تاریخچه
تصفیه خانه فاضلاب شوش در سال 1354 توسط وزارت مسکن و شهرسازی (مجری طرح ) و مهندسین مشاور کوانتا (طراح و مشاور ) و شرکت مهندسین میثم و هیدرولیک (ﭘیمانکار ) ساخته و مورد بهره برداری قرار گرفت . به دلیل فقدان نیروی متخصص در امور راهبری و مشکلات بوجود آمده , تاسیسات در سال 1362 تحویل سازمان آب منطقه ای گردید .
در سال 1371 با تشکیل شرکت های آب و فاضلاب این تاسیسات نیز به شرکت آب و فاضلاب تهران منتقل شد و متعاقب آن از سال 1375 تاکنون توسط شرکت فاضلاب تهران در حال بهره برداری می باشد .
تصفیه خانه فوق به روش لجن فعال , همراه با هوادهی ممتد , فاضلاب ورودی را تصفیه و ﭘساب خروجی را از طریق نهر هاشم آباد به رودخانه سرخه حصار دفع می نماید . شبکه جمع آوری این تصفیه خانه از نوع مجزا بوده و تنها فاضلاب خانگی را جمع آوری کرده و به صورت کاملا ثقلی به تصفیه خانه هدایت می نماید .
این شبکه در طول 42 کیلومتر مسیر خود دارای 840 آدم رو است و 7200 انشعاب خانگی را ﭘوشش می دهد . لوله های شبکه جمع آوری فاضلاب از قطر 300 و 400 میلی لیتر آن از جنس آزبست سیمان می باشد .
در حال حاضر بهره برداری و نگهداری از شبکه فوق توسط بخش خصوصی انجام می گردد .
مشخصات کلی تصفیه خانه فاضلاب شهرک شوش :
مساحت زمین تصفیه خانه 55000 متر مربع
مساحت بنای اداری رفاهی 1000 متر مربع
مساحت فضای سبز 5000 متر مربع
مساحت تحت ﭘوشش شبکه جمع آوری 53 هکتار واحد اول و 48 هکتار واحد دوم
جمعیت تحت ﭘوشش (طراحی) 40000 نفر
جمعیت تحت ﭘوشش (فعلی) 100000 نفر
دبی متوسط ورودی (طراحی) 170 (hr /m3)
دبی ماکزیمم ورودی (طراحی) 340 (hr/m3)
دبی متوسط ورودی (فعلی) 425 (hr/m3)
دبی ماکزیمم ورودی (فعلی) 625 (hr/m3)
سرانه فاضلاب ورودی (طراحی) LPCD 100
سرانه OD5 (طراحی) day/gr 35
طول شبکه جمع آوری km 42
تعداد آدم روها 840 عدد
نحوه انتقال از شبکه به تصفیه خانه ثقلی
قطر لوله های جمع آوری mm 400 تا 125
جنس لوله p.v.c و آزبست سیمان
تعداد ساکنین در هر واحد 5/5 نفر
معرفی واحد های تصفیه خانه :
٭ آشغالگیر دستی
جهت جلوگیری از ورود آشغال به داخل ایستگاه ﭘﻤﭘاژو صدمه زدن به قسمتهای مکانیکی ﭘﻤپ ها , قبل از ورود فاضلاب به داخل ایستگاه ﭘﻤﭘاژ , یک عدد آشغالگیر دستی دانه درشت تعبیه گردیده است .
٭ ایستگاه ﭘﻤﭘاژ ورودی
به علت ﭘاﺋین بودن عمق لوله ورودی فاضلاب به تصفیه خانه که حدود 7 متر ﭘاﺋین تر از سطح زمین قرار گرفته است . یک ایستگاه ﭘﻤﭘاژ مجهز به 3 عدد ﭘﻤپ کف کش مستغرق مخصوص فاضلاب نصب شده است . که فاضلاب ورودی را به محل خردکن ﭘﻤﭘاژ می نماید . از سه ﭘﻤپ موجود یک عدد به عنوان رزرو stand by ) ) می باشد .
