دانلود مقاله مطالعه تطبیقی الگو های نوین مدیریت منابع انسانی و ارائه الگوی مناسب برای ایران

در راستای سیاستهای وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی ایران،طرح تحقیقاتی (( مطالعه تطبیقی الگوهای نوین مدیریت منابع انسانی و ارائه الگوی مناسب برای ایران )) انجام پذیرفته و با یاری پروردگار متعال به مرحله نهایی رسیده است .

در انجام این طرح تحقیقاتی ، یک گروه پنج نفره متشکل از مدیر طرح ( آقای محمد رضا عاطفی ) ، یک کارشناس ارشد و سه کارشناس ، زمانی حدوداً سه ماهه را به تحقیق و مطالعه در زمینه سیستم های مدیریت منابع انسانی (HRM ) ، بررسی وضع موجود منابع انسانی در وزارت بهداشت و درمان و مدلهای نوین در این زمینه گذرانیده اند .

گروه مذکور ضمن استفاده از بسیاری منابع داخلی موجود در ایران ، به این منابع قناعت ننموده و با استفاده از شبکه جهانی اینترنت ده ها مقاله و گزارش چندین کنفرانس مربوط را در زمینه HRM مورد کنکاش و بررسی قرار داده است .

طرح تحقیقاتی مذکور ، در چهار مرحله به انجام رسیده ، که از قرار ذیل می باشد : مرحله اول ) مطالعه قوانین اداری و استخدامی جمهوری اسلامی ایران و استخراج مواردی از این قوانین که مرتبط با مقوله مدیریت منابع انسانی و یا خطاب به وزارت بهداشت و درمان و کارکنان آن .

مرحله دوم ) استخراج کلیات و ادبیات مدیریت منابع انسانی با استفاده از منابع علمی داخلی و خارجی .

مرحله سوم ) بررسی موضوعی مدلهای نوین مدیریت منابع انسانی از طریق مقالات و تئوریهای روز جهان در اینترنت و مراجعه به کتابخانه های دانشگاهها و استفاده از متن سخنرانیها و پایان نامه ها .

مرحله چهارم ) ارائه پیشنهادات و الگوهای مناسب برای وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی با در نظر گرفتن الگوهای نوین جهانی و نتایج حاصل از بررسی چالشهای موجود در این بخش .

گروه مجری طرح ، سیستم مدیریت منابع انسانی را در زمینه های ذیل مورد بررسی قرار داده اند : طراحی ساختار سازمانی تامین نیروی انسانی آموزش و بهسازی نیروی انسانی مدیریت عملکرد نظامهای پرداخت حقوق و دستمزد حفظ و نگهداری منابع انسانی جابجایی و ترک نیروی انسانی روابط کار سیستم های اطلاعاتی منابع انسانی در این نوشتار کوتاه تنها به شمه ای از آنچه در موارد فوق به انجام رسانیده اشاره می گردد: طراحی ساختار سازمانی : در این مبحث کارشناسان طراح ، ضمن مطالعه دقیق ، الگوهایی را در باره چرایی و چگونگی ارتباط تنگاتنگ طراحی ساختار سازمانی با مدیریت منابع انسانی ، طراحی ساختار سازمانی ، رویکرد نظام مند در طراحی ساختار ، طراحی شغل و تعیین شرایط احراز و همچنین شرح وظایف شغل ارائه نموده اند و شغل های موجود در وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی را به گروه های تخصصی ، مدیریتی ، اداری و خدماتی تقسیم نموده اند .

تامین نیروی انسانی : در زمینه تامین نیروی انسانی به چگونگی دسته بندی اهداف در دسته هدف گذاری های استاندارد گرا و نتیجه گرا پرداخته و همچنین روند مراحل استخدام از ابتدا تا انتها مورد بررسی قرار گرفته اند .

در این زمینه نیز ، راهکارهای نوین جهانی و اهمیت کیفیت استخدام و همچنین چگونگی برآورده کردن انتظارات در زمینه شرایط احراز مورد بررسی قرار گرفته اند .

آموزش و بهسازی نیروی انسانی : در این مبحث ، آموزش ، چگونگی هدف گذاری آموزش با توجه به اهداف استراتژیک سازمانی ، روند دستیابی به نیازهای آموزشی و همچنین روند برنامه ریزی آموزش و نحوه آموزشهای داخلی و خارجی مورد بررسی قرار گرفته است .

در رابطه با بهسازی نیروی انسانی نیز به عملیات رفاه کارکنان و نظریه های انگیزش پرداخته ایم که خود بحثی جداگانه و قابل تعمق می باشد .

مدیریت عملکرد : آنچه در این وادی مطرح شده است ، بیان اهداف مورد نظر از انجام این فرایند ، تعریف شاخصهای ارزیابی عملکرد ، برنامه ریزی و روند اجرای فرایند ارزیابی عملکرد می باشد .

بعلاوه مبحثی نوین در رابطه با تجزیه و تحلیل عوامل شکست در ارائه خدمات (FMEA) بیان شده و امید است که با بکارگیری دقیق آن ، در ادامه شاهد نتایج مثبتی باشیم .

نظامهای پرداخت حقوق و دستمزد : در این مبحث ضمن بهره گیری از منابع موجود ، به نقش پرداختی ها در افزایش بهره وری در ارائه خدمات پرداخته شده است .

