دانلود مقاله تبیین ابعاد توسعه در نظام اسلامی از دیدگاه امام خمینی

چکیده جایگاه توسعه در اندیشه امام خمینی(ره) فراتر از تعاریف نظری توسعه می‏باشد که غالباً معطوف به مفاهیم اقتصادی و بعضاً سیاسی است.

نگرش ایشان به توسعه، متأثر از دیدگاه مذهبی او می‏باشد که نشأت ‏یافته از جهان‏بینی دینی است.

در این دیدگاه با آنکه توسعه متوازن در همه ابعاد جامعه پذیرفته شده اما این فرآیند باید در مجموع به استحکام پایه‏های دین و تقویت مبانی اسلام و تربیت و هدایت انسان منتهی گردد.

در اندیشه امام، توسعه در ابعاد مختلف خود می‏بایستی اهدافی بلند و متعالی را برآورده سازد که آن اهداف از درون اندیشه دینی ناشی می‏شوند.

هدف عمده از این مقاله بررسی اهداف توسعه از دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) است که این اهداف در ابعاد توسعه و انسان، توسعه معنوی، توسعه سیاسی، توسعه علمی و فرهنگی و توسعه اقتصادی با بهره‏گیری از سخنان ایشان تبیین شده است.

روش تحقیق روشی که در این بررسی به کار گرفته شده، روش "تحلیل متن" یا تحلیل درونی متن است که عملی فکری بوده و بر پایه‏های عقلانی استوار می‏باشد.

یعنی برای تفسیر، توضیح و بازنمایی موضوع از عقل و روش ذهنی استفاده می‏شود.

به منظور نیل به عینیت بیشتر در این بررسی، تکیه اصلی بر سخنان امام خمینی بوده که در متون مختلفی به ویژه صحیفه نور، ولایت فقیه و ...

آمده است.

بنابراین روش کار، پژوهش کتابخانه‏ای بوده که طی آن برای جمع‏آوری اطلاعات به منابع مربوطه مراجعه شده و مطالب مورد نیاز از آنها استخراج و مورد استفاده و تحلیل قرار گرفته است.

مقدمه مباحث مربوط به توسعه از جمله مباحثی است که سالها توجه اقتصاددانان و جامعه‏شناسان را به خود مشغول داشته است.

دانشمندان و نظریه‏پردازان علوم اقتصادی اجتماعی با هدف حل مشکلات و مسایل کشورهای جهان سوم یا توسعه نیافته به ارائه دیدگاهها و نظریاتی پرداختند که از عمده‏ترین آنها می‏توان به نظریه رشد، نظریه مارکسیستی، نظریه وابستگی، نظریه روانشناختی توسعه، دیدگاه نوسازی، و نظریه‏های ملهم از عوامل سیاسی و فرهنگی و غیره یاد کرد.

مفهوم توسعه در علوم اجتماعی و اقتصادی دربردارنده معانی و مفاهیم گوناگونی است.وجود دیدگاههای نظری گوناگون در این تنوع تعاریف مؤثر بوده است.

زیرا اولاً هر یک از این دیدگاهها و تعاریف، با ارائه تعبیری خاص و با نگاه ازمنظری ویژه، بیانگر بخشی از واقعیت هستند و نه همه آن.

ثانیاً اغلب دیدگاهها ونظریات توسعه، مستقیم و یا غیر مستقیم،از مقایسه جوامع جدید (توسعه یافته) و جوامع توسعه نیافته یا در حال توسعه شکل گرفته‏اند.

نظریه رشد اقتصادی، با توجه به چگونگی و عوامل رشد اقتصادی در جوامع توسعه یافته، به ارائه طریق برای رشد اقتصادی کشورهای توسعه نیافته یا در حال توسعه پرداخته‏اند.

نظریه مارکسیستی چگونگی تحول جوامع توسعه یافته سرمایه‏داری از مراحل پیشین به مرحله سرمایه‏داری و سپس از آن مرحله به مرحله سوسیالیسم و کمونیسم را مد نظر قرار داده است.

و توسعه در نظریه نوسازی به مرحله انتقال از جامعه سنتی به جامعه مدرن (صنعتی) اطلاق می‏شود.

جامعه‏ای که این انتقال را به خوبی به انجام برساند، توسعه یافته است و جامعه‏ای که در جهت این روند انتقال باشد، جامعه در حال توسعه تلقی می‏شود.

سایر دیدگاهها مانند دیدگاه وابستگی و دیدگاه نهادی، که برداشت جدیدی از توسعه را در دهه‏های هشتاد و نود بر اساس همان دیدگاه نوسازی ارائه می‏دهد، در انتقاد به دیدگاههای فوق، پدید آمده‏اند.

با وجود پراکندگی و تنوع نظرات جدید، وجه مشترک اغلب این نظریات، توجه به نهادهای اجتماعی، اقتصادی کشورهای جهان سوم، چند بعدی دیدن توسعه و اهداف آن و اصلاح آموزه تقابل سنت و مدرنیسم در دیدگاه نوسازی است.

بر این اساس، توسعه مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه‏کن کردن فقر مطلق است.

