بیان مسئله
ورزش و فعالیتهای بدنی، به عنوان یک پدیده اجتماعی در خور بررسی و تامل، و جایگاه برجسته ای در دو سطح محلی و جهانی بدست آورده است. هیاتها، نهادها، جمعیتها، انجمنها، اتحادیه ها و کمیته هایی که به موضوع ورزش می پردازند و در راستای حمایت از فعالیتهای روزشی، چه در سطح محلی و چه در سطح مرسعی، کار و تلاش می کنند، خود جلوه ها و مظاهری از این جایگاه هستند.
در صد سال گذشته، بر اثر شماری از شرایط اقتصادی – اجتماعی و در پی دگرگونیهای فرهنگی – اجتماعی ژرفی که در خلال این دوره پدید آمد، توجه آشکاری به ورزش نشان داده شد و با احیای بازیهای المپیک و برپای نخستین دور جدید المپیک در سال 1896، ورزش عملاً به اریکه قدرت نشست. شاید موفقیت چشمیگر و پیشرفت قابل ملاحظه ای که در برپایی این دوره ها به دست آمد، از عوامل عمومی بود که توجه به ورزش را در تمام سطوح برانگیخت و آنچه به یاری این رویکرد درآمد، نقش مهمی است که رسانه های گورهی، بویژه تلویزیون در همگانی ساختن روزش و ساده سازی مفاهیم آن و ایجاد گرایشهای مثبت؟ آن و پیدایش توجهات روز افزون به کسب آگاهی جسمانی و کنترل وزن و تناسب اندام ایفا می کردند. افزون بر این عوامل، نفوذ فرهنگ بدنی به سازمانها و دستگاههای گوناگون اجتماعی به علاوه عناصر مهمی چون دگرگونی فرهنگی و اجتماعی و رشد نیروی کار در جوامع و صبغه اجتماعی گرفتن کار و شرایط زندگی روی هم رفته در این زمینه اثر گذاشتند. ورزش و فعالیتهای بدنی از مجموع این دگرگونیها و تحولات تا جایی تاثیر پذیرفتند که نگرش این عصر و گرایشهای آن به سمت ورزش و فرهنگ بدنی با آنچه در ادوار گذشته بوده بکلی دگرگون شد.
قلمداد کردن ورزش به عنوان یک نظام اصلی یا فرعی منوط به ارزش اجتماعی و اهمیت نسبی است که ورزش در یک جامعه خاص از آن برخودار می باشد. این سخن بدان معناست که جوامع در ارزیابی ورزش، به عنوان یک نظام اجتماعی، متفاوتند. برخی جوامع با ورزش به منزله یک نظام جوهری و حیاتی و بنیادین برخورد می کنند. این گونه جوامع به تلقی کردن ورزش به عنوان یک نظان اصلی گرایش دارند. جوامعی هستند که به ورزش، با دید یک پدیده غیر اساسی یا غیر جوهری می نگرند و آن را فعالیتی حاشیه ای می دانند که با مصالح اکثریت قاطع مردم ارتباطی ندارند. این گونه جوامع به تلقی کردن نظام ورزش به منزله یک نظام فرعی گرایش دارند.
بررسیها نشان می دهد که جوامع نوع اخیر، که به ورزش چنان که باید بها نمی دهند آن را یک نظام فرعی می شمارند، در شمار کشورهایی هستند که در رده کشورهای جهان سوم طبقه بندی می شوند. شاید این افراد رابطه میان ورزش و پیشرفت و رفاه اجتماعی را تفسیر کند چرا که ورزش های فرهنگی و تمدنی جامعه خود می باشند.
نظام ورزش در دورن یک جامعه، همواره از موقعیت یکسانی برخودار نیست، بکله این موقعیت در هر دوره ای و هر عصری تحت تاثیر متغیر تاریخی است زیرا هر عصری عناصر و ویژگیهای خود را دارد که در جهت دهی نظام ورزش آن عصر کاملاً تاثیر می گذارند.
