مقدمه رشته پر رمز و راز گرافیک در همه محیطها با همه سلائق برای خود جائی باز کرده و در ارتباط با صنعت نیز به هنرنمایی پرداخته است.
گرافیک زبان تصویری است.
استفاده از علائم، سمبلها، خطوط، منحنیها و نمادها در کنار رنگهای موزون و حساب شده دنیایی از حرف و معنا را در خود جای داده است .
دانشآموزی که گرافیک را انتخاب میکند در رساندن فکر خود سرعت، گیرایی و ماندگاری را در سطحی گسترده منتشر کرده و البته با همه این جذابیتها نظر دانشجویان این رشته دال بر گرانی وسائل کار گرافیکی میباشد.
گرچه امکانات نیروی متخصص در این رشته نامحدود است.
داشتن روحیه اجتماعی خوب میتواند دانشجو را با سلائق مختلف آشنا ساخته و در مورد استفاده از طرحها و رنگها و نمادها او را موفقتر از دیگران نماید.
پذیرش دانشجو در این رشته بصورت نیمه متمرکز است و داوطلبانی که در ردیف معرفی شدگان چند برابر ظرفیت این رشته قرار میگیرند باید در آزمون تشریحی (طراحی) با ضریب 4 شرکت کنند.
ضریب خلاقیت تصویری و تجسمی 4 و درک عمومی هنر 2 است صنعت و بازارکار فارغالتحصیلان این دوره قادرند با تهیه انواع طرح برای معرفی و ارائه یک موضوع مانند علامت و اطاعات (آرم سازی، پوستر سازی و...) اجرای انواع صفحه آرایی و طراحی نمایشگاههای هنری برای معرفی آثار و تولیدات گوناگون (غرفه آرایی) آموزش هنر، طراحی و تصویر سازی برای عنوان ادبی، داستان، سیاسی و اجتماعی و مانند آن (صفحه آرایی کتاب، مجله، روزنامه و...) تبلیغات ( کاتولوگ، بروشور و...) در مراکزی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما، سازمان تبلیغات، مطبوعات و مراکز هنری و آتلیههای خصوصی خدمات خود را ارائه دهند.
رشته گرافیک رشته گرافیک شامل دروس عمومی، دروس اختصاصی و گرایش گرافیک می باشد.
دروس عمومی شامل قرآن، تعلیمات دینی، ادبیات فارسی، زبان فارسی، عربی، زبان خارجه، دانش اجتماعی، تاریخ ایران، جغرافیای عمومی، تربیت بدنی، آمادگی دفاعی، شیمی، فیریک و مبانی کامپیوتر می باشد.دروس اختصاصی نیر شامل طراحی، مبانی هنرهای تجسمی1و2، رنگ شناسی 1و 2، تازیخ هنر ایران، تاریخ هنر جهان، صفحه آرایی، چاپ دستی، پرسپکتیوو عکاسی 1 و2 می باشد .
گرایش گرافیک نیز شامل دروس اختصاصی مربوط به گرافیک میباشد.
گروه ادب و هنر :براى بررسى گرافیک معاصر و به خصوص پس از انقلاب نزد قباد شیوا رفتیم.
وى براى روشن شدن زوایاى تاریک گرافیک ایران به بررسى کل این روند پرداخت.
نتیجه آن است که مى خوانید.
• آقاى شیوا!
چندین دهه است که شما به صورت جدى و حرفه اى به کار گرافیک مشغولید و جزء پیشکسوتان این هنر در ایران به شمار مى آیید.
از آنجا که ممکن است نسل امروز گرافیست هاى ما از پیشینه این هنر زیاد با اطلاع نباشند، بجاست که قدرى در این باره با ما صحبت کنید.گرافیک ایران امروز سوار بر پیشینه اى است که در هر صورت باید آن را دانست و مطالعه کرد.
البته منظور من آن بحث هاى تاریخى نامدون و احتمالاً مخدوش شده اى نیست که تا به حال در مصاحبه ها و گاه در مقاله هاى شبه تاریخى برایمان گفته اند بلکه سعى مى کنم در وسع این گفت و گو قدرى برایتان سابقه و حرکت گرافیک ایران را بشکافم و بدون هرگونه جهت دهى و یا تحریف، آن را مرور کنیم و در عین حال و با احترام یادى شود از کسانى که قبل از ما در این حرفه قدم برداشته اند و گرافیک مدرن امروز ایران مدیون پیشگامى و دیدگاه هاى آنهاست و با طرح سابقه مستند و واقعى این هنر، امیدوارم خدشه هاى خواسته و ناخواسته اى هم که تاکنون در بیان تاریخ گرافیک ما به وجود آمده، تا حد امکان و به صورتى بى طرفانه از بین برود.