با گسترش مفهوم توسعه به همه شوون اجتماعی، توسعه در اصل باید نشان دهد که مجموعه نظام اجتماعی، هماهنگ با نیازهای متنوع اساسی و خواستهای افراد و گروه‏های اجتماع در داخل نظام، از حالت نامطلوب زندگی گذشته خارج شده و به سوی وضع یا حالتی از زندگی که از نظر مادی و معنوی "بهتر" است سوق می‏یابد.

برای نمونه "سیرس Seers" توسعه را به‏معنای دستیابی به ظرفیتهای شخصیت‏انسانی می‏داند که در سه هدف متجلی می‏شود: الف) تأمین نیازهای اساسی (رفاه فردی)، ب) ایجاد اشتغال کامل، ج) کاهش نابرابری.

در تعریف دیگری از توسعه، برای درک معنای درونی آن باید حداقل سه ارزش اصلی به عنوان پایه فکری و رهنمود علمی در نظر گرفته شود.

این ارزشها عبارتند از: معاش زندگی، اعتماد به نفس، و آزادی حق انتخاب.

در نظریه‏های جدید بر لزوم ملحوظ قرار دادن ویژگیهای خاص اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی هر کشور در استفاده ازراهبردهای توسعه تأکید شده است و توسعه "متناسب" یا توسعه "الگوی بومی" منطبق بر ویژگیهای هر کشور و جامعه مورد تبلیغ و تشویق واقع شده است.

هدف عمده در این مقاله بررسی اهداف توسعه از دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) است که جایگاه توسعه در اندیشه ایشان فراتر از این تعاریف نظری ِمعطوف به مفاهیم اقتصادی‏می‏باشد.

1.

امام خمینی و توسعه نگرش امام خمینی(ره) به توسعه متأثر از دیدگاه مذهبی ایشان می‏باشد که منبعث از جهان‏بینی دینی است.

مواضع و دیدگاههای ایشان در قبال پدیده‏های اجتماعی به ویژه پدیده‏های جدید، تحت تأثیر مبانی کلی‏تری قرار دارد که مبانی نظری و عملی ایشان را تشکیل می‏دهد.

از جمله ویژگیهای امام، شناخت و اعتقاد به اسلام به عنوان دینی جامع و جاودان و همیشگی که در هر عصر و زمان و متناسب با هر سطح از پیشرفت، امکان تمسک به آن و اجرای آن وجود دارد.

علاوه بر این به حفظ و بقای استمرار دیانت اسلام و به جدایی‏ناپذیر دانستن دین از سیاست و تأکید بر تشکیل حکومت اسلامی به منظور تحقق بخشیدن به آیین اسلام در جامعه و ایجاد زمینه مناسب برای حفظ و استمرار آن معتقدو متعهد می‏باشد.

با این حال، اصل تغییر و تحول در جوامع در طول زمان را می‏پذیرد و اجتهاد پویا را با در نظر گرفتن نقش زمان و مکان و مصالح کشور و اسلام به کار می‏گیرد و بین ثبات احکام دینی از ثبات موضوعات و مصادیق تفکیک و تمیز قائل است.

امام خمینی(ره) به عنوان برجسته‏ترین اسلام‏شناس و متفکر اسلامی معاصر، درکی عمیق و جامع الاطراف از اسلام دارند و اسلام را در ابعاد فردی و جمعی، عبادی و اعتقادی، سیاسی و اجتماعی و به عنوان یک مکتب جامع می‏شناسند.

نگاه ایشان به توسعه نیز مستثنی از این قاعده نیست.

یعنی فرایند توسعه را در تمامی شؤون جامعه مؤثر و مفید می‏داند.

در دیدگاه ایشان با آنکه توسعه متوازن و متناسب در همه ابعاد جامعه پذیرفته شده لیکن فرایند توسعه باید در مجموع به استحکام پایه‏های دین و تقویت مبانی اسلام و تربیت و هدایت انسان منتهی گردد.

نکته قابل ذکر دیگر این است که در مبانی نظری و معرفتی اندیشه امام(ره)، جامعه و مردم جایگاه ویژه‏ای دارند.

مصلحت جامعه و مردم، همانند مبانی و اصول مکتب، از اصول عمده اندیشه ایشان را تشکیل می‏دهد.

از این‏رو امام، توسعه را برای تعالی جامعه و بستر سعادت و رشد مردم ضروری می‏داند اما این توسعه را در همه ابعاد جامعه می‏پذیرد؛یعنی توسعه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و غیره.

این نکته را نیز باید در نظر داشت که امام خمینی یک عالم علم توسعه یا جامعه‏شناس توسعه نیست که کوشش نظری ایشان معطوف به تبیین پدیده‏های اجتماعی در چارچوب روشهای رایج این علم باشد، بلکه ایشان یک رهبر دینی سیاسی و یک اندیشمند اجتماعی است که با نگاهی عام و کلی‏نگر از طریق استنتاج عقلانی به هدفهای عمده‏ای که انسان باید در حصول آنها حرکت نماید توجه نموده است.

اگر توسعه به تحقق آن اهداف عالی کمک نماید و رضایت خداوند حاصل شود و مصلحت جامعه و مردم تأمین گردد، مقبول ایشان واقع خواهد شد.

