شام آخر
شام آخر (به ایتالیایی: Il Cenacolo or L'Ultima Cena) یکی از دیوارنگارههای لئوناردو داوینچی ایتالیایی است.
این اثر هنری نشانگر صحنه هایی از شام آخر روزهای پایانی عمر مسیح است آنطور که انجیل به آن اشاره کرده است. این نقاشی بر پایه ی کتاب یوحنا، باب 13 آیه ی 21 است آنجا که مسیح می گوید که یکی از 12 حواری اش به وی خیانت خواهد کرد. این نقاشی یکی از مشهورترین و بازارش ترین نقاشی های جهان است، که بر خلاف بسیاری از نقاشی هایی از این دست قابل مالکیت شخصی نیست چرا که به آسانی نمی توان آنرا جابجا کرد.
داوینچی این نگاره را برای فرمانروای حامی خود یعنی دوک لودوویچو اسفورتزا کشید. این نقاشی حدود 3سال طول کشید در روز اغاز ای نقاشی داوینچی از صورت یک مرد جوان که به همراه همسرش به یک مهمانی آمده بودن به عنوان صورت مسیح الهام گرفت. پس از سه سال داوینچی مدل دیگری برای ادامه پیدا کرد مرد الکلی که در گوشهای زیر پل افتاده بود بعد از اتمام کار مرد الکلی تابلو رو دید و گفت من این نقش را سه سال پیش موقعی که هنوز همسرم من رو ترک نکرده بود دیدم
به نظر برخی ان که در سمت راست عیسی نشسته مریم مجدلیه است
شام آخر
لئوناردو داوینچی هنگام کشیدن تابلوی شام آخر دچار مشکل بزرگی شد: میبایست نیکی را به شکل عیسی و بدی را به شکل یهودا، از یاران مسیح که هنگام شام تصمیم گرفت به او خیانت کند، تصویر میکرد. کار را نیمه تمام رها کرد تا مدلهای آرمانیش را پیدا کند.
روزی در یک مراسم همسرایی، تصویر کامل مسیح را در چهره یکی از آن جوانان همسرا یافت. جوان را به کارگاهش دعوت کرد و از چهرهاش اتودها و طرحهایی برداشت.
سه سال گذشت. تابلو شام آخر تقریبأ تمام شده بود؛ اما داوینچی هنوز برای یهودا مدل مناسبی پیدا نکرده بود. کاردینال مسئول کلیسا کم کم به او فشار میآورد که نقاشی دیواری را زودتر تمام کند.
نقاش پس از روزها جستجو، جوان شکسته و ژندهپوش و مستی را در جوی آبی یافت. به زحمت از دستیارانش خواست او را تا کلیسا بیاورند، چون دیگر فرصتی برای طرح برداشتن نداشت.
گدا را که درست نمیفهمید چه خبر است، به کلیسا آوردند: دستیاران سرپا نگهاش داشتند و در همان وضع، داوینچی از خطوط بیتقوایی، گناه و خودپرستی که به خوبی بر آن چهره نقش بسته بودند، نسخه برداری کرد.
وقتی کارش تمام شد، گدا، که دیگر مستی کمی از سرش پریده بود، چشمهایش را باز کرد و نقاشی پیش رویش را دید و با آمیزهای از شگفتی و اندوه گفت: «من این تابلو را قبلأ دیدهام!»
داوینچی با تعجب پرسید: «کی؟»
- سه سال قبل، پیش از آنکه همه چیزم را از دست بدهم. موقعی که در یک گروه همسرایی آواز میخواندم، زندگی پر رویایی داشتم و هنرمندی از من دعوت کرد تا مدل نقاشی چهره عیسی شوم !!!!»
برگرفته از کتاب «شیطان و دوشیزه پریم»، پائولو کوئیلو
تکنولوژى به کمک شام آخر داوینچى میآید
بیبیسى وقتى درباره جدیدترین دستآوردهاى تکنولوژى و زمینههاى کاربرد آنها صحبت میکنیم، شاید موزهها آخرین جایى باشند که به عنوان محلى براى استفاده از این فنآورى به ذهن ما خطور کنند. اما دیوید رید با استفاده از فنآورى نوین به کمک آثار هنرى و تاریخى ایتالیا آمده و به این ترتیب نشان داده است که تکنولوژى روز دنیا میتواند در احیاى تاریخ نقش مهمى بر عهده بگیرد.
یکى از مشکلات آثار تاریخى و هنرى ایتالیا این است که تعداد آنها بسیار زیاد است. مشکل دیگر این است که چگونه میتوان به حفظ و مرمت آثار باستانى پرداخت و در همان حال به بازدیدکنندگان اجازه داد به بازدید از این آثار بپردازند.
تکنولوژى به کمک حل هر دوى این مشکلات آمده است.
دیوار نگاره ,شام آخر,، یکى از مشهورترین شاهکارهاى لئوناردو داوینچى در حال حاضر چنان آسیب پذیر و شکننده شده است که تنها عده معدودى میتوانند در آن واحد از آن بازدید کنند.
