مقدمه
سندرم نقص ایمنی اکتسابی (AIDS) و اختلالات وابسته به آن به همراه اعتیاد، ماهیت مراقبت های بهداشتی را در سراسر دنیا تغییر داده است0 تیم های بهداشت روانی در سه زمینه با مشکل AIDS درگیر هستند :
1) عوارض مغزی و عصبی
2) سندرم های روانپزشکی کلاسیک (اضطراب، افسردگی، سایکوز) و اختلالات وابسته بهHIV
3) کمک به جامعه و بیمار و خانواده او با اثرات اجتماعی و آموزش درمورد رفتار های جنسی و سوء مصرف مواد0
این پدیده جدید از طیف وسیعی تشکیل شده است که در یک قطب آن سندرم های شدیدAIDS و در قطب دیگر عفونت های بدون علامت مطرح است و این بیماران به تمام اختلالات طبی دیگر نظیر عفونت ، تومور و سندرم های عصبی روانی ، آسیب پذیر هستند . بالاخره این بیماران از یک طرف به خاطر بیماری وعوارض جسمی آن و از طرف دیگر به خاطر اثرات و استرس های اجتماعی روانی آن در رنج هستند که حمایت های اجتمای و درمانی را طلب می کند.
مشاوره درAIDS
چه کسی به طور کلی باید آزمایش شود
چه فرد بخصوصی باید آزمایش شود
نتایج آزمایش چه اهمیتی دارد
مشاوره قبل از آزمایش
مشاوره بعد از آزمایش
علائم بالینیAIDS
1) عوارض و علائم بالینی غیر عصبی .
2) عوارض عصبی و روانپزشکی
عوارض عصبی و روانپزشکی
آنسفالوپاتیHIV
نوعی آنسفالیت تحت حاد است که به دمانس تحت قشری پیشرونده بدون نشانه های عصبی موضعی منجر می شود . فقدان علائم قشری کلاسیک (آفازی) تا مراحل بیماری از علائم این اختلال است . در این بیماران تغییرات خلقی شدید و تغییرات شخصیتی، مسائل مربوط به حافظه و تمرکز و درجاتی از کندی روانی حرکتی ، فقدان احساس ، حواس پرتی، کونفوزیون، احساس ناخوشی ، فقدان لذت و مردم گریزی که با افسردگی اشتباه می شود، عارض میگردد . آنسفالوپاتی HIV به صورت دلیریوم تظاهر می کند که دوره های شبه مانیا و اسکیزوفرنیای خود را نشان می دهد. وجود علائم حرکتی مربوط به دمانس تحت قشری مشتمل بر تشدید رفلکس ها، آتاکسی اسپاستیک راه رفتن، پاراپارزی و افزایش قوای ذهنی، جلب توجه می کند .
علل دمانس درHIV
عفونت های C.N.S نابهنجاری های C.N.S ناشی از اختلال سیستمیک و اختلالات غدد و واکنش های نامطلوب C.N.S به داروها . دمانس علامت پیش آگهی بد است و 75%50% بیماران در عرض 6 ماه فوت می کنند .
دلیریوم :
عللی که باعث دمانس در HIV می گردد باعث دلیریوم به صورت افزایش فعالیت یا کاهش فعالیت می گردد. که نیازمند درمان علامتی و درمان علل زمینه ای است .
اختلالات اضطرابی : (a.d)
بیماران مبتلا به عفونت HIV و AIDS به هر نوع اختلال اضطرابی مبتلا می شوند، اضطراب منتشر، اختلال استرس پس از سانحه و اختلال وسواس جبری نیز شایع هستند .
اضطراب یک احساس ناخوشایند و نامتناسب است که معمولا با علائم فیزیولوژیک همراه است . در اضطراب سندرم های گوناگونی به صورت غالب خود را نشان می دهند. شیوع انواع اختلالات اضطرابی در HIV حدود 28%2% است .
عوامل اضطراب زا در HIV و AIDS
الف) تهدید جدی زندگی با یک بیماری مزمن و کشنده .
ب) عوامل تنش زایی روانی اجتماعی .
ج) مرگ دوستان و افرادی که بیمار به آنها وابسته است .
1) اختلالات اضطراب منتشر (G.A.D)
خلق نگران با علائم جسمی و فیزیولوژیک و حداقل 6 علامت از علائم زیر به مدت 6 ماه در این بیماران که بطور دائمی وجود دارد نشانه این اختلالات است : تحریک پذیری، بی نظمی در به خواب رفتن، کاهش توانایی تمرکز، تنگی نفس، تپش قلب، سرگیجه، تعریق زیاد، خشکی دهان، تکررادرار، تهوع و استفراغ، دردهای عضلانی و احساس بیقراری و خستگی .
درمان :
الف) دارویی : بنزودیازپین ها ، ضد افسردگی های سه حلقه ای ، ضدافسردگی های SSRIS
ب) غیر دارویی : روان درمانی حمایتی ، رفتار درمانی، و مشاوره و000
2) اختلالات اضطرابی (هراس یا حمله پانیک) :
حملات غیر منتظره و بدون علت زمینه ای فیزیولوژیک با علائم جسمی وشناختی که در عرض 10 دقیقه به حداکثر شدت رسیده و به تدریج در عرض یک ساعت از بین می رود . و حداقل 4 علامت از علائم اضطراب وجود داشته باشد .