شکل حاکم بر نظامی که فعالیت بدنی به طور کلی در هر جامعه ای به خود می گیرد هر چه باشد، به هر حال تلقی کردن آن به عنوان یک نظام اساسی و موفق بستگی به عواملی دارد که به طور خلاصه عبارتند از:
1 – برخوداری این نظام از دوام یا استمرار نسبی؛
2 – روشن بودن اهداف آن برای اکثریت افراد جامعه؛
3 – کوشش در راستای سازش و هماهنگی میان خود و بقیه آحاد جامعه؛
این نظام چنانچه عوامل یاد شده را از دست بدهد به نظامی حاشیه ای کم اهمیت، از هم گسیخته و ناموفق تبدیل می شود و تدریجاً به صورت نظامی فرعی یا کمکی و تابع در می آید. ورزش در پرتو عوامل سازش دهنده آن با دیگر نظامهای درون نظام اجتماعی، کسب موفقیت می کند، زیرا ورزش یکی از جنبه های نمونه نظام اجتماعی و جزء ممکن بافت اجتماعی است و از کلیه عوامل و جنبه های تشیکل دهنده این نظام متاثر می شود بنابراین بافت اجتماعی است و از کلیه عوامل و جنبه های تشکیل دهنده این نظام متاثر می شود. بنابراین، ضعف اعتقاد، بیگمان، در ورزش تاثیر می نهد، چنان که تایید و پشتیبانی نکردن دین از ورزش آن را به ضعف می کشاند. همچنین است آموزش و تبلیغات و بهداشت و دیگر نظام های اجتماعی که نظام ورزشع اگر خواهان پایداری و کامیابی است، باید به آنها سازگار شود.
مفهوم ورزش را نباید به تحقق بخشیدن اهداف صرفاً رقابتی نه یک تصور و برداشت تک رسانه از ورزش است، محدود کرد، بلکه ورزش از لحاظ اجتماعی و فرهنگی دارای مفهومی غنی تر و گسترده تر است. ورزش یک وجه ارتباطی دارد که در غنی سازی تعامل میان انسانها تاثیر می گذارد. چون معانی ژرفی در آن نهفته است که در تحلیل نهایی، با مجموعه روابط اجتماعی ارتباط پیدا می کنند، در صورتی که عملکرد بدنی، به خودی خود، جزئی از یک کل است و نه بیشتر. شمار زیادی از پژوهشگران معتقدند ورزش ویژگیهای کارکردی دارد که در ایجاد سازگاری میان شرایط موجود اجتماعی و بیان ناخودآگاه روانی تاثیر می گذارد.
ورزش همانگونه که دارای جنبه اخلاقی است، جنبه غیر اخلاقی نیز دارد، و این بدان معناست که قوانین و منش زندگی طبیعت، از نیک و بد به همین نظم طبیعی هم سرایت می کند.
تعیین کارکرد اجتماعی ورزش جز از طریق چارچوبیس که میان ورزش و نیرهای اجتماعی – فرهنگی یک جامعه پیوند می زند، دشوار است، زیرا، همچنان که در نظام منسجم اجتماعی و انضباط موجود میان خرده نظامهای گوناگون سازنده این نظام مطرح است، ورزش خود یکی از این نیروهاست.
ممکن است گفته شود که ورزش سبب لذت بردن تماشاچیان، کسب موفقیت برای ورزشکاران و پولدار شدن مربیان مدیران، و ورزشکاران حرفه ای می گردد. اما باید گفت که این کارکرد اختصاص به ورزش ندارد، بلکه صحنه های نمایش دیگری مانند تئاتر و سینما سیرک نیز وجود دارند که حرکات ماهرانه ای را به نمایش می گذارند و چه بسا، از لحظا عملکرد حرکتی، در عالیترین سطح هستند. برای تماشاگر لذت آور و برای بازیگر درآمد زا است!
گروه دیگری از پژوهشگران بر این باورند که ورزش و رقابتهای ورزشی خاستگاه مشکلات است و بازتابهای اجتماعی منفی و ناخوشایندی دارد. یکی از پیشروان جامعه شناسی ورزش، کارل دیم (karl Diem) آلمانی تبار، 1949، آشکار این مطلب را خاطر نشان کرده است. وی آنجا که از ورزش و بازی بر جامعه سخن می گوید این پدیده ها را فعالیتهای بی هدف می خواند. دیم از رهگذر تحلیل اندیشه های تئوریک غربی به این نتیجه رسیده است. اما گفتنی است که وی بعدها از این نظر خود عدول کرده و اظهار داشت که ورزش نیروهای زیتی را غنی می سازد، اما نه همیشه در جهت درست از این رو او توصیه می کند که ورزش با راهنمایی تربیتی همراه شود. او می گوید عالیقدر ترین و بزرگترین استاد ورزشی جهان، بدون وجود متخصص تربیت بدنی و ورزش که او را با صلاحیت بار آورده، هیچ ارزشی ندارد.
