- مقدمه
ارتباطات و توسعه یکی از چالش برانگیزترین مباحث درعرصه علوم اجتماعی، اقتصاد ، سیاست و فرهنگ طی پنج دهه اخیر در سطح جهان بوده است.
مطالعات در این زمینه بخصوص پس از جنگ جهانی دوم مورد توجه صاحب نظران و اندیشمندان و نیز کشورهای تازه استقلال یافته یا در حال توسعه قرار گرفت. این موضوع از آن روی اهمیت و گسترش یافت که تکنولوژیهای جدیدارتباطی اهمیت فوق العاده ای بخصوص در توسعه اقتصادی پیدا کرد .
" در دهه های 50 و 60 نوعی خوش بینی نسبت به تاثیر رسانه ها در توسعه بوجود آمده بود که عمدتاً براساس الگوهای غربی نوسازی ایجاد شد اما پس از آن (از دهه 80 به بعد) به کمک تحقیقاتی که در محتوای رسانه ها و حوزه ارتباطات بین الملل انجام شد این خوش بینی کمرنگ شد"1.
با همه این ، خوش بینی یا بد بینی نسبت به تاثیرات ارتباطات و بالطبع آن وسایل ارتباط جمعی توجه و تاکید بر این موضوع را کاهش نداد و امروز بیشتر از گذشته این مسئله مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرد.
در همین راستا آخرین تکنولوژی تاثیرگذار ارتباطات در سطح جهانی یعنی اینترنت مورد توجه جدی است و موضوع اصلی این تحقیق قرار گرفته است
2- ارتباطات سلطه بخش یا ارتباطات توسعه بخش
بحث اساسی این است که آیا ارتباطات و رسانه ها تسهیل کننده ، توسعه هستند یا تنها منجر به این مهم می شوند که به عنوان یکی از اساسی ترین ابزارهای کشورهای توسعه یافته در مصرفی شدن کشورهای کمتر توسعه یافته عمل کنند.
واقعیت این است که رسانه ها عامل اصلی و اساسی توسعه سیاسی هستند اما ابزار اساسی و بنیانی بوده اند که کشورهای کمتر توسعه یافته را از نظر اقتصادی وابسته و مصرف زده کرده اند.
در بعد توسعه اجتماعی نیز در کشورهای کمتر توسعه یافته ، از خود بیگانگی و از خود باختگی را درپی داشته اند و در ابعاد فرهنگی به اشاعه و سلطه فرهنگ کشورهای توسعه یافته (غربی) در کشورهای ذکر شده پرداخته اند.
حال سئوال اساسی این است که ارتباطات توسعه بخش است یا سلطه بخش؟
الف) ارتباطات توسعه بخش (خوش بینانه)
اکثر صاحب نظران و اندیشمندان در دهه های 50 و 60 دیدگاهی خوشبینانه به تاثیرات رسانه ها داشتند و حتی بر این باور بودند که با توسعه رسانه ها و بهره وری از آن ، توسعه و بخصوص توسعه اقتصادی رونق و سرعت خواهد گرفت. با این تصور کلی که گسترش وسایل ارتباط جمعی به توسعه اجتماعی و توسعه اجتماعی به توسعه اقتصادی منجر می شود.
دانیل لرنر ، ویلبر شرام و اورت راجرز از جمله سردمداران نظریات خوش بینانه هستند که وسایل ارتباط جمعی را بعنوان محرک اصلی توسعه اجتماعی ( آگاهی ) و بالطبع آن توسعه اقتصادی می دانند.
از الگوی آنان بعنوان الگوی علت – معلولی ، خطی و یا الگوی حاکم یاد می شود.
ب) ارتباطات سلطه بخش (بدبینانه)
به نظر مخالفان نظریات خوش بینانه ، جریان یکسویه و عمودی پیام از سوی وسایل ارتباط جمعی با انعکاس گسترده اخبار یکسویه به سلطه امپریالیسم خبری انجامیده است این امپریالیسم با گسترش ابعاد دیگر پیام به سلطه ارتباطی یا سلطه ارتباطات در جهان انجامیده است و سلطه ارتباطات به همراه تولید و توزیع انبوه کالاها و مصنوعات فرهنگی دیگر , سلطه فرهنگی را در پی داشته است.
از اصحاب مکتب فرانکفورت ، هربرت شیلر و هاملینگ می توان بعنوان کسانی نام برد که با این جریان همسوی هستند.
این تحقیق در کلاس درس استاد محترم دکتر سمیعی ( درس فلسفه ارتباطات) ارایه شد.
