دانلود مقاله مفاهیم حسابداری بهای تمام شده

گفتار اول : حسابداری بهای تمام شده ( حسابداری صنعتی ) آنچه که در کشور ما به عنوان حسابداری صنعتی خوانده می شود حوزه ای از حسابداری است که با اندازه گیری و ثبت و گزارش اطلاعات مربوط به اقدام بهای تمام شده سر و کار دارد .

2 موارد کاربرد حسابداری بهای تمام شده : کاربرد اولیه اطلاعات مربوط به بهای تمام شده در تصمیم گیری ها و ارزیابی عملکردهای توسط مدیران است که در داخل ساختمان توسط مدیران به منظور ارزیابی فعالیتهای سازمان یا نیروی انسانی و یا به عنوان مبنای برای اتخاذ تصمیم بکار برده می شود .

3 حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده : حسابداری مالی : با تهیه آن دسته از اطلاعات سر و کار دارد که برای استفاده کنندگان خارجی از مؤسسه نظیر سرمایه گذاران و بستانکاران و تحلیلگران مالی و اتحادیه های کارگری و علاقه مندان خارجی تهیه می شود .

حسابداری بهای تمام شده : با گردآوری و تحلیل اطللاعاتی در مورد بهای تمام شده کالا و خدمات مؤسسات سر و کار دارد که مورد استفاده مدیران مؤسسه در امر برنامه ریزی ، کنترل و تصمیم گیری واقع می شود .

4 هزینه برای بهای تمام شده : بهای تمام شده به معنی منابع از دست رفته در برابر تحصیل کالا و خدمات مورد نیاز هنگامیکه این منابع حاصل می شود بهای تمام شده تبدیل به هزینه می شود و آن دسته از اقلام بهای تمام شده که هنوز مورد منفعت قرار نگرفته به صورت دارایی در حسابها و صورتهای مالی نشان داده می شود .

5 تعریف زیان و تفاوت آن با هزینه : هزینه ها در برابر درآمدها قرار می گیرند تا سود و زیان یک دوره مالی را مشخص سازند درآمد : قیمت کالایی است که فروخته می شود و یا خدمتی که عرضه می شود در برخی موارد کالاها و خدمات خریداری شده به قصد تحصیل انتفاعی بدون آنکه سودی از آنها حاصل شود ارزش خود را از دست می دهند این گونه اقلام بهای تمام شده اصطلاحاً تبدیل به زیان شده و در صورت سود وزیان از درآمد کسر می شوند .

6 دستمزد و انواع آن : 2 نوع دستمزد داریم : دستمزد مستقیم ، دستمزد غیر مستقیم 1 دستمزد مستقیم : آن دسته از کارگرانی را که مستقیماً در ارائه خدمات یا تبدیل مواد مستقیم به کالای ساخته شده دخالت دارند و بدون دخالت آنها تولید و ارائه خدمات امکان پذیر نیست ، دستمزد این گونه کارگران را به عنوان دستمزد مستقیم محاسبه می کنیم .

مثال : کارگران خط تولید یا مونتاژ یک کالا .

2 دستمزد غیرمستقیم : دستمزد آن دسته افراد که در تولید کالا و یا ارائه خدمات دخالت دارند اما بطور مستقیم حساب نمی شوند را می نامند : مانند سه کارگران یا بازرسان .

7 مواد و انواع آن : به طور کلی ما 2 نوع مواد داریم : 1 مواد مستقیم : آن دسته از موادی که در تولید کالا نقش اساسی را دارند 2 مواد غیر مستقیم : آن دسته از موادی که در تولید کالا نقش اساسی را ندارند مثال مواد مستقیم مانند : چوب در مبلمان و یا پارچه در لباس و مواد غیر مستقیم مانند : روغن جلاء دهنده در مبلمان و غیره .

.

مواد مستقیم : محتوای اصلی محصول تولید شده را تشکیل می دهد 8 سر بار تولید : تمام اقلام بهای تمام شده محصول به استثنای مواد مستقیم و دستمزد مستقیم اصطلاحاً سر بار می نامند .