گروه اجرایی طرح همچنین ضمن بررسی الگوهای موجود در این زمینه به طبقه بندی این الگوها مبادرت ورزیده و الگوی پرداخت بر اساس شایستگی عملکرد – که مرتبط با شاخصهای تعریف شده عملکرد می باشد را پیشنهاد نموده ، همچنین فرمولهای ساده ای را جهت اجرا ارائه نموده اند .

حفظ و نگهداری منابع انسانی : در زمینه حفظ و نگهداری منابع انسانی ، گروه مذکور چگونگی ایجاد حس وفاداری نسبت به سازمان و انگیزش قوای انسانی را مد نظر قرار داده ، پیشنهادات نوینی را به موازات آنچه در دنیای امروز در این راستا بکار گرفته می شود ارائه نموده اند .

جابجایی و ترک نیروی انسانی : در این طرح تحقیقاتی جابجایی ، عمدتاً بصورت جابجایی عمودی در نمودار سازمانی بررسی شده و همچنین شرایط و چگونگی جابجایی بهینه شرح داده شده است .

در مورد ترک نیروی انسانی چه به صورت طبیعی آن ( بازنشستگی ) و چه به صورت غیر طبیعی ( مثل اخراج کارکنان ) مباحثی ارائه گردیده است .

روابط کار : در این مبحث نوع روابط بین سازمان و کارمندان و تاثیر گذاری این روابط بر ارائه خدمات به جامعه مورد بحث قرار گرفته ، همچنین بر احراز جایگاه کادر بهداشت و درمان در جامعه و احساس مسولیت متقابل بین سازمان و کارمندان تاکید گردیده است .

سیستم های اطلاعاتی منابع انسانی( HRIS ) : در این زمینه ، ضمن تعریف سیستم های اطلاعاتی به صورت عام و سیستم اطلاعاتی منابع انسانی به صورت خاص ، چگونگی پردازش اطلاعات توسط این سیستم و اجزای این سیستم مورد بررسی قرار گرفته اند .

در ادامه چگونگی استفاده از سیستم های e-HRM که از شبکه های الکترونیک استفاده می نمایند و کاربردشان در زمینه بهداشت و درمان شرح داده شده است .

در پایان تذکار این مهم را لازم می داند ، که طرح فوق الذکر ، علی رغم همه تلاشها و کوششهای مجریان آن قطعاً دارای نواقص و ایراداتی است که عمدتاً ناشی از کمبود زمان و عدم امکان بررسی های دقیق میدانی می باشند ؛ لذا گروه مجری طرح ، خاضعانه پذیرای انتقادات صادقانه خبرگان تحقیق و پژوهشمی باشد .

امید است با یاری پروردگار بزرگ ، روند تحقیق و پژوهش در کشور عزیزمان ، رونق یافته و نتایج این تحقیقات بتواند راهگشای بخشهای مختلف اداری و خدماتی در جمهوری اسلامی ایران بمقدمه امروزه با رشد و توسعه تکنولوژیهای پیشرفته در ابعاد مختلف توام با افزایش پیچیدگی و تنوع فعالیتها، درک این تغییرات و سنجش تاثیرات آن بر هزینه های سازمانی اهمیت زیادی دارد.

اهمیت این امر برای واحدهای خدماتی با توجه به اینکه درجه تنوع و تغییرات در آنها، نسبت به فعالیتهای تولیدی بیشتر است، مضاعف می باشد.

بدیهی است که شناخت این فعالیتها و سنجش تاثیرات آن برهزینه های سازمانی مستلزم طراحی یک سیستم مناسب هزینه یابی در این زمینه می باشد.

اهمیت شناخت وکنترل هزینه ها چه در موسسات دولتی و چه در سازمانهای خصوصی بر کسی پوشیده نیست.

اما دستیابی به این مهم، نیازمند طراحی یک سیستم مناسب و کارآ است که قادر به شناخت تنوع وپیچیدگی فعالیتهای، وسنجش تاثیرآن بر هزینه های ارائه خدمات باشد.

سیستم های سنتی هزینه یابی، خصوصا سیستمهایی که در سطح بیمارستانهای کشور استفاده می گردد، بدلیل ماهیت آن عملا قادر به برآوردن این انتظارات نمی باشد.

چون این سیستمها بر اساس یکسری تعرفه های ثابت وضع شده و بدون توجه به شرایط و وضعیت هر بیمارستان، بهای تمام شده خدمات ارائه شده را محاسبه می کند.

بدیهی است که استفاده از این روش علاوه بر این که باعث ایجاد اشکالات و نواقصی در محاسبه بهای تمام شده واقعی می گردد، اطلاعات مناسبی را برای تصمیم گیری در اختیار مدیران قرار نمی دهند.

بنابراین لزوم استفاده از سیستمهای نوین هزینه یابی که در سطح دنیا معمول می باشد، بعنوان یک ضرورت اساسی مطرح است.

یکی از سیستم های نوین هزینه یابی که کاربردهای گوناگون آن در فعالیتهای خدماتی روز به روز در حال گسترش است، سیستم “هزینه یابی برمبنا ی فعالیت“ یا اصطلاحا سیستم "ABC"1 است.

