دانلود مقاله صنایع دستی و انواع آن

تعریف از مجموعه تعاریف صنایع دستی، به نظر می رسد تعریف زیر که توسط گروهی از کارشناسان سازمان صنایع دستی ایران ارائه گردیده، دقیق تر و جامع تر باشد؛ چرا که با وضعیت فعلی این صنعت و هنر ارزنده انطباق بیشتری دارد: صنایع دستی به مجموعه ای از هنرها و صنایع اطلاق می شود که به طور عمده با استفاده از مواد اولیه ی بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید به کمک دست و ابزار دستی محصولاتی ساخته می شود که در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل، وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای می باشد.

ویژگی ها با توجه به تعریف فوق و سایر تعاریفی که برای صنایع دستی ارائه شد، می توان ویژگی های زیر را برای محصولات دست ساخته قایل شد: 1- انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید، توسط دست و ابزار و وسایل دستی، برای تولید هر یک از فراورده های دستی مراحل متعددی طی می شود ولی انجام کلیه ی این مراحل به وسیله ی دست و ابزار و وسایل دستی الزامی نبوده و چنانچه تنها قسمتی از مراحل اساسی تولید به این طریق انجام شود، محصول تولید شده با توجه به مواردی که در تعریف ذکر شد، صنایع دستی محسوب می گردد.

2- حضور مؤثر و خلاق انسان در تولید و شکل بخشیدن به محصولات ساخته شده و امکان ایجاد تنوع و پیاده کردن طرح های مختلف در مرحله ی ساخت این گونه فراورده ها.

3- تأمین قسمت عمده ی مواد اولیه مصرفی از منابع داخلی.

4- داشتن بار فرهنگی (استفاده از طرح های اصیل، بومی و سنتی).

5- عدم همانندی و تشابه فراورده های تولیدی با یکدیگر.

6- عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد در مقایسه با سایر رشته های صنعت.

7- دارا بودن ارزش افزوده ی زیاد در مقایسه با صنایع دیگر.

8- قابلیت ایجاد و توسعه در مناطق مختلف (شهر، روستا و حتی در جوامع عشایری).

9- قابلیت انتقال تجربیات، رموز و فنون تولیدی، سینه به سینه و یا مطابق روش استاد و شاگردی طبقه بندی در زمینه ی طبقه بندی صنایع دستی نیز باید گفت که این طبقه بندی به صورت های مختلف از جمله براساس مواد اولیه ی مصرفی یا شیوه و روش ساخت آن می تواند صورت پذیرد.

در اینجا طبقه بندی انجام شده توسط کارشناسان سازمان صنایع دستی ایران که به طور عمده بر مبنای روش و تکنیک ساخت این گونه محصولات به عمل آمده است، ذکر می گردد: 1- بافته های داری: محصولاتی که به کمک دارهای افقی یا عمودی مستقر در زمین در زمان بافت، تولید می شود، بافته های داری محسوب می گردند مثل قالی ، گلیم، زیلو و نظایر آن.

2- دستبافی: (نساجی سنتی): فراورده هایی که به کمک دستگاه های ساده و سنتی بافندگی (دستگاه ویژه ی بافت جاجیم، دستگاه دووَردی، دستگاه چهاروردی و ژاکار دستی) تولید می گردد، دستبافی محسوب می شود، نظیر جاجیم، زری، ترمه، شال و ...

از جمله خصوصیات این رشته از صنایع دستی، این است که اولاً کلیه مراحل سه گانه بافندگی، ایجاد دهنه کار، پودگذاری و دفتین زدن (آلتی است فلزی، دارای دسته ای شبیه شانه که نساجان هنگام بافتن پارچه آن را در دست گیرند و لای تارها زنند تا آنچه بافته شده به هم پیوسته و محکم گردد.) با حرکات دست و پا انجام می شود، در ثانی، امکان استفاده از پودهای رنگی به میزان نامحدود و همچنین تنوع طرح بافت با دراختیار داشتن کنترل حرکات وَردها میسر می گردد که این امر نشانگر حضور مؤثر و خلاق انسان در تولید است.

3- بافتنی: انواع مصنوعاتی که با کمک میل، قلاب و نظیر آن و با الیاف طبیعی تولید می شود، جزء بافتنی ها به حساب می آید نظیر دستکش، جوراب، کلاه، شال گردن و ...

4- روکاری: (رودوزی): کلیه ی مصنوعاتی که از طریق دوختن نقوش سنتی بر روی پارچه های بدون نقش و یا کشیدن قسمتی از نخ های تار و پود به وجود می آید، در گروه « رودوزی» و یا «روکاری» جای دارد.

نظیر سوزن دوزی، قلاب دوزی، ملیله دوزی، خوس دوزی، گلابتون دوزی، پته دوزی و ...