مهمترین اجزای سر بار عبارتند از : مواد غیر مستقیم و دستمزد غیر مستقیم و هزینه های عمومی کارخانه نظیر استهلاک ساختمان و تجهیزات کارخانه .

فصل دوم : روشهای طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده گفتار 1 : طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده محصول براساس عوامل و عناصر تشکیل دهنده محصول عناصر تشکیل دهنده محصول را می توان به 2 گروه تقسیم کرد : 1 عواملی که مستقیماً در امر تولید نقش دارند همچون دستمزد مستقیم و مواد مستقیم و سایر اقلام که تولید کالا مستقیماً به آنها وابسته نیست ولی استفاده از آنها اجتناب ناپذیر است این دسته را سر بار تولید گویند که در فصل قبل توضیح داده شد .

مثال : فرض کنید شرکتی در طول یک دوره مالی معین اقلامی از بهای تمام شده به شرح زیر صرف تولید میز و صندلی کرده است .

مواد: ورق نئوپان 000/150 دستمزد: کارگران چوب بر 000/180 چوب ( الوار ) 000/110 کارگران مونتاژ قطعات میز 000/190 چسب 800 کارگران نقاش 000/170 پیچ ومیخ 000/1 سرپرستان و سرکارگران 000/20 سرایدار و نگهبان 000/10 جمع مواد 800/261 جمع دستمزد 000/ (تصاویر و نمودار در فایل اصلی موجود است) گفتار اول : حسابداری بهای تمام شده ( حسابداری صنعتی ) آنچه که در کشور ما به عنوان حسابداری صنعتی خوانده می شود حوزه ای از حسابداری است که با اندازه گیری و ثبت و گزارش اطلاعات مربوط به اقدام بهای تمام شده سر و کار دارد .

مواد: ورق نئوپان 000/150 دستمزد: کارگران چوب بر 000/180 چوب ( الوار ) 000/110 کارگران مونتاژ قطعات میز 000/190 چسب 800 کارگران نقاش 000/170 پیچ ومیخ 000/1 سرپرستان و سرکارگران 000/20 سرایدار و نگهبان 000/10 جمع مواد 800/261 جمع دستمزد 000/ سایر اقلام بهای تمام شده : اجاره ساختمان کارخانه : 000/70 حقوق کارکنان اداری 000/80 جمع کل سایر اقلام آب و برق و گاز و تلفن : 000/20 استهلاک و تجهیزات کارخانه 000/21 000/215 اجاره دفتر شرکت : 000/16 استهلاک و تجهیزات دفتری 000/8 طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده براساس ارتباط با فرآیند تولید: به 2 قسمت تبدیل می شود : 1 ) بهای تمام شده هزینه های تبدیل : اقلام از بهای تمام شده اند که برای تبدیل مواد اولیه به کالای ساخته شده به کار می روند .

2 ) بهای تمام شده هزینه های اولیه تولید : اقلامی از بهای تمام شده اند که مستقیماً در امر تولید دخالت دارند .

مثال : مثلاً اقلام بهای تمام شده در یک کارخانه به شرح زیر است .

مواد مستقیم : 000/800 دستمزد مستقیم : 000/900 سر بار : 000/300 هزینه تبدیل : 000/200/1 = 000/300 + 000/900 = سر بار + دستمزد مستقیم بهای تولید : 000/700/1 = 000/800 + 000/900 = مواد مستقیم + دستمزد مستقیم نکته : اما بهای تمام شده محصول فقط { 000/800 + 000/900 + 000/300 } می باشد .

3 طبقه بندی مفاهیم اقلام بهای تمام شده در رابطه با حجم تولید : 1 ) اقلام متغیر بهای تمام شده که اقلامی هستند که با افزایش حجم تولید مقدار آنها نیز افزایش می یابد مثلاً اگر درصورتیکه بهای تمام شده متغیر ( هزینه های متغیر ) مواد مستقیم برای هر واحد محصول 100 ریال باشد هرگاه تعدادی از کالاهای ساخته شده 1 واحد افزایش یابد جمع بهای متغیر نیز 100 ریال افزایش می یابد .

