سنگ آهن چغارت و سه چاهون معدن سنگ آهن چغارت در 12کیلومتری شمال شرقی شهرستان بافق و در 125کیلومتری جنوب شرقی شهرستان یزد و در 75 کیلومتری جنوب غربی شهر بهاباد و در حاشیه کویر مرکزی ایران واقع است.
دارای آب و هوای بسیار گرم و رطوبت خیلی کم می باشد به طوری که درجه حرارت بین 47درجه و 7-درجه متغییر است.
میزان بارندگی کم و بطور متوسط در سال 7/55میلیمتر است.
یک سلسله فعالیتهای زمین شناسی مربوط به زمان «اینفراکامبرین» باعث بوجود آمدن حوضه آتشفشانی منطقه بافق گشته که ازنظر ذخایر معدنی حایز اهمیت می باشد.
محدده آهن دار زرند و ساغند و رباط پشت بادام که بنام بلوک بافق نامگذاری گردیده در این حوضه قرار دارند.
کانسار های با ارزشی از قبیل سنگ آهن منگنز دار و آپاتیت و سرب و روی در محدوده این بلوک تجمع یافته اند.
شرکت ملی ذوب آهن و بدنبال آن شرکت سنگ آهن مرکزی ایران-بافق از سال1340تا کنون فعالیتهای گسترده ای را زمینه اکتشاف سنگ آهن مورد نیاز کارخانجات فولاد کشور و همچنین شناسایی آبهای زیر زمینی به عمل آورده که در مجموع با تهیه حدود 200000هکتار نقشه ژئو فیزیکی و زمین شناسی بالغ بر 7/1میلیارد تن میسر گردید که از جمله می توان به کانسار های«چغارت،چادر ملو،چاه گز،سه چاهون»اشاره نمود.
نقشه کانسار های معدنی بافق LUMP : سنگ آهن دانه درشت 6تا 30 میلیمتر با عیار حدودا 62% FINE :سنگ آهن دانه ریز 0 تا 6 میلیمتر با عیار حدودا 60% کنستانتره آهن با عیار حدودا 66% تولید : تولید درسال 85 نسبت به برنامه 4 درصد افزایش وهمچنین نسبت به سال قبل 11درصد رشد داشته است .ضمنا" این مقدار بالاترین رکورد درطی فعالیت شرکت می باشد استخراج : استخراج در سال 85 نسبت به برنامه 91 درصد آن اجرا شده و نسبت به سال قبل 12 درصد رشد داشته است .
ضمنا" این مقدار بالاترین رکورد در طی فعالیت شرکت می باشد فروش داخلی : فروش داخلی در سال 85 نسبت به برنامه 2 درصد و نسبت به سال قبل 12 رشد داشته است .
صادرات دانه بندی : صادرات در سال 85 نسبت به برنامه 22 درصد افزایش و همچنین نسبت به سال قبل 1 درصد رشد داشته است .
کنسانتره : تولید کنسانتره در سال 85 ، 18 درصد نسبت به برنامه و104 درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته است .
صادرات کنسانتره درسال ماه نسبت به برنامه 38 درصد افزایش داشته و فروش داخلی کنسانتره نیز 91 درصد برنامه انجام شده و نسبت به سال قبل بالغ بر 400 درص مجتمع معدنی صنعتی فسفات اسفوردی این مجتمع در 35 کیلومتری شمال شرقی شهرستان بافق قرار دارد.
توده معدنی شامل کانسار آهن و فسفات ، منشاء آذرین بوده و میزان ذخیره بر آورد شده که حدود 17 میلیون تن با عیار متوسط 13/9 درصد P205 می باشد .
آنالیز شیمیایی نمونه های آپلیت و کانسار اسفوردی نیز حاکی از وجود حدود 1/2 درصد از اکسیدهای عناصر نادر خاکی است .
تولید کارخانه اسفوردی در سال 1369 آغاز گردید .
