دانلود مقاله مفاهیم حسابداری صنعتی

مقدمه : حتماً تاکنون بارهاو بارها با این واژه برخورد داشته اید .

به راستی حسابداری بهای تمام شده چیست ؟

چرا مدیران مالی سازمانها همواره سعی دارند تا خود را به مرحله ای برسانند که بتوانند از این شاخه از فن حسابداری استفاده نمایند ؟

آیا این درست است که بعضی میگویند به واقع نمیتوان حسابداری بهای تمام شده را به صورت کامل در شرکتهای ایرانی پیاده سازی نمود ؟

اینها سئوالاتی بودند که برای خود من نیز در زمان دانشجوئی وجود داشتند و حتی بعضی جزئیات هم اکنون هم برایم بی پاسخ مانده اند .

اکثر کارشناسان مالی ، حسابداری صنعتی را آنچنان که باید نمی شناسند و در مراکز آموزشی نیز دروس مربوط به آن ، علاوه بر آنکه تنها به صورت تئوری ارائه میگردد ، آنقدر حجیم و ثقیل مینماید که اکثر دانشجویان تنها به منظور کسب امتیاز قبولی دروس مربوط به این واحد را فرا میگیرند ، بطوریکه پس از گذشت چندماه از مطالعه این دروس از جوابگوئی به ساده ترین مسائل حسابداری صنعتی نیز عاجزند.

به راستی چرا ؟

آیا حسابداری بهای تمام شده واقعاً اینقدر پیچیده و دور از ذهن است که هرکسی توانائی انجام آن را نداشته باشد و یا اینکه آنرا بیش از آنچه که هست سنگین ، حجیم و تخصصی نشان داده اند ؟

اینها همه سئوالاتی است که هرکس ممکن است بنا به سلیقه ، دانش و هنر خود پاسخ متفاوتی به آن بدهد .

ولی من امیدوارم شما خواننده گرامی بتوانید پس از مطالعه آنچه که سعی میشود در ادامه جهت معرفی این شاخه از فن حسابداری به صورت بسیار ساده بیان گردد ، پاسخی درخور برای سئوالات فوق که لااقل خودتان را راضی کند ، داشته باشید .

منظور از حسابداری صنعتی چیست؟

حسابداری صنعتی شاخه ای از هنر و فن حسابداری است که وظیفه جمع آوری اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را بر عهده داشته و با تجزیه و تحلیل و بررسی گزارشها و راههای تولید ، روشهای کاهش بهای تمام شده تولیدات و خدمات را ارائه می نماید .

اهمیت حسابداری صنعتی : حسابداری صنعتی که گاهی اوقات به حسابداری مدیریت نیز مشهور است باید به عنوان یک بازوی قوی در اختیار مدیریت در ارتباط با برنامه ریزی و کنترل فعالیتها تلقی گردد.

در حقیقت حسابداری صنعتی مدیر را با ابزار حسابداری مورد نیاز جهت برنامه ریزی ، کنترل و ارزیابی عملیاتی مجهز میکند .

مدیریت با استفاده از حسابداری صنعتی ، بهای تمام شده تولیدات را محاسبه میکند و کنترل خود را برروی هزینه های مواد ، دستمزد و سایر هزینه های تولید اعمال میکند .

مدیران اگر گزارشات دقیق و صحیحی از عوامل هزینه نداشته باشند در تصمیم گیری خود در راستای افزایش بهره وری و تولید یا دیگر تصمیم گیریهای اساسی خود با مشکل مواجه خواهند شد .

کاربرد و وظایف حسابداری صنعتی : گاهی تصور میشود کاربرد حسابداری صنعتی و بهای تمام شده تنها محدود به کارخانجات و صنایع تولیدی بزرگ می باشد.

هرچند شاید شاخص ترین کاربرد آن در این جهت باشد ، ولی سایر مؤسسات نیز از این حسابداری بهره برده و از روشهای حسابداری بهای تمام شده در شرکتهای بیمه ، بانکها ، شرکتهای حمل و نقل و هواپیمائی ، دانشگاهها و بیمارستانها در جهت کارائی و کسب سود بیشتر استفاده میگردد .

