دانلود مقاله معرفی موضوع مجتمع مسکونی

یک نمونه مشهور مسکن که در ایران و در قرن 14 شمسی و با منسوخ شدن خانه های سنتی حیاط داخلی رواج یافته است، خانه های ردیفی (Row House) می باشد. اساساً این نوع مسکن بر مبنای تفکیک قطعات و مالکیت فردی قطعه زمین مسکونی استوار است، و در صورتی که فقط شامل یک واحد مسکونی باشد، مسکن اختصاصی (Detached) یا مستقل نام می گیرد. در این نوع مسکن هم اکنون در زبان عامیانه ویلایی و امثالهم خوانده می شود، فقط مربوط به یک خانواده می شود و امکان استفاده بیشتر از یک خانواده در آن وجود ندارد.

در ایران به علت تغییر الگوی مصرف در زمینه مسکن و کارآیی نامناسب مسکن اختصاصی با توجه به هزینه نگهداری زیاد آن، با تغییر قوانین شهرسازی و افزایش تراکم نوع دیگری از مسکن و خانه های ردیفی به وجود می آید، که دارای مسائل و معضلات بسیار عدیده معماری و شهرسازی می باشد. در همان قطعات تک واحدی، با افزایش اشکوب و تراکم، اقدام با ساخت واحدهایی می شود که در یک حیاط بسیار کوچک (معمولاً محل عبور و پارکینگ خودروهای شخصی) مشترک هستند و چند خانواده به جای یک خانواده قبلی، در آن ساکن می شوند. این نوع مسکن هر چند که دارای دیوارهای جداکننده از سایر قطعات مسکونی می باشد. مسکن اختصاصی و مستقل نمی باشد و در رده نیمه اختصاصی با Seni detached قرار دارد. متأسفانه در ایران به علت رعایت نشدن استانداردهای انسانی مسکن و شهرسازی ورواج پیش بینی نشده مسکن نیمه اختصاصی، مسائل عدیده اجتماعی و اقتصادی بروز کرده است، که نمونه آن نداشتن پارکینگ به میزان کافی، عدم رعایت تهویه و نورگیری مناسب غالب ساختمان ها و مسائل تأسیسات زیربنایی شهری همانند فاضلاب، آب های سطحی و ... می باشد.

متأسفانه در همه طرح های آماده سازی و شهرسازی غالباً این نوع مسکن مورد نظر و برنامه ریزی بوده است.

در طرح های آماده سازی ایران فقط با توجه به خانه های ردیفی (Row Housing) و مسکن اختصاصی و نیمه اختصاصی شده است.

یک نوع دیگر مسکن که در ایران مورد عنایت نبوده خانه های رویهم با تراسی (Teraced House) می باشد. این نوع اخیر در زمینه های با شیب و عوارض زیاد کاربرد فراوان دارد که معمولاً یک قطعه زمین مسکونی، اختصاص به دو یا سه واحد مسکونی دارد که در ورودی از هم مجزا هستند و با استفاده از شیب زمین از دو طرف شمالی و جنوبی برای هر واحد مسکونی طبقه پایین، حیاط واحد فوقانی می باشد.

در نهایت مسکن نوع آخر به عنوان اجتماعی یا (Clustered House) نوع خاصی  از واحدهای مسکونی است که در آن واحدهای آپارتمانی دارای حیاط مشترک هستند و حتی می توانند در هر طبقه به صورت تک واحدی ساخته شوند، (یعنی از مزایای استقلال خانه های نیمه اختصاصی و اختصاصی هم بهره مند باشد) و در عین حال دارای فضای باز و سبز و پارکینگ میزان کافی باشند، این نوع مسکن در صورتی که در رعایت حریم و عرصه ها (Privacy) مرتکب اشتباهات شهرسازی و معماری مدرن، همانند طرح فضاهای غیر قابل کنترل و عمومی بدون برنامه ریزی، راهروهای طولانی و ... بشوند، می تواند معضلات مهم اجتماعی را تشدید نماید. (افزایش جرم، جنایت و محل اجتماع تبهکاران) برخلاف مسکن اختصاصی و نیمه اختصاصی این نوع مسکن می تواند تراکم های بالا را بپذیرد و انواع مختلف واحدهای مسکونی از لحاظ متراژ، طبقات و امکانات را ارائه دهد و ارزان قیمت و یا حتی لوکس طرح گردد.

مهمترین خصوصیت این نوع مسکن، تجمع قطعات باز و سبز و استفاده از حداکثر تراکم می باشد، در نتیجه شبکه های دسترسی درجه سه و چهار بسیار کوتاه و کمتر می شوند، همچنین ایمنی بیشتر و رفت آمد کمتری را دارا می باشند.

مهمترین خصوصیت این نوع مسکن این است که امکان طرح قطعات کوچک کمتر از یک هکتار را ندارد و در ایران به جهت مسئله مالکیت زمین و قطعات بسیار خرد کوچک، در بافتهای موجود، طرح این نوع مسکن بسیار مشکل می باشد و یا آنکه مرتباً از طرف مقامات ذیربط مسئله تجمع قطعات مطرح می گردد ولی عملاً همین قطعات فعلی هم به واحدهای مسکونی بیشتری اختصاص می یابند و اگر به عوارض اجتماعی و اقتصادی این نوع مسکن(بدون برنامه ریزی درست) توجه نشود، در بلند مدت رواج آپارتمان های نیمه اختصاصی می تواند موجب زیان های بسیار زیادی بشود، ضمن اینکه در این نوع مسکن اصولاً خودگردانی بیشتر و در نتیجه، کاهش بار خدمات شهرداری ها و نهادهای شهری ذیربط به مانند جمع آوری زباله، تأمین آب شرب، نگهداری فضای سبز، دفع آب های سطحی، دفع فاضلاب، روشنایی محوطه و خیابان های درجه 3 و 4 و ... مطرح می شود، اما ساکنان این واحدهای مسکونی با تشکیل هیئت مدیره و تشکیلات خاص فقط موظف به پرداخت هزینه ماهیانه خدمات عمومی فضای مشاع (شارژ) می باشند.