به هر تقدیر گرافیک امروز ما با همین وضع و کیفیتى که دارد، منتج تلاش چند نسل است که من از آنها به عنوان نسل اول، نسل دوم و نسل سوم نام مى برم.
پیش از هر چیز باید بگویم که به طور کلى در تمام کشورها، در زمینه هنر و حرفه گرافیک دو رویکرد حضور مداوم داشته و دارد.
در رویکرد اول طراحان به اثر خود به عنوان یک کار هنرى نگاه نمى کنند و حرفه خود را صرفاً یک فن و شغل مى دانند که در آن اثر، گرافیکى بر پایه خواسته کارفرما و رضایت او شکل مى گیرد و میزان خلاقیت گرافیست در خوش سلیقگى و استادکارى هاى فنى او خلاصه مى شود و حاصل کارش صرفاً برآوردن نیازها و خواسته هاى جامعه است.
رشد و توسعه در چنین کارگاه و آتلیه هایى متکى به میزان مهارت طراحانى از این دست در به کارگیرى تکنولوژى و ابزار است.
در ایران به این گروه در ابتدا «نقاشان تبلیغاتى» و بعدها که لغت هاى گرافیک و گرافیست ورد زبان ها شد «گرافیست هاى بازارى» مى گفتند.
البته فراموش نشود که در تمام کشورها درصد بیشتر تولیدات گرافیکى محصول توانایى هاى همین گروه از طراحان است.
در رویکرد دیگر، طراحان گرافیست معتقد به لزوم حضور ارزش هاى هنرى در آثار خود هستند.
این رویکرد بر آن است که چون آثار گرافیکى، جدا از عملکرد مورد سفارش و خواسته مطرح شده تکثیر مى شوند و در جامعه نفوذ پیدا مى کنند، پایگاه مناسبى براى تبلور فرهنگ بصرى جوامع به شمار مى روند و این آثار، به مثابه هیروگلیف هاى عصر ما نشانگر تمدن بصرى انسان امروزند و بنابراین باید خلق این اثرها جدى تر گرفته شود.
کسانى از طراحان هم در این گروه قرار مى گیرند که ذاتاً داراى بینش هنرى و معتقد به رسالت هنرى در آثارشان هستند و حتى اعتقاد دارند که وقتى یک اثر گرافیکى هنرمندانه باشد از نقطه نظر رسانه اى براى القاى موضوع مورد سفارش، عملکردى قوى تر و با نفوذتر خواهد داشت.
• ببخشید این دسته از طراحان چگونه از دسته دیگر متمایز مى شوند؟
به عبارت دیگر این گروه عنوان مشخصى هم دارند؟
بله، طراحان پیرو این رویکرد را گرافیست هاى مولف نامگذارى کرده اند.
با این تفاوت که کارهاى این گروه یعنى گرافیست هاى مولف، فقط در خدمت بازار و سفارش دهنده نیست و فکر و آفرینش در شکل گیرى آثار به کار مى رود، پس طرح ها و اثرهاى هنرى هستند و لاجرم گرافیست هاى خالق این آثار هنرمندند.
و به همین دلیل در کشورهاى مختلف موزه هایى تاسیس شده که آثار ناب گرافیک تالیفى را پس از پایان عملکرد آنها در آرشیو خود به عنوان یک اثر هنرى نگهدارى مى کنند.
طراحان این گروه معمولاً از کلیشه هاى رایج گروه اول دورى مى کنند و به ابداع و نوآورى و اندیشه سازى در آثارشان دلمشغولند و این نوع نگاه به هنر گرافیک در دوران معاصر تبدیل به یک زبان و نیت و خواست مشترک در تمام دنیا شده است و مى بینیم که هر کشور سعى دارد هنر گرافیک خود را با شخصیت فرهنگى _ ملى ویژه خود به جهانیان عرضه کند و با توجه به این تقسیم بندى در نگاه طراحان گرافیست، بحث ما بر نگاهى تاریخ گونه به ظهور گرافیک مدرن کشورمان متمرکز خواهد بود، که بد نیست ابتدا بدانیم که به صورت سنتى، هنر گرافیک و البته نه با این عنوان، در مشرق زمین و به خصوص در ایران، ریشه هاى بسیار عمیق و شاخصى دارد.
