هزینه یابی سربار کارخانه
هزینه های سربار کارخانه با هزینه های مواد مستقیم و کار مستقیم متفاوت است. زیرا کل هزینه های سربار کارخانه ممکن است تا پایان هر ماه مشخص نگردد مانند هزینه های برق- آب و گاز مصرفی بعضی دیگر از هزینه های سربار کارخانه ممکن است ماه به ماه بطور قابل ملاحظه ای تغییر نمایند مانند تعمیر ماشین آلات ممکن است در یک ماهی صورت گیرد و در چند ماه بعد تعمیر ماشین آلات مجود نداشته باشد و هزینه مرخصی که بیشتر در ماههای تیر الی شهریور انجام می شود. بنابراین استفاده از سربار واقعی کارخانه موجب تغییر قیمت تمام شده یک واحد محصول در هر ماه می گردد. جهت تعیین بموقع اطلاعات مربوط به هزینه یابی محصول و به حداقل رساندن تغییرات هزینه های سربار کارخانه از پیش تعیین شده سربار کارخانه استفاده می شود. بدین منظور باید در ابتدای دوره مالی نرخ از پیش تعیین شده سربار کارخانه (نرخ جذب سربار کارخانه) را محاسبه نمود. هنگام محاسبه قیمت تمام شده محصولات تولید شده از این نرخ جهت تخصیص سربار کارخانه به دوایر و سفارشات استفاده می گردد. نرخ از پیش تعیین شده سربار کارخانه بر اساس دو عامل زیر تعیین می گردد:
1 . برآورد سطح تولید
2 . برآورد هزینه های سربار کارخانه
مبانی جذب سربار کارخانه
پس از انتخاب سطح ظرفیت - سطح تولید را بر حسب هر یک از مبانی جذب سربار می توان بیان نمود.
مفاهیم اساسی حسابداری صنعتی و طبقه بندی هزینه ها
حسابداری صنعتی شامل حسابداری مدریت و آن بخش از حسابداری مالی است که مربوط به هزینه یابی محصول می شود. هزینه یابی محصول اطلاعات مورد نیاز برای تهیه ترازنامه و صورت سود و زیان را در مورد قیمت تمام شده موجودی ها و قیمت تمام شده کالای فروش رفته فراهم می آورد. حسابداری مدریت شامل جمع آوری- طبقه بندی- تلخیص- تجزیه و تحلیل و گزارش اطلاعاتی می باشد که مدریت را در برنامه ریزی- کنترل و ارزیابی عملیات شرکت یاری نماید.
برنامه ریزی و کنترل
برنامه ریزی فرایند تعیین اهداف- تعیین منابع مورد نیاز و تصمیم گیری در مورد بهترین روش استفاده از آنها جهت دستیابی به اهداف می باشد. در مراحل برنامه ریزی حسابداری صنعتی می تواند با تهیه بودجه عملیاتی و بودجه مالی به مدریت کمک نماید. همچنین اطلاعات حسابداری صنعتی در تصمیمات مربوط به ساخت یا خرید تعیین قیمت فروش محصولات و بودجه بندی سرمایه ای مورد استفاده قرار می گیرد. در برنامه ریزی و بررسی چند راه حل مدریت از گزارشات حسابداری صنعتی جهت انتخاب بهترین راه حل برای دستیابی به اهداف شرکت استفاده می کند.
کنترل فعالیت های مداومی است که به منظور اطمینان از دستیابی به اهداف شرکت توسط مدریت صورت می گیرد. فعالیت های برنامه ریزی مربوط به آینده و فعالیت های کنترل مربوط به زمان حال می شود. برای کنترل عملیات باید بطور مستمر نتایج واقعی با نتایج برنامه ریزی شده مقایسه گردند. بودجه نشانگر استاندارد اجرای کار می باشد. همچنین با مقایسه آن با نتایج واقعی می توان در مورد میزان دستیابی به اهداف و کارائی عملیات قضاوت نمود.
عوامل تشکیل دهنده هزینه های تولید یا قیمت تمام شده محصول
عوامل تشکیل دهنده هزینه های تولید عبارتست از : مواد مستقیم کار مستقیم و سربار کارخانه.
مواد مستقیم
هر نوع موادی که یک جزء قابل شناسائی محصول تکمیل شده را تشکیل می دهد مواد مستقیم نامند ممکن است بشکل مواد خام مانند نیشکر در تولید قند یا قسمت های ساخته و خریداری شده مانند موتور و گیربکس در مونتاژ اتومبیل باشد.
برای تولید بسیاری از محصولات مواد مستقیم قسمت عمده هزینه های تولید را تشکیل می دهد. ظمنا گر چه بعضی از مواد مصرفی در تولید محصول جزء متشکله آن می باشد ولی به علت جزئی بودن هزینه آن نسبت به کل هزینه های تولید جزو مواد غیر مستقیم طبقه بندی می گردند مانند چسب در تولید صندلی.
مواد غیر مستقیم
کلیه موادی که جزو مواد مستقیم نبوده و در تولید محصول بکار برده می شود مواد غیر مستقیم نامند مانند نخ در تولید لباس- مواد پاک کننده ماشین آلات و ابزار کوچک. هزینه مواد غیر مستقیم جزو هزینه های سربار کارخانه طبقه بندی می گردد.