این سیستم با بکارگیری روشهای مناسب، اثرات حاصل از تغییرات فعالیتها، پیچیدگی، تنوع و ویژگیهای خاص هر فعالیت را در محاسبه هزینه های آن منظور می کند.

یکی از ویژگیهای این سیستم که آن را از سایر سیستم ها متمایزمی کند، توانایی شناسایی دقیق هزینه ها وارائه اطلاعات غیر مالی جهت بهبود عملکرد وافزایش کار آیی فعالیتها می باشد.

و تا حد ممکن با بکارگیری روشهای مناسب این اثرات را بطور کمّی جذب محاسبه بهای تمام شده خدمات و محصولات می کند.

اهمیت پژوهش: در وضعیت رقابتی موجود یکی از عوامل مهمی که باعث موفقیت هر سازمانی در رسیدن به اهداف خود می گردد، دسترسی به اطلاعات صحیح و مطلوب می باشد.

در این میان اطلاعات مالی و هزینه یابی در هر سازمانی جایگاه خاصی دارد.

اهمیت این اطلاعات به این دلیل است که به حیات و دوام سازمانها بستگی دارد و بدون شک بیشتر سازمانها بدون سودآوری و داشتن عملکردی موفق جایگاهی را در دنیای امروزی نخواهند داشت.

این مسأله در فعالیتهای خدماتی از آنجا که بیشتر عناصر تشکیل دهنده آن افراد و انسانها می باشند اهمیت زیادی دارد.

در سیستم هزینه یابی فعلی بیمارستانی کشور، از آنجا که این سیستم بدون توجه به سودآوری و منافع مادی جهت ارائه خدمت به افراد جامعه خصوصاً اقشار کم درآمد ایجاد شده است تا به حال توجه کافی به درآمدها و هزینه های عملیاتی این موسسات نگردیده است واز طرفی کمکهای مالی و فیزیکی دولت نیز بدون ارزیابی عملکرد واقعی این بیمارستانها اعطا گردیده است.

از این رو برای دستیابی به این خواسته مهم، ارائه یک سیستم مناسب هزینه یابی امری ضروری و لازم است وباید به آن توجه خاص مبذول گردد.

اهمیت سیستم بکارگرفته شده در محاسبه هزینه های بیمارستان به این دلیل است که این سیستم می تواند با دسته بندی واستانداردسازی فعالیتها، اطلاعاتی را تهیه کند که به واسطه آن می توان منابع و ظرفیتهای بلا استفاده موجود سازمانی را شناسایی کرد و با کاهش این ظرفیتها و بکارگیری آن در سایر فعالیتها، هزینه ارائه خدمات را کاهش داد.

از طرفی سیستم پیشنهادی می تواند اطلاعاتی را تهیه کند که به واسطه آن بتوان برنامه ریزی مالی و بودجه بندی (BFP)[1]، برنامه ریزی مواد و امکانات مورد نیاز(MRP)[2]، برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز (CRD)[3]،برنامه ریزی تجهیزات(ERP) [4]، و برنامه ریزی نیروی انسانی مورد نیاز (PRP)[5] را به نحوی مناسب و بهینه ای انجام داد.

بنابراین با بکارگیری سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) ضمن محاسبه دقیق بهای تمام شده خدمات این سیستم به عنوان مبنا اجرا و بکارگیری سایر سیستمهای ذکر شده می گردد که با طراحی این سیستم در محل مورد مطالعه، انتظار می رود به این منافع دست یابیم.

در وضعیت رقابتی موجود یکی از عوامل مهمی که باعث موفقیت هر سازمانی در رسیدن به اهداف خود می گردد، دسترسی به اطلاعات صحیح و مطلوب می باشد.

اهمیت سیستم بکارگرفته شده در محاسبه هزینه های بیمارستان به این دلیل است که این سیستم می تواند با دسته بندی واستانداردسازی فعالیتها، اطلاعاتی را تهیه کند که به واسطه آن می توان منابع و ظرفیتهای بلا استفاده موجود سازمانی را شناسایی کرد و با کاهش این ظرفیتــها و بکارگیری آن در سایر فعالیتها، هزینه ارائه خدمات را کاهش داد.

از طرفی سیستم پیشنهادی می تواند اطلاعاتی را تهیه کند که به واسطه آن بتوان برنامه ریزی مالی و بودجه بندی (BFP)، برنامه ریزی مواد و امکانات مورد نیاز(MRP)، برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز (CRD)،برنامه ریزی تجهیزات(ERP) ، و برنامه ریزی نیروی انسانی مورد نیاز (PRP) را به نحوی مناسب و بهینه ای انجام داد.

اهداف پژوهش: مهمترین اهداف این پژوهش در دو بعد اصلی قابل طرح می باشد که عبارت است از: 1-اهداف کلی که شامل مفاهیم و مبانی نظری سیستم ABC می باشد و 2- اهداف جزئی که شامل ارائه راه حلها و اقدامات مؤثر با توجه به محل اجرای سیستم پیشنهادی است.

از نقطه نظر کلی مهمترین اهداف این تحقیق عبارتند از: 1-ارائه یک الگوی مناسب برای تعیین بهای تمام شده خدمات ارائه شده به بیماران، با توجه به اینکه سیستم پیشنهادی قادر است، بهای تمام شده خدمات ارائه شده را به نحو صحیحی محاسبه کند.