2 ) اقلام ثابت بهای تمام شده : آن دسته از اجزای بهای تمام شده را تشکیل می دهند که جمع آنها رابطه مستقیم با حجم تولید ندارند و در محدوده معینی از تولید مقدار آنها ثابت است .

مثال : فرض کنید بهای اجاره یک انبار در صورتی که حجم تولید شرکت بین 5 تا 15 هزار واحد باشد مبالغی در حدود 000/15 ریال در ماه باشد اما اگر پیش بینی می شود که حجم تولید کمتر از 5 هزار واحد است می توان انبار کوچکتری با بهای اجاره ماهانه 000/10 ریال اجاره کرد .

3 ) اقلام نیمه متغیر بهای تمام شده : این اقلام را گاهی به عنوان بهای تمام شده مختلط نیز می نامند زیرا ویژگیهای هردو گروه اقلام متغیر و ثابت بهای تمام شده را با هم دارند یعنی نه کاملاً ثابت هستند نه کاملاً متغیرند مثلاً جزء ثابت یا آبونمان ربطی به حجم استفاده از تلفن ندارد و همواره ثابت است و همواره ثابت است اما جزء متغیر این هزینه در ارتباط مستقیم با میزان استفاده از تلفن است یعنی در ازای استفاده از هر یک شماره تلفن اضافی جمع آن نیز تغییر می کند و جمع این بهای تمام شده مختلط ( هزینه تلفن ) را نیز تغییر می دهد .

گفتار 4 : طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده بر اساس فعالیتهای مختلف : 1 اقلام بهای تمام شده تولید: عبارتست از سایرعوامل تولید(سربار)+ دستمزد مستقیم+موادمستقیم 2 هزینه بازاریابی : هزینه هایی که صرف فروش کالا و خدمات شده است.

3 هزینه اداری : هزینه هایی که صرف هدایت شرکت ، کنترل و گردش فعالیتها می شود .

4 هزینه تأمین مالی : هزینه هایی که صرف تأمین مالی شرکت می شود کارمزد یا وام های دریافتی از بانکها .

گفتار 5 : طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده براساس زمان تبدیل آن به هزینه : گفتار 5 : طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده براساس زمان تبدیل آن به هزینه : بخش 1 بهای تمام شده محصول : 1 ـ معمولاً حسابداران صنعتی بهای تمام شده محصول ( یک واحد ) ساخته شده را بوسیله عمل معدل گیری یا تعیین نرخ متوسط پیدا می کنند به این معنی که جمع هزینه های ساخت کالا در یک دوره را به تعداد محصول ساخته شده در آن دوره تقسیم می کنند تا نرخ متوسط هر واحد بدست می آید بهای تمام شده واحد محصول را می توان براساس آحاد وارده در تولید یا براساس روش عوامل تولیدی محاسبه کرد .

در این مبحث ما مواد مستقیم و دستمزد مستقیم و سربار را با هم جمع کرده و این 3 محصول به عنوان یک هزینه تلقی می شوند این هزینه را بهای تمام شده کالای فروش رفته می خوانند .

2 ـ هزینه های دوره مالی : دسته ای از اقلام بهای تمام شده که رابطه مستقیم با تولید ندارد و از ابتدا در حکم موجودی شرکت نبوده و به عنوان یک دارائی ثبت نمی شود نمونه نوع اول اقلام بهای تمام شده غیر تولیدی حقوق کارکنان اداری مانند حسابداران یک شرکت است که از ابتدا به حساب هزینه منظور می شود و نمونه نوع دوم اقلام بهای تمام شده که مخارج سرمایه گذاری نیز نامیده می شود .

فصل سوم : بهای تمام شده در مؤسسات خدماتی : گفتار 1 ـ اجزای بهای تمام شده خدمات : مؤسسات خدماتی اگرچه در تولید خدمات خود با مواد اولیه مستقیماً سر و کار ندارند اما مشابهتهایی از نظر صرف وقت و کار و نیروی انسانی و اقلام سربار بهای تمام شده تولید خدمات با مؤسسات تولید کالا دارند .