5- چاپ های سنتی: کلیه پارچه هایی که به وسیله قلم مو، مهر و نظایر آن رنگ آمیزی شده و نقش می پذیرد جزء چاپ های سنتی به حساب می آید مانند چاپ قلمکار و چاپ کلاقه ای (باتیک).

6- نمد مالی: انواع مصنوعاتی که بر اثر درگیری و متراکم نمودن پشم و کرک در شرایط فنی مناسب از طریق ورز دادن تهیه می شوند، جزء گروه نمدمالی می باشند.

نظیر کلاه نمدی، پالتوی نمدی، نمد زیرانداز و نمد پادری.

7- سفالگری و سرامیک سازی : به محصولاتی که با استفاده از گِل رُس و همچنین گِل حاصله از سنگ کوارتز و خاک کائولن، به کمک دست و چرخ سفالگری ساخته و سپس پخته می شود، سفال و سرامیک اطلاق می شود.

برای تکمیل اشیاء ساخته شده، برحسب سنت و رسوم، روی آنها نقاشی، کنده کاری و یا نقوش برجسته ایجاد می کنند و از لعاب مناسب برای پوشش سطح اشیاء استفاده می گردد.

محصولات تولید شده ی این گروه شامل انواع پارچ و لیوان ظروف غذاخوری، گلدان و ...

می باشد.

8- شیشه گری: محصولاتی را که از طریق شکل دادن مواد معدنی ذوب شده نظیر سیلیس و خرده شیشه که با ترکیبی از این دو و با استفاده از روش دمیدن توسط لوله ی مخصوص و با به کارگیری ابزار دستی شامل انبر، قیچی و غیره حاصل می شود، شیشه دست ساز می نامند که شامل مراحل تکمیلی و تزئینی، نظیر نقاشی و تراش هم می گردد.

9- تولید فراورده های پوست و چرم: محصولاتی که با استفاده از پوست و چرم دباغی شده به شیوه سنتی تولید می گردد، نظیر پوستین، کلاه پوستی، چاروق، محصولات تکمیلی چرمی (نظیر تلفیق چرم با محصولات دستباف) جزء این گروه هستند.

10- ساخت محصولات فلزی وآلیاژ: فراورده هایی که به شیوه سنتی و با استفاده از ابزار دستی و انواع فلزات (مس، نقره، طلا و آهن) و انواع آلیاژها (برنج و ورشو) تولید می گردد نظیر انواع ظروف خانگی، چاقو، قندشکن، قلم تراش، قفل و ...

جزء این گروه می باشند.

11- قلمزنی، مشبک کاری، حکاکی روی فلزات و آلیاژها: هنر– صنعتی است که طی آن طرح ها و نقوش سنتی با استفاده از قلم، چکش و سایر ابزار دستی بر روی اشیاء ساخته شده از فلز با آلیاژ شکل می گیرد.

12- سنگتراشی ، حکاکی روی سنگ و معرق سنگ: شامل مصنوعاتی می گردد که مواد اولیه اصلی آن را انواع سنگ ها نظیر فیروزه، مرمر، یشم، سنگ سیاه، سنگ سفید(آلاباستر) و ...

تشکیل می دهد و به کمک ابزار و وسایل مختلف تراشیده یا حکاکی می شود نظیر انواع ظروف، پایه ی چراغ، قاب عکس، انواع نگین و ...

13- خراطی چوب: خراطی، شیوه ای از تولید محصولات چوبی است که طی آن و توسط ابزار و وسایل مختلف و به طور عمده به وسیله دستگاه خراطی، اشیائی نظیر انواع قلیان، گهواره، پایه آباژور و ظروف مختلف ساخته و پرداخته می شود.

14- ریزه کاری و نازک کاری چوب: روشی از ساخت فراورده های چوبی است که طی آن به وسیله ی وسایل نجاری نظیر ارّه، رنده، سوهان، مُغار و ...

قطعات کوچک چوبی آماده شده به صورت روکش بر روی بدنه ی چوبی چسبانده و تحت فشار شکل گرفته اند و از این طریق انواع شکلات خوری، زیر سیگاری، قاب عکس و نظایر آن تولید و عرضه می گردد.

15- منبت کاری، کنده کاری و مشبک کاری چوب: شیوه ای دیگر از تولید محصولات چوبی است که طی آن طرح ها و نقوش سنتی با استفاده از قلم، چکش، مغار و سایر ابزار نجاری بر روی چوب های مرغوب و بادوام شکل می پذیرد.

16- حصیر بافی: منظور از حصیربافی که بامبوبافی، مرواربافی، تِرکه بافی، چم بافی، سبد بافی و چیغ بافی را نیز شامل می شود، همان بافت رشته های حاصل از الیاف سلولزی (گیاهی) به کمک دست و ابزار ساده دستی است که طی آن محصولات مختلفی نظیر زیرانداز، سفره ی حصیری، انواع سبد، انواع ظروف و ...

