نورپردازی در فضای شهری
طرح مسئله
تاثیر نور پردازی بر افراد از لحاظ فیزیکولوژیکی و روانشناسی
نور روشی به منظور تامین امنیت و آسودگی بهتر در محیط می باشد
اهداف طرح
نورپردازی فضاهای مختلف ، نیاز به شناخت روشها و فنون مختلف نورپردازی و استفاده صحیح از ویژگی های نور و ارتباط با محیط پیرامونش را دارد.
دستیابی به روشهای جدید نورپردازی در محیط های شهری
- شاخص نمودن فضا و نشانه های شهری
- ارتقا کیفیت محیط های شهری
- تمایل به حضور در فضا
- ایجاد امنیت در فضا
تاثیرنور بر فضای شهری
معماری بازی استادانه ، صحیح و با شکوهی از احجام ترکیب شده زیر نور می باشد. چشمان ما تربیت شده اند که فرم ها را زیر نور ببینند، سایه و روشن ، این فرم‌هارا اشکار می سازند .
)لوکوربوزیه(
ازدید همگان نور"جزء اساسی و ضروری“ در ساختمان است ، که کاربرد آن روشن کردن فضا به منظور قابل رویت ساختن آن می باشد. در هنر ساختمان سازی یا به عبارتی معماری نور یکی از اجزایی است که کنار عناصر و مفاهیم دیگر از قبیل ساختار" نظم فضایی "مصالح" رنگ و .... مطرح می شود و در طراحی به عنوان یک عنصر مجزا باید نقش خود را ایفاکند.
همانطور که گفته شد اولین وظیفه نور روشن کردن فضا وفرمهای ساختمانی است، با اینحال نور، چه طبیعی و چه مصنوعی، علاوه بر کارکرد اصلی خویش، می تواند نبوغ معمارانه را برجسته تر نماید، اشتباهات را بپوشاند و پنهان کند، توجه بیننده را جلب نماید و یا اینکه باعث شود مکانی مقدس یا امن به نظر برسد.
در بعد معماری ساختمان های عمومی ، بحث نورپردازی بصورت علمی مطرح می شود و برای هر ساختمان نوعی از نورپردازی را می طلبد
اجسام از خود هیچ نوری را ندارند و این وظیفه ی طراح و نورپرداز است که با تابش نورهایی با طیف های خاص و رنگ های متفاوت ماهیت هر نوع جسم رانمایان کند. استفاده از نورهای مات و مستقیم و غیر مستقیم همچنین به کاربردن وسایل نورپردازی نوین که درخارج از ساختمان برروی نما منعکس می شوند نیز در شب می تواند جلوه ای خاص به محیط ببخشد.
نور وطبیعت
نور طبیعی که حامل انرژی حیات بخش درونی است به عنوان یکی از منابع وجود حیات بر روی زمین محسوب می گردد. علاوه بر آن نور می تواند با رنگ ها و جلوه های متفاوت خود باعث تغییر چهره یک مکان شود زیرا نور در هر یک از فصول سال " در آب و هواهای متفاوت و یا در هر زمانی از طول روز دارای چهره ای مخصوص به خود می باشد .
ضمناهرمکانی دارای نور خاصی است که تنها به آنجا تعلق دارد برای مثال در صحرای یک منطقه استوایی تابش به قدری شدیدوسایه ها آنقدرکوتاه است که اشیا به چشم بیننده مرتعش ودرحال ذوب شدن به نظرمی آیند.
به همین ترتیب نور موجود در مناطق کوهستانی " جنگلی و یا سواحلی نیز دارای ویژگی های مکانی مخصوص به خود و متمایز از سایر مناطق است . زمانی که نور را به داخل فضای ساخته شده هدایت می کنیم در اصل نوعی ارتباط بین ساختمان و محیط خارج از آن ایجاد کرده ایم . بدین وسیله می توان جلوه های متفاوتی از فضای داخلی را که هر یک دارای ماهیت خاص خود از لحاظ ادراک فضایی می باشند " ایجاد کرد .