٭ واحد خردکن و اندازه گیری دبی
جهت جلوگیری از ورود و ته نشین شدن دانه های موجود در فاضلاب به حوض هوادهی یک عدد دستگاه خردکننده به ظرفیت 250 متر مکعب در ساعت در این قسمت نصب گردیده که فاضلاب ورودی را آسیاب کرده و به قسمت اندازه گیری دبی هدایت می کند .
در قسمت اندازه گیری دبی به وسیله ترانسیمتر و ﭘارشال فلوم نصب شده در کانال , فاضلاب ورودی اندازه گیری و ثبت می گردد .
٭ حوض هوادهی
فاضلاب ورودی ﭘس از عبور از دستگاه خردکن توسط دو کانال مجزا , وارد دو عدد حوض هوادهی می شود .
ابعاد هر حوض (4.5, 19.5, 19.5 ( بوده و هر حوض مجهز به یک دستگاه هواده سطحی است که به صورت داﺌم در حال هوادهی فاضلاب می باشد .
٭ حوض ته نشینی ثانویه
فاضلاب ﭘس از مرحله هوادهی , وارو حوض ته نشینی ثانویه دایرهای شکل (در واحد اول تعداد حوضهای ته نشینی ثانویه دو عدد می باشد) به قطر 14.5 مترکه عمق ماکزیمم آن 3 متر است می گردد و ﭘس از طی زمان ماند لازم ﭘساب تصفیه شده از سرریزها وارد کانال خروجی می شود .
٭ ایستگاه ﭘﻤﭘاژ لجن برگشتی و اضافی
به منظور برگشت لجن فعال یک ایستگاه ﭘﻤﭘاژ لجن در نظر گرفته شده است . در واحد دوم تصفیه خانه برگشت لجن فعات به وسیله یک دستگاه ﭘﻤپ حلزونی انجام می گردد (در واحد اول این کار به وسیله دو عدد ﭘﻤپ سانتریفوژ انجام می شود) و جهت ارسال لجن های اضافی به واحد لجن خشک کن از دو دستگاه ﭘﻤپ سانتریفوژ استفاده می شود.
٭ بستر های لجن خشک کن
به منظور آبگیری و خشک کردن لجنهای حاصل از حوضهای ته نشینی ثانویه از بسترهای لجن خشک کن که یکی از روشهای خشک کردن لجن فاضلاب است , استفاده می گردد.
تابش آفتاب , تبخیر و زهکشی آب لجن از کف , باعث خشک شدن لجن می شود . آب حاصل از زهکشی توسط خط لوله دوباره به ایستگاه ﭘﻤﭘاژ ورودی برگشت داده می شود .
استفاده از فرآورده های تصفیه خانه
1. ﭘﺴاب خروجی
جهت استفاده از ﭘﺴاب خروجی تصفیه خانه , در فضای سبز اطراف یک خط لوله انحرافی از مسیر خروجی به داخل حوضچه ای طراحی و ساخته شده , که دراین مرحله بعد از کلرزنی به وسیله نیروی ﭘﻤﭘاز , ﭘﺴاب حاصله به مصرف جنگل کاری اطراف می رسد .
2. کود حاصله از لجن خشک شده
به دلیل آلوده بودن , لجن های حاصل حاصل از بسترهای لجن خشک کن بلافاصله بعد از جمع آوری قابل استفاده نبوده و به همین دلیل لجن های خشک شده بعد از طی مراحل ﻛﻤﭘوست قابل فروش در فضای سبز (درختکاری) می باشد.
آزمایشگاه فاضلاب
مقدمه
محدودیت منابع آب , نیاز روزافزون به آب شرب , تولید فاضلابهای حاصل از فعالیتهای گوناگون , آلودگی بیش از ﭘیش آبها و افزایش بیماریهای مرتبط با آب غیربهداشتی , موجب می شود که کیفیت آب جهت مصارف مختلف (بویژه آب آشامیدنی) , مورد توجه بیشتر قرارگیرد . به همین منظور یکی از برنامه های عمران شهری ﺘﺃمین آب سالم , مطابق با استانداردهای بین المللی , ایجاد سیستم جمع آوری و تصفیه فاضلابها به ویژه فاضلاب شهری است که در صورت عدم جمع آوری و تصفیه می تواند خطر جدی برای آبهای زیرزمینی , سطحی و نهایتا محیط زیست به شمار آیند.