2-قرار دادن اطلاعات صحیح و بموقع با هزینه مناسب بر اساس سطوح تصمیم گیری برای مدیران و سایر استفاده کنندگان از اطلاعات نظام بیمارستانی.

3-بهبود کیفیت تصمیم گیری در حوزه مدیریتی و عملیاتی و کاهش عدم اطمینان در تصمیم گیریها که عمدتاً ناشی از ضعف اطلاعاتی سیستم های موجود است.

4-فراهم ساختن زمینه و اطلاعات اولیه برای طراحی نظام بودجه بندی بیمارستانی بر اساس فعالیت (ABBH).

5-فراهم ساختن زمینه و اطلاعات اولیه برای مقایسه عملکردها در بیمارستانهای مختلف و شناسایی نقاط ضعف و نارسایی درسیستم موجود.

6-شناسایی ظرفیتهای بلااستفاده موجود در نظام بیمارستانی با توجه به اطلاعاتی که توسط سیستم پیشنهادی تهیه می گردد وارائه تصمیمات مناسب برای کاهش ظرفیتهای بلااستفاده و استفاده بهینه از منابع سازمانی موجود.

7-استفاده از اطلاعات تهیه شده توسط سیستم ABC در راستای بکارگیری روشهای بهبود مستمر سازمانی.

علاوه بر اهداف کلی سایر اهداف جزئی این تحقیق عبارتند از: 1-بررسی و تجزیه و تحلیل سیستم هزینه یابی موجود در محل مورد مطالعه و شناسایی نقاط قوت و ضعف آن.

2-مقایسه تعرفه های وضع شده برای ارائه خدمات به بیماران از طریق سیستم پیشنهادی با سیستم موجود در محل مورد مطالعه.

3-ارائه اطلاعات مناسب برای برنامه ریزی در فعالیتهای آینده بیمارستان از جمله تهیه و خرید مواد و امکانات مورد نیاز،نیروی انسانی و تخصص مورد نیاز و غیره.

4-ارائه اطلاعات مناسب برای استانداردسازی و ارزیابی عملکرد بخشهای مختلف بیمارستان در سالهای آینده.

گل واژه ها محرک هزینه- تجزیه وتحلیل فعالیت-مدیریت بر مبنای فعالیت یا بودجه بندی بر مبنای فعالیت یا -ABB معیارگذاری سازمانی ادبیات موضوع از اوایل دهه 50 میلادی، بررسی تعرفه های پزشکی در کالیفرنیا با بکارگیری روند کدگذاری، تهیه فرمت ها و فهرست بندی مناسبی آغاز شد بطوریکه در نتیجه بررسی دقیق آراء و نظرات جمع کثیری از پزشکان، ارزشهای نسبی ویژه ای فراهم گردید.

اولین نتایج این مطالعات در سال 1956منتشر شد که برای طبقه بندی خدماتی که ارائه می گردید از یک کد سه رقمی با فهرست بندی ویژه ای استفاده شده بود.

بعدها با توجه به نیازی که در تغییر این سیستم ایجادشد سیستم کدینگ سه رقمی به سیستم کدگذاری پنج رقمی تبدیل گردید تا برای اقداماتی که با پیشرفت پزشکی ابداع می شوند قابل استفاده باشند، بدین ترتیب سیستم کدگذاری استاندارد کالیفرنیا بصورت الگوی فعالیت پزشکی در بیشتر نقاط دنیا مطرح گردید.

سیستم کدگذاری تعیین ارزش خدمات،که بعدها در قالب کتابی تحت عنوان” ارزش گذاری مبنی بر خدمات” گسترش یافت، اولین بار در سال 1984انتشار پیدا کرد.

که از آن زمان تاکنون این کتاب به عنوان یک کتاب مرجع و استاندارد در محاسبه و تعیین هزینه های خدمات پزشکی و پیراپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد.

در این کتاب ارزشهای نسبی با توجه به اطلاعات موجود در سوابق پزشکی و عنایت به یافته های ناشی از تحقیقات جدید تدوین شده است.

روش تهیه وتعیین این تعرفه ها بصورت استفاده از نظر متخصصین حرفه پزشکی بوده است بدین معنی که برای تعیین ارزش خدمات بر اساس نوع خدمات پزشکی پنج فاکتور اصلی درنظر گرفته شده است که با توجه به این شرایط، هزینه خدمات ارائه شده به بیمارتعیین می گردد.

این پنج فاکتور اساسی عبارتند از : 1 - زمان لازم برای ارائه خدمات.

2- مهارت و تخصص مورد نیاز برای ارائه خدمات و همچنین ترکیب تخصص مورد نیاز.

3-وخامت وضعیت عمومی بیماری که خدمات برای او ارائه می گردد.

4-خطراتی که انجام خدمت به بیمارتحمیل می کند.

5-خطرات و مشکلاتی که ممکن است بخاطر ارائه خدمات به بیمار،متوجه پزشک گردد.

با توجه به فاکتورهای فوق، نظرات متخصصان مختلف در این زمینه جمع آوری گردید.