هنر خط ما، فرش ما، کاشى کارى ما، آینه کارى و فلزکارى ما، گلیم و جاجیم و ظروف و ابزار سرامیک و فلزى با آن نقش هاى بى شمارشان بدون آن که نامى از گرافیک برخود داشته باشند با دیدگاه امروزى، چشمه هاى زلال و نابى هستند که ریشه هاى گرافیک ملى معاصر امروز ما را سیراب مى کنند.ما امروز مى دانیم هنرمند کاشى کارى که خط و رنگ را هم آغوش هم کرده و بر روى گنبد و دیوار و سقف نشانده اگر هنوز زنده بود او را طراح محیطى و هنرش را گرافیک محیطى مى خواندیم.
زیرا با کار و هنرش انرژى سطوح را تقویت مى کرده و به بنا و محیط زندگى مردم معنا و غناى بصرى مى داده است اگر خطى با آن همه زیبایى بر کتیبه اى رقم خورده با بیان امروزى ما گرافیکى بوده است به منظور انتقال پیامى و خواسته اى، اگر کوزه گرى روى تولیدات خود نقشى دل انگیز طراحى مى کرده در واقع با این نقشگرى وجه تمایزى مى آفریده براى انتخاب و تمایز تولیداتش و این همان کارى است که ما امروز آن را طراحى گرافیک بسته بندى و لوازم موردنیاز مردم مى نامیم.
کار مینیاتوریست هاى ما در واقع مثل کار ایلوستراتورهاى امروزى است زیرا آنها هم متنى را توصیف بصرى مى کردند تا درک خواننده از موضوع متن تقویت شود.
طراحى گرافیک معاصر در ایران ابتدا بى توجه به این ریشه هاى غنى و پربار در قالب یک هنر رسانه اى ظهور پیدا کرد و منظور از آن اطلاع رسانى در زمینه نیازهاى زندگى روزمره صنعتى و اقتصاد تجارى بود که به خصوص همزمان با حضور مطبعه ها در جاى جاى ایران صورت مى پذیرفت.
این طراحى در آغاز با عنوان «نقاشى تبلیغاتى» و بعدها یعنى از دهه دوم قرن هجرى خورشیدى عنوان عاریتى «گرافیک» به عنوان یک مهارت و حرفه شکل گرفت که طراحان تحت لواى آن به کار تصویرگرى مطبوعات و کتاب هاى چاپى و نظم دادن به اعلامیه ها مشغول و به تدریج در کار خود معرف تولیدات صنعتى وارداتى و داخلى شدند.
طراحى نقوش تبدیل شد به طراحى آرم شرکت ها و موسسات.
آن سال ها همزمان با هجوم صنعتى و فرهنگى غرب به ایران بود، تا آنجا که نوشته انگلیسى یا لاتین یک شرکت را مى بایست به عنوان آرم آن برمى گزیدند؛ مثلاً اگر بنگاهى به نام «عدل» وجود داشت، آرم این شرکت باید به صورت «ADL» طراحى مى شد و اگر بخواهیم خلاصه کنیم در دو دهه آغاز، فرهنگ گرافیک ما شتر - گاو - پلنگى بود که به مردم ارائه مى شد، گرچه همواره استثناهایى وجود دارند که معمولاً در حرکت کلى گم مى شوند.
• به همین ها مى گویید نسل اول گرافیست هاى ایرانى؟نه!
اینها آغازگر گرافیکى هستند که به آنها گرافیست هاى بازارى مى گوییم.
در خلال کارهایى از این دست یعنى از نیمه دهه دوم و سال هاى نخستین دهه سوم نسل اول طراحان گرافیک امروز ایران به میدان آمدند، و طراحان نسل اول را خود به دو دسته مى توان متمایز کرد: گروهى که برخاسته از میان «نقاشان تبلیغاتى» بودند اما در اثر تجربه سال ها کار مداوم در بازار کار، به صورتى خودجوش، از درک مناسبى نسبت به حرفه طراحى گرافیک برخوردار شده بودند و طرح هاى خوب تجارى را به بازار ارائه مى دادند.
این گروه نسبت به همکاران دیگر حرفه خود از دانش کار بهترى برخوردار شده بودند.