بنابراین نباید آن گونه که از یک عالم توسعه اقتصادی توقع است، انتظار داشت که امام نیز به عنوان یک عالم توسعه به مفهوم رایج آن، به مسایل توسعه پرداخته باشد.

بنابراین در اندیشه امام(ره) توسعه، چه توسعه سیاسی و اقتصادی و چه توسعه علمی و فرهنگی و غیره علاوه بر آنکه اصول، مبانی و ملزومات خاص خود را دارد، می‏بایست برآورنده اهدافی بلند و متعالی باشد که از بطن اندیشه دینی ناشی می‏شوند و در رأس همه، خداباوری و حاکمیت توحید در جامعه می‏باشد.

توسعه در هدف غایی خود باید رضایت خداوند را برآورده سازد و گرنه اثر آن در همین حیات مادی مختصر می‏شود؛ اگر اثری بر آن مترتب باشد.

اما اگر توسعه مادی به توسعه معنویت پیوند یافت و جامعه‏ای انسانی با مقاصد عالی ظهور یافت، این توسعه، پایدار و مبتنی بر هدف اصلی خود بوده است.

1-1.

اهداف توسعه از دیدگاه امام(ره) در تبیین دیدگاه امام در باره اهداف توسعه، می‏توان چند محور عمده را طرح نمود و در هر محور، شاخصهای برجسته را که جزو اهداف توسعه به شمار می‏روند بر اساس سخنان ایشان معین نمود.

1-1-1.

امام ،توسعه وانسان از دیدگاه امام خمینی، محور توسعه، "انسان" است و نگاه او به توسعه دیدگاهی انسان‏شناسانه و در قلمرو معرفت دینی است که هدف غایی توسعه را تربیت "انسان کامل" در جامعه می‏داند.

انسانی که در همه ابعاد وجودی‏اش، کمال یافته است و توانایی ایجاد تحول و دگرگونی در جامعه را به سوی خیر و صلاح عمومی دارد.

توسعه هم باید ناظر به بعد مادی انسان و هم به بعد معنوی او باشد؛ به عبارت دیگر به برآورده ساختن نیازهای دنیایی و حیات اخروی هر دو منجر شود.

در دیدگاه امام در وجه ظاهر، دنیا و آخرت با یکدیگر به حساب می‏آید.

نه دنیاگرایی کامل و نه زهد و آخرت‏گرایی هیچ کدام ممدوح نیستند.

بلکه باید هر کدام در حد خود تأمین گردد.

اگرچه در افقی بالاتر و در وجه درونی عالم، امام حیات کمالی دیگری را مطرح می‏نماید که هدف عمده تحقق آن است و حرکت انسان باید نیل به آن حیات طیبه و معقول باشد.

امام در رابطه با این هدفهای عالی‏تر از اهداف مادی می‏گوید: "مقصد اسلام خانه نیست.

مقصد بالاتر دارد و همه چیز در آن هست ...

و توجه به جهات معنوی بالاتر از توجه به جهات مادی است."> و یا می‏فرماید: "مکتبهای توحیدی که در رأس آنها مکتب اسلام است و در عین حال که به مادیات و با مادیات سر و کار دارند، لکن مقصد این است که مردم را طوری تربیت کنند که مادیات حجاب آنها برای معنویات نباشد، مادیات را در خدمت معنویات می‏کشند."> امام بارها بر تحول درونی، تحول همه‏جانبه فکری و روحی انسانها، کمال و رشد معنوی انسان، خودسازی و خودشناسی تأکید نموده و اهداف مهم مکتب، تعالیم اسلام، انبیاء الهی و رهبران و مصلحان دینی را انسان‏سازی و تربیت انسان ذکر کرده است.

از دیدگاه امام، همه تلاشها و کارکردها در حوزه‏های مختلف علمی، فنی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نهایتاً باید به ساخته شدن انسان، تربیت و هدایت او منجر شود.

زیرا اگر انسان درست شد هم جامعه را به مسیر کمال و راههای درست سوق می‏دهد و هم مکتب را حفظ می‏نماید، در نتیجه زمینه مناسب برای زندگی و حیات جامعه انسانی فراهم می‏گردد.

ساخته شدن این انسان را بر دوش عالمان دینی و دانشگاهیان هر دو می‏گذارد.

برای نمونه می‏فرماید: "شما دانشگاهی‏ها کوشش کنید که انسان درست کنید، اگر انسان درست کردید مملکت خودتان را نجات می‏دهید.

اگر انسان متعهد درست کردید، انسان امین، انسان معتقد به یک عالم دیگر، انسان معتقد به خدا، مؤمن به خدا، اگر این انسان در دانشگاههای شما و ما تربیت شد، مملکتتان را نجات می‏دهد."> "دانشگاههای علمی شما کوشش کند انسان درست کنند.

همه دنبال این باشید، انسان.

اگر انسانیت را، استثنا بکنید یک فردی درست بکنید دانشمند، یک طبیبی که بهتر از همه اطبای دنیاست.

اگر این وجهه انسانی نداشته باشد همین طبیب مضر است، همین طبیب وقتی که می‏خواهد یک کسی را معالجه کند دنبال منافع است، نه دنبال معالجه ..."> "دانشگاههای علمی شما کوشش کند انسان درست کنند.