برای راحتی و صحت بیشتر مقایسات ارزش گذاری خدمات ارائه شده، از یک مقیاس عددی بین 1تا 100استفاده گردید.

بطوریکه، کلیه ارزشهای خدمات باید بر اساس این معیارها طبقه بندی می شدند.

سپس با دعوت از مشاورین پزشکی از آنان خواسته شد تا نظر خود را با توجه به نوع خدمات وبر اساس معیار تعیین شده، ابراز کنند که پس از اظهار نظر کلیه پزشکان، این نظرات توسط یک هیأت جمع آوری گردید و مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت نتایج این اظهار نظرات، بصورت ارزش نسبی تعرفه های خدمات ارائه شده، تعیین گردید.

در این تعرفه ها، حتی الامکان سعی گردیده است تا کلیه خدمات پزشکی در قالب دو بخش اساسی جراحی و بیهوشی و خدمات جانبی مربوط به آن نظیر تصویربرداری، آزمایشگاه، طبابت، تزریقات و انفوزین ها، خدمات جابجایی بیمار و...

نشان داده شود که در هر کدام از این دو بخش با توجه به نوع تخصص، کلیه خدمات مربوط به آن پیش بینی شده است.

در این روش برای محاسبه هزینه تعرفه های ارائه شده از سه عامل اساسی، تحت عنوان “واحد جراحی“، “روزهای پیگیری“ و “واحد بیهوشی“، برای اعمال جراحی و بیهوشی استفاده می گردد که با تعیین قیمت پایه در هر سال، هزینه خدمات ارائه شده از حاصلضرب قیمت پایه در واحد جراحی یا بیهوشی با توجه به روزهای پیگیری محاسبه می گردد.

برای محاسبه هزینه های مربوط به رادیولوژی وآزمایشگاه، از دو عامل “جزء حرفه ای“ و “واحد کلی“ استفاده می شود که با تعیین قیمت پایه در هر سال برای هر کدام از این موارد، تعرفه گذاری خدمات انجام می گردد.

در قرن نوزدهم، اهمیت کسب اطلاعات صحیح در مورد هزینه های ارائه خدمات و تاکید بر اهمیت مدیریت هزینه، باعث گردید تا سیستم محاسبه هزینه ها از یک مبنا ثابت تغییر داده شود تا علاوه بر اخذ مبلغ پایه، بخشی از هزینه ها نیز که هزینه های متغیر است بر اساس تشخیص گروه متخصصان (DRG) از بیماران اخذ گردد.

این مسأله تا حد زیادی باعث افزایش اثر بخشی و واقعی تر شدن سیستم هزینه یابی بیمارستانی گردید.

بطوریکه این روش تا بحال زیر بنای بیشتر سیستمهای موجود برای محاسبه هزینه ها بوده است.

روش تحقیق برای اجرای مدل ABC باید منابع اطلاعاتی در سازمان را شناسایی کرد و سپس با بکار گیری روشهای مناسب (مشاهده ، زمانسنجی از فعالیتها ، پرسشنامه، مصاحبه ) نسبت به‌جمع‌آوری اطلاعات اقدام نمود.

به طور کلی سه منبع اصلی برای کسب اطلاعات در هر سازمان وجود دارد که عبارتند از: 1-دایره حسابداری واسناد ومدارک موجود دراین دایره.

مانند تراز نامه، صورتحسابهای درآمد وهزینه ها.

2- کسب اطلاعات درباره فعالیت‌ها از طریق افرادی که آنها را انجام می دهند و یا نسبت به انجام کارها اطلاعات کافی دارند.

از جمله نوع فعالیت، منابع سازمانی مورد نیاز برای انجام فعالیتها، محرکهای هزینه و معیارهای ارزیابی عملکرد.

بعضی از این اطلاعات هم می‌توان در شناسنامه شغلی و شرح وظائف افراد مشاهده کرد.

3- مراجعه به فایلهای کامپیوتری در سازمانهایی که سیستم نگهداری اطلاعات آنها به صورت کامپیوتری است.

شناخت منابع اطلاعاتی یک جزء اصلی فرآیند جمع‌آوری اطلاعات است.

اما مهمتر از این مرحله، روشهای جمع‌آوری اطلاعات است.

جمع آوری اطلاعات با بکارگیری ابزارهای مناسب با توجه به نوع و منبع اطلاعات انجام می شود.

نتایج تحقیق یکی از دستاوردهای این تحقیق، مشخص کردن حجم هزینه های مراکز فعالیت خدماتی و تأثیر آن بر بهای تمام شده خروجیها در دوایر تشخیصی و عملیاتی است.

بطوریکه این هزینه ها باعث افزایش چشمگیر بهای تمام شده خدمات در مراکز فعالیت عملیاتی و تشخیصی می گردد.

فراهم کردن این اطلاعات بر اساس هر مرکز فعالیت می تواند به مدیریت بیمارستان در کنترل و ردیابی هزینه ها کمک زیادی کند.

به عنوان مثال هزینه های مرکز فعالیت خدمات فنی و تاسیسات در طول دوره مورد نظر برابر با 1252496731 ریال است که حجم این هزینه نسبت به سایر بخشها، برای بیمارستان بسیار زیاد می باشد و تاثیر زیادی بر بهای تمام شده خدمات خواهد داشت.