کار مستقیم
کار مستقیم کاری است که مستقیما مواد مستیم را به محصول تکمیل شده تبدیل می نماید. هزینه حقوق کارگران که این کار را انجام می دهند هزینه کار مستقیم می باشد مانند حقوق کارگرانی که چوب را بریده و با استفاده از چسب و میخ صندلی را تولید می کنند.
کار غیر مستقیم
کار غیر مستقیم کاری است که مستقیما موجب تبدیل مواد مستقیم به محصول تکمیل شده نمی گردد ولی برای دایر بودن کارخانه ضروری است مانند کار سرپرستان تولید کارگران تعمیرات و کارکنان انبار. هزینه کار غیر مستقیم جزو هزینه های سربار کارخانه طبقه بندی می گردد.
سربار کارخانه
کلیه هزینه های تولید به غیر از هزینه مواد مستقیم و هزینه کار مستقیم جزو هزینه های سربار کارخانه طبقه بندی شده و همچنانکه قبلا توضیح داده شد هزینه مواد غیر مستقیم و هزینه کار غیر مستقیم جزو هزینه های سربار کارخانه می باشد. نمونه های دیگر از هزینه های سربار کارخانه بقرار زیر می باشد:
سوخت و روشنایی بیمه حوادث ماشین آلات
اجاره ساختمان کارخانه بیمه حوادث ساختمان کارخانه
استهلاک ساختمان کارخانه حق نوبت کاری
استهلاک ماشین آلات حق اضافه کاری
تعمیرات ماشین آلات اوقات تلف شده عادی
تعمیرات ساختمان کارخانه
در صورتیکه اضافه کاری بطور تصادفی در برنامه ریزی سفارشات بوجود آید حق اضافه کاری به حساب سربار کارخانه (کار غیر مستقیم ) منظور می شود. اگر اضافه کاری مربوط به یک سفارش خاص باشد حق اضافه کاری به حساب همان سفارش منظور می گردد.
در یک تحقیق انجام یافته در آمریکا 1995 بر روی 32 کارخانه در صنایع الکترونیک- ماشین سازی و قطعات اتومبیل نشان می دهد که هزینه سربار کارخانه تقریبا سه برابر هزینه کار مستقیم می باشد و هزینه مواد مستقیم بزرگترین عامل هزینه های تولید را تشکیل می دهد. نتیجه این تحقیق به صورت جدول خلاصه شده است.
صنایع
عامل هزینه الکترونیک ماشین سازی قطعات اتومبیل
مواد مستقیم 65.2% 63.6% 67.5%
کار مستقیم 8.4% 10.8% 7.8%
سربار کارخانه 26.4% 25.6% 24.7%
جمع 100% 100% 100%
هزینه های دوره
هزینه هایی هستند که در هر دوره ای که انجام می شود در همان دوره به حساب سود و زیان منظور می گردند مانند هزینه های اداری و توزیع و فروش و هزینه های تحقیق و توسعه. هزینه های دوره جزو قیمت تمام شده محصول منظور نمی گردد.
بهای اولیه و بهای تبدیل
بهای اولیه مستقیما مربوط به تولید بوده و شامل هزینه های مواد مستقیم و کار مستقیم می باشد.
بهای تبدیل یا هزینه تبدیل مربوط به هزینه هائی می شود که مواد مستقیم را به محصول تکمیل شده تبدیل می نماید که شامل هزینه کار مستقیم و هزینه سربار کارخانه می شود.
کار مستقیم + مواد مستقیم = بهای اولیه
سربار کارخانه + کار مستقیم = هزینه تبدیل
نحوه رفتار هزینه ها
هزینه ها با تغییر مقدار تولید تغییر پیدا می کنند. داشتن اطلاعات در مورد نحوه رفتار هزینه ها تقریبا در کلیه جنبه های هزینه یابی محصول ارزیابی عملکرد و تصمیم گیریهای مدریت مهم است. هزینه ها در ارتباط با مقدار تولید یا سطح فعالیت بصورت متغیر و نیمه متغیر طبقه بندی می گردند. نحوه رفتار هزینه ها فقط در دامنه مربوط فعالیت هر شرکت کاربرد پیدا می کند. دامنه مربوط فعالیت دامنه ای از فعالیت است که در آن دامنه جمع هزینه های ثابت و هزینه متغیر هر واحد ثابت بماند.
هزینه های متغیر
کل هزینه های متغیر به نسبت مستقیم با مقدار تولید یا سطح فعالیت تغییر می کند. در صورتیکه هزینه های متغیر برای هر واحد محصول ثابت می باشند.
هزینه های ثابت
کل هزینه های ثابت در دامنه مربوط فعالیت ثابت می باشد. در صورتیکه هزینه ثابت برای هر واحد محصول با سطح فعالیت تغییر می کند. اگر سطح فعالیت بیشتر از دامنه مربوط فعالیت باشد هزینه ثابت تغییر پیدا می کند. مدریت بالای شرکت ها کنترل حجم تولید را دارند بنابراین مسئولیت هزینه های ثابت را عهده دار خواهند بود.