اگر این وجهه انسانی نداشته باشد همین طبیب مضر است، همین طبیب وقتی که می‏خواهد یک کسی را معالجه کند دنبال منافع است، نه دنبال معالجه ..."> "باید از حوزه‏های علمیه یک عالمی به تمام معنا متعهد بیرون بیاید و مرکز ساخت انسان باشد و دانشگاه هم مرکز ساخت انسان ...

ماانسان دانشگاهی می‏خواهیم، نه معلم و دانشجو.

دانشگاه باید انسان ایجاد کند و انسان بیرون بدهد از خودش.

اگر انسان بیرون داد از خودش، انسان حاضر نمی‏شود که کشور خودش را تسلیم کند به غیر، انسان حاضر نمی‏شود که تحت ذلت برود و اسارت، آنها هم از انسان می‏ترسند."> "کوشش انبیا و ایده بعثت در تمام قرنها تربیت این موجود (انسان) است، این موجودی که عصاره همه مخلوقات است و با اصلاح او اصلاح می‏شود عالم و با فساد او به فساد کشیده می‏شود.

کوشش انبیا از اول تا آخر این بوده است که این موجود را به صراط مستقیم دعوت کنند و راه ببرند، نه همان هدایت و گفتن تنها، بلکه راهنمایی و الگو بودن خودشان در اعمال و در افعال و در اقوال.

برای اینکه این موجود را به آن کمالی که لایق است، برسانند."> "...

مکتب اسلام یک مکتب مادی نیست، یک مکتب مادی، معنوی است.

مادیت را در پناه معنویت اسلام قبول دارد.

معنویات، اخلاق، تهذیب نفس، اسلام برای تهذیب انسان آمده است، برای انسان‏سازی آمده است.

همه مکتبهای توحیدی برای انسان‏سازی آمده‏اند، ما مکلفیم انسان بسازیم."> "...

اسلام هم آمده است، این انسان را درستش کند و بسازد و همه بُعدهایش را نه یک بعد فقط، نه همان بعد روحانی تنها، که غفلت کند از این جهات طبیعت و نه فقط بعد طبیعت که اکتفا به این کند از او، این وسیله است برای این مقصد."> 2-1-1.

امام ،توسعه ودین (توسعه ی معنوی) از اهداف توسعه مورد پذیرش امام خمینی، حاکمیت مکتب در جامعه و تقویت بنیانهای دینی می‏باشد.

توسعه نباید به اصول عالیه اسلام خلل وارد سازد و به ترویج بی‏دینی منجر گردد.

از بیانات گوناگون امام به دست می‏آید که توسعه همه‏جانبه علاوه بر ترقی سطح زندگی عامه (بعد مادی جامعه)، باید به تجلی دینداری در جامعه، تقویت ایمان، گسترش معنویت و اخلاق اسلامی بینجامد.

توسعه باید زمینه مناسب را برای حفظ اسلام و ترویج مکتب در جامعه، نشر معارف اسلامی، تحقق علمی احکام اسلام و رعایت حدود الهی فراهم نماید.

اگر فرایند توسعه به بی‏دینی، متروک ماندن احکام و حدود اسلامی، مهجوریت معارف دینی و کنار گذاشته شدن مکتب منجر شود، این توسعه مورد پذیرش حضرت امام(ره) نخواهد بود و با برنامه‏ریزی چنین توسعه‏ای مخالفت خواهد نمود.

ایشان اسلام راامانت الهی می‏داند که همه ملت در حفظ آن مسؤول هستند: "تمامی ملت ...

بی‏استثنا مسؤول هستیم در مقابل خدای تبارک و تعالی برای این امانت، این اسلام که امانت است و دست ماست."> در باره اهمیت مکتب می‏فرماید: "مکتب بزرگترین چیزی است که از برای ما مطرح است، نباید راجع به مکتب یک کلمه‏ای کسی بگوید، اشتباه می‏کند اگر می‏گویند مکتب چطور، تمام مقصد ما مکتب‏ماست."> "نظر ما، که ملت هم با آن موافق است، این است که ...

یک جمهوری اسلامی ...

در ایران مستقر بشود و احکام اسلام آن طور که هست اجرا گردد.

و همه مطالب ایران و نظام آن بر طبق خواستهای اسلامی جریان پیدا کند."> "مجرد اینکه ما ادعا بکنیم که جمهوری ما اسلامی است این ادعا پذیرفته نیست.

آن وقت جمهوری ما اسلامی می‏شود و به کمال خودش می‏رسد که خدای تبارک و تعالی در این ملت و در این کشور حاکم باشد یعنی از آن نقطه اولی تا آن آخر حکومت، حکومت الهی باشد،سردمداران، همه الهی باشند، کسانی که در رأس حکومت هستند، کسانی که در رأس امور هستند، الهی باشند..."> "همه یک مقصد دارید، همه می‏خواهید که اسلام تحقق پیدابکند."> "آمال ما این است که احکام اسلام در همه جا، در همه قشرها، در همه وزارتخانه‏ها، در همه مملکت هر جا که هست، در بازارها، در کشاورزی‏ها، در دور و نزدیک یک مملکت، همه جا احکام اسلام جاری باشد ...

