مهندسی کیفیت دانش نوظهوری در ایران است که از تولد آن در کانونهای پیشرفته صنعتی جهان بیش از نیم قرن می گذرد .
این دانش که بر اساس نیازهای ضروری صنایع بزرگ و کوچک جهان برای تطبیق با استانداردهای به وجود آمده آثار ملموس و وسیعی از خود بر جای گذاشته است ، بطوری که هم اکنون دانش مهندسی کیفیت ابزاری است که از یک سو کیفیت محصولات تولید شده را ارتقا می دهد و از دیگر سو هزینه های غیر ضروری و اتلاف منابع را بخوبی شناسائی کرده و مدیران را متوجه فرصتها و راههائی می سازد که طی آن میزان بهره وری سرمایه و نیروی انسانی به حداکثر خود می رسد .
تاسیس مهندسی کیفیت در ایران خودرو :
عمر کوتاه دانش مهندسی کیفیت و آثار مثبت آن در شناسائی روشهای که کارائی و بهره وری منابع و سرمایه را به حداکثر می رساند ، موجب شده است که شرکت ایران خودرو از دو سال گذشته ، برای نخستین بار در سطح کشور اقدام به راه اندازی واحد مهندسی کیفیت کند . تاسیس و ایجاد این واحد در شرکت ایران خودرو با دو انگیزه صورت گرفته است .
نخست بهره گیری از تجربیات پروژه طراحی و ساخت محصول سمند و جمع بندی نتایج این تجربیات در پروژه های بعدی ، انگیزه دوم پشتیبانی فنی در حوزه تولید و کیفیت به منظور طراحی و استقرار سیستمهای پیشگیرانه وقوع ایراد در محصول و فرایند .
نام دقیق این واحد عبارت است از مهندسی طراحی فرایند کیفیت که به اختصار مهندسی کیفیت نامیده می شود .
شرح وظایف واحد مهندسی کیفیت
وظایف حوزه مهندسی کیفیت به گونه ای طراحی و تدوین شده است که اهداف کوتاهمدت و بلند مدت شرکت در زمینه دستیابی به کیفیت و کاهش اتلاف منابع به شکلی عملی در مراحل طراحی یا اصطلاحاً قبل از تولید انبوه تحقق یابد . بدین خاطر در شرح وظایف مهندسی کیفیت پیشبینی شده است که این واحد مشغول فعالیتهای بهبود کیفیت در پروژههای جدید محصولو فرایند که در این رابطه مسئولیت کیفیت پروژه 206 فاز دو و نیز مسئولیت بهبود کیفیت بدنه محصول 405 در پروژه نوسازی قالبهای این محصول (D7) به عهده این واحد گذاشته شده است .
در شرح وظایف این واحد همچنین پیش بینی شده است که طراحی و تدوین پروسه های کیفیت برای محصولات جاری و نیز مسئولیت تهیه مدارک فنی شامل طرح نظارت بر محصولات ، برای کلیه سالنهای تولیدی - از پرس تا تکمیل کاری - به عهده این واحد است .
شناسایی و رفع کامل مشکلات :
یکی از فعالیتهای این واحد که از پروژه طراحی و نمونه سازی محصول سمند به دست ما رسیده سیستم (PIR) Problem Innestigation Request است که در اواخر سال گذشته ، پس از گذشت یک سال از تولید انبوه سمند به واحد کنترل کیفیت منتقل شد .
در این سیستم هر یک از مشکلات خودرو درمراحل طراحی ، نمونه سازی و تولید آزمایشی با دقت شناسایی و بررسی می شود ، بعد مشکلات شناسایی شده از طریق شناسنامه و کد شناسایی مستند می گردد و سپس با تشکیل یک تیم کارشناسی که اعضای آن متشکل از کارشناسان واحدهای مختلف خواهد بود ، مراحل رفع مشکلات خودرو تا زمانی که این مشکلات به کلی مرتفع شود ، نظارت و پیگیری خواهد شد .
در پروژه سمند در طول دو مرحله تولید آزمایشی 2800 PIR صادر شد که شش ماه پس از شورع تولید انبوه ، این تعداد به کمتر از بیست عدد رسید و نمره منفی محصول در طول این مدت از 1820 به کمتر از 250 در نظام آدیت PSA کاهش یافت .