به این ترتیب حفظ کیفیت محیط زیست بویژه منابع آب شرب , ﭘیشگیری از آلودگی آبها و بکارگیری شیوه های مناسب تصفیه آب و فاضلاب , نیازمند یک برنامه ریزی اصولی و عملی در زمینه کنترل منابع آب است .
در راستای اجرای این اهداف , نخستین گام , ایجاد مراکز آزمایشگاهی مجهز و تربیت ﭘرسنل کارآزموده ایست که بتوانند ﻤﺴﺌولیت کنترل کیفیت آب و فاضلاب را در بخشهای مختلف بعهده گیرد
کلیات بهداشت محیط
بهداشت محیط
بهداشت محیط عبارت است از پیشگیری از بیماریها در نتیجه کنترل و مرتفع نمودن عوامل محیطی که در انتقال و تولید بیماریها مؤثر میباشد. رابطه بهداشت محیط با سلامتی انسان بسیار زیاد است و هر موجود زنده تابع دو عامل توارث و محیط است. محیط از لحاظ بهداشتی مشتمل بر سه سری از عوامل است:
محیط فیزیکی شیمیایی مثل: آب، خاک، هوا، سروصدا و غیره.
محیط بیولوژیک شامل: کلیه موجودات حیوانی و گیاهی زنده یا مرده.
محیط اجتماعی شامل: وضع اقتصادی، فرهنگی، تراکم جمعیت و غیره که هرکدام از این عوامل در سلامت یا بروز بیماریها دخالت میکنند مثل محیط بیماریزای فیزیکی از طریق سروصدای زیاد، رطوبت یا گرمای زیاد، فشار کم یا زیاد، محیط بیماریزای شیمیایی مثل تشعشعات، کار با سرب یا سموم، محیط بیماریزای بیولوژیک مانند کلیه بیماریهای میکروبی که ممکن است از طریق آب و یا مواد غذایی آلوده انتقال پیدا کنند و یا به وسیله موجودات زنده مثل پشهها و سایر بندپایان انتقال انجام شود. سوءتغذیه، فقر، کمغذایی، نداشتن مسکن مناسب، تراکم جمعیت، بیسوادی، جزو عوامل بیماریزای اجتماعی هستند که بر سلامت اثر میگذارند. مثلاً در بیماری سل فقط وجود B. K یا باسیل سل برای ابتلا کافی نیست بلکه سوءتغذیه، فقر بهداشتی و اقتصادی، کار طاقتفرسا و عدم استراحت کافی از عوامل مستعدکننده بیماری محسوب میشوند.
فعالیتهای بهداشت محیط
مجموعه فعالیتهایی که به منظور جنبههای اجرایی بهداشت محیط به عمل میآید به نام مهندسی بهداشت نامیده میشود. به عبارت دیگر مهندسی بهداشت عبارت است از کنترل نیروهای طبیعت به نیروهای طبیعی در جهت سلامت انسان.
اقدام مطلوب مردم چه به صورت انفرادی، خانوادگی یا گروههای اجتماعی.
ب. گردآوری اطلاعات درباره مشکل موردنظر
گردآوری همه اطلاعاتی که لازم است درباره مشکل با آن درگیر شد؛ این اطلاعات عبارتند از:
آمارهای حیاتی و اجتماعی درباره بیماری یا وضعیت موردنظر.
گروه سنی گرفتار.
عوامل جغرافیایی و اقلیمی.
مراکز بهداشتی موجود و در دسترس و توان بالقوه برای آینده.
میزان پذیرش برنامه توسط جامعه.
ج. گردآوری اطلاعات درباره جامعه
این کار شامل اقدامات زیر است:
ساختار اجرایی و اجتماعی جامعه.
میزان آگاهی و شناخت مردم درباره مشکل و تصورات، باورها و خرافات آنها.
رسوم محلی، فرهنگی و عاداتی که بر مشکل اثر میگذارند.
راههای ارتباطی.
موانع ارتباطی.
دیگر برنامههای اجتماعی که در منطقه در حال اجرا است و بینش مردم نسبت به این برنامهها.
در دسترس بودن اعتبارات مالی و کارکنان لازم.
د. تهیه و اجرای برنامه
برای این کار نکات زیر در نظر گرفته شوند:
گروههای هدف که باید به آنها دسترسی یافت.