تولید و عرضه می گردد .

در مورد چیغ بافی ذکر این نکته ضروری است که حین بافت، علاوه بر الیاف گیاهی از نخ پشمی رنگ شده نیز برای ایجاد نقوش و طرح های سنتی استفاده می گردد.

17- خاتم سازی: روشی از تولید فراورده های چوبی است که با استفاده از روکش حاصله از به هم چسباندن قطعات کوچک فلزات، استخوان و انواع چوب در اشکال و طرح های سنتی (بیشتر به صورت هندسی) و به کمک ابزار و وسایل مختلف، فراورده هایی نظیر انواع قاب عکس، جاسیگاری، شکلات خوری، میز، صندلی و ...

ساخته می شود.

18- معرق کاری: ترسیم طرح ها و نقش های سنتی بر روی زمینه ی چوبی یا سرامیک و خالی کردن داخل خطوط طرح ها و پرکردن فضای خالی شده به وسیله قطعات آماده شده ی چوبی، سرامیک، فلزی، صدفی و سنگی را معرق کاری می گویند.

19- کاشی گری: صنعتی است با سابقه که طی آن انواع کاشی ها با استفاده از طرح ها و نقش های سنتی برای استفاده در ابنیه ی مذهبی و تاریخی از طریق قالب گیری گِل رُس و پختن آن در کوره ساخته و پرداخته می شود.

20- ملیله کاری: منظور ساخت اشیاء مختلف نظیر سرویس چایخوری ، تنگ و همچنین برخی از زینت آلات با استفاده از مفتول های نقره، طلا و مس و به کمک ابزار و وسایل ساده فلز کاری نظیر حدیده، انبر، قیچی ، کوره مخصوص و ...

21- میناکاری: در اینجا مراد، ساخت بدنه فلزی، لعاب کاری، پخت، نقاشی و پخت مجدد اشیاء در کوره می باشد که تمامی این مراحل به کمک ابزار و وسایل ساده با استفاده از طرح های اصیل و سنتی در مرحله ی نقاشی انجام می پذیرد.

22- ساخت اشیاء مستظرفه و هنری: ساخت اشیاء و وسایل ظریفه ای است که در آنها عامل هنر به مراتب بیش از فنون تولیدی دخالت دارد و شامل مینیاتورسازی، نقاشی روی صدف، نقاشی روی چرم، پاپیه ماشه و تذهیب می شود.

23- ساخت زیور آلات: ساخت و تولید انواع جواهرات محلی و همچنین انواع زینت آلات با استفاده از طلا، نقره و انواع آلیاژها می باشد.

ساخت سایر فراورده های دستی: منظور ساخت سایر محصولات دستی نظیر فیروزه نشانی (فیروزه کوبی) طلاکوبی روی فولاد، انواع عروسک های محلی، تخت کشی گیوه (آجیده و لته یی) و ماسک ، کایت و چترهای تزئینی است که با ابزار و وسایل دستی و با استفاده از طرح های سنتی ساخته و پرداخته می شود.

(باتیک) پارچه های کلاقه‌ای اسکو سابقه تاریخی باتیک باتیک که واژه جاوه ‌یی (‌یکی از جزایر اندونزی) است به نوعی پارچه که در کشور‌های جنوب و شرق آسیا تولید می شود اطلاق می گردد و بافته‌های باستان شناسی گواه تولید گونه‌یی از آن در مصر باستان نیز هست.

هنر باتیک در ایران به «کلاقه‌یی»‌ شهرت دارد و منطقه‌ی اسکوی آذربایجان مرکز عمده‌ی تولید آن است.

در گذشته تزئین پارچه به وسیله‌ی هنر باتیک با وسایل ابتدائی و ساده‌، مانند انواع مهرها و قالب ها انجام می شد و تولید کنندگان اینگونه پارچه‌ها به کمک رنگهای گیاهی البسه و سایر وسایل، پارچه‌ را تزئین می کردند.

بعدها وقتی بشر به فکر استفاده از رنگ آمیزی پارچه افتاد رنگرزان معمولاً بخشهایی از پارچه را گره می زدند یا به شکل خاصی می دوختند تا رنگ در آنها نفوذ نکند و پس از رنگ آمیزی، وقتی گره‌ها و یا نقاط دوخته شده باز می شد قسمتهای رنگ نگرفته به شکل نقوش نگاتیو ( نسبت به رنگ زمینه) باقی مانده و نوعی نقش و نگار به حساب می آمد.

با کشف ماده‌ ای گیاهی که مانع نفوذ رنگ در الیاف پارچه می شد، قبایل بدوی اندونزی از آن به عنوان مایعی برای پوشاندن بعضی از قسمتهای پارچه استفاده نمودند و با تکمیل این روش در اندونزی و سرایت آن به سایر نقاط جهان، زیر بنای شکل کنونی باتیک ریخته شد.