اسامى بعضى از این گروه را که به یاد دارم برایتان ذکر مى کنم: آقایان باریس آسیریان که ایلوستراتور بود، بیوک احمرى، محمد بهرامى، فردریک تالبرگ، محمد تجویدى، محمد بلوچ، ژرژ سیمونیان و...و اما گروه دوم از نسل اول استادانى بودند که در دانشگاه هاى خارج از کشور تحصیلات تخصصى گرافیک و هنر آن را آموختند و به ایران برگشتند.
اینان بدون هیچ قیل و قال و داعیه میدان دارى مشغول به ارائه آثار گرافیکى خود شدند.
و این نسل هستند که درواقع بانیان گرافیک مدرن مملکت ما و به راستى هم که از چهره هاى ماندگار گرافیک ایران هستند.
استاد محمود جوادى پور به صورت جدى، از سال ۱۳۲۲ کار گرافیک را در بانک ملى شروع کردند و آثارى ماندنى در زمینه گرافیک خلق کردند و بد نیست بدانیم که اولین نمونه کار چاپ رنگى را، با وسایل و ابزار کاملاً ابتدایى در سال ۱۳۲۳ در چاپخانه بانک ملى تولید کردند.
هنوز هم اوراق بهادارى که ایشان در آن سال ها طراحى و اجرا کردند جزء نسخ بى نظیر گرافیک مملکت ماست.
آرم ها، تصویرسازى هاى بى شمار، طراحى تمبرها و پوسترها و بسیارى آثار ماندنى دیگر، حاصل آفرینش و درک خلاق و تلاش عاشقانه ایشان در زمینه اشاعه گرافیک مدرن ایران است.
جالب است که بگویم تلاش هاى ایشان در سال هایى بود که مثلاً من سه ساله بودم.
طبق مستندات موجود هم، در سال هاى سى ونه و چهل و همزمان با تدریس در دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران اقدامات اولیه را براى راه اندازى رشته گرافیک در این دانشکده آغاز کردند که در نهایت در سال ۱۳۴۷ با پیگیرى هاى اقاى مهندس هوشنگ سیحون رئیس وقت آن دانشکده، این امر تحقق پیدا کرد.
تا قبل از گشایش این رشته به صورت یک رشته مستقل، فنون گرافیک را در غالب واحد کمپوزیسیون تزئینى در رشته نقاشى به دانشجویان دانشکده هنرهاى زیبا و دیگر آموزشکده هاى هنرى درس مى دادند.
البته شرح کامل کارها و خدماتى که ایشان در عمل براى پایه گذارى هنر مدرن گرافیک ایران و اشاعه آن انجام داده اند در ظرفیت این گفت وگو نمى گنجد و شایسته آن است که به صورتى مستقل به آن پرداخته شود تا در تاریخ مدون گرافیک ایران ثبت شود.
آقاى هوشنگ کاظمى هم شخصیت دیگرى از چهره هاى ماندگار نسل اول گرافیست هاى ایران هستند که لازم است به اهمیت خدمات ایشان در پایه گذارى هنر معاصر گرافیک ایران به اختصار اشاره شود.
ایشان در دهه بیست، یعنى در سال هایى که در ایران کسى حتى لغت گرافیک را هم نشنیده بود، در کشور هلند به صورت تخصصى به تحصیل رشته گرافیک پرداختند و تا آنجا که مدارک مستند نشان مى دهد هوشنگ کاظمى نخستین دانشجو و فارغ التحصیل ایرانى رشته گرافیک هستند که پس از مراجعت به ایران، دانشکده هنرهاى تزئینى سابق را تاسیس کردند و در همانجا به امر آموزش گرافیک به دانشجویان پرداختند.
• آقاى کاظمى به جز تدریس کار عملى هم مى کردند؟
بله، ایشان بخش گرافیک سازمان جلب سیاحان را عملاً اداره مى کردند.
آرم ها و پوسترهایى که ایشان براى سازمان جلب سیاحان طراحى و اجر کرده اند جزء آثار برجسته گرافیک مدرن ایران به شمار مى آیند.
کاظمى با حساسیت زیاد سعى داشتند شخصیت ایرانى بودن را در آثار خود متجلى سازند که در این راه بسیار موفق هم بودند.
• از نسل اول گرافیست هاى ایرانى چه کسان دیگرى را نام مى برید؟
یکى از والاترین ایلوستراتورهاى نسل اول گرافیست هاى ایران مرحوم هوشنگ پزشک نیا بودند که به حق از پایه گذاران تصویر گرى مدرن و با قدرت ایرانى به شمار مى روند.