اهمیت مهندسی کیفیت :
مهندسی کیفیت در علوم کیفیت ، هم اکنون به عنوان یک ترم شناخته شده جهانی است که از پنجاه سال پیش توسط آقای فایگن بام به دنیا معرفی شد . این مهندس خلاق در کتاب خود به نام Total Quality Control به تعریف دقیق این دانش آموز پرداخت . هم اکنون در انجمن کیفیت امریکا ASQ که یکی از معتبرترین و قدیمیترین انجمن های علمی و تخصصی در این زمینه است یک بخش علمی تحت عنوان مهندسی کیفیت Quality Engineering وجود دارد که آخرین مقالات علمی در دانشگاهها و تجربیات موفق شرکتها و سازمانها از نقاط مختلف جهان را مورد بررسی قرار داده و در قالب یک فصلنامه با همین نام منتشر می سازد .
از حدود ده سال پیش واحدی تحت عنوان (QOP Operatinal Process Quality) در گروه PSA فرانسه تاسیس شد که به فعالیتهای هندسی کیفیت در شاخه (Geometry) کنترل مهندسی خودرو می پردازد . اخیراً نیز یک گروه کارشناسی از بخشهای مهندسی کیفیت ، مهندسی تولید و کنترل کیفیت خودرو برای آموزش تکنیک فوق به کشور فرانسه اعزام شدند . قرار است این گروه کارشناسی آموخته های خود را به سایر کارشناسان واحد خود آموزش دهند و در فاز دو پروژه 206 در Luanch سالن بدنه سازی جدید 206(unit/h 42) این آموزشها بکار گرفته شوند .
از جمله مباحثی که در این رشته از مهندسی کیفیت مورد کاربرد قرار گرفتهاند عبارتند از :
علایم ابعادی در نقشه ها GD&T
علم اندازهگیری Metrology
زنجیره تلرانس Tolerancc chain
اندازه گیر توانایی فرایند Pricess Capability CPK
از جمله فعالیتهای ارزشمندی که در این واحد در حال انجام است ، تدوین استاندارد ایران خودرو برای طراحی ، ساخت و صحه گذاری چکینگ و فیکسچر است که در کنترل قطعات ، تزیینات ، نیروی محرکه و بدنه خودرو مورد استفاده بسیاری دارد .
این استاندارد به منظور یکسان سازی مشخصات فنی مورد نظر ایران خودرو در طراحی و ساخت این ابزار کنترلی مهم در سطح سازندگان کشور است . این استاندارد ابزارهای جهانی خودروسازی را در اختیار خودروسازان قطعات خودرو در سطح کشور قرار می دهد .
تدوین استاندارد فوق هم اکنون در قالب یک کار گروهی مشترک با واحد مهندسی متد شرکت ساپکو و مهندسی کیفیت ایران خودرو به مرحله اجرا گذاشته شده است .
خودکنترلی در تولید Self Control Inproduction
یکی دیگر از فعالیتهای مهندسی کیفیت که بر اساس بند (ب) وظایف این واحد به مرحله اجرا در آمده است ، موضوع استقرار خودکنترلی در سالنها است . البته این موضوع از حدود پنج سال پیش در ایران خودرو مطرح گردیده و در برخی سالنها نیز آزمایش شده بود . به عبارت دیگر با استفاده از الگوی PSA و به منظور انتقال بخشی از فعالیتهای کنترل کیفیت به تولید ، روش و برنامه خود کنترلی تحت عنوان طرح نظارت Survey Plan پیش بینی شده است.
در واقع طرح نظارت ، سیستم یاست که فعالیتهای کنترلی در تولید را به سه سطح تقسیم می کند .
سطح 1 کارگر یا اپراتور تولید N1
سطح 2 استادکار یا سرپرست تولید N2
سطح 3 کنترل کیفیت N3
با تعریف یاد شده 70 درصد از فعالیتهای کنترلی در منشای تولید ، کنترل خواهد شد و 30 رصد از فعالیتهای کنترلی نیز به صورت تصادفی (Randum) توسط کنترل کیفیت و در انتهای خط صورت می گیرد .