چاپ قالبی این نوع چاپ ابتدا در چین و هندوستان ابداع شد و سپس به سایر نقاط جهان راه یافت و از قرن یازدهم به بعد گروهی از صنعتگران ایرانی نیز به آموختن آن پرداختند و حاصل کارشان پارچه های قلمکاری است که امروزه نیز تولیدش به گونه یی دیگر در اصفهان و دامغان دایر است.

شیوه ی استفاده از مهر بعدها در چاپ باتیک نیز مورد توجه قرار گرفت و هنرمندان متعددی با گرایش به این روش توانستند به وجود آورنده ی آثار برجسته ای باشند و ابداعات تازه یی از خود برجای گذارند.

ماده‌ی گیاهی فوق الذکر که از حل کردن برگ موز در سود – سودآور به دست میآمد مایع چسبنده‌ ای بود که پس از اختلاط با ماسه‌ی نرم یا خاک رس مورد استفاده قرار می گرفت و هنرمندان وسیله ی قلم یا سایر ابزار به نقاشی پارچه با آن می پرداختند و سپس پارچه را رنگ آمیزی نموده و شستشو می دادند.

به این ترتیب نقاطی که رنگ در آن نفوذ نکرده بود سفید باقی می ماند و پارچه نقوش سفیدی در متن رنگین به خود میگرفت و با تکرار این عمل امکان استفاده از رنگهای متنوع و متعدد وجود داشت.

در روش استفاده از صمغ و موم که بعد از چندی جایگزین شیوه ی قبلی گردید، ابتدا دو طرف پارچه با صمغ و موم پوشانده می شود و سپس نقوش مورد نظر بر روی موم تراشیده می شود و سپس پارچه رنگ آمیزی می گردد و چنانچه ایجاد نقوش با چند رنگ مورد نظر تولید کننده باشد مجدداً قسمتهای دیگری از سطوح موم اندود را تراشیده و در عوض نقاط تراشیده شده ی قبلی را موم می گیرند تا هنگام رنگ آمیزی دوباره رنگ جدید در آن نفوذ نکند.

ذکر این نکته قابل تأمل است که در طریقه ی کار با موم حتماً باید از رنگهای سرد استفاده به عمل آید تا حرارت باعث ذوب موم و ادغام رنگها نگردد.

منبع : سازمان صنایع دستی پاپیه ماشه پاپیه ماشه اساساً واژه ای فرانسوی است در فرهنگ های لغات به معنی کاغذ فشرده شده آمده و معمولاً به اشیایی مقوایی که سطح آنها به وسیله مینیاتور تزئین و با لاک مخصوص پوشش یافته است اطلاق می شود.

سابقه این هنر که در گذشته نقاشی روغنی یا نقاشی لاکی نامیده می شد مانند دیگر هنرها و صنایع دستی ایران کاملاً مشخص نیست.

لیکن در آثار موجود در موزه های داخلی و خارجی و همچنین مجموعه های خصوصی چنین استنباط می شود که تا بعد از دوره سلجوقیان کلیه کتاب های خطی ایرانی دارای جلد چرمی ساده و یا ضربی و فاقد هر گونه تزئینات اسلیمی بوده است، ولی اسناد معتبری در دست است که نشان می دهد این هنر از دوره صفویه در ایران رواج یافت و به موازات سایر انواع صنایع دستی شکل گرفته و تکامل پیدا کرده است.

وجود هنر نقاشی در ایران پیش از خلفای عباسی ثابت می کند که نه تنها این صنعت از خارج به ایران نیامده بلکه در سرزمین ایران از باستان معمول بوده و در دوره های مختلف به ممالک همجوار مانند امپراتوری روم شرقی و کشورهای اسلامی و هندوستان و ترکستان نیز نفوذ کرده و در آن ممالک آثار زیادی از خود به یادگار گذاشته است.

بین هنر پاپیه ماشه و نقاشی ایرانی رابطه ای مستقیم برقرار است و به جاست که بررسی کوتاهی بر روی این هنر زیبا که با نام مینیاتور بر همگان شناخته شده است، صورت گیرد.

هنری که امروز آن را مینیاتور نامیده اند از زمان خلفای عباسی تا اواسط دوره صفوی شکل منسجم به خود گرفت و البته در دوره های مختلف تاریخ ایران مدارج مختلفی را پیمود.

در ابتدا تحت تأثیر نقاشان بیزانس قرار گرفت و در دوره مغول از نقاشان چینی تقلید بسیار کرد.