بازدید کنندگان از کلیساى سانتا ماریا دل گراتزیه به نوبت وارد محفظهاى شیشهاى میشوند و بعد از آن که هواى کثیف خیابانهاى میلان توسط یک پمپ از محفظه به بیرون مکیده شده و هواى تمیز و تسفیه شده جایگزین آن شد، به داخل نمازخانه این کلیسا، جایى که دیوار نگاره ,شام آخر, روى دیوار آن رسم شده است، پا میگذارند.
این نقاشى در حالى که 500 سال از عمرش میگذرد کهنهتر و آسیب دیدهتر از آن چه باید به نظر میرسد.
به رغم این که این اثر تاکنون به دفعات بازسازى و مرمت شده است، همچنان در وضعیتى ناپایدار به سر میبرد و آن قدر آسیب پذیر است که هواى داخل اتاق نمازخانه باید به طور دائم توسط پمپهایى که به یک سیستم کنترل کامپیوترى متصل هستند، کنترل شود.
اما این تمام ماجرا نیست. دیوارى که این نقاشى روى آن کشیده شده است نیز به تدریج در حال فرو ریختن است.
در حال حاضر این دیوار با استفاده از شبکهاى از سیمهاى فولادى به تیرهاى فلزى متصل شده و به این ترتیب از فرو ریختن آن جلوگیرى شده است.
علائمى که بیانگر هرگونه تغییراتى در این دیوار نگاره باشند 24 ساعته توسط کامپیوتر کنترل میشوند و صفحههاى ویژه کنترل فشار که در پایه این دیوار تعبیه شدهاند هر گونه تغییر خطرناکى در وضعیت این دیوار را به دانشمندان هشدار میدهد.
جوزپه چیولفی، آرشیتکت و کارمند میراث فرهنگى میلان ضمن توضیح درباره شبکه فولادى که براى نگهدارى دیوار ساخته شده است میگوید ,این شبکه به حسگرهاى بسیار حساسى مجهز شده است که هر گونه حرکت و جابجایى این دیوار را ثبت کرده و محیط اتاق نمازخانه را کاملاً تحت کنترل دارد,.
اما کاربرد تکنولوژى به همین جا خاتمه نمییابد و فن آورى در زمینههاى دیگرى به کمک هنر و معمارى میآید.
عکسبردارى از نقاشیها به کمک اشعه ایکس میتواند تغییراتى را که نقاش در آنها ایجاد کرده به ما نشان دهد و یا به ما نشان دهد که آیا در نقاشى دست برده شده است یا نه. در این حال تصاویر مادون قرمز بخش دیگرى از مشکلات این آثار را روشن میکنند. با کمک این تصاویر مى توان به چگونگى تغییر ساختمان این آثار در طول زمان پى برد و از وجود ترکها و سایر نقاط ضعف احتمالى آگاه شد. براى مثال متخصصان با استفاده از همین شیوه نقاط ضعف دیوار نگاره ,شام آخر, را یافتهاند.
اهمیت این مطلب زمانى مشخص میشود که به خاطر آوریم کلیسایى کوچک در شهر اسیسى که دیوار نگارههایى از جیوتو بر دیوارهایش کشیده شده بود، بر اثر زمین لرزهاى در سال 1997 خراب شد.
این در حالى است که اگر ترکهاى موجود روى دیوارهاى این کلیسا به موقع پیدا شده و بناى آن مرمت و تقویت شده بود، شاید این سرنوشت اسفناک پایان کار این کلیساى کوچک را رقم نمیزد.
از سویى دیگر به واسطه شرایط موجود بازدید کنندگان نمیتوانند بیشتر از زمان محدودى که تعیین شده است در نمازخانه کلیساى سانتا ماریا دل گراتزیه بمانند. راهنماها نیز در این زمان اندک تنها میتوانند بخش کوچکى از اطلاعات مربوط را به بازدیدکنندگان ارائه دهند.
با این حال اگر افرادى بخواهند اطلاعات بیشترى از این محل کسب کنند، میتوانند از نرم افزار شبیهساز سه بعدى این کلیسا استفاده کنند. کاربران این نرم افزار علاوه بر گشت و گذار مجازى در همه قسمتهاى این کلیسا میتوانند از زوایایى به بازدید و بررسى این بنا بپردازند که در جهان واقعى امکان آن وجود ندارد. براى مثال آنها حتى میتوانند از بالا به تماشاى این ساختمان بپردازند و یا این که در زمان به عقب بازگشته و این کلیسا را آن طور که جیوتو میدیده است، پیش از آن که طرح اولیه نقاشیهایش را روى دیوارهاى این کلیسا نقش کند، ببنید.
به این ترتیب تکنولوژى امروز به کمک آثار تاریخى و هنرى آمده است تا ضمن حفاظت و نجات این آثار ارزشمند، ما را بیشتر از گذشته با آنها آشنا کند.
میراث فرهنگى
«لئوناردو داوینچی موقع کشیدن این تابلو [شام آخر]، دچار مشکل بزرگی شد: می بایست نیکی را به شکل عیسا، و بدی را به شکل یهودا – یکی از یاران عیسا که هنگام شام تصمیم گرفت به او خیانت کند- تصویر می کرد. کار را نیمه تمام رها کرد تا مدل های آرمانی اش را پیدا کند.