درمان :
الف) دارویی : بنزودیازپین ها ، ضد افسردگی های سه حلقه ای .
ب) غیر دارویی : آموزش بیمار ، رفتار درمانی ، روان درمانی
3) ترس یا (Phobia)
فوبیا عبارت است از ترس بیمار گونه مداوم و شدید و نامتناسب بامحرک مورد نظر که باعث دوری جستن فرد و اختلال عملکرد شخص می شود .
انواع فوبیا :
الف) ترس اختصاصی: عبارت از ترس بیمار گونه از یک شی خاص (ارتفاع ، خون، زخم، حیوانات 000) .
ب) ترس اجتماعی: اختلال شایعی است که با دوره های اضطراب شدید مشخص می شود که با موقعیت اجتماعی واقعی ایجاد میشود وقتیکه شخص در شرایط اجتماعی (غذا خوردن در جمع، نوشتن در حضور جمع و سخنرانی در شرایط اجتماعی 000) قرار گیرد دچار علائم اضطراب ، تپش قلب ، لرزش ، تعریق و تنگی نفس می شود .
درمان :
الف) دارویی : بتابلوکرها ، بنزودیازپین ها ، دارو های سه حلقه ای .
ب) رفتار درمانی (غرقه سازی و آموزش رهاسازی) Relaxation- Flooding شناخت درمانی و روان درمانی .
4) اختلال استرس پس از ضربه (PTSD)
به دنبال حوادث (تروماتیک) که برای خود شخص یا دیگران تهدیدکننده بوده و خارج از محدوده تجارب طبیعی انسان است (شاهد مرگ ، تهدید به مرگ، تصادف، بلایای طبیعی 000) ایجاد می شود که علائم آن:
1) تجربه مجدد (حادثه، فکر و000)
2) اجتناب دائمی از خاطرات تروما و حملات پانیک 000
3) برانگیختگی شدید با علائم به مدت حداقل یک ماه، اختلال خواب ، انزوای اجتماعی، تغییرات رفتاری و مشکلات جسمی نشان می دهد .
درمان :
الف) دارویی : TCA و بنزودیازپین ها
ب) غیردارویی : گروه های حمایتی، رفتار درمانی
اختلال وسواسی، فکری، عملی (OCD) :
به صورت اعمال و افکار وسواسی که حداقل یک ساعت روزانه طول کشیده و عملکرد شخص را مختل می کند :
درمان :
الف) دارویی : ضد افسردگی های TCA و SSRIS ها
ب) غیر دارویی : رفتار درمانی، روان درمانی
افسردگی و اختلال خلقی :
شایع ترین علل مشاوره روان پزشکی جهت بیماران HIV است . 404% بیماران رنج می برند. افسردگی AIDS و HIV علل مختلف دارد که هر کدام از علل زمینه ای درمان خاص خود را دارد با پیشرفت بیماری احتمال افسردگی اساسی افزایش می یابد . با درمان های اختصاصی این افسردگی بهبود می یابد
افسردگی اساسی :
وجود خلق افسرده با حداقل 5 علامت از معیار های تشخیصی DSM-IV به مدت 2 هفته در افسردگی های اساسی مطرح است . در بیماران مبتلا به ایدز از نظر بالینی خستگی و بی اشتهایی و کم خوابی، تحریک پذیری وکاهش وزن و افکار خودکشی شایع است .
درمان :
الف) دارویی : دارو های سه حلقه ای (TCA) ، دارو های SSRIS مثل فلوکستین
ب) غیر دارویی : شناخت درمانی، گروه درمانی، روان درمانی حمایتی
اختلال خلقی دو قطبی :
علائم مانیا با تحریک پذیری، افزایش انرژی، بی خوابی، گفتارسریع و خلق بالا حداقل یک هفته در بیمار وجود دارد که امکان دارد همراه با سایکوز یا بدون سایکوز باشد .
درمان :
الف) دارویی : لیتیوم کربنات، کاربامازپین، سدیم والپروات .
ب) غیر دارویی : گروه درمانی، روان درمانی، فامیل درمانی .
اعتیاد و وابستگی به مواد و دارو در بیماران مبتلا به AIDS
شیوع اعتیاد و وابستگی دارویی در این بیماران بالاست . در سطح کشور بیش از نیمی از بیماران (65% ) که به تازگی تشخیص HIV آنها مطرح است اعتیاد داروئی دارند. بیماران کنترل مصرف مواد و دارو را از دست داده اند و اکثرا از دسته Opium و بنزودیازپین ها است که بیمار نسبت به آنها مقاومت پیدا کرده است ، و با قطع آن علائم ترک مشخص می شود .
درمان :
درمان علل زمینه ای مثل افسردگی و اختلال شخصیت باید هر چه سریع تر شروع شود .
جنون :
شیوع جنون در مراحل انتهایی AIDS (حدود 15%) است .
علائم بالینی :
توهم و هذیان و رفتار های غریب و غیر عادی وجود دارد . جنون ممکن است به علت بیماری زمینه ای مثل پارانوئید یا اسکیزوفرنی باشدیا ثانوی به اختلال طبی مثل عارضه داروئی یا به خاطر خود AIDS باشد .
درمان :