مطلبی که ذکر آن ضروری است اینکه در حقیقت پیش از خلفای عباسی صنعت تصویر کتب طبق مدارکی از تورفان (ترکستان چین) به دست آمده به منتهای رشد طبیعی خود رسیده بود ولی چنین به نظر می رسید که در دوره خلفای عباسی این صنعت به کلی فراموش شده بود و عباسیان مجدداً آن را در شکلی تازه احیا کردند.

هنر نقاشی در اواخر دوره سلطنت شاه عباس صفوی با وارد شدن تابلوهای نقاشی اروپایی به ایران در خطر افتاد.

بنابراین از یک طرف نقاشی ایرانی در مقابل تابلوهای اروپایی از جلوه می افتاد و از سوی دیگر نقاشان ایرانی سعی می کردند برای خوشایند شاه و مردم، به تقلید از نقاشی اروپایی بپردازند.

قلمدان و قلمدان سازی در زمره تولیدات پاپیه ماشه ای قرار می گیرد که با هنر و فرهنگ ایران رابطه و پیوند دیرینه دارد چرا که گرانمایه ترین میراث های نقاشی و مینیاتور تذهیب و منبت کاری هنرمندی قدیمی ما بر جعبه های قلمدان نقش بسته است.

از طرفی قلمدان در گذشته ای نه چندان دور مهم ترین وسیله کتابت بود.

قلمدان سازی از عهد صفویه رونق و اعتبار افزونی گرفت.

قلمدان های این دوره از جمله اصیل ترین آثار هنری اند.

قلمدان ها عمدتاً از سه دسته تشکیل یافته اند: چوبی، فلزی و مقوایی.

دسته آخر، مورد بحث ما و زیر مجموعه صنعت پاپیه ماشه است.

این قلمدان ها را در اشکال گوناگون قالب گیری می کردند و بعد روی آن نقاشی مینیاتور و به ندرت تذهیب به کار می بردند .

قلمدان ها از نظر اندازه: 1.

کوچک یا نیم بهره با ابعاد 2×13 سانتی متر 2.

متوسط یا یک بهره با ابعاد 7/3×21 سانتی متر 3.

قلمدان عادی یا دو بهره با ابعاد 4/4×5/23 سانتی متر 4.

قلمدان بزرگ یا سه بهره با ابعاد 5/5×28 هر قلمدان در ساده ترین فرم از یک غلاف و یک زبانه یا کشو تشکیل می شود و برای ساخت هر یک بهتر است از قالبی جداگانه استفاده شود.

قالب ها را معمولاً از چوب های سختی چون چوب گردو می سازند.

ساخت مقوای قلمدان به دو روش خمیری و کاغذی انجام می گیرد که ابتدا به شرح روش خمیری پرداخته می شود.

برای تهیه خمیر کاغذ ابتدا کاغذهای باطله خرد شده را خیس می کنند تا کاملاً نرم شود و بعد آب آن را به وسیله پارچه ای می گیرند و در هاون سنگی با سریش می کوبند تا خمیری قهوه ای مایل به خاکستری به دست آید.

سپس با کاغذ روغنی تمام سطح قالب را می پوشانند به طوری که منفذی باقی نماند.

یک لایه کاغذ را به دور قالب پیچیده و بعد لایه ای از خمیر را به یک ضخامت روی تمام سطح قالب قرار می دهند و قبل از خشک شدن کامل آن را به وسیله سوهان می کوبند یا توسط استخوان یا شیئی صیقلی مهره می کشند تا کاملاً فشرده گردد.

پس از خشک شدن کامل به همان روش که گفته شد چند لایه دیگر خمیر بر آن می کشند تا به ضخامت دلخواه برسد.

در آخر سطوح قلمدان را به وسیله سوهان و سمباده صاف می کنند، کاغذ مرغوبی را بر روی آن می چسبانند و با تیغ برش دهانه غلاف را می برند و قالب را از غلاف بیرون می کشند.

کاغذ روغنی سابق الذکر بیرون آمدن قالب را ممکن می سازد.

در روش کاغذی ابتدا قاب قلمدان را با دو کاغذ روغنی می پوشانند سپس کاغذی را دور قالب می گیرند؛ کاغذهایی را که برای ساخت مقوای قلمدان در نظر گرفته اند در اندازه لازم می برند و به سریش آغشته می کنند و بر روی قلمدان می پیچند.

پس از چسباندن کاغذ سوم توسط سوهان چوب ساب به روی آن ضرباتی متوالی وارد می آورند تا الیاف کاغذها در هم فرورود و روی آن را به سریش آغشته می سازند و می گذارند تا خشک شود.

قبل از آنکه کاملاً خشک شود آن را به وسیله شیئی صیقلی مهره می کشند و پس از خشک شدن کامل لایه های دیگر را به همان ترتیب می چسبانند که به ضخامت مورد نظر برسد.

از قلمدان سازان معروف در دوره قاجار که قلمدان مقوایی می ساختند می توان به میرزا ابوالقاسم طباطبایی (معاصر با ناصرالدین شاه) مشهدی حسن تهرانی، عبدالحسین مقواساز اصفهانی و کریم مقوا ساز اشاره کرد.