نباید در وزارتخانه‏ها یک چیزی که بر خلاف اسلام است، بر خلاف مصالح این مملکت است، خدای نخواسته عمل بشود."> "جمهوری اسلامی یک لفظی نیست که محتوا نداشته باشد، یک لفظی است که باید محتوا داشته باشد و محتوایش هم این است که تمام دستگاههای دولتی و تمامی قشرهای کشور اسلامی بشود."> "همه ما الان مکلفیم که این رژیمی که ادعا داریم که تحقق پیدا کرده، واقعیتش تحقق پیدا کند، از حد لفظ به حد معنا بیاید ...

مهمش این قدم است که محتوای یک مملکتی اسلامی باشد، هر جایش برویم در مملکت اسلامی رفتیم ...

وقتی مملکت ما جمهوری اسلامی است که همه چیزش اسلامی باشد."> "من امیدوارم که این راه را همه با هم طی بکنیم و آن حکومتی را که اسلام می‏خواهد متحقق باشد."> 3-1-1.

توسعه ی فرهنگی یکی از ابعاد توسعه، توسعه فرهنگی است.

اهداف مهم توسعه فرهنگی از دیدگاه امام باید به تحقق امور زیر بینجامد: 1-3-1-1.

تعلیم و تربیت اسلامی آموزش صرف در نظام تعلیم و تربیت مد نظر امام نیست بلکه وجه تربیتی، معنوی، جهت‏دار بودن، متعهد بودن، مستقل بودن و دینی بودن مجموعه نظام آموزشی و تربیتی مورد توجه و تأکید ایشان است.

"یکی از مسایل بسیار مهم در تمام دستگاهها خصوصاً دانشگاه‏ها و دبیرستانها، تغییرات بنیادی در برنامه‏ها و خصوصاً برنامه‏های تحصیلی و روش آموزش و پرورش است که دستگاه فرهنگ ما از غربزدگی و از آموزشهای استعمار نجات یابد."> "کوشش کنید که در این آموزشی که به مردم می‏دهید، جهت‏دار باشد ...

برای خدمت به خلق و برای خدمت به خدا و برای خدمت به اسلام."> "تربیت کنید، مهم تربیت است، علم تنها فایده ندارد، علم تنها مضر است."> "تربیت و تزکیه مقدم بر تعلیم است.

صدمه‏هایی که وارد می‏شود بر مملکت، غالباً از این‏متفکرین بی‏پرورش، آموزشهای بی‏پرورش واقع می‏شود، علم را تحصیل می‏کند لکن تقوا ندارند."> "باید آموزش و پرورش مردم توأم باشد، پرورش، پرورش انسانی، پرورشی که به درد انسان برسد.

آموزشی که برای انسان باشد، جهت‏دار باشد، اسم رب در آن باشد، توجه به خداباشد."> 2-3-1-1.

استقلال فرهنگی یکی از هدفهای مهم توسعه در بعد فرهنگی، دور شدن از فرهنگ بیگانه، غربی و روآوری به فرهنگ اسلامی است.

عدم وابستگی فرهنگی و تأکید بر استقلال در سخنان امام جزء محورهای مهم توسعه فرهنگی به شمار آمده است: "ما می‏خواهیم یک دانشگاهی داشته باشیم در خدمت خود ملت، در خدمت خود ایران ...

ما با دانشگاهی که ما را وابسته به خارج بکند، هر خارجی می‏خواهد باشد، ما با آن دانشگاه،ازاساس مخالفیم، ما دانشگاهی می‏خواهیم که ما را از وابستگی‏ها بیرون بیاورد مارا مستقل کند."> "اگر بخواهید ملت شما نجات پیدا بکند، نجات ملت در فرهنگ و در دانشگاهها باید طرح بشود.

مادامی که ما پیوستگی مغزی داریم به خارج و اجانب، هیچ یک از این گرفتاری‏هایی که شمردید، نمی‏توانیم از زیرش فرار کنیم.

رأس همه اصلاحات، اصلاح فرهنگ است و نجات جوانهای ما از این وابستگی به غرب ..."> "هیچ ملتی نمی‏تواند استقلال پیدا کند الا اینکه خودش خودش را بفهمد و تا زمانی که ملتها خودشان را گم کرده‏اند و دیگران را به جای خودشان نشانده‏اند، نمی‏توانند استقلال پیدا کنند.

کمال تأسف است که کشور ما حقوق اسلامی و قضای اسلامی و فرهنگ اسلامی دارد و این فرهنگ و حقوق را نادیده گرفته و به دنبال غرب است.

چنان غرب در نظر یک قشری از این ملت جلوه کرده است که گمان می‏کنیم غیر از غرب، دیگر هیچ چیز نیست.

این وابستگی فکری، عقلی و مغزی غربی منشأ اکثربدبختی‏های ملتها و ملت ما نیز هست."> 3-3-1-1.علم، تخصص،خلاقیت وفن آوری علم و دانش، تخصص و فن‏آوری حتی با فراگیری از فن‏آوری غرب مورد تشویق و تأکید امام است و برنامه توسعه فرهنگی کشور باید بدان نایل شود.