تفکیک بهای تمام شده خدمات بر اساس هزینه های مستقیم و غیر مستقیم نیز یکی از نتایج این مطالعه می باشد.

هزینه های مستقیم ارتباط زیادی با حجم فعالیت و کار انجام شده دارند.

ولی ارتباط هزینه های غیر مستقیم بسیار کمتر است.

هزینه های غیر مستقیم معمولاً دارای حالت ثابت بوده و تا یک حد خاصی از خدمات و یا کارها تغیر نمی کند اما ماهیت هزینه های مستقیم، متغیر است.

تفکیک این هزینه ها در تصمیم گیریها بسیار مفید است.

به عنوان مثال در عملیات “عکسبرداری از قفسه سینه“ ، هزینه های مستقیم مربوط به این فعالیت(هزینه های مواد مستقیم مصرفی و هزینه نیروی انسانی) برابر با 8842 ریال می باشد.

و هزینه های غیر مستقیم( هزینه های تخصیص یافته از سایر مراکز فعالیت، هزینه های مواد عمومی مصرفی، هزینه های استهلاک اموال و ساختمان) مربوط به هر واحد خروجی برابر با 9283 ریال است.

ملاحظه می گردد که حجم هزینه های غیر مستقیم نسبت به هزینه های مستقیم زیادتر است.

یا به عنوان مثال هزینه های مستقیم تخت روز اشغالی در مرکز فعالیت اتفاقات داخلی برابر با 56605 ریال است در حالیکه هزینه های غیر مستقیم مربوط به این مرکز فعالیت برابر با 99017ریال است.

حجم بالای هزینه های غیر مستقیم نشان می دهد که از ظرفیتهای مراکز فعالیت عملیاتی(بیمارمحوری) و خروجی محوری، بطور کامل استفاده نمی شود.

چون هزینه ها ی غیر مستقیم که مربوط به آماده کردن تسهیلات جانبی برای ارائه خدمات است از نظر رفتار ماهیت ثابت دارد و در صورتیکه حجم خروجیها زیاد باشد، به سرعت کاهش می یابد که در نهایت منجر به کاهش بهای تمام شده می گردد.

یکی از نتیجه گیریهای دیگر این تحقیق، تهیه اطلاعات لازم برای بودجه بندی مراکز فعالیت و بودجه بندی سیستم بیمارستانی است.

با استفاده از اطلاعات تهیه شده توسط این سیستم می توان بودجه بندی بر مبنای فعالیت را برای بخشهای مختلف بیمارستان انجام داد.

چون بر اساس اطلاعات مراکز فعالیت، حجم فعالیتهای مورد نیاز در هر مرکز فعالیت به تفکیک نیروی انسانی، تخصص، دستگاهها، امکانات و ...

تعیین شده است می توان بودجه بندی را دوره های بعد انجام داد.

از طرفی چون هزینه های هر مرکز فعالیت به تفکیک هزینه های مستقیم و غیر مستقیم مشخص شده است.

بودجه بندی جنبه واقعی تری خواهد داشت.

یکی از مباحث مهمی که حسابداری مدیریت مطرح است و در این تحقیق با توجه به اطلاعات بدست آمده از محل مورد مطالعه، به آن پرداخته شد، موضوع انحرافات و بررسی علل ایجاد آنها می باشد.

در سیستمهای هزینه یابی اجزاء تشکیل دهنده، بهای تمام شده معمولاً شامل سه جز، اصلی(مواد مصرفی، نیروی انسانی و هزینه های سربار)می باشند.

در این تحقیق برای محاسبه بهای تمام شده در مراکز فعالیتی که اطلاعات مورد نیاز در دسترس بود از روش هزینه یابی و محاسبه بهای تمام شده استاندارد و واقعی استفاده گردید.

تفاوت این دو روش در محاسبه هزینه های اجزا تشکیل دهنده بهای تمام شده است.

بر این اساس در این مطالعه با توجه به اطلاعات محل مورد بررسی، در مرحله اول از روش هزینه یابی استاندارد برای محاسبه بهای تمام شده استفاده گردید.

که برای این منظور هزینه مواد، نیروی انسانی و هزینه های سربار از طریق نرخهای استاندارد با توجه به هر خروجی مشخص گردید سپس با استفاده از داده های واقعی هر کدام از این اجزاء تشکیل دهنده بهای تمام شده محاسبه گردید و در نهایت نتایج این دو دیدگاه با یکدیگر مقایسه شد و انحرافات بر اساس هرکدام از این اجزا به دست آمد.

در این مطالعه برای مقایسه بهای تمام شده تخت روز اشغالی در مراکز فعالیت عملیاتی، ابتدا با توجه به داده های واقعی طول دوره، بهای تمام شده خدمات بر حسب نوع تخت اشغالی محاسبه گردید سپس با تعرفه های تعیین شده که بصورت هماهنگ در سراسر بیمارستانهای کشور از بیماران اخذ می شود، مقایسه گردید .

بر اساس اطلاعات موجود اجزا تشکیل دهنده بهای تمام شده بر حسب نوع تخت و کل بهای تمام شده محاسبه شده است و سپس با مقایسه تعرفه های وضع شده برای تخت روز اشغالی، انحراف قیمت محاسبه شده از طریق روش واقعی با روش استاندارد به دست آمده است.