کارکرد گرایان بر کارکرد مثبت ورزش در جامعه تاکید می ورزند و معتقدند که اغلب کارکردها یا همه آنها سهم مثبتی در جامعه دارند. اینان تاثیرات منفی ورزش در جامعه را یا به کلی نادیده می گیرند یا آن را اندک می دانند. اما واقعیتها نشان می دهد که ورزش می تواند پاره ای تاثیرهای منفی، مانند سنخ یا تحریف ارزشها و هنجارهای اجتماعی را ایفا کند. این توانایی را دارد که با سوگیریهای خاص، انگیزش را از بین ببرد و ناکامی و تنش بیافزاید وقتی یکپارچگی اجتماعی را از هم بگسلد.
بازی ورزشی پیوند تنگاتنگی با رشد و تکامل شخصیت کودک دارند و آن را به مرحله نضج و آگاهی اجتماعی می رسانند.
پژوهشگران تحقیقات فراوانی پیرامون نقش بازی و گیم های در اجتماعی شدن و همچنین درباره این مساله به انجام رسانده اند که چگونه فعالیتهای بدنی، روی هم رفته در تکوین روشنی از بدن در ذهن کودک که به تصویر بدن معروف است، تاثیر می گذارد، تصویری که مفهوم خود بدنی و در نتیجه مفهوم خود پنداره (Self concept) بر پایه آن استوار است و نخستین خشت بنای شخصیت کودک به شمار می آید.
در پرتو گسترش ابزارهای رسانه ای و مطالعاتی که از این طریق پیرامون ورزش در عصر جدید انجام شده است، امروزه آمادگی جسمانی مفهومی مانوس و شناخته شده است و آنرا می توان چنین تعریف کرد:
حالتی نسبی از آمادگی بدنی که به فرد امکان می دهد تا خود را با وظایف بدنی انطباق دهد که انتظار می رود بتواند آنها را به نحوی کارآمد و بلحاظ آنکه دچار خستگی بدون دلیل و انگیزه شود به انجام رساند، و در عین حال، مازادی از انرژی بدنی برایش بماند تا در اوقات فراغت خود آنرا به کار گیرد.
همچنان که از این تعریف پیداست، آمادگی جسمانی با بسیاری از مفاهیم اجتماعی پیوند می خورد، و همین امر ما را بر آن می دارد، که تا زمانیکه به تغییر اجتماعی و رشد و تکامل و رفاه انسان چشم دوخته ایم، آمادگی جسمانی را یک نیاز اجتماعی اساسی برای فرد تلقی کنیم، زیرا این امر برای بهداشت عمومی و امنتیت و سلامت شخصی یک مقوله اسای است، وانگهی در هزینه کار و افزایش تولید نقش بارزی دارد، و نیز امکانهای جدیدی برای بهره برداری از اوقات فراغت و لذت بردن از آنها به لحاظ تفریحی و اجتماعی، بدست می دهد. علاوه بر اینها آمادگی جسمانی در آماده سازی بدنی و مهارتی سرباز رزمنده برای دفاع از خاک وطن نیز سهم دارد که این دو خود یک نیاز اساسی برای جامعه به عنوان یک کل محسوب می شود.
ورزش بدنی می تواند نرو شیمیایی هیپوکمپ را تغییر داده، فعالیت عصبی، ترشح عوامل تروفیک و طول بقای سلولهای عصبی هیپوکمپ را بعد از اسیسکمی افزایش دهد. 1 – از طرف دیگر هیپوکمپ علاوه بر نقش مهم خود در یادگیری و حافظه در اعمال حرکتی بدن نیز همانند کورتکس مغز دخالت می نماید. 2 – همچنین در مطالعات الکتروفیزیولوژیک نشان داده شده که حرکات بدنی (نظیر پریدن، دویدن و قدم زدن) فعالیت الکتریکی هیپوکمپ را افزایش می دهد که علت آن را می تواند تغییر فعالیت نرونی و نرو ترا سمیر می باشد.
یافته های فوق بیانگر تاثیر مثبت ورزش در رفتار وابسته به هیپوکمپ مخصوصاً تقویت قدرت یادگیری و حافظه فضایی است.