خوراک این کارخانه سالیانه حدود 360 هزار تن سنگ معدن می باشد که پس از تغلیظ و کانه آرایی و بازیابی فسفات به مقدار سالانه 103 هزار تن با عیار 39 درصد P205 تولید می گردد طرح توسعه این کارخانه و صنایع پائین دست آن در دست مطالعه است .
طرح توسعه مجتمع معدن سنگ آهن چغارت برنامه توسعه صنعت فولاد کشور با احداث صنایع جدید فولادسازی و سرمایه گذاری در این بخش، ضرورت تأمین مواد اولیه بعنوان بخش اصلی زنجیره صنعت را بیش از سایر بخشها نمایان تر می سازد.
وجود منابع غنی آهن در منطقه آهندار بافق معدن چغارت را در بدو شروع صنعت در کشور از 30 سال پیش متمایز کرده بود و همگام با توسعه صنعت در بخش صنعتی، در بخش معدن نیز می بایست برنامه ریزی می شد که این بحث در برنامه های اقتصادی پنج ساله مورد مطالعه قرار گرفت.وضعیت خاص معدن چغارت بعنوان یک معدن غنی در سالهای اول بهره برداری ذوب آهن اصفهان شرایط استخراج و دانه بندی سنگ آهن پرعیار را به همراه داشت.
لیکن طبیعی است که در این ارتباط سنگ هایی با عناصر نامطلوب مثل فسفر نیز استخراج می گردید.انباشت نزدیک به 25 میلیون تن سنگ کم عیار و پر فسفر خصوصاً در ادامه حیات این معدن ضرورت احداث کارخانه فرآوری را قطعی نمود.
از سوی دیگر محدودیت برنامه استخراج برای ذوب آهن اصفهان و نیاز به کنسانتره بیشتر باعث گردید تا معادن نزدیک و اطراف معدن چغارت نیز در دستور کار مطالعات قرار گرفته و در نهایت منجر به انتخاب معدن سه چاهون برای هدف 2/3 میلیون تن شد.
هدف از اجرای پروژه طرح توسعه چغارت از جمله طرحهای مهم ملی می باشد که در سال 1370 طبق موافقتنامه مبادله شده بین سازمان برنامه ریزی و شرکت ملی فولاد ایران با اهداف ذیل آغاز به کار کرد.
1- ستمرار تولید سالانه سه میلیون تن سنگ آهن دانه بندی شده مناسب جهت مصرف کارخانه ذوب آهن اصفهان 2- تولید 3.2 میلین تن کنسانتره سنگ آهن به منظور تولید سنت و گندله جهت تامین مواد اولیه مورد نیاز طرحهای توسعه کوره بلند در کارخانه موقعیت جغرافیایی معادن سنگ آهن چغارت و سه چاهون در استان یزد- شهرستان بافق واقع شده اند.
این شهرستان در مسیر راه آهن سراسری تهران- بندر عباس قرار گرفته و با انشعابی به کرمان نیز متصل است که در آینده از طریق طبس به مشهد نیز متصل خواهد شد.
طرح توسعه مجتمع معدنی سنگ آهن چغارت در فاصله 10 کیلومتری شهرستان بافق در مجاورت معدن سنگ آهن چغارت واقع شده است.
معدن سه چاهون در 47 کیلومتری شمال شرفی بافق و 35 کیلومتری معدن چغارت قرار دارد.
حاشیه کویر دارای آب و هوای بسیار گرم و رطوبت خیلی کم می باشد بطوریکه درجه حرارت در طول سال بین 47 درجه و7- درجه متغیر است.
میزان بارندگی کم و بطور متوسط در سال 7/5 میلیمتر می باشد.
ارتفاع اولیه توده چغارت 1286 متر از سطح دریا و 150 متر از سطح منطقه اطراف بوده است.
مشخصات طرح توسعه طرح توسعه مجتمع معدنی سنگ آهن چغارت شامل بخشهای زیر است: تامین ماشین آلات جدید و نوسازی تجهیزات معدنی موجود .
