اکوتوریسم در زبان فارسی معادل واژه هایی چون گردشگری زیست محیطی، طبیعت گردی و به عبارتی جهانگردی در عرصه های طبیعی تعریف شده و صنعت اکوتوریسم با ظرفیت های بسیار بالا حوزه هایی همچون محیط زیست، حمل و نقل، تجارت، آموزش و پرورش، آموزش عالی، و امور اجتماعی و ... را تحت تأثیر قرار می دهد.
لازمه ایجاد و توسعه این صنعت در یک کشور داشتن جاذبه های طبیعی است و خوشبختانه از این لحاظ سازمان جهانی جهانگردی اعلام کرده که هیچ کشوری همانند ایران دارای تنوع اقلیمی نیست و از جنبه جاذبه های اکوتوریستی فقط ایالات متحده امریکا، به ایران می رسد که آن هم وقتی ابنیه و آثار تاریخی تمدن هفت هزار ساله ایران را به عنوان بخش توریستی صنعت جهانگردی در کنار و به عبارتی متمم جاذبه های اکوتوریستی قرار دهیم متوجه می شویم که در مجموع هیچ کشوری از لحاظ داشتن ظرفیت های بالقوه گردشگری به ایران نمی رسد بر همین اساس این سازمان بین المللی اعلام کرده که درآمد سالیانه ایران از طریق اکوتوریسم می تواند به 12 میلیارد دلار برسد. همچنین یونشکو نیز در سال 2000 میلادی اعلام کرد که اگرچه ایران روی کمربند خشک جهان قرار دارد ولی دارای مقام هفتم ذخیره گاه های زیست کره زمین است و دارای تنوع زیستی منحصر به فردی می باشد. اما با این اوصاف، جای تاسف است که ایران در بین 60 کشور توریست پذیر دنیا جایی ندارد و فقط حدود 100 هزار نفر گردشگر واقعی در سال به ایران سفر می کنند که از این تعداد شاید حدود 2 درصد آنها اکوتوریست هستند. همچنین، جای تاسف است وقتی مشاهده می کنیم در کشورهای دیگر، سازمان های دولتی و غیر دولتی(مردم نهاد) به شدت پیگیر حفظ، احیا و توسعه زیستگاه ها و محافظت از گونه های گیاهی و جانوریدر وهله اول و بستر سازی بهره برداری اقتصادی از موقعیت های یست محیطی در وهله دوم می باشند ولی در همین حین اعلام می شود که گونه شیر و ببر ایرانی منقرض شده اند و یا در حالی که کشورهای در حال توسعه ترکیه و تایلند از سواحل خود حداکثر بهره برداری را در زمینه جذب گردشگری به عمل می آورند ولی سواحل شمالی اغلب در انحصار افراد و بنگاه های خصوصی قرار گرفته و بدتر از آن اعلام می شود که ممکن است تا سه دهه دیگر جنگل های شمال از بین بروند و جنگل های زاگرسی که همچون نواری سبز رنگ ا پهنه استان فارس عبور و به شهرستان خاتم در جنوب استان یزد می رسند در حال تخریب هستند.
در این میان، وضعیت استان یزد متفاوت است زیرا ضمن این که مرکز استان به عنوان دومین شهر تاریخی جهان محسوب و ابنیه تاریخی متعددی در سطح استان پراکنده است ا مجموع 5 زیستگاه کوهستانی، جنگلی زاگرسی، بیشه زارها و جنگل های گرمسیری، بلوچی و استپی حداقل دارای چهار تای آنها بوده و از تنوع زیستی قابل توجهی برخوردار و به خاطر برنامه ریزی های صورت گرفته و احترام مردم به حریم طبیعت، گونه های نادر گیاهی و جانوری توانسته اند همچنان در عرصه های طبیعی این استان ادامه حیات دهند. با این وجود، شدت ناهمواریها، حساس بودن اکوسیستم های طبیعی و شرایط سخت و دشوار احیا عرصه های طبیعی باعث می شود که وضعیت اکوسیستم های طبیعی استان ناپایدار و شکننده باشد و به همین جهت حفظ و احیای این اکوسیستم ها سعی و مراقبت دائمی را می طلبد و هزینه زیادی را در بر دارند اما در بین نقاط مختلف استان، شهرستان خاتم دارای وضعیت متفاوتی است زیرا علاوه بر این که دارای تنوع زیستی قابل توجهی است اکوسیستم های آن نسبتاً پایدار بوده و علاوه بر این مجموعه ای از انواع زیستگاه ها را در خود جای داده که در ذیل به برخی از توانمندی های شهرستان جهت مطرح شدن به عنوان قطب ویژه اکوتوریستیاستان یزد می پردازیم:
1- کویر هرات و مروست که با پوشش گیاهی عمدتاً تاغ، اشنان، گز و … زیبایی خاص خود را داشته و قابلیت مناسبی جهت برگزاری تورهای بیابانگردی، شتر سواری، آسمان کویر و … دارد.