نور و بشر
از دوران ما قبل تاریخ همواره اجسام نورانی که تجسمی از یک شی ء زنده را در ذهن بیدار می کردند توسط بشر مورد ستایش و احترام قرار گرفته و مشتاقانه برایشان جشن می گرفتند " آنها را عبادت کرده و می پرستیدند.
این توجه بیش از اندازه به عنصر نور در اغلب فرهنگ های اولیه بشری و در جوامعی با آداب و رسوم و عقاید مذهبی متفاوت همچنان در طول زمان مشاهده می شود . برخی از جوامع نور خورشید را در تشریفات مذهبی شان به کار می برند و برخی دیگر درخشش اجسام نورانی را به عنوان عامل ایجاد فعل و انفعالاتی رمز آلود جهت دست یابی به حیطه هایی ماورای دنیای زمینی تلقی می کردند.
حتی امروزه در بسیاری از مدارس شرقی که به تدریس یوگا اشتغال دارند برای ایجاد تمرکز ذهنی از اجسام نورانی مانند لامپ " خورشید "ماه " بلور و نور آتش استفاده می کنند .
در اغلب ادیان " نور نماد عقل الهی و منشا تمامی پاکی ها و نیکی هاست و خارج شدن انسان از تاریکی جهل و تابیده شدن نور معرفت در وجودش همواره یک هدف نهایی می باشد . در اثر تابیده شدن نور الهی به درون کالبد مادی " یعنی جایگاه نفس آدمی است که انسان به رشد و تکامل معنوی می رسد در نتیجه برای نمایش این تمثیل " در معماری اغلب بناهای مذهبی " نور به عنوان عنصری بارز و مستقل از سایر عناصر و مفاهیم به کار رفته در ساختمان به کار گرفته می شود به گونه ای که شعاع های آن به طور واضح در داخل کالبد مادی و تاریک حجم قابل مشاهده است . فضاهای عمیق و تاریک کلیساهای قرون وسطی و یا مساجد اسلامی که با عنصر نور مزین شده اند به خوبی قادر به انتقال یک حس روحانی و معنوی می باشند . انسان در چنین فضاهایی که با نوری ضعیف روشن می شوند با مشاهده سایه های مبهم از اشیا و احجام " در ذهن خود به کامل کردن تصاویر پرداخته و با این عمل به نوعی خلسه فرو می رود که نتیجه آن یک حس نزدیکی به منبع وجود و هستی در درونش بیدار می شود .
روشهای نوین نورپردازی
لامپهای metal halide
استفاده از نورافکن های دیجیتال
استفاده ازLEDها،به عنوان یکی از جدیدترین فناوریهای نورپردازی
لامپهای متال هالید(metal halide)
لامپهای متال هالید با رنگ نور جذاب ، بازدهی نور بالا و طول عمر زیاد بهترین انتخاب در نورپردازی سالنهای ورزشی ، استادیومها، مراکز خرید و ... می باشند.
قابلیت تغییر رنگ سریع را دارند ,از این لامپها برای نورپردازی ساختمان Met Life در نیویورک استفاده شده است : «به همراه این لامپ ها بایستی یک چرخ رنگی یا یک عنصر فیزیکی که به دور لامپ حرکت می کند وجود داشته باشد.
موزه زیر آب اسکندریه
استفاده از نورافکن های دیجیتال در یک فضای شهری روش جدیدی برای شاخص نمودن و جلب توجه استفاده کنندگان از آن فضا می باشد.
این موزه که از بزرگترین و مهمترین بناهای خدماتی زیر آبی می باشد، توسط نورافکن های دیجیتالی زیر آبی نورپردازی شده است.
این موزه در ساحل، نزدیک کتابخانه ی جدید اسکندریه ساخته شده، جایی که به علت زلزله هایی که در آن ناحیه به وقوع پیوسته، فرورفتگی ای مابین ساحل و خط باریکی از خشکی شکل گرفته است. در مصر باستان و درست زیر این فرورفتگی، کاخ یکی از فراعنه ی مصر قرار داشته که بر اثر همین زلزله ها ، همراه خشکی به زیر آب رفته است و این موزه برای نمایش آثار به جا مانده بنا شده است. این آثار شامل تعداد زیادی از سنگ تراشه ها، مجسمه هاو کشتی های شکسته ی یونانی و رومی است که در این محل غرق شده اند. همچنین بقایای یک فانوس دریایی که احتمال میرود همان فانوس اسکندریه باشد ( یکی از عجایب هفت گاهنه ی جهان ) نیز در این محل پیدا شده است.