قیمت و ارزش یک قلمدان معمولاً بستگی به کیفیت نقوش آن داشت به طوری که نوشته اند در سالهای آخر سلطنت ناصرالدین شاه، نقاشان قلمدان فقط برای تزئین یک قلمدان گاه تا پنجاه تومان اجرت می گرفتند و این مبلغ در مقایسه با نان که هر سه کیلو، فقط یک قران قیمت داشت رقم فوق العاده قابل توجهی بود.

محصولات پاپیه ماشه ای در مواردی چون قاب آینه و جلد کتاب نیز به کار می رفته است.

منبع: با استفاده از منابع کتابخانه ای سازمان صنایع دستی صنایع دستی فرهنگ ماندگار فرهنگ بشری دستاوردی عظیم و حاصل همکاری و همیاری تمام ملل و اقوام ساکن زمین است، در این مجموعه هیچ ملتی را هر چند کوچک نمی توان در این فرهنگ سهیم ندانست ولی به جرات می توان گفت که بهره برخی ملل و اقوام دراین دستاورد بشری بیش از سایرین است، و حاصل آن را می توان در میزان آثار ادبی، سازه ها و آثار تاریخی، هنرها و صنایع سنتی و بسیاری دیگر از عناصر فرهنگی دانست.

کشور ما از معدود کشورهایی است که صنایع وهنرهای ستی بیشمار آن نظر کارشناسان و گردشگران را به خود جلب کرده است، فراوانی محصولات سنتی مانند گلیم، گبه، فرش، انواع کاشی کاری، تذهیب، مینا کاری و دیگر انواع هنرهای سنتی خود گویای این حقیقت است.

صنایع دستی را در یک تعریف ساده و در عین حال گویا می توان چنین توضیح داد: "...

صنایع دستی هم حالت کارگاهی و هم خانگی و قابلیت استقرار در شهر و روستا را دارد و بدون نیاز به تکنولوژی پیشرفته بیشتر متکی به تخصص های بومی و سنتی است و قسمت اعظم مواد اولیه مورد مصرف آن از داخل کشور قابل تهیه و تأمین است، صنایع دستی دارای ویژگی های هنری و مصرفی به طور توأمان بوده و علاوه بر داشتن جنبه های مصرفی قوی، برخوردار از بینش، ذوق، اندیشه و فرهنگ تولید کننده نیز هست و در مجموع می توان آن را یک هنر – صنعت نامید."(1) هنرهای سنتی و صنایع دستی از دیرباز و پیش از صنعتی شدن زندگی بشر، به بسیاری از نیازهای زندگی انسان پاسخ می گفتند و زیستن را برای او تسهیل می کردند.

در گذشته های نه چندان دور سفالگری و ظروف سفالی پاسخگوی نیاز بسیاری از مردم کشور ما به ظروف خانگی را پاسخ می گفت و یا تا اواسط دوره صفوی و پیش از آنکه دفاتر بازگانی انگلیسی و هلندی در ایران فعالیت خود را آغاز کنند و واردات انواع پارچه را متداول سازند، پوشاک مردم ما از پارچه های محصول کارگاه های کاشان و یزد، تهیه و دوخته می شد، ولی رفته رفته با صنعتی شدن زندگی، پارچه هایی نظیر ترمه و ابریشم و مخمل، به فراموشی سپرده شد و پته کرمان و مخمل کاشان را دیگر تنها در صندوق های مادربزرگ های می شد یافت.

صنایع دستی چنان که گفته شد بخشی از صنایع اولیه است و چون دیگر صنایع می تواند دارای اثرات بسیار مثبت اقتصادی واجتماعی باشد، از جمله: 1- نقش صنایع دستی در بالا بردن سطح اشتغال، 2- نقش صنایع دستی در ازدیاد درآمد سرانه، 3- نقش صنایع دستی در تولید ملی، 4- نقش صنایع دستی در توسعه گردشگری و مبادلات فرهنگی، 5- نقش صنایع دستی در توسعه صادرات.(2) می توان با ایجاد نوآوری در رشته های صنایع دستی و بررسی نیاز بازار و سلایق موجود در کالبد صنایع دستی روح تازه ای دمید، و با آشنا کردن جوانان با این رشته ها ماندگاری آنان را تامین کرد.

هم اکنون بر اساس گزارش سازمان صنایع دستی 253 شاخه هنرهای سنتی و صنایع دستی در کشور به ثبت رسیده است که از نظر میزان فعالیت به شاخه های زیر تقسیم می شود: الف- رشته های در حال تولید و فعال صنایع دستی، ب- رشته های کم رونق صنایع دستی، ج- رشته های منسوخ شده صنایع دستی.