کارهاى ایشان، آن هم در سال هاى دهه سى، در این زمینه بسیار برجسته اند که هرگز روى جلد هاى مجله «کاوش» را که ایشان آن را تصویر گرى کرده اند در پایه گذارى گرافیک مدرن نمى توان نادیده گرفت.
انتشار آثار گرافیک هنرمندان نسل اول در سطح شهر هاى بزرگ و خصوصاً در جامعه فرهنگى ایران، سلیقه و طعم گرافیک را در مملکت تغییر داد و آن را ارتقا بخشید تا آنجا که کم کم مردم با نگاهى جدى تر با این هنر روبه رو شدند.
تصویر گرى هاى آقاى محمد بهرامى در مجله هاى آن زمان گام هاى بسیار سودمند و موثرى در اعتلاى هنر گرافیک مطبوعاتى به شمار مى رود.
هنوز آرم راه آهن ایران که آقاى فردریک تالبرگ آن را طراحى کردند همچون جواهرى در گرافیک مدرن ایران مى درخشد.
• نسل اول همین ها بودند؟
تا آنجا که در خاطر دارم بله و اما از نسل دوم بگویم: طراحان گرافیک آمادگى هاى لازم را در محیط به وجود آوردند تا نسل دوم امکان حضور پیدا کنند و این زمان مقارن بود با اواخر دهه بیست و طول دهه هاى سى و چهل.
نسل دوم بیشتر از دانشجویان و هنرجویان دانشکده ها و آموزشگاه هاى هنرى بودند که در رشته هاى نقاشى یا هنر هاى تزئینى مشغول تحصیل بودند؛ چرا که هنوز رشته تخصصى گرافیک در دانشکده ها تاسیس نشده بود.
این هنرجویان با نگاه به دیدگاه ها و نوآورى هاى نسل اول در هنر گرافیک ایران و همچنین متاثر از تحولات رشته گرافیک در کشور هاى غربى به این آگاهى رسیده بودند که مى توان به عنوان یک هنرمند خلاق در زمینه گرافیک و حرفه آن فعالیت کرد.
آنها هنر گرافیک را به عنوان یک هنر رسانه اى قرن بیستمى پذیرفته و به آن توجه پیدا کرده بودند و با این درک وارد این میدان شده بودند.در هر صورت این نسل، یعنى نسل دوم، کم کم چهره گرافیک ایران را به شکلى اساسى تغییر دادند، اگر چه این نسل در کار خود کجروى هایى هم داشتند.
• کدام ها را مى گویید؟اجازه بدهید بعداً به کجروى بپردازیم و برگردیم به حضور اثر گذار آقاى هوشنگ کاظمى در اواخر دهه سى و اوایل دهه چهل.
واحد هاى درسى گرافیک توسط آقاى هوشنگ کاظمى در دانشکده هنر هاى تزئینى تدریس مى شد، اما بحران در دانشکده هنر هاى زیباى دانشگاه تهران هم که فقط سه رشته نقاشى، معمارى و مجسمه سازى داشت، یک واحد درسى به صورت مشترک در آن سه رشته وجود داشت به نام «کمپوزیسیون تزئینى» که محتواى پروژه هاى اجرایى در این واحد درسى به کارهاى گرافیکى بسیار نزدیک بود مثل طراحى آرم، مدال، پوستر و حتى طراحى غرفه و نقاشى دیوارى با نام «فرسک» که به خصوص توسط آقاى محمود جوادى پور و بعد ها توسط آقاى مهندس هوشنگ سیحون تدریس مى شد و در آن ذهن دانشجویان را به طرف خلق صحیح آثار گرافیکى هدایت مى کردند و باید بگویم که من شخصاً خیلى چیز ها در زمینه گرافیک از ایشان یاد گرفتم و در اثر ارتباط با آقاى هوشنگ کاظمى بسیار تحت تاثیر نگاه ایرانى ایشان قرار گرفتم.
مشوقم براى روى آوردن به هنر گرافیک بیشتر همین استادان بودند.
• از گرافیست هاى نسل دوم نمى گویید؟
پیشکسوت تر از همه در نسل دوم استاد صادق بریرانى بودند که در واقع پلى بودند بین نسل اول و دوم.