بر اساس اطلاعات این جدول در صورتیکه بهای تمام شده خدمات در محل مورد مطالعه از تعرفه های وضع شده بیشتر باشد، انحراف قیمت نامساعد بوده و بصورت منفی نشان داده می شود.

اما در صورتیکه بهای تمام شده واقعی کمتر از تعرفه های وضع شده باشد، انحراف قیمت مساعد بوده و بصورت مثبت نشان داده می شود.

به عنوان مثال هزینه هر روز تخت اشغالی در بخش اتفاقات داخلی در محل مورد مطالعه155622 ریال محاسبه شده است و تعرفه وضع شده از طرف وزارت بهداشت برای این تخت، برابر با 79530 ریال می باشد که دارای انحراف منفی برابر با 76092 ریال است.

همچنین تمامی انحرافات بر حسب نوع تخت اشغالی، دارای انحراف منفی می باشد، به عبارتی بهای تمام شده تخت روز اشغالی در بیمارستان مورد مطالعه بیش از تعرفه های وضع شده از طرف وزارت بهداشت است که این مابه التفاوت، عمدتاً به عنوان هزینه های اضافی بر بیمارستان تحمیل می گردد.

با توجه با اطلاعات محاسبه شده در جدول مذکور ملاحظه می گردد که تفاوت بهای تمام شده تخت روز اشغالی در بخشهای مراقبتی ویژه(ICU ) نیز بسیار زیاد می باشد، علت عمده هزینه تخت روز اشغالی در این بخشها، هزینه تجهیزات، امکانات و نیروی انسانی مورد نیاز بالا برای راه اندازی و نگهداری آنها می باشد.

به عنوان مثال هزینه هر روز تخت اشغالی در بخش جراحی قلب برابر با 730251 ریال محاسبه شده است که با توجه به تعرفه های وضع شده (386500 ریال)، 343751 ریال دارای انحراف منفی می باشد.

یکی دیگر از نتایج ودستاوردهای این تحقیق که برای اولین بار بکار گرفته می شود، کاربرد معادلات همزمان در تعیین هزینه های مربوط به هر هرکز فعالیت و استفاده از روش ماتریس معکوس می باشد بطوریکه این روش قادر است هزینه های مربوط به هر مرکز فعالیت را با در نظر گرفتن یک ارتباط دوجانبه تعیین کند.

یکی دیگر از نتایج و دستاوردهای این تحقیق تهیه یک مبنای اطلاعاتی از هزینه ها و محاسبه بهای تمام شده خدمات ارائه شده است بطوریکه بر این اساس می توان با مقایسه با دوره های بعد عملکرد و کارآیی سیستم پیشنهادی را ارزیابی کرد.

یکی از مسائل و مشکلات عمده ای که در نظام مالی و محاسبه بهای تمام شده خدمات بیمارستانی کشور وجود دارد، عدم توجه و اهمیت به اطلاعات مالی و بهای تمام شده از طرف مدیران و مسئولان بیمارستانها می باشد.

که این عدم توجه عمدتاً ناشی از چند عامل است که عبارتند از: 1-عدم تخصص و دانش کافی در بین مدیران بیمارستانها و عدم توجه به اهمیت مدیریت در اداره و کنترل کردن فعالیتها.

بطوریکه بیشتر مدیران بیمارستانها معمولاً بر اساس رشته تخصصی آنها انتخاب نشده اند و اهمیت اطلاعات مالی و بهای تمام شده را در تصمیم گیریها درک نمی کنند.

2-با توجه به اینکه سیستم های محاسبه هزینه و درآمد بیمارستان بر اساس تعرفه های ثابت وضع شده است، بنابراین بسیاری از مدیران بیمارستانها کاربرد اطلاعات مالی و بهای تمام شده در تصمیم گیریها را بدون فایده و زائد می دانند.

بنابراین، این مدیران اهمیتی به اطلاعات مالی و بهای تمام شده خدمات نمی دهند.

3-ناکارآیی سیستم های موجود بهای تمام شده و عدم فراهم نمودن اطلاعات کافی و مناسب در زمان مقرر برای تصمیم گیریهای مدیریتی.

سیستم های موجود حسابداری و مالی بیمارستان دارای کارآیی لازم برای فراهم کردن اطلاعات بهای تمام شده در تصمیم گیریها نمی باشند، بخش عمده ای از این ناکارآیی مربوط به تهیه اطلاعات اولیه ورودی که به عنوان مبنای اصلی محاسبه بهای تمام شده محسوب می گردد است، بطوریکه بدلیل نواقص در سیستمهای اطلاعاتی و مالی موجود، اطلاعات لازم برای محاسبه بهای تمام شده فراهم نمی گردد.

که این خود منجر به ناقص بودن و نا کارآیی بهای تمام شده خدمات می شود.

یکی از مشکلات عمده دیگری که در زمینه سیستم های حسابداری و مالی در نظام بیمارستانی وجود دارد، عدم ارتباط بین بخشهای مختلف بیمارستان در تهیه اطلاعات برای محاسبه بهای تمام شده خدمات است.