2- وجود 64000 هکتار جنگل زاگرسی منحصر به فرد شامل جنگل های باغ شادی، باغ معدن و چاه منج بوده و جمعیت قابل توجه و متنوعی از پرندگان، خزندگان و حشرات را در خود جای داده و خوشبختانه احیا و زادآوری جنگل به خوبی در این منطقه مشاهده و قابلیت مناسبی جهت ایجاد مرکز تحقیقات گونه های جنگلی کشور و همچنین ایجاد شکارگاه مصنوعی جهت جذب محققین، گردشگران و شکارچیان مجاز را دارد.
3- وجود استوادن(استخوان دادن) و غارهای طبیعی شگفت انگیز مانند غار خانه خدا و شگفت بابا زاهد.
4- مناطق جذاب و دیدنی کر، تیه، لای تاریک و لای روغنی در کرخنگان که به علاوه چنارهای 2000 ساله که مجموعه اکوتوریستی جامع و قابل توجهی را فراهم نموده است.
5- پناهگاه حیات وحش بوروایه با مساحت تقریبی 100 هزار هکتار که با دارا بودن تنوع گیاهی از جمله گیاهان دارویی مثل آویشن، کاکوتی، انقوزه، آلاله کوهی، و ... و تنوع جانوری قابل توجه و منحصر به فرد کشور است.
6- منطقه پیشنهادی شکار ممنوع قره تپه هرات با وسعت 80 هزار هکتار که علاوه بر انواع آهو و جبیر دارای جمعیت قابل توجهی از هوبره بومی بوده و وجود همین پرنده نادر و با شکوه تنها مرکز تحقیقاتی هوبره کشور در شهرستان خاتم راه اندازی و کار تکثیر در آزمایشگاه را به خوبی انجام دهد. ضمناً زاغ بور تنها پرنده ای است که در ایران وجود دارد و زیستگاه بومی آن همین منطقه قره تپه می باشد.
7- منطقه جنگلی حفاظت شده باغ شادی با وسعت حدود 9 هزار هکتار که از نوع جنگل های زاگرس با پوشش گیاهی بنه، بادام کوهی، کیکم، ارزن آلوچه وحشی، درمنه، گون، شقایق وحشی و ... است و اخیراً پذیرای چند راس گوزن زرد ایران از دشت ناساری بوده است. رودک عسل خوار نیز در این منطقه علاوه بر گونه های جانوری دیگر مشاهده شده است.
8- آبگیر های فصلی شهرستان مثل کفه مروست، سد مروست، چشمه شور، حوالی چاه آرتزین و ... که پذیرای پرندگان مهاجر مثل درنا، مرغابی کله سبز، کنگر، آنقوت و ... در فصل مستان هستند.
9- سرچشمه نهر مسیح و پارک جنگلی آن که در فاصله 5 کیلومتری هرات واقع و نهر مسیح با دبی 320 لیتر در ثانیه از آن سرچشمه و از قلب شهر هرات مرکز شهرستان خاتم عبور می کند. علیرغم این که این پارک جنگلی هنوز ساماندهی نشده ولی پذیرای تعداد قابل توجهی از مردم محلی و اهالی شهرستان های مجاور است.
10 – چشمه سارهای متعدد و قنوات مختلف که از آن جمله می توان به قنات تاج آباد (محمد کریم خان) با دبی 200 لیتر در ثانیه و طول 3 کیلومتر و قنات نفس القریه با دبی 250 لیتر در ثانیه و طول 17 کیلومتر اشاره کرد. البته در کنار قابلیت های اکوتوریستی فوق الذکر و آثار طبیعی متعدد دیگر باید به این نکته نیز اشاره کرد که از جنبه جاذبه های تاریخی و باستانی هم شهرستان خاتم دارای بافت قدیم، بقعه و قلعه معروف در مروست و قلاع و کاروانسراهای متعدد در هرات و دارای سایت باستانی چاهک و هرابرجان است و بد نیست بدانید که تا حدود 50 سال پیش به هرات (سرزمین قلعه ها) می گفتند. بنا بر این جا دارد که شهرستان خاتم به عنوان قطب گردشگری استان یزد تعریف و صنعت اکوتوریسم استان بر محوریت شهرستان خاتم شکل گیرد تا بتوان چشم انداز روشنی از این صنعت در استان منصور شد.