2 ـ محاسبه بهای تمام شده خدمات و نقش آن در مدیریت : در پاسخ به این سئوال که چگونه می توان از اقلام بهای تمام شده برای کنترل و برنامه ریزی استفاده کرد می توان 2 پیشنهاد را ارائه کرد : 1 ـ سرشکن کردن بهای تمام شده بین سفارشهای در دست اقدام 2 ـ یا تقسیم آن بین قسمتهای دپارتمانهای مختلف شرکت خدماتی .

درهر حال می توان جمع اقلام بهای تمام شده خدمات مورد ارائه را در برابر درآمدهای حاصل از آن قرارداد و به نوعی سود ناویژه حاصل از ارائه خدمات دست یافت این سود ناویژه پس از کسر هزینه ها که مستقیماً قابل تخصیص به خدمت خاصی نیست سود ویژه فعالیتهای خدماتی را بدست می‌آورد .

نام دپارتمان/ مشاوره مدیریت حسابرسی طراحی سیستم های اطلاعاتی جمع نام مشتری آلفا 100 850 ـ 950 بتا 220 ـ 450 670 گاما ـ 1340 ـ 1340 زیگما 180 210 ـ 390 نتا ـ ـ 150 150 جمع 500 2400 600 3500 (1) کنترل دستمزد کار در جریان آلفا کنترل دستمزد دپارتمان مشاوره 000/400/7 ║ 000/000/7 000/900/1║ 000/400/║ 000/000/7 000/000/1 ║ 000/750/1 000/425/1║ 000/750 ║ کار در جریان بتا دپارتمان حسابرسی 000/340/1║ 000/480 ║ 000/400/8 000/005/1 ║ 000/600/3║ کار در جریان گاما کنترل سربار دپارتمان سیستم ها 000/680/2║ 000/000/6║000/250/5 000/200/1 ║ 000/100/2 000/010/2 ║ 000/900 ║ (2) کنترل سربار کار در جریان زیگما بهای تمام شده خدمات 000/000/6 ║ 000/250/5 000/780 ║ 000/250/12║ 000/585 ║ کار در جریان نتا درآمد خدمات 000/300 ║ ║ 000/500/17 (1) 000/225 ║ 1) درآمد خدمات = 000/500/17= 000/5 × 500/3 1ـمجموع هزینه دستمزد000/400/7 بوده که فقط000/000/7ریال آن به سفارشهای درجریان اختصاص دارد 2ـ مجموعه اقلام دیگر بهای تمام شده سربارکلاً دراین دوره 000/000/6 بوده که فقط 000/250/5 به کار در جریان اختصاص دارد .

فصل چهارم : بهای تمام شده کالا در مؤسسات بازرگانی گفتار 1 ـ نظام های بهای تمام شده در مؤسسات بازرگانی اقلامی از بهای تمام شده که در مؤسسات بازرگانی در اثر تقابل با یکدیگر( بهای تمام شده کالای فروش رفته ) را بدست می آورند و با قرار گرفتن رقم بهای تمام شده کالای فروش رفته در مقابل درآمد فروش سود ناویژه حاصل از فعالیتهای اصلی این مؤسسات بدست می آید .

در جدول زیر نحوه محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در شرکت بازرگانی الف ( برای یک دوره مالی معین ) نشان داده شده است.

بهای تمام شده موجودی کالا در ابتدای دوره مالی 000/195 ریال بهای تمام شده خرید خالص طی دوره 000/1840 بهای تمام شده کالای آماده برای فروش 000/2035 بهای تمام شده موجودی کالا در انتهای دوره مالی 000/370 بهای تمام شده کالای فروش رفته 000/665/1 غالباً 2 نظام در مؤسسات بازرگانی به کار برده می شود .

1 ـ نظام دائمی نگهداری اطلاعات بهای تمام شده موجودیها 2 ـ نظام ادواری نگهداری اطلاعات بهای تمام شده موجودیها گفتار 2 ـ نظام دائمی : در نظام دائمی حسابی تحت عنوان دوموجودی کالا در دفتر کل بطور دائمی حساب ورود ، خروج و موجودی کالا را نگهداری می‌کند.