الف: رشته های در حال تولید و فعال شامل: 1- تراش شیشه 2- شیشه گری فوتی قالبی 3- معرق شیشه 4- نقاشی روی شیشه 5- هم جوشی شیشه (فیوزگلاسی) 6- ابریشم بافی 7- احرامی بافی 8- انواع پارچه های سنتی 9- بافتنی های سنتی 10- پلاس 11- پن بافی (نوار بافی) 12- جاجیم بافی (ماشته، موج بافی) 13- جیم بافی 14- چادر شب بافی 15- چپری 16- چفیه بافی 17- چنته 18- حمام سری 19- زری سری 20- ساچیم بافی 21- سجاده بافی 22- سرانداز بافی 23- سیاه چادر بافی 24- شعر بافی 25- شک بافی 26- شمه بافی 27- فرت بافی 28- قراقی 29- قلاب بافی 30- گزی بافی 31- گلیمچه (متکازین) 32- متقال 33- مداخله بافی 34- وریس بافی 35- جل اسب 36- خورجین بافی 37- زیلو 38- قالی گل برجسته 39- قالیبافی 40- گبه بافی 41- گلیم دورو 42- گلیم گل برجسته 43- گلیم یک رو 44- گلیم مسند 45- مفرش 46- البسه محلی 47- باشلق 48- برقع 49- پوشین دوزی 50- چوغا 51- عروسک محلی 52- گیوه بافی 53- گیوه دوزی 54- چاپ قلمکار 55- چاپ کلاقه ای (باتیک) 56- قلمکار نقاشی 57- نقاشی روی ابریشم 58- تسمه دوزی 59- تفرشی دوزی 60- توربافی با سوزن 61- تور دوزی 62- چشمه دوزی 63- چهل تکه دوزی (خاتمی دوزی) 64- حاشیه دوزی 65- خامه دوزی 66- خامه دوزی سیستان 67- خوس دوزی 68- درویش دوزی 69- دکمه دوزی 70- دور دوزی 71- ده یک دوزی 72- زرک دوزی 73- زغره دوزی 74- زمینه دوزی 75- زنار دوزی 76- ژور دوزی 77- ستاره دوزی 78- سجاف دوزی 79- سرافی دوزی 80- سرمه دوزی 81- سکه دوزی 82- سنگ دوزی 83- سوزن دوزی 84- سوزن دوزی بلوچ 85- سیاه دوزی ترکمن 86- شرابه دوزی 87- شمسه دوزی 88- صدف دوزی 89- ظریف دوزی 90- فتیله دوزی 91- قلاب دوزی رشت 92- قیطان دوزی 93- کتیبه دوزی 94- کردی دوزی 95- کم دوزی 96- گبر دوزی (زرتشتی دوزی) 97- گلابتون دوزی (بندرعباسی) 98- گلدوزی اصفهان 99- گندمی دوزی 100- سمانه زنبور دوزی 101- سمایه دوزی 102- لچک دوزی 103- لمه دوزی 104- مخمل دوزی 105- مرصع دوزی 106- مروارید دوزی 107- مشبک دوزی 108- مضاعف دوزی 109- مغزی دوزی 110- ملیله دوزی 111- ممقان دوزی 112- منجوق بافی با سوزن 113- منجوق دوزی 114- منگوله دوزی 115- نقره دوزی 116- نقش دوزی 117- یراق دوزی 118- قلاب دوزی اصفهان 119- نوار دوزی 120- آجیده دوزی 121- آویز دوزی 122- آینه دوزی 123- ابریشم خام دوزی 124- ابریشم دوزی نقش زری 125- اشرفی دوزی 126- اشک دوزی 127- ایلگه دوزی (برودری دوزی) 128- بادبزن بمپور 129- بادله دوزی 130- بخارا دوزی 131- برجسته دوزی 132- بلیش دوزی (قزاق دوزی) 133- بندری دوزی 134- پنه دوزی (سلسله دوزی) 135- پریوار دوزی 136- پولک دوزی 137- پیله دوزی 138- تخمک دوزی 139- خرمهر سازی 140- سفال با نقاشی رو لعابی 141- سفال با نقاشی زیر لعابی 142- سفال لعاب دار (سرامیک) 143- سفالگری 144- کاشی معرق 145- کاشی معقلی 146- کاشی هفت رنگ 147- چارق – چموش 148- سراجی 149- نقاشی روی چرم 150- افزار فلزی 151- جُنده کاری 152- چاقو سازی 153- چلنگری 154- حکاکی روی فلز 155- دواتگری 156- ریخته گری 157- زرگری (طلا سازی) 158- زیور آلات محلی 159- ضریح سازی 160- علامت سازی 161- قلمزنی 162- کوفته گری 163- گرگور بافی 164- مسگری 165- مشبک کاری روی فلز 166- ملیله سازی 167- مینای پنجره ای (مشبک) 168- مینای خانه بندی 169- مینای مرصع 170- مینای نقاشی 171- آجر کاری 172- آینه کاری 173- کاربندی 174- کاشی کاری (سنتی) 175- گچبری 176- نقاشی سنتی دیواری 177- بامبو بافی 178- چیق بافی 179- حجم بافی چوبی 180- حصیر بافی (بوریا بافی) 181- خاتم 182- خراطی 183- سازهای سنتی 184- سوخت روی چوب 185- کپوربافی 186- کنده کاری روی چوب 187- گره چینی 188- معرق 189- مروار بافی (ارغوان بافی) 190- مشبک چوب 191- معرق چوب 192- معرق منبت 193- منبت 194- نازک کاری 195- نقاشی روی چوب 196- صنایع دستی دریایی 197- نقاشی روی صدف 198- تراش سنگهای قیمتی و نیم قیمتی 199- حجری (سنگ تراشی) 200- حکاکی روی سنگ 201- خراطی سنگ 202- فیروزه کوبی 203- مجسمه سازی با سنگ 204- مرصع سنگ 205- مشبک سنگ 206- معرق سنگ 207- موزائیک کاری سنگ 208- تذهیب 209- تشعیر 210- جلد سازی 211- خوشنویسی 212- طراحی سنتی 213- کاغذ سازی دستی 214- نگارگری (مینیاتور) 215- تن پوش نمدی (کپنک) 216- زیرانداز نمدی 217- کلاه نمدی ب- رشته های کم رونق صنایع دستی 1- دارایی بافی(ایکات)، 2- عبابافی، 3- کاشی مینایی، 4- حکاکی روی چرم، 5- نقش اندازی ضربی، 6- ورشو سازی، 7- قواره بری، 8- پاپیه ماشه، 9- نقاشی گل و مرغ، 10- نقاشی لاکی، 11- زری بافی.