برای مثال در ساده ترین حالت شرکت های حمل و نقل همواره سعی در محاسبه و تعیین قیمت تمام شده و هزینه حمل یک واحد کالا و یا یک نفر مسافر را دارند .

و اما بطور کلی میتوان وظایف زیر را برای حسابداری بهای تمام شده منظور کرد : پیش بینی و برآورد هزینه های یک دوره.

جمع آوری ، تفکیک و تسهیم هزینه های تولید.

ارزیابی و قیمت گذاری محصولات .

یاری مدیران در جهت انتخاب بهترین راه حل ممکن.

کنترل هزینه ها و کاهش آن تا حداقل ممکن و منطقی.

یاری مدیران در جهت برنامه ریزی بهتر و اجرای آن .

تفاوت حسابداری صنعتی با حسابداری مالی : حسابداری صنعتی ، اساساً دانشی است که دارای خصوصیت دوگانه است .

از طرفی دارای ویژگی حسابداری مالی است و از این نظر به حسابداری مالی کمک میکند تا بتواند قیمت تمام شده کالای فروش رفته یا خدمت انجام شده را محاسبه و سود وزیان دوره مالی را تعیین نماید و از طرف دیگر دارای طبیعت حسابداری مدیریت است و با اطلاعاتی که محیا می نماید ، مدیریت را در برنامه ریزی ، کنترل ، ارزیابی عملکرد و تصمیم گیری کمک میکند و از این نظر از مهمترین ابزار مدیریت به شمار میرود.

حسابداری صنعتی مجموعه رویه روالهای منظم برای ثبت و گزارش قیمت تمام شده کالای ساخته شده و خدمات انجام شده در کل و جزئیات این سیستم شامل روشهائی برای تشخیص ، طبقه بندی ، تخصیص ، جمع آوری و گزارش هزینه های تولیدو مقایسه آن با هزینه های از پیش تعیین شده و استاندارد است .

حسابداری صنعتی حلقه اتصال دو حسابداری مالی و مدیریت است .

و اما تفاوتهای حسابداری مدیریت با حسابداری مالی : 1 – از نظر استفاده کنندگان اطلاعات ، استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری مدیریت ، افراد و مدیران درون سازمان هستند ولی در حسابداری مالی علاوه بر درون سازمان ، گروههای ذینفع و علاقمند خارجی مانند رقبا و موسسات مالی و اعتباری و بانکها نیز از اطلاعات حسابداری مالی استفاده مینمایند.

2 – حسابداری مدیریت مقید و محدود به ضوابط معین و مشخصی نیست زیرا تنها در خدمت افراد و مدیران درون سازمانی است ولی حسابداری مالی مقید به اصول ، مفروضات و میثاقهای حسابداری می باشد .

البته حسابداری صنعتی روشها و اصول مورد استفاده حسابداری را نفی نمی نماید بلکه دربرگیرنده یک نظام صحیح ، دقیق و مناسبتر جهت ثبت و اندازه گیری عوامل هزینه از لحظه شروع تا تکمیل فرآیند می باشد .

3 – گزارشهای حسابداری مدیریت اغلب به واحدهای تابعه و بخشهای درون سازمان به تفکیک توجه دارد و ترکیبی از اطلاعات تاریخی ، پیش بینی ها و برآوردها را بکار میگیرد ولی در حسابداری مالی گزارشات ، کل واحد انتفاعی را در برمیگیرد و تنها از اطلاعات مبتنی بر گذشته ( آنچه که واقعاً اتفاق افتاده ) استفاده میکند .

خلاصه دیر زمانی نیست که با ایجاد و توسعه بی سابقه سازمانهای صنعتی و ازدیاد روزافزون کارخانجات و گردش سریع چرخهای اقتصادی کشور و بالا رفتن میزان عرضه و تقاضا ، مسئولین امور و صاحبان کارخانجات ، با توجه به مشکلات موجود در زمینه قیمت تمام شده واحد محصول و محاسبه قیمت تمام شده واحد محصول و محاسبه سود و زیان دانستند که منحصراً با استفاده از روشهای نوین حسابداری صنعتی که در کشورهای مترقی متداول است و همچنین با استفاده از روشهای نوین حسابداری صنعتی که در کشورهای مترقی متداول است و همچنین با استفاده از روشهای آماری صحیح و تهیه و تنظیم گزارشهای مالی میتوان هزینه تولید را تقلیل و درنتیجه درآمد بیشتری تحصیل نمود .