بررسی شاخص های اصلی مسکن اجتماعی

از آنجایی که تاکنون اکثریت قاطع طرح های مسکونی در ایران بر اساس تفکیک و واگذاری قطعات زمین ومسکن اختصاصی و نیمه اختصاصی (semi Detached, Detached) بوده است، هنوز مبانی اصلی مسکن اجتماعی شناخته شده نیست. یکی از مهمترین خصیصه های این نوع مسکن، طراحی همزمان شبکه های دسترسی درجه سه و چهار با طرح معماری می باشد. در واقع قطعات زمین شبکه های دسترسی را در دل خود جای می دهند و این شبکه ها به صورت نیمه اختصاصی عمل کرده و ترافیک عبوری حق گذر از این مسیرها را ندارند. ضمن اینکه به علت تجمع قطعات و وجود خیابان های کمربندی دور قطعات مسکونی، به میزان زیادی از سطح معابر درجه 3 و 4 کاسته می شود، و فضای باز و سبز که به صورت مشاع در اختیار ساکنین است افزایش می یابد.

در این بخش همه شاخص های اصلی طراحی مسکن اجتماعی به ترتیب به صورت خلاصه شرح می شوند و در نمونه های انتخاب شده ایرانی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرند.

الف: تیپولوژی سایت (گوناگونی استقرار بلوک های مسکونی) در مسکن اجتماعی (Clustered Housing)

در بررسی انواع بلوک های مسکونی مشخص می شود که علی رغم تنوع بسیار زیاد در طرح این نوع آپارتمان ها، همه الگوها به شکل خاصی با توجه به تراکم و تنوع زمین و سایت قابل دسته بندی و طبقه بندی هستند.

در بخش ذیل این دسته بندی به صورت خلاصه شرح و ارائه می گردد.

1- بلوک های مسکونی زنجیره ای خطی (Linkage Blocks)

در این گونه، که متداول ترین طرح در استقرار سایت است مجموعه های مسکونی به صورت زنجیره ای مرکب از آپارتمان های مرتبط با یکدیگر هستند. در این نوع طرح چون بلوک های مسکونی به هم متصل می شوند، فضاهای باز متمرکز شده و دارای سطح قابل قبولی هستند. تقریباً همه نوع تراکم طبقات تا بیست اشکوب در اینگونه قابل طرح می باشد. طول بلوک زنجیره ای یکی از شاخص های اصلی این نوع مسکن است، که گاهی به 500 متر می رسد (از نمونه های این نوع مسکن آپارتمان های شهر زیبا و آپادانا در تهران می باشد).

2- بلوک های مسکونی منفرد (Single Blocks)

این نوع بلوک ها در مسکن اجتماعی با طبقات کم (کمتر از بیست اشکوب) کاربرد ندارد و عموماً در ساختمان های بلندمرتبه (20 طبقه به بالا) و برای مسکن لوکس و در زمین های با مساحت کم طرح می گردد. بهتر است در مسکن با طبقات کمتر از 20 طبقه از این سیستم استفاده نشود، زیرا به علت خرد شدن فضاها، ناشی از ازدیاد تعداد بلوک ها، فضای باز، امکان تجمیع و استفاده بهینه ندارد.

به علت هزینه سازه های فوق العاده پیچیده و تأسیسات سرمایش و گرمایش گران قیمت، معمولاً آپارتمان های بلوک های منفرد، گران تر از انواع دیگر واحدهای مسکونی هستند.

(مجموعه های آ.اس.پ، ونک پارک و اسکان به عنوان نمونه های این نوع مسکن در تهران قابل ملاحظه می باشند).

3- بلوک های چند باله (Triple & Multy Wings Blocks)

طرح بلوک های چند باله، به علت تمرکز فضاهای ارتباطی عمودی در مرکز باله ها کاربرد فراوان دارد، ضمن اینکه در این طرح به علت احداث بلوک های حجیم، فضاهای باز خرد و تقسیم نشده و در نیتجه ترکیب فضاهای مثبت و منفی قابل قبول می باشد، اما به جهت احداث باله هایی که در جهات مختلف می باشند، جهت گیری بعضی از آپارتمان ها نسبت به جهت بهینه نور و آفتابگیری (جبهه های شمالی و جنوبی) منحرف شده و در نیتجه پرت حرارتی ساختمان افزایش می یابد:

(نمونه مشهور این نوع مسکن در تهران، مجموعه شهرک اکباتان با 14800 واحد مسکونی است).

4- بلوک های مسکونی با حیاط داخلی پیاده (Blocks With Inside Courtyard)

این نوع بلوک ها، فضاهای پیاده و باز بسیار خوبی به وجود می آورند، که در آنها جداسازی مسیر پیاده و موارد به راحتی اعمال می شود. اما به علت سایه انداختن بلوک ها بر روی هم باید در افزایش طبقات و تناسبات فضای باز دقت کافی اعمال گردد.

در صورتی که طبقات زیاد و فضای باز مرکزی کم باشد، فضای نمور و بدون آفتاب خواهیم داشت و در طبقات پایین واحدهای مسکونی، امکان آفتاب مناسب در طول زمستان وجود ندارد.