به عبارت دیگر بهای تمام شده کالای وارده به انبار ( خریداری شده ) به این حساب بدهکار و خروج کالا از انبار ( از مجموعه موجودیها ) در بستانکار این حساب درج می شود و بنابراین مانده این حساب همواره نشان دهنده موجودی کالاها است .طبعاً در این نظام مانده حساب موجودی کالا در ابتدای یک دوره مالی بیانگر بهای تمام شده موجودی کالای آماده فروش در انبار شرکت در آخرین لحظه از دوره مالی قبل است .

بهای تمام شده هرگونه خرید کالا موجب افزایش این مانده و بهای تمام شده کالای رفته موجب کاهش مانده موجودیها می گردد .

حسن نظام دائمی نگهداری اطلاعات بهای تمام شده موجودی این است که دائمی بهای تمام شده موجودی در اختیار تقسیم کنندگان از این اطلاعات و تصمیم گیرندگان است و عیب اصلی آن افزایش حجم عملیات دفترداری به صورت تعدد دفعات خرید وفروش کالا است .

و این نظام درمؤسسات خرده فروشی مقرون به صرفه نیست چون کالاها به دفعات مورد فروش قرار می گیرند .

گفتار 3 ـ نظام ادواری : در نظام ادواری برخلاف نظام دائمی رقم بهای تمام شده موجودیها در طول یک دوره مالی دائماً دردست نیست و همانطور که از نامش پیداست در پایان هر دوره مالی معین می شود و در این نظام رقم موجودی کالا نشان دهنده بهای تمام شده موجودی کالا درابتدای دوره مالی است.

هرگونه افزایش موجودی طی یک دوره مالی نظام ادواری در حسابی به عنوان خرید کالا ثبت شده و مانده این حساب در انتهای دوره نشان دهنده بهای تمام شده کالای خریداری شده است و هرگونه کاهش موجودی به دلیل فروش آنها نیز اثری به حساب موجودی کالا نمی گذارد .

گفتار 4 ـ محاسبه بهای تمام شده کالا : در هریک از 2 نظام قبلی اطلاعات برای محاسبه بهای تمام شده کالا تکنیکهای مخصوصی وجود دارد که عموماً بکار برده می شود مهمترین انواع روشهای مورد استفاده برای تعیین بهای تمام شده عبارتند از شناسایی ویژه: (ردیابی تک تک کالای وارد شده به انبار و خارج شدن از آن)، اولین صادره از اولین وارده (کالایی که اول وارد انبار می شود زودتر از بقیه کالاهای مشابه خود در جریان فروش قرار می گیرند و اولین صادره از آخرین وارده کالایی که دیرتر از بقیه کالاهای مشابه وارد انبار می شوند زودتر از بقیه خارج می شود) و بالاخره میانگین: ( که در هردو مورد بهای تمام شده موجودی کالا رامیانگین ازبهای تمام شده کالاهای همسان در نظر می گیرند ) .

لازم به ذکر است بهای تمام شده کالای وارد به انبار ( خریداری شده ) یک رقم واقعی و عینی و مساوی با مجموع منابع اقتصادی از دست رفته در ازای کسب کالایی معین است .

بنابراین هزینه کل کالای خریداری شده نیز جزئی از بهای تمام شده محسوب می شود .

مثال : شرکت بازرگانی امیدوار به خرید وفروش یک نوع محصول ( برنج گیلانی ) اشتغال دارد در ماه خرداد 2000 کیلو برنج از قرار کیلویی 900 ریال خریداری کرده است و 1200 کیلو برنج به قیمت هرکیلو 1000 ریال فروخته است .هزینه حمل هر کیلو برنج خریداری شده 10 ریال بوده است در ابتدای خردادماه موجودی برنج این شرکت فقط 100 کیلو بود که بهای تمام شده آن کیلوئی 700 ریال بوده است بعلاوه 10 ریال هزینه حمل بود .

با فرض اینکه هیچ گونه کالای دیگر در طول مردادماه خریداری نشده و یا فروخته نشده باشد شرکت از روش اولین صادره از اولین وارده برای محاسبه بهای تمام شده استفاده کند می توان ثبتهای لازم را در حسابهای شرکت نشان داد با توجه به اینکه جمع هزینه های اداری و بازاریابی (فروش) شرکت در این دوره زمانی 38000 ریال می باشد در زیر مقایسه های ثبتهای لازم در هردو نظام دائمی و ادواری نشان داده شده است .