ورزش منظم از زوال ذهنی مربوط به مصرف طولانی مدت داروهای هورمونی جلوگیری می کند. به گزاریش مدلاین پلاسن محققان در یافته اند هورمون درمانی به طولانی مدت (بیش از ده سال) با تضعیف امتیازات کسب شده در تست های استاندارد تعیین سطح بهره ذهنی ارتباط دارد. اما طبق مطالعات جدید فعالیت بدنی با این تاثیرات مقابله می کند. محققان در یک مطالعه جدید در دانشگاه ایلی نویزاین ارتباط را در تعدادی از زنان مورد بررسی قرار دادند. آنها اطلاعات مربوط به هورمون درمانی و اسکن های ام . آر . آی این افراد را برای تعیین حجم بافتی در نواحی مهم مغز جمع آوری کردند و دریافتند که هورمون درمانی کوتاه مدت با حجم بافتی بهتر در مغز و امتیازات بالاتری در دست تعیین بهره ذهنی مرتبط بود. اما تناسب بدنی بیشتر نیز با افزایش این امتیازات همراه بود. به گفته محققان ممکن است ترکیبی از هورمون درمانی و ورزش هم قوه شناختی و هم ساختار و مغز را در زنان سالمند افزایش دهد. هنوز مشخص نیست که چرا ورزش و هورمون درمانی کوتاه مدت در بهبود وضعیت مغز در افراد سالمند موثر است. نتیجه گیری محققان این است که آتروفی مغز پیامد اجتناب ناپذیری در پیری نسبت به روشهای متعددی مانند ورزش، رژیم مغز این مناسب و فعالیت ذهنی به کند شدن یا توقف این روند کمک می کند. (جام جم آنلاین) تحقیقات نشان داده ورزش کردن تاثیر مستقیمی بر رفتارهای مناسب اجتماعی دانش آموزان و دانشجویان دارد.
به گزارش خبرگزاری مهر محمد حسین گلچین معاون طرح و توسعه ورزش دانشگاهها در وازت علوم در پی بهره برداری برخی از ایستگاههای تندرستی در هفته سلامت گفت: افراد در همه سنین می توانند از فعالیتهای بدنی منظم بهره مند شوند. شرکت در این فعالیتها با ورزش های مختلف می تواند باعث توسعه و بهبود تندرستی جسمانی، روانی و همچنین سلامت اجتماعی در میان افراد جوان گردد.
وی با اشاره به نتایج تحقیقات در خصوص تاثیر ورزش کردن نوجوانان و جوانان گفت: تحقیقات و نتایج گزارش شده حاکی از آن است که دانش آموزان و دانشجویان که در ورزش های مدرسه ای یا دانشگاهی شرکت دارند، امتحان سیگار و مواد مخدر در آنها کمتر و دارای رفتارهای اجتماعی مناسب و موفقیت تحصیلی بیشتری هستند.
با توجه به شیوع در دو اهیمت تسکین به موقع آن بعد از عمل جراحی، انجام تمرین های ورزشی بعد از عمل یک روش ساده تسکین درد است. بسیاری از محققان گزارش کرده اند که با استفاده از تمرین های ورزشی بعد از عمل می توان درد ناشی از عمل جراحی و تجمع گاز را کاهش داد. با توجه به تحقیق های انجام شده و نقش موثر و شناخته شده اقدام های غیر دارویی در کاهش درد بعد از عمل جراحی، این مطالعه به منظور تعیین تاثیر تمرین های ورزشی بر میزان درد بعد از جراحی سزارین انجام شد. آرتیت روماتوئیدیک بیماری فرض سیستمیک و پیشرونده بافت همبندی با علت ناشناخته می باشد که با التهاب غشاء سینوویال مفاصل، بی حرکتی و احساس تشنگی عمومی مشخص می شود. میزان شیوع این بیماری 1% می باشد که در تمام کشورهای یکسان است. سالانه 750 نفر در هر یک میلیون جمعیت به این بیماری مبتلا می شوند. در این بیماری خشکی مفاصل و اختلالات حرکتی پیشرونده بوده و گاهی به حدی می رسد که تعدادی از این بیماران فعالیت و تحرک خود را از دست داده و تقریباً به طور کامل زمین گیر می شوند. مشکلات حرکتی بیمار عوارض و خسارات عمده ای را از نظر جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی برای بیمار و جامعه به همراه خواهد داشت. اگر دارو درمانی و توانبخشی همزمان به کار روند اثر بیشتری به بهبود علائم بیماری خواهد داشت. در بخش های توانبخشی تکنیک ها ویژه متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند که یکی از آنها ورزش درمانی است. این روش باعث می شود که تحرک مفاصل تا بیشترین حد ممکن حفظ گردد و عضلات موثر بر حرکات آن مفاصل از قدرت بیشتری برخودار گردند.