استان یزد
موقعیت : مرکز ایران
مجاورت : شمال: استان اصفهان شمال شرقی : استان خراسان جنوب غربی: استان فارس جنوب شرقی : استان کرمان غرب: استان اصفهان
آب و هوا: به علت قرار داشتن بر روی کمربند خشک جهانی دارای زمستانهای سرد و نسبتاً مرطوب و تابستانهای گرم و طولانی و خشک
وسعت: حدود 72156 کیلومتر مربع وسعت معادل تقریباً 37/4 درصد از وسعت کل ایران
جمعیت: 750769 نفر در سال 1375
تقسیمات:
شهرستانها: ابرکوه، اردکان، بافق، تفت، خاتم، صدوق، طبس، مهریز، مِیبُد، یزد
مکان های دیدنی و تاریخی
استان یزد از مکان های دیدنی و تاریخی بسیاری برخوردار است که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از: مسجد جامع کبیر، مسجد کهن فرج، بقعه‌ی سید رکن‌الدین، بقعه‌ی دوازده امام، دخمه‌ی زرتشتیان، آتشکده‌ی زرتشتیان (یزدان)، باغ دولت‌آباد، بانک شاهنشاهی، خانه‌ی تقدیری، خانه‌ی مودت، مسجد ریگ، بادگیرها، گنبد عالی ابرکوه، پرسبز، مجموعه‌ی خیرآباد، مسجد بیرون ابرکوه، چهار سوق و بازارشاهی، مدرسه‌ی علمیه‌ی امام خمینی، رباط خرگوشی، تکیه‌ی امیرچقماق و مسجد جمعه‌ی نو (در یزد)، نارین قلعه (در میبد)، مسجد جامع (در اردکان) و کاروان‌سرای خرانق..
صنایع و معادن
استان یزد از دیر باز منطقه ای صنعتی بوده و صنایع آن به دو صورت صنعتی و دستی رواج داشته است. فرش بافی، چاقو سازی، سبد بافی، سنگ تراشی، پارچه بافی، زیلو بافی، سرامیک، سفال سازی، کرباس بافی، طلا و نقره کاری از صنایع دستی یزد هستند. این استان از نظر صنایع کارخانه ای اکنون دارای کارخانه های تولیدی بزرگ و کوچک است. علاوه برکارگاه های کوچک نساجی و شیرینی سازی، که شمار آن ها بسیار است، ده ها واحد تولیدی دیگر وجود دارد که در رشته های گوناگون فعالیت می کنند. صنایع ماشینی ریسنده گی و بافنده گی از سال 1312 ه. ش، در استان یزد پدید آمد. اساس این دگرگونی وجود صدها کارگاه سنتّی بافنده گی و هزاران بافنده ماهر و هنرمند در این منطقه بوده، که هم زمان با نخستین حرکت های صنعتی شدن ریسنده گی و بافنده گی در کشور، به مراکز تولیدی کارخانهای روی آوردند. استان یزد با دارا بودن 330 واحد تولیدی نساجی، نیمی از منسوجات کشور را تولید و عرضه می کند و 70 در صد زمینه های اشتغال صنعتی استان یزد، به این صنایع تعلق دارد. با وجود شرایط آب و هوایی و زیستی نامناسب منطقه، تشکیلات زمین شناختی این استان، ذخیره های بزرگ معدنی را در دل خود، جای داده است، به طوری که می توان این استان را منطقه ای معدنی نامید. بزرگ ترین قطب های معدنی آهن ایران در استان یزد قرار دارد. هم چنین میتوان از معادن غنی سرب و روی مهدی آباد، کوشک، درّه انجیر و منصور آباد، بوکسیت صدر آباد، معدن اورانیوم ساغند اردکان که در نوع خود در خاورمیانه بینظیر است، مس اردکان و تفت، نام برد. افزون بر آن، معدن های فلزی، سنگ های تزیینی با کیفیت بسیار بالا، مانند: مرمر، مرمریت، گرانیت، چینی، ... و نیز موادی چون باریت، گچ، فسفات، نمک، ... به فراوانی در سطح استان یزد وجود دارد
کشاورزی و دام داری
کشاورزی استان یزد به دلیل بارش اندک به گونه کشت آبی است و رونق چندانی ندارد. تلاش کشاورزان این ناحیه براین است که با بهره گیری از کم ترین آب و خاک حاصل خیز، توانسته اند کشاورزی را در محدوده ای اندک به دیگر بخش های اقتصادی پیوند دهند. از مهم ترین فرآورده های کشاورزی یزد می توان گندم، جو، آفتاب گردان، نباتات علوفه ای، جالیز، زیره، گوجه فرنگی، بادمجان و سردرختی به ویژه انار، انجیر و پسته را نام برد. دام پروری نیز به روش سنتی و صنعتی رواج دارد، اما به دلیل کمبود علوفه رونق زیادی ندارد. مردم آبادی های پیرامون شهر یزد، به پرورش گوسفند، بز، گاو و شتر می پردازند