توسعه سیاسی و ارتباطات ، توسعه اقتصادی و ارتباطات و توسعه اجتماعی و ارتباطات محور اصلی پروژه بوده است.
3- اینترنت
سابقه راه اندازی اینترنت به شبکه دیگری به نام آرپانت برمی گردد که در سال 1969 م توسط آژانس پژوره های تحقیقاتی پیشرفته در وزارت دفاع آمریکا راه اندازی شد.
در ایران اولین سازمانی که به همگانی کردن اینترنت پرداخت مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات بود. کار این مرکز در سال 1372 آغاز شد و تعدادی از مراکز دانشگاهی را با شبکه آموزشی و پژوهشی اروپا از طریق دانشگاه وین اتریش فراهم ساخت.
بطور کلی کارکردها و خدمات زیر بخشی از امکانات اینترنت است که مورد بهره برداری عمومی واقع می شود:
کارکردهای اینترنت
1- پست الکترونیک(ارسال و دریافت پیامها و نامه ها)
2- سرویس دسترسی به اطلاعات(بانکهای اطلاعاتی )
3- سرویس گروههای تخصصی (عضویت در گروههای خاص)
4- دسترسی به کامپیوتر از راه دور
5- سرویس خبری(مجلات و روزنامه ها)
6- تماس با استادان و مشاوران
7- ثبت نام از راه دور
8- آموزش از راه دور
9- انتقال پرونده ها
10- تله کنفرانس
11- بانکداری الکترونیکی
12- مشاهده فیلم و عکس
خدمات اینترنت
• الف : علمی(آموزش و پزوهش)
• ب : اشتغال
• ج : تفریح
• د: تبلیغ
• ه : کار در خانه
• و : اطلاع رسانی
4- اینترنت و توسعه
بزرگراههای اطلاعاتی حامل بهترین و بدترین محتویات هستند و سئوالات زیر خوش بینی یا بد بینی درباره اینترنت را به تصویر می کشد:
• اینترنت در خدمت تساوی جهانی یا تشدید کننده نابرابری ها ؟
• آیا امپریالیسم خبری ، ارتباطی و فرهنگی حاکم شده است ؟
• حاشیه نشینان دهکده جهانی چه نقشی دارند؟ ( یک / سوم مردم جهان برق ندارند و یک / سوم مردم جهان سواد ندارند).
• پایان استبداد یا انقلاب کنترل؟
• حق حاکمیت چه می شود؟ آیا حاکمیت ملی تهدید می شود؟
• فاصله طبقاتی افزایش می یابد یا افزایش؟
• شکاف اقتصادی و فرهنگی بین کشورها کاهش می انجامد یا افزایش ؟
• آیا اینترنت شکاف بین کشورها را پر می کند؟
الف : توسعه فرهنگی و اینترنت
به نظر می رسد اینترنت بیشترین تاثیر منفی را در بعد فرهنگی بر جوامع می گذارد . ابعاد و آثار مثبت و منفی زیر از نظر فرهنگی مطرح است :
اطلاع رسانی الکترونیکo
آموزش الکترونیک ( دانشگاهها , مدارس وo ...)
• ارتباط موسسات آموزشی با یکدیگر
منابع علمی ( کتاب ,مقاله , مجلات وo ...)
پژوهش از طریق اینترنتo
• کنفرانس از راه دور (تله کنفرانس)
• جراحی از راه دور
• اتصال به کتابخانه ها
• پژوهش از طریق مجلات
• سلطه زبان انگلیسی در اینترنت واقعیتی غیر قابل تردید است
• توسعه تصاویر خلاف اخلاق
• توسعه پورنوگراف کودکان
• عدم رعایت حقوق مولفان و خلاقان فرهنگی
• مصرف گرایی غربی
• تضعیف ارزشهای بومی
• تشدید بی هویتی
• از خود بیگانگی
• بطور متوسط کودکان آمریکایی 3-1 ساعت درروز از کامپیوتر برای انجام تکالیف مدرسه، صحبت با دوستان بطور آن لاین و بازی کردن استفاده می کنند.90% کودکان سن مدرسه در این کشور به کامپیوتر دسترسی دارند.
- یونسکو در سال 1999 در پاریس گردهمایی جهانی کارشناسان درباره سوء استفاده جنسی از کودکان ، پورنوگرافی مربوط به کودکان و فحشای کودکان از طریق اینترنت به عنوان “ یک چالش بین المللی “ را برگزار کرد