علم هم در سطح آموزش عالی و هم تشویق به سوادآموزی و فراگیری همگانی علم برای زدودن جهل و بی‏سوادی از پیکره جامعه.

اما این علم و دانش نیز مشروط است به آنکه جهت‏دار و هدف‏دار باشد و منجر به حاکمیت فرهنگ فاسد غربی نگردد.

علمی که تعهد و اخلاق و سلامت انسان را تضمین نماید، نه آنکه مایه انحطاط و موجب تباهی او گردد.

"دانشگاه و حوزه‏های علمیه و روحانیون می‏توانند دو مرکز باشند برای تمام ترقیات و تمام پیشرفتهای کشور و می‏توانند دو مرکز باشند برای تمام انحرافات و تمام انحطاطات."> "دانشگاه باید علم و تخصص را به آن مرتبه عالی برساند و تعهد و اخلاق و اسلامیت را هم به آن مرتبه عالی.

باید مهذب بشود هم دانشگاه و هم حوزه‏های علمیه."> "این دو مرکز (دانشگاه و حوزه) که مرکز علم است، هم می‏تواند مرکز تمام گرفتاریهای بشر باشد و هم می‏تواند مرکز تمام ترقیات معنوی و مادی بشر باشد.

علم و عمل، علم و تعهد به منزله دو بال هستند که با هم می‏توانند به مراتب ترقی و تعالی برسند."> "با علم است که انسان می‏تواند تأمین سعادت دنیا و آخرت را بکند، با آموزش است که انسان می‏تواند تربیت کند جوانها را به طوری که مصالح دنیا و آخرت خودشان را خودشان حفظ کنند.

اگر کشور ما علم را بیاموزد، ادب را بیاموزد، جهت‏یابی علم و عمل را بیاموزد، هیچ قدرتی نمی‏تواند بر او حکومت کند.

تمام گرفتاری‏هایی که ما در این طول مدت تاریخ داشتیم بهره‏برداری از جهالت مردم بوده است.

علم و سواد است با آن جهتی که باید به او توجه کرد که می‏تواند ملت ما را از همه گرفتاریها نجات بدهد."> "باید چه طبقه جوان روحانی و چه دانشگاهی، با کمال جدیت به تحصیل علم، هر یک در محیط خود ادامه دهند و اگر دانشگاهها خالی از مردانی دانشمند و متخصص شوند، اجانب منفعت‏طلب چون سرطان در تمام کشور ریشه دوانده و زمام امور اقتصادی و علمی ما را به دست می‏گیرند ...

و بهترین و مؤثرترین راه مبارزه با اجنبی، مجهز شدن به سلاح علم دین و دنیاست و خالی کردن این سنگر و دعوت به خلع این سلاح، خیانت به اسلام و مملکت اسلامی است."> در تشویق و دعوت به فراگیری علم و تخصص می‏فرماید: "باید کوشش در راه علم و به دست آوردن تخصص در رشته‏های مختلف، اساس فعالیت جوانان دانشجوی عزیز ما باشد که نیازمندی‏های میهن به دست خود آنها برآورده و کشور ما با کوشش شما خودکفا شود.مع‏الاسف در دورانهای گذشته اساس بر آن بود که ما را در هر چیز وابسته کنند ...

شما عزیزان کوشش کنید که از این وابستگی بیرون آیید و احتیاجات کشور خودتان را برآورید و از نیروی انسانی و ایمانی خودتان غافل نباشید."> "ما با تخصص مخالف نیستیم، با علم مخالف نیستیم، با نوکری اجانب مخالفیم، ما می‏گوییم که تخصصی که ما را به دامن آمریکا بکشد یا انگلستان، یا به دامن شوروی بکشد، یا چین، این تخصص، تخصص مهلک است، نه تخصص سازنده.

ما می‏خواهیم متخصصین در دانشگاه تربیت بشوند که برای ملت خودشان باشند ...

ما می‏خواهیم این علم و صنعت و همه چیزها در خدمت ملت باشد نه در خدمت اجانب."> "ما یک همچو تخصصی می‏خواهیم که جوری بار بیاورد کشور را و جوانهایی که در رأس امور کشور هستند، جوری بار بیاورد که اینها مغزهایشان وابسته نباشد و فکری جز اسلام و ایران در سرشان نباشد ..."> "اسلام همه ترقیات و همه صنعتها را قبول دارد، با تباهی‏ها مخالف است، با آن چیزهایی که تباه می‏کند جوانهای ما را، مملکت ما را، با آنها مخالف است اما با همه ترقیات، همه تمدنها موافق است."> "دانشگاههای غربی به هر مرتبه‏ای هم که برسند، طبیعت را ادراک می‏کنند، طبیعت را مهار نمی‏کنند برای معنویت، اسلام به علوم طبیعی نظر استقلالی ندارد.

تمام علوم طبیعی به هر مرتبه‏ای که برسند باز آن چیزی که اسلام می‏خواهد نیست.

اسلام طبیعت را مهار می‏کند برای واقعیت و همه را او به وحدت و توحید می‏برد ...

آن معنایی که از علوم دانشگاهها مامی‏خواهیم و آن معنایی که از علوم مدارس قدیمه ما می‏خواهیم ...