طراحی و تجهیز و گشایش معدن سه چاهون و آماده سازی آن ( 5/1 میلیون متر مکعب رویه برداری و 3 میلیون تن معدنگاری اولیه) احداث کارخانه خردایش، انبار سنگ و ایستگاه بارگیری قطار در معدن سه چاهون احداث خط آهن چغارت- سه چاهون احداث ایستگاه تخلیه سنگ سه چاهون در کنار کارخانه احداث بستر همگن ساز ( انباشت و برداشت) سنگ آهن سه چاهون و سنگ آهن چغارت احداث کارخانه کانهآرایی شامل : یک خط سنگ آهن سه چاهون و یک خط سنگ آهن چغارت انبارهای سرپوشیده برای کنسانتره سه چاهون و چغارتاحداث ایستگاه بارگیری کنسانترهتأمین آب مورد نیاز طرح با تجهیز چاهها و احداث خط انتقال آب جدیداحداث پست برق جهت تأمین برق مورد نیاز مجتمع به میزان 30 مگاوات و احداث خط انتقال نیرو از چغارت به سهچاهون بازسازی و تجهیز کارگاهها، تعمیرگاهها و انبارهای موجود طرح توسعه مجتمع معدنی سنگ آهن چغارت شامل بخشهای زیر است: تامین ماشین آلات جدید و نوسازی تجهیزات معدنی موجود .
طراحی و تجهیز و گشایش معدن سه چاهون و آماده سازی آن ( 5/1 میلیون متر مکعب رویه برداری و 3 میلیون تن معدنگاری اولیه) احداث کارخانه خردایش، انبار سنگ و ایستگاه بارگیری قطار در معدن سه چاهون احداث خط آهن چغارت- سه چاهون احداث ایستگاه تخلیه سنگ سه چاهون در کنار کارخانه احداث بستر همگن ساز ( انبـاشت و برداشت) سنگ آهن سه چاهون و سنگ آهن چغارت احداث کـارخانه کانهآرایی شامل : یک خط سنگ آهن سه چـاهون و یک خط سنگ آهن چغارت انبارهای سرپوشیده برای کنسانتره سه چاهون و چغارتاحداث ایستگاه بارگیری کنسانترهتأمین آب مورد نیاز طرح با تجهیز چاهها و احداث خط انتقال آب جدیداحداث پست برق جهت تأمین برق مورد نیاز مجتمع به میزان 30 مگاوات و احداث خط انتقال نیرو از چغارت به سهچاهون بازسازی و تجهیز کارگاهها، تعمیرگاهها و انبارهای موجود پروژه های اصلی طرح و میزان اعتبارات مورد نیاز این طرح شامل 11 پروژه می باشد و کل سرمایه گذاری ثابت طرح حدود 187 میلیون دلار و 1554 میلیارد ریال می باشد.
جدول صفحه بعد پروژه های اصلی طرح را بهمراه میزان اعتبارات مورد نیاز هر پروژه به تفکیک ارزی وریالی نشان می دهد.
ظرفیت طرح و برنامه های تولید مجتمع سنگ آهن چغارت شامل دو معدن چغارت و سه چاهون می باشد.
این مجتمع دارای یک کارخـانه تغلیظ و فـرآوری سنـگ آهن پر فسفر معـدن چغارت و سنگ آهن کم عیار و معدن سه چاهون با دو خط تولید بشرح ذیل می باشد.
الف- خط چغارت : این خط جهت تولید سالیانه 6/1 میلیون تن کنسانتره آهن با عیار 66 درصد می باشد که بدین منظور مقدار 3/2 میلیون تن کانسنگ آهن پرعیار پر فسفر و نیز کم عیار استخراج شده از معدن چغارت به آنجا منتقل می شود.
ب- خط سه چاهون : این خط با هدف تولید سالیانه 6/1 میلیون تن کنسانتره آهن با عیـار 66 درصد می باشد که میــزان 4/3 میلیون تن سنگ آهن کم عیـار از معــدن سه چاهون را مصرف می کند.