ثبتهای لازم در نظام دائمی ثبتهای لازم در نظام ادواری خرید کالا در خردادماه : خرید (1) موجودی کالا 000/800/1 (1) خرید کالا 000/800/1 حسابهای پرداختی 000/800/1 حسابهای پرداختی 000/800/1 حمل کالای خریداری شده هزینه حمل : (2) موجودی کالا 000/20 (2) هزینه حمل کالای خریداری شده : 000/20 بانک (صندوق) 000/20 بانک (وجه نقد) 000/20 فروش کالا : فروش کالا : (3) حسابهای دریافتی 000/200/1 (3) حسابهای دریافتی 000/200/1 درآمد فروش 000/200/1 درآمد فروش 000/200/1 (4)بهای تمام شده کالای فروش رفته(1) 000/072/1 موجودی کالا 000/072/1 بهای تمام شده کالای فروش رفته : وقوع هزینه های اداری فروش : موجودی اول دوره+خریدطی دوره-موجودی آخردوره (5) هزینه های اداری فروش 38000 000/891/1=000/71+(000/20+000/800/1)- ً ً ً (2) حسابهای پرداختی(یاوجه نقد) 38000 وقوع هزینه های اداری فروش=000/072/1=000/819- (1)000/71=710×ازحمل موجودی اول دوره 100واحد (4) هزینه اداری فروش 38000 { 000/072/1 =1200 حسابهای پرداختی 38000 000/001/1=910×از حمل خرید طی دوره 1100واحد واحد کالای فروخته شده (2) 900=1200-2000+100= موجودی آخر دوره 000/819=910× 900= بهای تمام شده موجودی آخر دوره صورت حساب این شرکت برای خردادماه را می توان به شکل زیر نشان داد توجه کنید که بهای تمام شده کالای فروش رفته در هردو نظام ادواری و دائمی یکسان و معادل 000/072/1ریال است و در زیر صورت سود و زیان این شرکت و بهای تمام شده کالای فروش رفته نشان داده شده است : شرکت امیدوار صورت سود و زیان خردادماه xx13 درآمد فروش 000/200/1 ریال بهای تمام شده کالای فروش رفته 000/072/1 سود ناویژه 000/128 هزینه های اداری فروش 000/38 صورت بهای تمام شده کالای فروش رفته برای خردادماه xx 13 بهای تمام شده موجودی کالای ابتدای دوره : 000/71 بهای تمام شده کالای خریداری شده خرید : 000/800/1 هزینه حمل کالای خریداری شده : 000/20 000/820/1 بهای تمام شده کالای آماده فروش 000/891/1 بهای تمام شده موجودی کالا در انتهای دوره ( 000/819 ) بهای تمام شده کالای فروش رفته : 000/072/1 فصل پنجم بهای تمام شده در مؤسسات تولیدی – نظام اداری گفتار 1 ـ معادله بهای تمام شده فروش رفته : بهای تمام شده موجودی کالای ـ بهای تمام شده + بهای تمام شده موجودی کالای= بهای تمام شده ساخته شده در انتهای دوره تولید طی دوره ساخته شده ابتدای دوره کالای فروش رفته گفتار 2 ـ صورت بهای تمام شده کالای ساخته شده : صورت بهای تمام شده کالای ساخته شده مکمل صورت بهای تمام شده کالای فروش رفته و نهایتاً صورت سود و زیان محسوب می شود .

نمودار زیرنمونه ای از صورت بهای تمام شده کالای ساخته شده را نشان می دهد .