این یافته ها به علت احتمال آسیب دیدن، قابل جابجایی از آن محل نبودند، به همین علت بهترین راه برای حفظ و نمایش آنها ایجاد موزه ای در زیر آب ها بود. این موزه از ۴ المان بزرگ که از بادبان قایق های قدیمی مصری که روی رود نیل وجود داشته اند الهام گرفته شده است. در داخل موزه هم، به وسیله ی تونل های شفافی از جنس فایبرگلاس، این توانایی به تماشاگران داده شده تا آثار را به راحتی در زیر آب مشاهده کنند. عمقی که این تونل ها در آن قرار دارند، چیزی حدود ۵ تا ۶ متر است که در این عمق فشار زیادی به دیواره ها وارد نمی شود. این پروژه قرار است طی ۳ سال ( تا سال 2010 ) تکمیل شود.
LEDها، یکی از جدیدترین فناوریهای نورپردازی
LEDها (مخفف Light Emitting Diodes ، به معنی دیودهای نورافشان) ، وسیله های نیمه رسانایی هستند که با استفاده از Solid-state electronics نور تولید می کنند
امروزه diodeهای نور افشان دیگر یک ابزار پر هزینه برای طراحان نمی باشد بلکه به سرعت تبدیل به لامپهای آینده خواهند شد.
Adam Dawason نگاهی به فواید و استفاده LED یاDiodeنورافشان می اندازد.
با اقدام استرالیا به ممنوع نمودن استفاده از لامپ برق معمولی تا سال 2010 وهمینطور اتحادیه اروپا وکالیفرنیا با پیروی از این عمل,دنیای نورپردازی به سرعت توجه خود را به فواید زیاد LEDیاDiodeنورافشان معطوف می کند.با شروع استفاده تزLED برای امکانات کارآمد,دیگر تنها برای اهداف طراحی ویا تصویری بکار برده نمی شود
بیشترین استفاده از LEDیا دیودهای نور افشان را در طراحی یک فضا میتوان دید، کوچکی و این واقعیت که آنها میتوانند تا 16 میلیون رنگ را تولید کنند طراحان را به استفاده بیشتر و بیشتر از LED ترغیب می نماید.
LEDها یا دیودهای نور افشان تاثیر شگرفی بر نور پردازی نمای ساختمان و معماری آن می گذارند. آنها میتوانند بصورت مخفی در فضا مستقر شوند و برای بوجود آوردن جلوه های ظریفی مثل نورپردازی مجسمه ها بکاربرده شوند. یا اینکه در مقیاس وسیعترمانند قاب های دیوار ، پنجره های نوری و یا نورهای نشانگر بکار برده شوند. بخاطرولتاژ کم LED ها سیم کشی کوچک تری موردنیاز است و می توان به آسانی آنها را مخفی نمود.
LEDها کوچکتر و روشنتر شدهاند، برق کمتری مصرف میکنند، میتوانند توسط کامپیوتر کنترل شوند، و تمام رنگهای رنگینکمان را به نمایش بگذارند
متداولترین کاربرد LEDها، تغییر رنگ زمینه صحنهها و همچنین استفاده به عنوان عناصر و جزئیات تزئینی در محیطهای بزرگ و وسیع است.
یکی دیگر از قابلیتهای LEDها که معماران را به استفاده از آنها ترغیب میکند، این است که LEDها میتوانند در نماهای مدرنیستی مرکب از شیشه و فلز جاسازی شوند و این امکان را بوجود بیاورند که طرح نورپردازی ساختمان در هر شب تغییر کند. با اینکه هزینههای اولیه LEDها بیشتر است، اما به گفته Nolan، معماران به این نتیجه رسیدهاند که LEDها در درازمدت، به لحاظ اقتصادی باصرفهتر هستند