آگاهی که باید رسانده شود.
بینشی که باید ایجاد شود.
واقعیاتی که نیاز به تأکید دارند.
روشهای مورد استفاده.
مطالبی که باید فراهم شود.
فهرست کمکهای اداری و سازمانهای غیررسمی.
پیداکردن و به همراه آوردن رهبران محلی.
نقشی که باید برعهده هریک از کارکنان شرکتکننده در برنامه واگذار شود. برای موفقیت برنامهریزی آموزش بهداتش باید این کار همراه با نظر مردم و نمایندگان آنها انجام گیرد.
ه. ارزشیابی
همه کارهای آموزش بهداشت مستلزم ارزشیابی مستمر است تا نقاط ضعف و موفقیت برنامه را بتوان یافت. نباید کار ارزشیابی به پایان برنامه موکول شود. بلکه، باید هر از چندی ارزشیابی انجام گیرد تا اگر برنامه با موفقیت پیش نمیرود، دگرگونیهای لازم در آن داده شود. همچنین لازم است در آغاز برنامه پایهای برای اندازهگیری نتایج برنامه برقرار گردد. باید ارزشیابی در راستای خطوط عملی و با توجه به اهداف ویژه انجام گیرد. برای ارزشیابی سه روش شرح داده شده است:
ارزشیابی ساختار و سازماندهی، موضوعهایی که در این روش در نظر گرفته میشوند عبارتند از دادههایی درباره شمار کارکنان، بار بیماری، نمودار سازمانی، دستمزدها و آموزش کارکنان.
ارزشیابی فرآیند کار –یعنی چه فرآیندهایی به وسیله سازمان به کار گرفته شده و تا چه اندازه این فرآیندها خوب یا بد بودهاند، در این باره شاید بهترین شاخص درجه مشارکت مردم در برنامه باشد.
ارزشیابی نتایج یا حاصل کار –این جنبه شامل ارزشیابی میزان دستیابی به اهداف برنامه و اهداف فرعی آن و دامنه فعالیتهای اجرا شده برنامه است. ابزارهایی که برای ارزشیابی به کار میروند عبارتند از گزارشها،
مصاحبهها، یادداشتها، مشاهده جداول، برنامهها و ... ارزشیابی ممکن است واسطهای، پایانی و یا هر دو باشد.
وظیفه پزشک در فعالیتهای بهداشت محیط یا سالمسازی محیط
اغلب اطبا، امور مهندسی بهداشت و سالمسازی محیط را از وظایف خود ندانسته و آن را صرفاً وظیفه مهندسین بهداشت محیط میشمارند. در صورتی که هرگاه در یکی از برنامههای سالمسازی محیط غفلتی شود مثلاً اگر در اثر بیتوجهی در تصفیه آب آشامیدنی آلودگی در آن ایجاد شود یا در اثر استعمال حشرهکش نامناسبی حشرات ناقل بیماری افزایش یابند. در این قبیل موارد طبیب اولین فردی است که از نتیجه خطرناک این غفلت باخبر شده و اولین مرجعی است که مورد اعتراض مردم از وضع بهداشت محیط نامناسب قرار خواهد گرفت. بدین لحاظ دانستن اصول مهم بهسازی و سالمسازی محیط برای هر پزشکی ضروری است.
پروفسور ادوارد راجر برنامههای بهداشتی را به ساعت و پزشک را به فنر اصلی آن ساعت تشبیه کرده است و میگوید هرگاه فنر ساعت از کار بیفتد یا وجود نداشته باشد ساعت کار نخواهد کرد و سپس اضافه میکند که فنر به خودی خود، بدون قسمتهای دیگر که در بهداشت محیط مهندسی بهداشت و بهسازان میباشند قادر به انجام کار نخواهد بود. پس همکاری و کار دستهجمعی در برنامههای بهداشتی یکی از اصول پیشرفت کار است.
