدست آمده در استعلام ، برابر یا بیشتر از حداقل بهای پیشنهاد شده در مناقصه باشد ، یا در استعلام بهاء کسی داوطلب معامله نباشد ، یا تعداد داوطلبان کمتر از سه نفر باشد ، کمیسیون می تواند پیشنهاد دهنده حداقل در مناقصه را به عنوان برنده مناقصه اعلام کرده یا رأی به تجدید مناقصه دهد
اجرای نظر کمیسیون مناقصه:
در صورتی که کمیسیون مناقصه برنده مناقصه را اعلام کند دستگاه مناقصه گزار باید نتیجه را به برنده مناقصه ابلاغ نماید تا برای انجام معامله مراجعه کند .
در مواردی که کمیسیون مناقصه برنده مناقصه را اعلام کرده باشد ،سپرده سایر پیشنهاد دهندگان مسترد خواهد شد .
درصورتیکه برنده مناقصه از تاریخ ابلاغ نتیجه ظرف مدت هفت روز به استثنای ایام تعطیل ، نسبت به سپردن تضمین حسن انجام معامله اقدام نکند و یا برای انجام معامله حاضر نشود ، سپرده شرکت در مناقصه او ضبط می شود و مراتب به شخصی که پیشنهاد او در مرتبه دوم قرار دارد با رعایت کلیه مفاد آن ابلاغ می گردد . اگر او هم از تاریخ ابلاغ نتیجه مناقصه ، ظرف مدت هفت روز به استثنای ایام تعطیل ، نسبت به سپردن تضمین حاضر نشود ، سپرده او هم ضبط می شود . در ان صورت به تشخیص دستگاه مناقصه گزار ، مناقصه تجدید یا موضوع برای اتخاذ تصمیم به کمیسیون مقرر در قانون محاسبات عمومی ارجاع خواهد شد . مراتب به شخصی که بهای پیشنهادی او در مرتبه دوم قرار دارد به شرطی ابلاغ می شود که ، تفاوت بهای پیشنهادی او با برنده مناقصه از مبلغ سپرده بیشتر نباشد . در غیر این صورت رجوع کار به او ممنوع خواهد بود .