دیر زمانی نیست که با ایجاد و توسعه بی سابقه سازمانهای صنعتی و ازدیاد روزافزون کارخانجات و گردش سریع چرخهای اقتصادی کشور و بالا رفتن میزان عرضه و تقاضا ، مسئولین امور و صاحبان کارخانجات ، با توجه به مشکلات موجود در زمینه قیمت تمام شده واحد محصول و محاسبه قیمت تمام شده واحد محصول و محاسبه سود و زیان دانستند که منحصراً با استفاده از روشهای نوین حسابداری صنعتی که در کشورهای مترقی متداول است و همچنین با استفاده از روشهای نوین حسابداری صنعتی که در کشورهای مترقی متداول است و همچنین با استفاده از روشهای آماری صحیح و تهیه و تنظیم گزارشهای مالی میتوان هزینه تولید را تقلیل و درنتیجه درآمد بیشتری تحصیل نمود .

اصولاً حسابداری صنعتی به راهها و روشهای مقابل اطلاق می شود : جمع آوری و تخصیص هزینه های تاریخی به واحد کالا و دوایر به منظور ارزشیابی موجودیها و تعیین درآمدهای حاصله .

معمولاً ، امروزه بدان خاطر حسابداری صنعتی از حسابداری مدیریت قابل تفکیک است که می تواند هدفهای متعددی را تامین نماید .

اینک حسابداری صنعتی ، به مسئله جمع آوری و ارائه اطلاعات ، به منظور اتخاذ انواع تصمیماتی اطلاق می گردد که دامنه شان از ادارهء انجام عملیات روزمره تا اتخاذ تصمیمات استراتژیک غیر جاری و تعیین خط مشی های اصلی سازمان ادامه یابد .

حسابداری صنعتی همچون گذشته در امر رعایت جنبه های حقوقی تهیه گزارشها برای سهامداران ، بستانکاران ، نهاد های دولتی و سایر گروههای خارجی کمکهای شایانی خواهد کرد .

متاسفانه چندی قبل بواسطه عدم توجه به اصول و تئوریهای حسابداری صنعتی و نتایج گرانبهای حاصله از اجرای آن ، مسئولین و صاحبان کارخانجات و سازمانهای صنعتی همواره با مشکلات و معضلات عدیده ای در زمینه امور مالی مواجه می گردیدند و چه بسا ضررهای هنگفت و جبران ناپذیری متحمل شده که احتمالاً به اضمحلال و انحلال سازمان منتهی می گشت .

نکته اصلی که در حسابداری صنعتی مورد توجه خاص قرار می گیرد ، این است که به مدیران کمک شود تا بتوانند به حال و آینده نسبتاً دور ، دست پیدا کنند .

توجه به گذشته تا آنجا قابل توجیه است که در امر پیش بینی کمک نموده و پیش نیازهای تهیه گزارشهای خارجی را تامین نماید .

اخیراً در نتیجه تحولات و پیشرفتهای عظیم اقتصادی در کشور ، استفاده از روشهای حسابداری قیمت تمام شده ، مورد توجه تمام دستگاهها و سازمانهای صنعتی کشور قرار گرفته است .

از همین رو ضرورت وجود سیستم مکانیزه حسابداری صنعتی کاملاً به چشم می خورد .

1) امکان تعریف الگوی دریافت اطلاعات (شابلون) از سیستم حسابداری مالی 2) دریافت و ثبت اطلاعات مراکز هزینه به تفکیک عوامل هزینه 3) دریافت و ثبت اطلاعات ریالی و تعدادی تولید ، مصرف ، خرید و فروش و .....

4) دریافت و ثبت اطلاعات مواد ، محصولات و کارکرد ماشین آلات به تفکیک انواع کار ( کار مستقیم ، توقفات مجاز و .....