شرکت تولید امید صورت بهای تمام شده کالای ساخته شده برای خرداد ماه 1x13 بهای تمام شده کالای تولید شده : بهای تمام شده مواد مستقیم : موجودی مواد مستقیم در ابتدای دوره 000/170 خرید خالص مواد طی دوره 000/5200 موجودی مواد مستقیم در ابتدای دوره 000/500 000/870/4 بهای تمام شده دستمزد مستقیم 000/200/6 بهای تمام شده سایر عوامل تولید ( سربار ) 000/650/4 بهای تمام شده عوامل تولید طی دوره 000/720/15 بهای تمام شده کالای نیمه ساخته ابتدای دوره 000/480 جمع کار در جریان تولید طی دوره 000/200/16 (1) بهای تمام شده کار در جریان تولید انتهای دوره 000/350 بهای تمام شده کالای ساخته شده طی دوره 000/850/15 (1) لازم به ذکر است کار در جریان همان کالای نیمه ساخته می باشد .

گفتار 3 ـ روش ادواری بهای تمام شده : اقلام بهای تمام شده را می توان به 2 صورت دائمی وادواری گردآوری کرد.در سیستم ادواری جمع آوری اقلام بهای تمام شده در طول یک دوره بسیار محدود است و تنها در پایان هر دوره معین ( هر فصل یا سال ) با اندک تعدیلاتی به برخی از حسابهای مربوط به بهای تمام شده کالای ساخته شده دست یافت .

نظام گردآوری ادواری اقلام بهای تمام شده را نمی توان یک نظام کامل بهای تمام شده دانست چون تنها در پایان هردوره پس از تعیین مقدار موجودیهای نسبی است که می توان به رقم بهای تمام شده کار در جریان و ساخت کالای ساخته شده دست یافت.

نظام دائمی گردآوری اقلام بهای تمام شده روشی از گردآوری اقلام بهای تمام شده است که از طریق حساب کار در جریان ساخت یا کالای در دست تکمیل یا تولید و نظایر آن مداوماً اطلاعاتی را درباره کار در جریان ساخت کالای تکمیل شده و بهای تمام شده کالای ساخته شده را فراهم می آورد .

گفتار 4 ـ نحوه گردش اقلام بهای تمام شده در روش ادواری : نحوه گردش اقلام بهای تمام شده در سیستم ادواری را در طرح بعد مشاهد می کنید.

بهای تمام شده دستمزد بهای تمام شده غیر مستقیم بهای تمام شده سربار مواد غیر مستقیم بهای تمام شده مواد غیر مستقیم بهای تمام شده دستمزد غیر مستقیم مستقیم بهای تمام شده سایر اقلام سربار مستقیم دستمزد مستقیم جمع اقلام سربار مواد مستقیم بهای تمام شده کالای وارد شده به خط تولید (+) کار در جریان اول دوره (=) بهای تمام شده کالای در جریان ساخت طی دوره (-) کار در جریان آخر دوره (=) بهای تمام شده کالای ساخته شده (+) موجودی کالای ساخته شده اول دوره (=) بهای تمام شده کالای آماده برای فروش (-) موجودی کالای ساخته شده آخر دوره (=) بهای تمام شده کالای فروش رفته (+) هزینه های عمومی ،اداری و فروش (=) جمع بهای تمام شده عملیات(هزینه های عملیاتی) همانطور که می بینید در نمودار بالا بهای تمام شده وارد شده به خط تولید که عبارتست از حاصلجمع مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و سربار با بهای تمام شده کار در جریان ساخت اول دوره جمع می شود حاصل جمع بهای تمام شده کار در جریان ساخت طی دوره نام می گیرد و هنگامیکه بهای تمام شده کار در جریان ساخت آخر دوره از آن کم می شود و رقم بهای تمام شده کالای ساخته شده طی دوره مالی بدست می آید و وقتی این رقم کلیدی که در مؤسسات تولیدی جای رقم بهای تمام شده خرید کالای آماده برای فروش را در صورت سود وزیان می گیرد و بدست می آید می توان حاصل جمع آن با موجودی کالای ساخته شده (آماده فروش) ابتدای دوره را ، بهای تمام شده کل کالای آماده فروش طی دوره مالی دانست .

با کسر شدن رقم بهای تمام شده موجودی کالای ساخته شده در پایان دوره از این رقم بهای تمام شده کالای فروش رفته طی دوره حاصل می شود که آن نیز به نوبه خود یک رقم کلیدی برای صورت سود وزیان به شمار می رود .

