گاهی پس از پی کنی به طبقه ای از زمین محکم و سفت می رسند و پی سازی را شروع می کنند ولی پس از چندی ساختمان ترک بر می دارد . علت آن این است که زمین سفتی که به آن رسیده اند از طبقهُ نازکی بوده است و متوجه آن نشده اند ولی برای اطمینان در جاهای مختلف زمین می زنند تا از طبقات مختلف زمین آگاهی پیدا کنند و بعد شفته ریزی را شروع می کنند این عمل را در ساختمان گمانه زنی (سنداژ) می گویند . شکل ظاهری زمین نمی تواند بیان کننده مواد متشکله خاک در اعماق آن باشد. مهندس طراح قبل از هر چیز می باید زمین محل ساختمان را مورد آزمایش قرار دهد و از اجزا آن در لایه های مختلف مطلع گردد. تجزیه دانه بندی خاک از نظر اندازه و درشتی و تعیین نسبت وزنی آن ها با یک دگیر را تجزیه و تحلیل دانه بندی خاک گویند . ظروف نگهداری نمونه خاک دارای ابعاد 30x20x20 سانتی متر می باشد حفاری زمین باید تا رسیدن به خاک خوب ادامه یابد .بهترین روش نمونه برداری، برداشت نمونه از ابتدا تا انتهای چاه می باشد.زمین های لغزشی دارای قشر رسی در زیر خاک رویی می باشندکه پس از مرطوب شدن آن قشر رویی به حرکت در می آید.شناسایی زمین زیر ساختمان برای پی بردن به وجود حفره ها ، مسیر قنات ها ، چاه ها و مانند این ها ضروری است.استحکام خاک، به ویژه خاک هایی که مقدار بیشتری خاک رس دارند، بر اساس میزان آب تغییر کرده و کم می شود،و هم چنین با افزایش میزان آب، افزایش حجمی نیز در خاک رس رخ می دهد و خاک متورم می شود.این ازدیاد حجم می تواند حتا یک ساختمان را از روی زمین بلند کند به ویژه در مناطق خشک این اتفاق بیشتر رخ می دهد.
امتحان مقاومت زمین:
یک صفحه بتنی 20*20*20 یا 20*50*50 از بتن آرمه گرفته و روی آن به وسیلهُ گذاشتن تیرآهن ها فشار وارد می آورند . وزن آهنها مشخص و سطح صفحه بتن هم مشخص است فقط یک خط کش به
صفحه بتنی وصل می کنند و به وسیله میلیمترهای روی آن میزان فرورفتگی زمین را از سطح آزاد مشخص و اندازه گیری می کنند ولی اگر بخواهند ساختمانهای بسیار بزرگ بسازند باید زمین را بهتر آزمایش کنند
نحوه پیاده کردن نقشه
منظور از پیاده کردن یک نقشه یعنی انتقال نقشه یک ساختمان از روی یک کاغذ بر روی زمین با ابعاد اصلی به طوریکه محل دقیق پی ها و ستونها و دیوارها و زیرزمین ها و و عرض پی ها روی زمین به خوبی مشخص باشد . همزمان با تعیین بر و کف باید قسمتهای مختلف نقشه ساختمان مخصوصا نقشه پی کنی کاملا مورد مطالعه قرار گیرد به گونه ای که در هیچ قسمت نقطه ابهامی باقی نماند . سپس اقدام به پیاده کردن نقشه میشود . باید سعی شود حتما موقع پیاده کردن نقشه از نقشه پی کنی استفاده شود . برای پیاده کردن نقشه های ساختمانهای مهم از دوربین های نقشه برداری استفاده می شود ولی برای پیاده کردن نقشه ساختمانهای معمولی و کوچک از متر و ریسمان کار استفاده می گردد . برای انجام این کار ابتدا باید محل کلی ساختمان را روی زمین مشخص نمود و بعد با کشیدن ریسمان کار در یکی از امتداد های تعیین شده و ریختن گچ یکی از خطوط اصلی ساختمان را تعیین مینماییم و سپس خط دیگر ساختمان را که معمولا عمود بر خط اول می باشد رسم می نماییم .پس از رسم خطوط فوق سایر خطوط را به صورت موازی با این دو خط رسم مینماییم . ممکن است برای عمود کردن خطوط از گونیای بنایی استفاده کرد . در این صورت دقت کار کمتر می باشد . در موقع پیاده کردن نقشه برای جلوگیری از جمع شدن خطاها بهتر است اندازه ها را همیشه از یک نقطه اصلی که آن را مبدا می خوانیم حساب نموده و روی زمین منتقل کنیم .بعد از اتمام کار پیاده کردن نقشه و قبل از اقدام به گود برداری یا پی کنی باید حتما مجددا اندازه های نقشه پیاده شده را کنترل نماییم تا بتوانیم تا آنجایی که امکان دارد از وقوع اشتباهات مجدد جلوگیری کنیم . برای اینکه مطمئن شویم زوایای به دست آمده اطاقها قائمه می باشد باید دو قطر هر اطاق را اندازه بگیریم . چنانچه مساوی بودند آن اطاق گونیا میباشد . به این کار اصطلاحا چپ و راست میگویند . البته چنانچه در این مرحله اطاقها در حدود 3 الی 4 سانتیمتر نا گونیا باشد اشکال ندارد . زیرا با توجه به اینکه پی ها همیشه قدری پهن تر از دیوارهای روی آن میباشند لذا در موقع چیدن دیوار میتوان نا گونیا ها را بر طرف نمود . بطور کلی همواره باید این نکته را در نظر داشت که پیاده کردن نقشه یکی از حساس ترین و مهم ترین قسمت اجرای یک طرح بوده و کوچکترین اشتباه در آن موجب خسارتهای فراوان میشود .