بر اسـاس طـرح فنی سال اول بهره برداری طرح با 90% ظرفیت و به میزان 88/2 میلیون تن آغاز بکار کرده و از سال دوم به بعد با ظرفیت کامل 2/3 میلیون تن کنسانتره آهن (با عیار بیش از 66 درصد) ادامه و تا سال 25 با همین ظرفیت خاتمه می یابد.
سرمایه گذاری ثابت طرح توسعه مجتمع معدنی سنگ آهن چغارت به تفکیک پروژه های 11 گانه شاخصهای اقتصادی 1- بر اساس آخرین برآورد مشاور (مهندسین مشاور کاوشگران) و مطابق طرح فنی، محاسبات و ارزیابی های انجام شده، هزینه های سرمایه گذاری اولیه به منظور ساختمان، تجهیز و راه اندازی و شروع بهره برداری از طرح و هزینه های قبل از بهره برداری به تفکیک ارزی بالغ بر 187 میلیون دلار و 555 ،1 میلیارد ریال (بدون احتساب 300 میلیارد ریال وام سال 82 که تحقق نیافته است) و جمعاً معادل 126 ،3 میلیارد ریال برآورد شده است.
2- دوران بازگشت سرمایه 2 سال و4 ماه می باشد.
3- علاوه بر موارد ذکر شده فوق اجرای پروژه صرف نظر از تأمین مواد اولیه ضروری ومورد نیاز صنایع فولاد کشور و در نتیجه کاهش وابستگی به بازارهای خارجی در راستای تأمین نیاز داخلی کشور ضمن جلوگیری از واردات محصولات مشابه خارجی، موجب کاهش مصارف ارزی و در نتیجه صرفه جویی ارزی شده و رونق اجتماعی و کارآفرینی و در یک سخن «سودبخشی ملی» را به همراه خواهد داشت.
ضمناً این طرح از سود بخشی مالی مطلوب و در دامنه قابل قبول برخوردار بوده وبا در برداشتن جنبه های بسیار مثبت از قبیل اشتغال زایی و ایجاد رونق اقتصادی در منطقه و از دیدگاه کلان تأمین منافع اقتصادی کشور، گویای این مطلب است که سرمایه گذاری در طرح توسعه معدن سنگ آهن چغارت با توجه به مزیت های نسبت بالای آن توجیه پذیر می باشد.
در ضمن شرایط اقتصادی مناسب طرح، امکان جذب و مشارکت سرمایه گذاری خارجی را نیز مهیا می نماید.
4- اشتغال زایی حدود 3000 نفر مستقیم و 15000 نفر غیر مستقیم 8- نحوه تأمین منابع مالی طرح منابع مالی طرح از دو بخش سهم آورده شرکت (سهامداران) و اعتبار فروشنـدگان (فاینانس( مربوط به تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز در خـلال دوره ساخت و اجـرای پـروژه تأمین شده است.
مبلغ تـأمین مـالی از هر منبع بشـرح زیر می باشد 1- منابع عمومی 7/926 میلیارد ریال 2- منابع داخلی 248 میلیارد ریال 3- وام 640 میلیارد ریال 4- وام فاینانس تجهیزات کنسرسیوم 205 میلیون دلار 5- وام فاینانس ماشینآلات معدنی 40 میلیون یورو 6- وام فاینانس تجهیزات راه آهن 38 میلیون یورو نحوه اجرای طرح توسعه سنگ آهن چغارت-9 الف- خدمات مهندسی Basic توسط شرکت آلمانی EBE بعنوان مشاور مادر انجام گرفت و خدمات مهندسی تفصیلی و نظارت عالیه توسط اعضای کنسرسیوم و شرکتهای ایرانی انجام گرفت.
ب - تأمین ماشین آلات و تجهیزات طرح از چهار طریق ذیل تأمین گردید.