آنی که اسلام می‏خواهدتمام علوم، چه علوم طبیعی باشد و چه علوم غیر طبیعی باشد آنکه از آن اسلام می‏خواهد، آن مقصدی که اسلام دارد این است که تمام اینها مهار بشود به علوم الهی و برگشتش به توحیدبکند ...

آن علاوه‏ای که در اسلام است، آن جنبه معنویت و روحانیت و الوهیت مسأله است."> 4-1-1.توسعه سیاسی امام خمینی(ره) دموکراسی و توسعه سیاسی را به مفهومی که به مردم، نقش فعال و مؤثر در تعیین سرنوشت سیاسی ـ اجتماعی، داده می‏شود پذیرفته و طی به کارگیری مکانیزمهای جدید چون انتخابات، مجلس قانون‏گذاری، انتخاب رییس قوه مجریه، استقلال قوه قضائیه و ...

نقش مشارکت، نظارت و دخالت مردم را نهادی می‏نماید و در بیان و سخنان خویش نیز همواره بر این امور تأکید دارد.

ایشان بر آزادی که پیش فرض مهم دموکراسی و زمینه‏ساز استقرار و تداوم مردمی بودن و مردمی ماندن حکومت است نیز تأکید دارد و ضمن پذیرش شاخصهای اشاعه آزادی در جامعه، برای حفظ مصالح جامعه، مصالح اسلام و بقای دیانت و سلامت جامعه، رفتارهایی مانند فساد، فحشاء، دروغ‏پردازی، تهمت زدن، هرج و مرج، توطئه، توهین به مقدسات، ایجاد اخلال در نظم و امنیت ...

را نمی‏پذیرد.

همچنین برابری نیز مورد تعلق خاطر و قبول ایشان است.

امام به عنوان یک متفکر اسلامی، اسلام را موافق با دموکراسی می‏داند و در نتیجه خود نیز آن را می‏پذیرد.

ایشان ضمن موافق نشان دادن اسلام با دموکراسی، دموکراسی را نیز به وضوح از حکومت استبدادی متمایز می‏سازد: "می‏گویند که ما می‏خواهیم که یک مملکتی باشد دموکراسی باشد.

شما حساب بکنید که ببینید که اسلام (ما حساب صدر اسلام را می‏خواهیم بکنیم که متن اسلام است.

خود اسلام و متن اسلام است).

ببینیم که آیا این حکومت اسلام و این رژیم اسلام، یک رژیم دموکراسی بوده است یا یک رژیم قلدری و استبدادی بود."> در سخنی دیگر ضمن مقایسه اسلام و دموکراسی نتیجه می‏گیرند: "رژیمی که به جای رژیم ظالمانه شاه خواهد نشست، رژیم عادلانه‏ای است که شبیه آن رژیم در دموکراسی غرب نیست و پیدا نخواهد شد.

ممکن است دموکراسی مطلوب ما با دموکراسی‏هایی که در غرب هست مشابه باشد، اما آن دموکراسی‏ای که ما می‏خواهیم به وجود آوریم در غرب وجود ندارد.

دموکراسی اسلام کاملتر از دموکراسی غرب است."> توسعه سیاسی مورد نظر امام خمینی(ره) باید برآورنده اهداف زیر باشد: 1-4-1-1.

استقرار حکومت اسلامی از هدفهای مهم توسعه سیاسی در نظرگاه امام خمینی استقرار حکومت اسلامی است، هم به لحاظ شکلی و هم به لحاظ محتوا که وجه محتوایی آن را مهمتر و تحقق آن را مشکل‏تر می‏داند.

کاری است که همت جمعی را می‏طلبد.

هم اسلام‏شناسان و متخصصان اسلامی، هم کارگزاران نظام اسلامی و هم آحاد مردم باید در جهت تحقق محتوای حکومت اسلامی بکوشند تا آن را محقق سازند.

تأکید امام بر ایجاد حکومت اسلامی علاوه بر اینکه بستر و زمینه‏ای است برای اجرای احکام اسلام و تحقق عینی حاکمیت توحید در جامعه، و برقراری عدالت در میان مردم، الگو شدن این حکومت برای ملتهای تحت ستم دیگر می‏باشد، لذا هدف غایی توسعه سیاسی را حاکمیت حکومت اسلامی در سراسر جهان عنوان می‏کند: "ما آنچه که می‏خواهیم این است که اسلام با تمام محتوایی که دارد که آن محتوا یک میوه شیرینی است که هر کس آن را بچشد به لذات ابدی می‏رسد؛ می‏خواهیم که در تمام قشرها و در تمام ...

ممالک اسلامی این حقیقت، این نور، این اسلام عزیز با محتوای بسیار عزیز پیاده شود، بلکه آرزو این است که از سرحدات ممالک اسلامی به جاهای دیگر ان‏شاءاللَّه کشانده شود و امید است که بیرق پرافتخار اسلام در نقاط ارض به اهتزاز درآید."> "این معنایی را که ما در فکرش هستیم و با همت همه قشرهای ملت امیدواریم که تحقق پیدا بکند، آن این است که اسلام در ایران حکومت کند.