) 5) امکان محاسبه نرخ دقیقه کارکرد ماشین آلات و ارائه گزارش محاسبه بصورت کارکرد و نرخ دقیقه کارکرد ( به تفکیک کارکرد کل و کارکرد مفید ) 6) دریافت و ثبت اطلاعات ضرایب و مبانی تسهیم هزینه و اولویت های تسهیم مراکز هزینه 7) امکان انجام تسهیم هزینه به دو روش یک طرفه و دو طرفه 8) ثبت اطلاعات دوره های مختلف تسهیم به منظور تهیه گزارشات مقایسه هزینه ها در دوره های متفاوت 9) امکان ارائه گزارش تسهیم به دو حالت ” مراکز دهنده – مراکز گیرنده ” و ” مراکز گیرنده – مراکز دهنده” ( به تفکیک عوامل هزینه ) 10) دریافت و ثبت اطلاعات ساختار محصول ( BOM ) به صورت درختی  نمایش درختی ساختار محصول  تشخیص خودکار مواد خام ( خریداری ) ، نیمه ساخته و محصول نهایی از طریق بررسی ساختار های محصول  ثبت اطلاعات مواد و قطعات مصرفی در یک محصول  ثبت اطلاعات زمان کار مراکز هزینه برای هر قطعه یا محصول ( به تفکیک عوامل هزینه )  امکان چاپ کل ساختار محصول به صورت درختی 11) مشاهده مقدار مصرف مواد و قطعات در محصولات مختلف 12) مشاهده مقدار زمان کار مراکز هزینه در ساختار محصولات مختلف 13) امکان محاسبه رده ساخت قطعات و محصولات 14) امکان تعیین و ثبت انواع روشهای محاسبه قیمت تمام شده 15) امکان اجرای هر یک از روشهای تعیین شده در مرحله قبل و ثبت اطلاعات حاصله 16) ارائه گزارش توجیهی نتایج محاسبه قیمت تمام شده بصورت درختی 17) امکان تعیین نسبت هزینه های ثابت به متغیر جهت یکایک مراکز 18) امکان محاسبه نقطه سر به سر و حاشیه سود فروش محصولات 19) امکان تعریف شابلون سند مالی به منظور صدور اسناد مالی ( به تفکیک سند تفاوت مصرف ، سند تفاوت قیمت تمام شده تولید و سند تفاوت قیمت تمام شده فروش 20) امکان تعریف شابلون سند مالی به منظور صدور سند تسهیم هزینه 21) گزارشات : - نحوه سرشکن مصرف مواد ( توجیه مصرف مواد اولیه در محصولات و نیم ساخته ها ) - نحوه سرشکن مراکز هزینه( توجیه زمان مصرف شده جهت ساخت محصولات و نیم ساخته ها) - ماتریس کارکرد مراکز تولیدی ( کار مستقیم ( مفید ) و کارهای غیر مفید ) - گزارش خطی قیمت تمام شده محصولات و نیم ساخته ها به تفکیک مواد ، دستمزد ، سربار - گزارش خطی سود و زیان محصولات و نیمه ساخته ها - گزارش گردش انبار محصول ، نیمه ساخته ها و مواد اولیه کالا چیست؟

عبارت است از اجناسی که به منظور فروش مشتریان، از تولید کننده یا عمده فروش خریداری می گردد.

در معاملات تجاری تمام یا بخشی از اجناس مورد معامله بنا به دلایلی از سوی خریدار به فروشنده برگشت داده می شوند مانند عدم مطابقت کالاهای دریافتی با سفارش خرید.

حسابداران برای گزارش وضعیت مالی یک مؤسسه در یک زمان معین و عملکرد مالی یک مؤسسه در یک دوره معین اقدام به تهیه صورت های مالی برای آن مؤسسه می نمایند.

صورتحساب سود و زیان: در یک مؤسسه بازرگانی برای تعیین سود خالص دوره مالی تمام هزینه ها از فروش خالص، کسر می گردد.

هزینه ها شامل بهای تمام شده کالای فروش رفته و هزینه های عملیاتی می باشد.

هزینه های عملیاتی هزینه هایی هستند که برای انجام امور و اداره عملیات مؤسسه بازرگانی صرف می شود.