با توجه به اینکه اطلاعات بهای تمام شده از بخشهای مختلف بیمارستان فراهم می گردد و سیستم اطلاعاتی برای محاسبه بهای تمام شده باید بصورت یکپارچه طراحی و بکار گرفته شود، بنابراین هر گونه ناهماهنگی و عدم ارتباط بین بخشهای مختلف بیمارستان در تهیه اطلاعات اولیه و یا ناقص بودن این اطلاعات باعث ایجاد نارسایی و اشکال در محاسبه بهای تمام شده می گردد.

یکی دیگر از مشکلات مربوط به محاسبه بهای تمام شده خدمات در سیستم بیمارستانی، عدم توجه به واحد انبارها و نبود هیچگونه نظارتی بر تفکیک اقلام موچود در انبار و عدم دقت در صدور اجناس از انبار می باشد.

بطوریکه اقلام تحویلی به بخشها بدون توجه به ماهیت آنها و نوع مرکز فعالیت، از انبار خارج می شوند.

بدیهی است که در اینصورت امکان تفکیک هزینه های مواد مصرفی مستقیم و مصرفی غیر مستقیم از یکدیگر فراهم نمی باشد که خود باعث عدم صحت محاسبه بهای تمام شده خدمات می گردد.

یکی دیگر از مشکلات مربوط به محاسبه بهای تمام شده خدمات در نظام بیمارستانی، عدم توجه به هزینه های سرمایه گذاری انجام شده و یا هزینه های استهلاک می باشد.

از آنجا که بیشتر امکانات موجود در بیمارستان عمدتاً توسط دولت تامین شده است و بیمارستانها به عنوان یکسری مؤسسات غیر انتفاعی خدمات درمانی را به بیماران ارائه می کنند.

در بیشتر بیمارستانها، بهای تمام شده اموال و تجهیزات خریداری شده و هزینه های استهلاک آنها محاسبه نمی گردد.

که این موضوع ضمن اینکه در آینده امکان جایگزینی تجهیزات و امکانات مورد نیاز را با مشکل مواجه می کند، باعث غیر واقعی شدن محاسبه بهای تمام شده خدمات ارائه شده نیز می گردد.

یکی دیگر از مسائل و مشکلات مربوط به سیستم های موجود هزینه یابی بیمارستانی عدم تعیین استاندارد ها، خصوصا استانداردهای مواد مصرفی در ارائه و فراهم کردن خروجیها می باشند.

بطوریکه در بیشتر بخشهای نظام بیمارستانی این اطلاعات فراهم نمی گردد.

عدم توجه تعیین این استانداردها باعث مشکلات زیادی در محاسبه بهای تمام شده می گردد، از جمله: 1-عدم تعیین استانداردهای مواد مصرفی باعث می شود که اطلاعات کافی از هزینه مواد مصرفی که یکی از اجزاء مهم بهای تمام شده است، فراهم نگردد که این مسئله مقایسه بهای تمام شده مواد مصرفی واقعی با مواد مصرفی استاندارد را با مشکل مواجه می کند بطوریکه انحراف مصرف مواد را نمی توان محاسبه و تعیین کرد.

2-بدون تعیین استاندارد مواد مصرفی نمی توان در مورد میزان و زمان تهیه برای مواد مورد نیاز بخشهای مختلف بیمارستان تصمیم گیری کرد و بر این اساس برنامه ریزی مواد مورد نیاز و سفارشات را تنظیم و کنترل نمود.

3-عدم تعیین استاندارد مواد مصرفی باعث می شود که بودجه ریزی عملیاتی خصوصاً در مورد مواد مصرفی را نتوان انجام داد، چون بدون توجه به حجم مواد مورد نیاز و هزینه مواد مصرفی ، بودجه ریزی عملیاتی امکان پذیر نمی باشد.

4-بدون دسترسی و تعیین استانداردهای مواد مصرفی امکان مقایسه و تعیین عملکرد بخشهای مختلف بیمارستان را از نظر کارآیی مواد مصرف شده، امکان پذیر نمی باشد.

چون با مشخص نبودن استانداردها، حجم مواد واقعی مصرف شده با معیار دیگری قابل مقایسه نمی باشد، تا بر این اساس نسبت به انحرافات مواد مصرفی تصمیم گیری کرد.

یکی از پیشنهاداتی که در رابطه با محاسبه بهای تمام شده خدمات در سیستم بیمارستانی وجود دارد که می تواند باعث بهبود در نظام هزینه یابی و صحت محاسبه بهای تمام شده گردد، توجه و تاکید بر طراحی و بکارگیری یک سیستم جامع و یکپارچه برنامه ریزی عملیاتی در سیستم بیمارستانی است.

بطوریکه با توجه به این برنامه ریزی می توان عملیات مربوط به سفارش، پیگیری و کنترل مواد مصرفی را بر حسب بخشهای مختلف بیمارستان انجام داد و با مشخص کردن مواد مصرفی هر بخش در طول دوره، هزینه ها دقیقاً مشخص و سپس با مقایسه آن با استانداردها، علل انحراف را شناسایی کرد.

علاوه بر این، با استفاده از این سیستم می توان با ایجاد استانداردهای انجام کار در بخشهای مختلف بیمارستان کارآیی و عملکرد نیروی انسانی، دستگاهها و ظرفیت های بلااستفاده را شناسایی و راه حلهای لازم را برای بهبود این وضعیت، ارائه کرد.