ج- رشته های منسوخ شده صنایع دستی 1- ارمک بافی 2- اهرامی 3- برک بافی 4- پتوبافی 5- پرده بافی 6- ترمه بافی 7- حوله بافی 8- شال بافی 9- عریض بافی 10- قناویز 11- کرباس بافی 12- مخمل بافی (مخمل گل برجسته) 13- نمکدان بافی 14- گره خورد (دندانی) 15- کاشی زرین فام 16- سوخت روی چرم 17- معرق چرم 18- اسلحه سازی 19- قفل سازی 20- آهک بری 21- ارسی سازی 22- زمود گری 23- چاپ سنگی روی کاغذ 24- صحافی سنتی 25- قطاعی (کاغذبری) 26- نقاشی قهوه خانه ای منبع: یاوری – حسین- آشنایی با هنرهای سنتی، اطلاعات دریافت شده از بخش تحقیق و توسعه راهبردی سازمان صنایع دستی.

قلمزنی در دوره ساسانی با به قدرت رسیدن ساسانیان و تشکیل حکومت آنان در ایران، سرزمین های تحت سلطه آنان گسترش یافت.

تولید و ساخت اشیاء هنری فلزی در تجارت ایران، یونان و روم از رونق زیادی برخوردار شد و نهایتا با نفوذ بخشی از طرحهای آنان در دربار ایران سبک ساسانی متولد شد.

طرحهای ساده و منظم، حیوانات اسطوره ای، تصاویر زنان در حال رقص و شکار شاهان که با مهارت روی انواع کاسه، جام، تنگ، بشقاب، گلدان، ریتون و ...

قلمزنی و برجسته کاری می گردید.

این ظروف در سطح کیفی خوب تماما چکشی و از جنس نقره و طلا تهیه می شدند و بیشتر مورد استفاده درباریان قرار داشتند.

آثار بجا مانده که در موزه ها نگهداری می شود، موید مهارت، دقت و خلاقیت هنرمندان در تهیه این ظروف بی بدیل می باشد.

اکبر بزرگیان پیشینه: استاد بزرگیان به سال 1334 در شهر اصفهان چشم به جهان گشود.

وی از 6 سالگی در بازار دواتگرها شروع به کار نمود و به مدت 8 سال به همراه برادرانش در این رشته فعالیت می کرد.

از آنجایی که کار در بازار بیشتر جنبه تجارتی و مصرفی داشت روح هنردوست استاد را راضی نمی کرد.

لذا از 14 سالگی کار بازار را کنار گذاشته و به کارهای ذوقی مشغول گشت.

پس از گذشت چند سال، هنر خود را بدون استفاده از حضور هیچ استادی تخصصی تر نمود.

سپس با اساتید بزرگ و برجسته ای مانند استاد علاقه مندان و استاد دهنوی آشنا شد.

که نامبردگان نقش عمده ای به عنوان راهنما و مشوق وی داشتند.