برای محاسبه سود خالص یک مؤسسه بازرگانی «فروش خالص»، «بهای تمام شده کالای فروش رفته» و «هزینه های عملیاتی» سه جزء اصلی به شمار می آید.

در نمودار نحوه محاسبه سود و زیان را در مؤسسات بازرگانی ملاحظه می کنید: (2) فروش خالص: اولین جزء، در صورتحساب سود و زیان است.

برای محاسبه مبالغ برگشت از فروش و تخفیفات و همچنین تخفیفات نقدی فروش از مبلغ فروش ناخالص کسر می شود.

بهای تمام شده کالای فروش رفته: دومین جزء، در صورتحساب سود و زیان است.

موجودی کالای اول دوره، بهای تمام شده کالای خریداری شده و موجودی کالای پایان دوره سه جزء اصلی برای محاسبه هستند.

موجودی کالا در اول دوره + بهای تمام شده کالای خریداری شده = بهای تمام شده کالای آماده برای فروش = موجودی کالا در پایان دوره + بهای تمام شده کالای فروش رفته برای تعیین بهای تمام شده کالای خریداری شده خلاصه مشخصات سیستم حسابداری صنعتی دریافت و ثبت اطلاعات مراکز هزینه .

دریافت وثبت اطلاعات ریالی و تعدادی تولید ، مصرف ، خرید و فروش .

دریافت و ثبت اطلاعات مواد ، محصولات و کارکرد ماشین آلات به تفکیک انواع کار (کار مستقیم، توقفات مجاز و ...).

دریافت ، ثبت و سازماندهی اطلاعات ساختار محصول ) B.O.M ( به صورت واحدمند (MODULAR) به تفکیک فرمولهای مختلف در هر کارگاه .

دریافت و ثبت اطلاعات ضرایب و مبانی تسهیم هزینه .

محاسبه قیمت تمام شده بر مبنای قیمت استاندارد ، میانگین ، آخرین خرید ، ارزبری براساس مصرف واقعی و استاندارد مواد و ماشین آلات .

ثبت اطلاعات دوره های مختلف تسهیم به منظور امکان ارائه گزارش روابط متقابل مراکز هزینه .

تعیین مواد خام (خریداری) ، نیمه ساخته و محصول نهایی توسط سیستم از طریق بررسی ساختارهای محصول.

امکان تعیین روشهای مختلف تسهیم (یک طرفه ، چندبار دو طرفه و ...) .

امکان تعیین نرخهای مختلف بکارگیری ماشین آلات از طریق انتخاب محدوده های گوناگون انواع کار .

ارائه گزارش توجیهی نحوه محاسبه قیمت تمام شده به تفکیک های کارخانه ، محصول و فرمول ساخت .

تولید گزارش توجیهی نحوه انجام تسهیم هزینه .

ارائه گزارشات موردی به تفکیک مراکز تولیدی ، خدماتی و اداری .

امکان آزمایش برنامه های مختلف تولید و پیش بینی میزان مواد و ماشین آلات مورد نیاز.

تعیین مغایرت بکارگیری ریالی / تعدادی حول محورهای مواد و ماشین آلات در سطوح کارخانه ، محصولات و فرمولهای ساخت .

اصل بهای تمام شده ارزش تاریخی یا همان بهای تمام شده قابل اعتماد است زیرا همواره میتواندازطریق مراجعه به اسنادو مدارک اولیه مربوط به معاملات تایید واثبات شودارزش تاریخی یا همان بهای تمام شده مصرف عادلانه اقلام درزمان معامله است زیرا قاعدتااز معامله ای منصفانه توسط خریدا وفروشنده آگاه بدست می اید ارزش تاریخی یا بهای تمام شده معتبر است زیرا بر معامله واقعی مبتنی است ودرتعیین آن قضاوت وبراورد دخالت ندارد.

انتقادی که بر بهای تمام شده وارد است این است که تغییرات حاصل از قیمت اقلام مختلف تنها درزمان معامله نسبت به آنها اندازه گیری وثبت میشود.

2- تحقق درامد:درمبنای این اصل وتنها ذرصورت بذیرش فرض تعهدی ودوره مالی برای شناسایی درامد دوشرط لازم است انجام شده باشد.