وظیفه اساسی یک سیستم بهای تمام شده ادواری نیز گردآوری اطلاعات لازم برای تعیین و محاسبه بهای بین رقم کلیدی در پایان یک دوره مالی است و همانطور که در نمودار مشاهده کردید بهای تمام شده عملیات عبارتست از بهای تمام شده کالای فروش رفته بعلاوه هزینه های عمومی ، اداری فروشی که جهت فروش رساندن آن کالاها صرف شده است .

مثال : اطلاعات زیر درمورد عملیات یک شرکت تولیدی برای یک دوره مالی معین است .فرض کنید هیچ گونه موجودی مواد اولیه در ابتدا و انتهای دوره نداشته است .

بهای تمام شده مواد : بهای تمام شده موجودی کالای ساخته مستقیم 000/370 شده ابتدای دوره 000/295 غیرمستقیم 000/50 000/420 ریال بهای تما م شده موجودی کالای ساخته شده انتهای دوره 500/342 بهای تمام شده دستمزد : بهای تمام شده کالای نیمه ساخته مستقیم 000/240 (کار درجریان) اول دوره 000/133 غیر مستقیم 000/160 بهای تمام شده کالای نیمه ساخته 000/400 ریال انتهای دوره 000/87 بهای تمام شده سایر عوامل سربار: برق و سوخت 000/65 سایر اقلام سربار 500/32 500/97 ریال 500/917 هزینه های اداری فروشی 200/47 دستمزد مواد 000/400 سربار 000 /420 مواد غیرمستقیم 000/50 دستمزد غیر مستقیم 000/160 سوخت وبرق 000/65 سایرعوامل سربار 500/32 دستمزد مستقیم جمع سربار 500/307 مواد مستقیم 000/240 جمع سربار 500/307 000/370 بهای تمام شده کالای وارد شده به خط تولید 500/917 (+) بهای تمام شده کار در جریان ساخت اول دوره 000/133 (=) بهای تمام شده کار در جریان ساخت طی دوره 500/050/1 (-) بهای تمام شده کاردرجریان ساخت انتهای دوره 000/87 (=) بهای تمام شده کالای ساخته شده طی دوره 500/963 (+) بهای تمام شده موجودی کالای ساخته شده اول دوره 000/295 (=) بهای تمام شده کالای آماده برای فروش 500/258/1 (-) بهای تمام شده موجودی کالای ساخته شده پایان دوره 500/342 (=) بهای تمام شده کالای فروش رفته 000/916 (+) هزینه های عمومی ، اداری و فروشی 200/47 (=) جمع بهای تمام شده عملیات شرکت 200/063/1 گفتار 5 ـ حسابهای دفتر کل در سیستم ادواری بهای تمام شده : 1 ـ حساب موجودی مواد اولیه : خرید مواد در حساب موجودی مواد انعکاس نمی یابد بلکه بهای تمام شده خرید به حساب «خرید مواد اولیه» بدهکار می شود .

در انتهای یک دوره مالی موجودی مواد ابتدایی دوره (که رقم آن از حساب موجودی مواد بدست می آید) بعلاوه جمع مواد خریداری شده طی دوره (که رقم آن از حساب خرید مواد اولیه بدست می آید) نشاندهنده کل مواد آماده مصرف طی آن دوره است .

طبعاً هنگامیکه بهای تمام شده موجودی مواد اولیه در انتهای همان دوره از رقم مواد آماده مصرف کم می شود به « بهای تمام شده مواد مصرفی طی دوره » دست می یابیم .

و مانده حساب موجودی مواد اولیه در انتهای دوره هم در ترازنامه انعکاس می یابد و هم درصورت بهای تمام شده کالای ساخته شده منعکس می شود .

2 ـ حساب موجودی کار ذر جریان ساخت ( تولید ): اندازه گیری های فیزیکی مثل شمارش و غیره و تعیین بهای تمام شده مواد و دستمزد و سربار موجود در آنها باید در انتهای یک دوره مالی معین تعیین و به عنوان یکی از دارائیهای شرکت در ترازنامه منعکس شود و مانده حساب کار در جریان ساخت انتهای دوره علاوه بر ترازنامه ، درصورت بهای تمام شده کالای ساخته شده نیز نشان داده می شود .