1- تجهیزات و ماشین آلات ساخت خارج توسط کنسرسیوم VAL-ABB-Time تأمین گردید که شامل ماشین آلات و تجهیزات قبل از فرآوری - خطوط فرآوری و بعد از فرآوری - تجهیزات الکتریکی سیستم لوله کشی داخلی- تجهیزات تعمیرگاه، تجهیزات پستهای برق و تجهیزات ایستگاههای بارگیری و تخلیه گانسنگ سه چاهون می باشد وزن تقریبی این تجهیزات 14500 تن می باشد.
2- خرید تجهیزات و ماشین آلات ساخت خارج غیر از کنسرسیوم این بخش شامل خرید، حمل و ترخیص دو دستگاه سنگ شکن مورگاردشامر و موتورهای آن با وزن 290 تن می باشد.
3- خرید تجهیزات و ماشین آلات ساخت داخل این ماشین آلات شامل سیستم نوار نقاله بعد از سنگ شکنها و برجهای انتقال قبل از فرآوری، تسمه نوار نقاله قبل و بعد از فرآوری تأسیسـات آب و هوای فشرده لوله کشی محوطه، سیست برقی فشارقوی، توزیع و کنترل و اتوماسیون خط هوایی 6 کیلووات، رینگ معدن سه چاهون 20 کیلوولت سنگ شکن چغارت و خط 20 کیلوولت روشنایی محوطه، سیستم های کمکی و جنبی، سیستم های ایمنی، و سایر ساختمانهای داخلی میشود.
باشد.
1- ماشین آلات معدنی و تجهیزات راه آهن شرکتهای Ascotec و Man-Ferrostal تأمین کننده تجهیزات می باشند.
ج- عملیات ساختمانی کل عملیات ساختمانی شامل احداث ساختمانهای صنعتی و نیمه صنعتی، پشتیبانی وساختمانهای اداری- رفاهی- خدماتی و مسکونی توسط پیمانکاران داخلی اجراء گردیده است.
د- عملیات نصب و راه اندازی تجهیزات کلیه عملیات نصب ماشین آلات و تجهیزات مکانیکی، پروسسی و ابزار دقیق، الکتریکی، کنترل و اتوماسیون کارخانه فرآوری و واحدهای جانبی، رنگ آمیزی تجهیزات و انجام آزمایشات بیش از راه اندازی توسط پیمانکاران داخلی انجام گرفته است.
عملیات راه اندازی تجهیزات کنسرسیوم با نظارت اعضای کنسرسیوم صورت می گیرد.
10- فرآیند خط تولید سنگ آهن عملیات استخراج در هر دو معدن چغارت و سه چاهون به روش روباز و با بکارگیری شاول و دامپتراک صورت می گیرد.
فرآیند خط تولید سنگ آهن در دو معدن بشرح ذیل می باشد.
الف- خط تولید سه چاهون سنگ آهن کم عیار استخراج شده از معدن سه چاهون پس از خـردایش در سنگ شکن فکی با دانه بندی کوچکتر از 300 میلیمتر به محوطه انباشت منتقل می گردد و سپس توسط نوار نقاله به سیلوهای بارگیری راه آهن منتقل و توسط واگن های 50 تنی به ایستگاه تخلیه چغارت حمل می شود.
پس از تخلیه توسط نوار نقاله به بخش انباشت و برداشت بسترکانه آرائی انتقال و از بخش انباشت توسط دستگاه ریکلایمر (reclaimer) و نوار نقاله کانسنگ برداشت شده به سیلوی 2000 تنی حمل و از طریق خوراک دهنده لرزان به آسیاب خودشکن جهت آسیاب شدن با ابعاد کوچکتر در مدار بسته با سرند لرزان با روزنه یک میلیمتر کار می کند و سرریز سـرند بعنـوان بار در گـردش به همـراه بار اولیه به آسیـاب برگـشت داده می شود.