1-تعهدی ایجاد شده باشد 2- معامله صورت گرفته باشد.

3- تتابق درآمدهای یک دوره با هزینه های همان دوره:طبق این اصل ابتدا باید درآمدهای دوره مالی شناسایی شود سبس هزینه های متحمل شده برای کسب این درآمد بدست آید ونهایتا با مقابله درآمدها با هزینه ها مبادرت به اندازه گیری دقیق سود ویزه دوره مالی گردد.

4- افشا:طبق این اصل می بایست کلیه اطلاعات لازم که جهت تصمیم گیری مفید میباشد افشاگردداین اطلاعات می تواند درصورتهای مالی ویا ذریادداشتهای توضیحی به صورت صورتهای مالی آورده شود.

خلاصه مشخصات سیستم حقوق و دستمزد ثبت اطلاعات مشخصات پرسنلی ، احکام ترمیم حقوق و مزایا ، کارکرد ماهانه و روزانه ، اضافات و کسورات و امکان تعدیل آنها .

انجام محاسبات مربوط به کلیه پرداختها و کسورات و تهیه سند مکانیزه به تفکیک مراکز هزینه ، واحدها ، نوع شغل و ......

جهت تغذیه به سیستم حسابداری مالی .

معرفی انواع پرداختها و کسورات .

معرفی انواع کارکرد ها .

عملیات مربوط به وامهای مختلف کارکنان .

پرداخت مساعده براساس ضوابط هر شرکت .

پرداخت حقوق و مزایا به تفکیک محل کار ، واحد ها ، مراکز هزینه ، شهرهای مختلف و ....

محاسبه عیدی و پاداش سالانه و امکان صدور سند ذخیره عیدی مکانیزه به سیستم مالی .

محاسبه ذخیره سنوات ( بازخرید کارکنان ) و امکان صدور سند مکانیزه به سیستم مالی .

محاسبه تعدیلات معوق ( Back pay ) بصورت نامحدود .

اعمال پرداختها و کسورات معوق در تاریخهای تحقق یافته با درنظر گرفتن تاثیرات حاصله در سقف بیمه ، مالیات و ......

در ماه مربوطه .

اعمال کلیه تغییرات ناشی از تغییر در قوانین و روشهای حقوق و دستمزد ، بدون نیاز به تغییر در برنامه ها.

تولید گزارشات استاندارد سیستم نظیر گزارش بیمه ، مالیات و ...

ارائه اطلاعات عملیاتی ، تاریخچه ای و مدیریتی کارکنان از طریق امکان طراحی و تولید گزارشات پیش بینی نشده .

طراحی فرمهای مورد نظر بطور دلخواه و چاپ آنها .

ثبت اطلاعات عمومی شرکت برای جلوگیری از عملیات داده آمایی تکراری جهت کلیه کارکنان .

داشتن پایگاه اطلاعاتی مشترک با سیستم پرسنلی جهت اعمال لحظه ای اسناد وارده در سیستم پرسنلی .

طراحی فرمهای ورودی اسناد حقوق جهت انطباق سی ستم با فرمهای جاری هر سازمان .

محاسبه مالیات به سه روش مالیات سالانه ، مالیات سال تا ماه و مالیات ماهانه .

محاسبه انواع بیمه های خدمات درمانی ، تامین اجتماعی و بیمه های خصوصی .

صدور سند خودکار در بخش اسناد جاری و معوقه حقوق جهت تسهیل در امر داده آمایی اطلاعات .

تهیه گزارشات متنوع از ماههای گذشته بصورت نامحدود بدون نیاز به ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات .

معرفی نحوه محاسبه اضافات و کسورات بصورت خاص جهت انطباق با رویه های جاری هر سازمان .

معرفی کاربران ، گروه کاربران و محدوده عملیاتی آنها جهت تامین امنیت اطلاعات .

تعریف نحوه دسترسی و جستجوی فرد یا گروهی از افراد در تمامی بخش های اطلاعاتی سیستم مانند : · معرفی مشخصات کارکنان · اسناد جاری حقوق و دستمزد · اسناد معوقه حقوق و دستمزد · تعذیه کارکرد