الف: بهداشت و بیماریهای منتقله از آب
مقدمه
بعد از انسان، آب شاید یکی از اجزاء بینظیر جهان هستی باشد. آب از دو عنصر اکسیژن و هیدروژن تشکیل شده است که این دو عنصر در شرایط معمولی به صورت گاز میباشند. عنصر هیدروژن قابل اشتعال است در حالیکه اکسیژن برای سوختن ضروری است. با این وجود آب آتش را خاموش میکند. انسان و سایر حیوانات و همچنین گیاهان بدون آب نمیتوانند به حیات خود ادامه دهند. صنایع بدون آب نمیتوانند به موجودیت خود ادامه دهند. در عین حال آب مشکلات زیادی را در صنایع باعث میشود.
در بررسی دقیق خصوصیات آب همواره سؤالات زیر مطرح میگردد:
آب چیست؟ چگونه باید با مشکلات ناشی از آب در صنعت مواجه شد؟ سرنوشت آب مصرف شده به کجا میانجامد و با جریان فاضلاب چه باید کرد؟
آب مادهای حیاتی است که حدود 60 تا 70 درصد وزن انسان رشدیافته را تشکیل میدهد و بعد از اکسیژن مهمترین ماده برای زیستن میباشد سطح زمین را آب فرا گرفته و به طور کلی میتوان گفت که منابع موجود برای آب دو نوع است: 1- آبهای زیرزمینی (چاه-چشمه و قنات)، 2- آبهای سطحی (رودخانه-دریاچه)، آبهای سطحی تغییرات کیفی شدیدتری نسبت به آبهای زیرزمینی دارند. غلظت مواد آلی و مواد معلق در آبهای سطحی بیشتر از آبهای زیرزمینی است و دمای آب این منابع متناسب با دمای محیط در فصول مختلف تغییر میکند. از طرفی در آبهای زیرزمینی به دلیل عبور آب از طبقات مختلف خاک غلظت جامدات محلول در آب بیشتر از آبهای سطحی است و میزان مواد آلی و آلودگیهای میکروبی و بیولوژیکی کمتری نسبت به آبهای سطحی دارند. در استفاده از آبهای زیرزمینی باید نکاتی رعایت شود، از جمله اگر قرار است از آب چاه استفاده شود نباید چاه کمتر از 15 متر با منبع احتمالی آلودگی فاصله داشته باشد.
ناخالصیهایی که ممکن است در منابع آب موجود باشند به دو دسته جامدهای معلق و محلول تقسیم میشوند. جامدات کلوئیدی و معلق آنهائی هستند که در آب حل نشده و میتوان آنها را با صاف کردن جدا نمود. این مواد باعث کدری و ایجاد رنگ در آب میشوند و تا اندازهای قابل رؤیت هستند. مثالی برای مواد معلق، گلولای است.
مواد محلول در آب ممکن است مواد معدنی یا آلی باشند که با چشم قابل دیدن نیستند و به وسیله تجزیههای شیمیایی تعیین میگردند. وجود سختی در آب مثالی برای مواد جامد حل شده است.
علاوه بر این مواد، گازهای موجود در هوا نیز در آب وارد میشوند، ولی به جز در مواقعی که با ناخالصیهای دیگر موجود در آب ترکیب شوند در مواقع دیگر بر اثر جوشاندن از آب خارج میشوند.
پس آب مایعی است که حاوی مواد معدنی، آلی و گازهای محلول میباشد. در نتیجه به طور کلی با دید ظاهری نمیتوان در مورد خوبی و بدی آن قضاوت نمود و زلالی آب دال بر تمیزی آن نمیباشد و مسئله تصفیه و میکروبکشی آب، در مواقعی که آب مصرف خوراکی دارد مهم است.
خواص آب به دو دسته فیزیکی و شیمیایی تقسیم میگردد:
خواص فیزیکی آب
خوشطعم و خوشبو بودن آب دلیل بر خوبی آن نمیباشد. چنانچه آبی ممکن است خوشطعم و خوشبو باشد منتهی قابل نوشیدن نباشد و بالعکس برای نوشیدن خوب باشد منتهی خوشطعم و خوشبو نباشد. به طور کلی چهار حس انسان در مورد خواص فیزیکی آب قضاوت میکند:
1- حس بینائی (برای تشخیص رنگ و کدری)، 2- حس چشائی (برای تشخیص مزه)، 3- حس بویائی (برای تشخیص بو)، و 4- حس لامسه (برای تشخیص حرارت آب).