حکومت، حکومت خدا باشد و از آن کارهایی که طاغوت می‏کرد و عمال طاغوت می‏کردند و گرفتاری‏هایی که برای ملت ما از دست آنها پیدا شد ان‏شاءاللَّه با همت همه جوانهای ملت ما آنها تمام بشود و همه جا بیرق اسلام باشد ...

اگر چنانچه اسلام به معنای خودش ...

تحقق پیدا بکند، همه مردم در زیر پرچم‏اسلام در رفاه و سعادت هستند، نه همان سعادت این عالم، سعادت این عالم و سعادت‏آن عالم."> "همه ما با هم قیام کردیم که اسلام را در اینجا زنده کنیم و ان‏شاءاللَّه به سایر جاها هم صادر کنیم و ما همه برادر هم هستیم، دوست با همهستیم."> "ما در بین راه هستیم و باید راه طولانی را طی کنیم و آن راه طولانی این است که بیرق اسلام را در همه قطبهای زمین به اهتزاز در آوریم."> "من امیدوارم که ما بتوانیم پرچم اسلام را و پرچم جمهوری اسلامی را در همه جای دنیا برپا کنیم و اسلام که حق همه است از آن تبعیت کنند."> 2-4-1-1.برقراری نظم فرآیند توسعه در کشور از دیدگاه امام باید نظم و انتظام در امور و اداره کشور را پدید آورد و از هرج و مرج و بی‏نظمی جلوگیری کند.

نظم در امور و عدم تداخل مسؤولیتها و تصمیم‏گیری‏ها و مشخص بودن حوزه عمل مدیریتها موجب بهبودی و کارآیی نظام می‏گردد و به ترقی و رشد جامعه کمک می‏نماید.

"حفظ نظم از واجبات الهی است.

همه جا نظم لازم دارد."> "همه جامعه باید نظم داشته باشد ...

همه جامعه نظم لازم دارد.

اگر نظم از کار برداشته بشود جامعه از بین می‏رود."> 3-4-1-1.

ایجاد امنیت یکی از ضروری‏ترین مسایل برای توسعه کشور، امنیت داخلی است.

زیرا فقدان امنیت و بروز آشوب و شورش و هرج و مرج، اساس جامعه را متزلزل می‏کند و فرصتهای لازم برای سرمایه‏گذاری‏ها، عمران و اصلاح جامعه را ضایع می‏سازد.

بنابراین از اهداف توسعه باید برقراری امنیت و ثبات و حفظ آرامش باشد و اگر این فرآیند به تزلزل امنیت منجر گردد نه تنها اساس جامعه، بلکه تحقق خود توسعه نیز به خطر می‏افتد.

"آنچه که امروز برای همه ما لازم است، این است که حتی‏الامکان کوشش کنیم در این که آرامش پیدا بشود."> "همه چیزها تابع این است که یک آرامشی باشد.

ان‏شاءاللَّه امیدوارم که آرامش پیدا بشود...

همه ملت کمک کنند ...

تا اینکه ان‏شاءاللَّه این مسایل حل بشود."> "ما در سایه آرامش و وحدت می‏توانیم این کشور را به مقاصد عالیه اسلامی برسانیم و این مستضعفین را از آن ظلمهایی که در طول تاریخ به آنها شده است، نجات دهیم."> "با تبادل افکار و اندیشه‏های سازنده مسیر رقابتها را از آلودگی و انحراف و افراط و تفریط باید پاک نمود.

من باز سفارش می‏کنم کشور ما در مرحله بازسازی وسازندگی به تفکر و به وحدت و برادری نیاز دارد ..."> "شماها کوشش کنید که مسایل را روی موازین عمل بکنید.

شما کوشش کنید که آرامش محفوظ باشد و روی موازین پیش برود ...

و اما اگر بنا باشد که روی موازین نباشد ...

این کم کم می‏رسد به هرج و مرج و کم کم به زد و خورد و کم کم به کشت و کشتار و یک شهری را، یک مملکتی را ناآرام می‏کند، وقتی ناآرام کرد دیگر نمی‏شود کارهای اصلاحی را کرد."> 4-4-1-1.

حاکمیت قانون از اهداف مهم توسعه سیاسی، باید حاکمیت قانون باشد به گونه‏ای که همه مردم از نخبگان و فرهیختگان و کارگزاران نظام تا افراد عادی جامعه ملزم به رعایت قانون بوده و به آن احترام بگذارند.

این قانون هم می‏تواند قوانین دینی باشد که برای سعادت بشریت تشریع شده و هم آنچه که در قانون اساسی کشور آمده و یا از طریق نمایندگان مجلس شورای اسلامی به تصویب می‏رسد.

"ما می‏خواهیم یک حکومتی داشته باشیم که این حکومت قانون را ملاحظه بکند، حکومت قانونی باشد، آن حکومتی که تمام قوانین بشری را، تمام قوانین عالمی را زیر پا بگذارد و هر جوری دلش بخواهد با یک ملتی عمل بکند، ما با او مخالفت داریم، ما می‏خواهیم یک حکومتی باشد مثل حکومت اسلام که غیر از قانون هیچ چیز حکومت نکند، هیچ.

قانون فقط حکومت بکند ...

آن هم قانون عدل، آن هم قانون صحیح، آن هم قانونی که برای رشد بشر است برای صلاح بشر است.">