ماده معدنی ته ریز سرند به جداکننده مغناطیسی خوراک دهی می شود.
محصول جداکننده مغناطیسی اولیه به منظور رسیدن به دانه بندی و عیار مورد نظر در آسیاب گلوله ای نرم شده، سپس در دو مرحله با جداکننده مغناطیسی با شدت کم فـرآوری مجدد شده و محصـول نهائی جهت آبگیـری به بخش فیلتـراسیون منتقـل می شود.
آسیاب گلوله ای در مدار بسته با هیدروسیکلون کار می کند.
کنسانتره آهن توسط نوار نقاله از فیلتراسیون به محوطه انباشت منتقل و در آنجا ذخیره سپس به ایستگاه بارگیری هدایت می شود.
ب - خط تولید چغارت کانسنگ آهن پر فسفر و کم عیار استخراج شده از معدن چغارت با ابعاد حدود 1000 میلیمتر پس از خردایش توسط سنگ شکن فکی با دانه بندی کوچکتر از 300 میلیمتر توسط نوار نقاله مستقیماً از سنگ شکن به محوط انباشت و برداشت جهت اختلاط مواد همکن سازی منتقل می شود.
انباشت توسط دستگاه استکر (Stocker) انجام می گردد.
بوسیله ریکلایمر (reclaimer) و نوارنقاله کانسنگ برداشت شده به سیلوی با ظرفیت 2000 تن حمل و از آنجا از طریق خوراک دهنده لرزان به آسیاب خودشکن جهت آسیاب تا ابعاد یک میلیمترخوراک دهی می شود.
آسیاب خودشکن در مدار بسته با سرند لرزان با روزنه یک میلیمتر کار می کند سرریز سرند بعنوان بار درگردش به همراه بار اولیه به آسیاب برگشت داده شده و ته ریزآن که ماده معدنی کوچکتر از یک میلیمتر می باشد جهت پرعیارسازی به جداکننده های مغناطیسی با شدت میدان کم خوراک دهی می شود.
فرآوری توسط جداکننده های مغناطیسی در دو مرحله صورت می گیرد محصول پر عیار مرحله اول جهت فرآوری مجدد به جداکننده های مغناطیسی دوم خوراک دهی می شود محصول این بخش از خط بعنوان کنسانتره آهن جهت آبگیری به بخش فیلتراسیون منتقل و باطله دو مرحله جداکننده مغناطیسی پس ازعبور از مجموعه هیدروسیکلون به منظور تنظیم بار ورودی و افزایش میزان جامد در پالپ به جـداکننده مغناطیسی جهت استحصـال مواد مغنـاطیسی منتقـل می شود.
محصـول پر عیار این مسیر نیز جهت آبگیری به فیلتر انتقال داه می شود.
کنسانتره های آهن توسط نوار نقاله از بخش فیلتراسیون جهت ذخیره سازی به محوطه انباشت منتقل و از آنجا به ایستگاه بارگیری هدایت خواهد شد هـزینههـزینهشــرحردیفریالی (هزارریال)ارزی (هزاردلار)شــرحردیف415 ،480 ،75351 ،3مطالعات و خدمات مهندسی1000 ،915 ،139معدنکاری اولیه2528 ،594 ،143624 ،123خرید تجهیزات و ماشین آلات صنعتی3995 ،555 ،119255 ،47خرید ماشین آلات معدنی4000 ،000 ،74نصب ماشین آلات و تجهیزات، تست و راه اندازی5027 ،154 ،375احداث ساختمانها6000 ،790 ،163تأمین آب و آبرسانی7000 ،580 ،63تأمین برق و برق رسانی و مخابرات8000 ،991 ،203708 ،12راه و راه آهن9143 ،269 ،57عملیات، تجهیزات وماشین آلات جنبی10000 ،535 ،138هزینه های خدماتی و عمومی طرح11108 ،865 ،554 ،1938 ،186جمع پروژه های یازده گانهجمع پروژه های یازده گانه