نحوه عملیات گود برداری
بعد از پیاده کردن نقشه و کنترل آن در صورت لزوم اقدام به گود برداری مینمایند . گود برداری برای آن قسمت از ساختمان انجام میشود که در طبقات پایین تر از کف طبیعی زمین ساخته می شوند همانند موتور خانه ها , انبارها , پارکینگ ها و ... .در موقع گود برداری چنانچه محل گود برداری بزرگ نباشد از وسایل معمولی مانند بیل و کلنگ و چرخ دستی استفاده میشود . برای این کار تا عمق معینی که پرتاب خاک با بیل به بیرون امکان پذیر است ( معمولا تا عمق 2 متری ) عمل گود برداری را انجام میدهند و برای ادامه کار پله ای ایجاد نموده و سپس خاک حاصله را از عمق پایین تر از پله را روی پله ایجاد شده ریخته و سپس از روی پله دوباره به خارج منتقل میکنند .برای گود برداری های بزرگتر استفاده از بیل و کلنگ مقرون به صرفه نبوده و بهتر است از وسایل مکانیکی نظیر لودر استفاده شود . در اینگونه موارد برای خارج کردن خاک از محل گود برداری و حمل آن به خارج از کارگاه از سطح شیبدار استفاده می کنند . به این صورت که در ضمن گود برداری سطح شیب داری در کنار گود برای عبور کامیون و غیره ایجاد می شود که بعد از اتمام کار این قسمت توسط کارگر برداشته میشود.
بتن مگر
بن مگر که به آن بتن لاغر یا بتن کم سیمان نیز گفته می شود اولین قشر پی سازی در پی های نقطه ای می باشد . مقدار سیمان در بتن مگر در حدود 100 الی 150 کیلوگرم بر متر مکعب میباشد . در این پی ها بتن مگر به دو دلیل مورد استفاده قرار می گیرد . برای جلوگیری از تماس مستقیم بتن اصلی پی با خاک و برای رگلاژ کف پی و ایجاد سطحی صاف برای ادامه پی سازی
نکات لازم درمورد بتن مگر
1- قبل از اجرای بتن مگر حتما خاک بستر را مرطوب نمایید تا آب بتن جذب خاک نگردد و کیفیت آن پایین نیاید .
2- در صورتی که بتن مگر را بر روی شفته آهک اجرا میکنید حتما توجه داشته باشید که شفته به مقاومت 5/1 کیلوگرم بر متر مربع رسیده باشد . ( شفته آهکی زمانی به مقاومت 5/1 کیلوگرم بر متر مربع رسیده است که اثر کفش شما پس از راه رفتن بر روی آن باقی نماند
3- شفته آهک می بایست قبل از اجرای بتن مگر مرطوب شده باشد تا آب بتن را جذب نکند. توجه داشته باشید زمانی که آهک هنوز جذب آب داشته باشد موجب پوکی بتن مگر میشود.
4- بتن مگر جهت پاکسازی کف و اجرای دقیقتر فاصله گذاری آرماتوربندی از کف انجام میگردد بنابراین به تمیز و یکنواخت بودن سطح آن دقت کنید تا آرماتوربندی بهتری داشته باشید.
5- معمولا بتن مگر توسط دستگاههای مخلوط کن ( بتونیر ) کوچک ساخته میشود دقت نمایید که حداقل دو (2) دقیقه پس از اضافه کردن آب، بتن درون دستگاه به خوبی مخلوط شود و سپس مورد استفاده قرار بگیرد.
6- بعد از ریختن بتن مگر با توجه به دمای هوا حدود 10 ساعت سطح آن را مرطوب نگه دارید(با پاشیدن آب) و بعد از گذشت یک (1) روز می توانید عملیات بعدی را شروع کنید و روی بتن مگر راه بروید.
پی سازی:
بعد از اینکه عمل پی کنی به پایان رسید را باید با مصالح مناسب بسازند تا به سطح زمین رسیده و قابل قبول برای هر گونه بنا باشد مصالحی که در پی بکار میرود باید قابلیت تحمل فشار مصالح بعدی را داشته باشد و ضمناً چسبندگی مصالح نسبت به یکدیگر به اندازه ای باشد که بتوانند در مقابل بارهای بعدی تحمل کند و فشار را یکنواخت به تمام پی ها انتقال دهد چون هرچه ساختمان بزرگتر باشد فشارهای وارده زیادتر بوده و مصالحی که در پی بکار می رود باید متناسب با مصالح بعدی باشد .
پی سازی با سنگ :
پس از اینکه عمل پی کنی به پایان رسید پی سازی با سنگ باید از دیوارهایی که روی آن بنا میگردد وسیع تر بوده و از هر طرف دیوار حداقل 15 سانتیمتر گسترش داشته باشد یعنی از دو طرف دیوار 30 سانتیمتر پهن تر می باشد که دیواری را رد وسط آن بنا می کنند ، پی سازی با سنگ با دو نوع ملات انجام می شود چنانچه بار و فشار بعدی زیاد نباشد ملات سنگها را از ملات گل و آهک چنانچه فشار و بار زیاد باشد ملات سنگ را از ملات ماسه و سیمان استفاده می کنند اول کف پی را ملات ریزی نموده و سنگها را پهلوی یکدیگر قرار میدهند و لابِلای سنگ را با ملات ماسه و سیمان پر میکنند (غوطه ای) به طوری که هیچ منفذ و سوراخی در داخل پی وجود نداشته باشد و عمل پهن کردن ملات و سنگ چینی تا خاتمه دیوار سازی ادامه پیدا می کند .