ایشان در دانشکده هنرهاى تزئینى در مکتب آقاى محمود جوادى پور و آقاى هوشنگ کاظمى آموزش دیده و تا قبل از سفرهاى تحصیلى تکمیلى به خارج از کشور در زمینه گرافیک، به خصوص طراحى پوستر آثار با ارزشى را ارائه کردند و با تلاش خود در وزارت فرهنگ و هنر وقت در زمینه گرافیک اصلاحات و پیشرفت هاى قابل توجهى را باعث شدند که این امر بسیار مهمى بود که بتوان در یک اداره دولتى و کلیشه اى هنر مدرن گرافیک را جا انداخت.
مرتضى ممیز که خیلى جدى دنبال کار و حرفه گرافیک بود، تصویرگرى هاى او در کتاب هفته، اوج خلاقیت ایشان بود و همزمان آیدین آغداشلو که از ایشان تصویرگرى روى جلد کتاب هاى انتشارات گوتنبرگ را هنوز به یاد دارم.
آقاى نورالدین زرین کلک با تصویرگرى هاى ایرانى، فرشید مثقالى در تصویرسازى براى کودکان و مدیریت هنرى آتلیه هاى کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان، آقاى احصائى و مرحوم رضا مافى در امر خط و تایپوگرافى، کامران کاتوزیان و عباس کیارستمى با ابداعات خود در امر گرافیک تجارى، على اصغر معصومى و اکبر صادقى در تصویرگرى هاى سنتى که به نقاشى هاى شاهنامه اى و قهوه خانه اى معروفیت یافته اند و البته با بدعت و نوجویى هایى که این دو هنرمند در این زمینه به کار مى بستند و همین طور در این زمینه، نقاشى براى کتاب کودکان، بهمن دادخواه و نیکزاد نجومى و خلاصه خیلى از هنرمندان دیگر از نسل دوم که در تمام زمینه ها، سلیقه مردم را به هنر جدید گرافیک عادت دادند.
ردیفنام دانشگاهکاردانیکارشناسیارشددکترا1آزاد- تهران*2دانشکده تربیت دبیر فنی وحرفه ای شریعتی*3سمنان*4شریعتی* ردیفنام درسردیفنام درس1آشنایی با رشته های هنری معاصر2آشنایی با هنر در تاریخ 13آشنایی با هنر در تاریخ 24آشنایی با هنر سنتی ایران5ادبیات داستانی ایرانی 16ادبیات داستانی ایرانی 27انسان، طبیعت، طراحی8تاریخچه کتابت9تجزیه و تحلیل و نقد آثار ارتباط تصویری10تجزیه و تحلیل و نقد آثار تصویرسازی11تجزیه و تحلیل و نقد آثار هنرهای تجسمی12تصویر متحرک 113چاپهای ماشینی14حکمت هنر اسلامی15خوشنویسی و طراحی حروف 116خوشنویسی و طراحی حروف 217خوشنویسی و طراحی حروف 318خوشنویسی و طراحی حروف 419روشهای آموزش هنر در مدارس20طرح عملی جامع (ارتباط تصویری)21طرح عملی جامع (تصویر سازی)22طرح و رساله نهایی23مبانی هنرهای تجسمی 124مبانی هنرهای تجسمی 225هندسه (مناظر و مرایا)26هندسه نقوش در صنایع دستی ایران 127هندسه نقوش در صنایع دستی ایران 228هنر در دنیای کودکان29هنر و تمدن اسلامی 130هنر و تمدن اسلامی 231کارگاه ارتباط تصویری (صفحه آرایی)32کارگاه ارتباط تصویری 133کارگاه ارتباط تصویری 234کارگاه ارتباط تصویری 335کارگاه ارتباط تصویری 436کارگاه ارتباط تصویری 537کارگاه ارتباط تصویری 638کارگاه تخصصی عکاسی 139کارگاه تخصصی عکاسی 240کارگاه تصویر متحرک 241کارگاه تصویر متحرک 2 برای گرایش ارتباط تصویری عموم42کارگاه تصویرسازی43کارگاه تصویرسازی 144کارگاه تصویرسازی 245کارگاه تصویرسازی 346کارگاه تصویرسازی 447کارگاه تصویرسازی 548کارگاه تصویرسازی 649کارگاه چاپ50کارگاه چاپهای دستی 251کارگاه چاپهای دستی 352کارگاه حجمسازی53کارگاه طراحی 354کارگاه طراحی 455کارگاه طراحی 556کارگاه طراحی پایه 157کارگاه طراحی پایه 258کارگاه عکاسی پایه 159کارگاه عکاسی پایه 260کارگاه عکاسی رنگی