مقدمه
ایران مرز پرگهر و مهد تمدن نشانی از عشق و هنر و جاودانگی دارد و در این میان کرمانشاه سرزمین عشق و دلاوری و صلابت، سند افتخار مردمی است که چون زاگرش استوار ایستاده اند. استان کرمانشاه با وسعتی برابر 25/24434 کیلومتر مربع در غرب ایران واقع شده است. کرمانشاه با چشم اندازی بدیع، کوههای سر به فلک کشیده، سرابهای بر آب و رودهای خروشان و غارهای اعجاب انگیز، طبیعتی بکر و آثار تاریخی ارزشمند همچون نگینی در غرب می درخشد.
میراث فرهنگی سند هویت ملی هر ملت محسوب می شود طیفی گسترده دارد به طوریکه تمامی دستاورهای انسان را در طول تاریخ در بر می گیرد. مسلماً آثار به جا مانده از دوران گذشته که حاصل بازتاب اندیشمندانه ذهن و خلاقیت و ابداع و ابتکار بشر است، تنها مدارکی اند که به واسطه ی آن ها می توان چگونگی تمدن، آداب و رسوم و در نهایت روند تحول را مورد تحلیل قرار داد. استاد کرمانشاه هم که وارث آثار بسیاری همچون کتیبه ی بیستون و طاق و بستان و… است به واسطه ی آن ها گذشته ی خود را به دیگران بیان کرده است.
این استان از گذشته تا حال مورد توجه نویسندگان بسیاری قرار گرفته است. سازمان میراث فرهنگی گردشگری استان هم فضای مناسبی را برای گردشگران و بازدیدکنندگان فراهم آورده است.
این کتاب با معرفی هر شهرستان، آثار طبیعی و تاریخی مربوطه را معرفی کرده است. هدف اصلی این تحقیق مربوط به فعالیت کتاب درسی جغرافیا 2 می شود که در نوروز 1385 به انجام رسید.
شهرستان کنگاور
شهر کنگاور مرکز شهرستان کنگاور در 94 کیلومتری شمال شرق کرمانشاه و در مسیر راه اصلی همدان- کرمانشاه واقع شده است. این شهر با ارتفاع 1500 متر دروازه ورودی استان میباشد.
برای نخستین بار در تمدن آشوری از کنگاور به نام کن کبیر یاد شده است. همچنین ایدور خارا کسی در سال 37 میلادی از کنگاور عبور کرده و از آن با نام کنکبار یاد کرده است . وی از معبدی در این شهر برای نیایش الهه آرتمیس یاد میکند. پس از آن تا سال سوم هجری در مورد این شهر سخنی به میان نیامده است ولی از این زمان مورخان از این شهر به نام های کنکور- کنگوار و قصر اللصوص نام برده اند. شهرت کنگاور از آغاز تا امروز شاید به خاطر بنای سنگی به نام معبد آناهیتا که در مرکز شهر قرار دارد بوده است. از دیگر آثار این شهرستان میتوان به امام زاده ابراهیم، امام زاده سید جمال الدین، سراب کبوترلانه، سراب ماران، سراب خش، معدن جل مران، تپه ی گویدین و پل کوچه را نام برد.
معبد آناهیتا:
در کنگاور بر بلندی یک صفحه ی سنگی بقایای بنای عظیمی هنوز خودنمایی میکند. نام این بنا پیش از اسلام از «آناهیتا» ایزد و فرشته نگهبان آب فراوانی و برکت برگرفته شده است قدمت بنا را برخی به دوران اشکانیان می رسانند. طبق کاوش های علمی معماری، معبد از هنر هخامنشی مایه گرفته است. بنای اصلی معبد چهار ضلعی است و طول دیوارهای آن 230 متر است. قطر این دیوارها در بیشتر نقاط به 18 متر می رسد. پلکان اصلی بنا دو طرفه و چسبیده به دیوار است. اختلاف پست ترین تا بلند ترین نقطه ی بنا حدود 30 متر است که به صورت پله پله و شبیه به بناهای هخامنشی طراحی شده است. در پای دیوار شرقی بنا یک گورستان صخره ای مربوط به دوران پارتی کشف شده است.
ثلاث باباجنی
این شهرستان از شمال به شهرستان باوه و از جنوب به شهرستان های اسلام آباد غرب و سر پل ذهاب، از شرق به شهرستان جوانرود و از غرب به کشورعراق محدود می شود. این شهرستان دارای دو بخش به نام های مرکزی و از گله، شش دهستان و 252 روستا و مرکز آن شهر تازه آباد است. از مجموع جمعیت آن 75% اهل سنت و 25% درصد نیز اهل حق هستند.
مراکز دیدنی
قلعه سنگی میرآباد، قلعه سنگی ده شیخ، قبرستان تاریخی درنه، سراب مایشان، باغ صیدخان ازگله و زیارتگاه میر عبدالله.
شهرستان صحنه
شهر صحنه مرکز این شهرستان در 54 کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در مسیر اصلی کرمانشاه همدان قرار دارد. ارتفاع این شهر از دریا 1380 متر میباشد این شهرستان از شمال به شهرستان سقز و از جنوب به شهرستان هریس و از شرق به شهرستان کنگاور و از غرب به شهر بیستون محدود می شود. سابقه ی این شهر به دوران پیش از اسلام می رسد به طوری که گودر دخمه هایی از دوره هخامنشی در این شهر وجود دارد. از دیگر جاذبه های این شهرستان می توان به آبشار صحنه، منطقه ی زیبای دربند صحنه،گورستان شیرخان دینور، هفت چشمه، چشمه سراب و غار آوه را نام برد.
دخمه از دوران مادها:
گوردخمه ی بزرگ دربند از آثار تاریخی شهر صحنه است که با نقش مستطیل شکل در دوره ی مادها ساخته شده است. از ویژگی های این دخمه نقش تصویر و نماد آیین اهورامزدان یعنی خورشید بالدار بر سر در گور دخمه است.
شهرستان سنقر کلیایی
شهر سنقر مرکز شهرستان سنقر کلیایی در 85 کیلومتری شمال شهر کرمانشاه واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا 1700 متر میباشد. این شهرستان از شمال به شهرستان قروه، از جنوب به شهرستان صحنه از شرق به اسدآباد و از غرب به شهرستان کامیاران محدود می شود. واژه سنقر به معنی مرغی شکاری از سنقار (نوعی پرنده) گرفته شده است. قدیمی ترین متنی که نام سنقر بدین صورت آمده در تاریخ سلاجقه است. در دوره ی سلاجقه امرای سنقر به نام (آق سنقر) معروف بوده اند. در زمان شاه عباس صفوی فرماندار سنقر عشانیان را از مرز بیرون راند. در دوره ی افشاریه و زندیه سران ایل کلیایی که خود را از اعقاب صفی خان از خان های دوره ی صفوی می دانند حکومت سنقر منسوب شده اند. نام قسمت کردنشین این ناحیه از اسم ایل کلیایی مأخوذ و به کلیایی معروف شده است. چون دو قسمت سنقر و کلیایی این شهرستان را تشکیل داده اند این شهرستان سنقرکلیایی نامیده شد. از جاذبه های این شهرستان می توان به بقعه مالک، امام زاده احمد و سراب گزنمله اشاره کرد.
شهرستان هرسین:
شهر هرسین مرکز شهرستان هرسین در 24 کیلومتری شرق کرمانشاه واقع شده است که ارتفاع آن از سطح دریا 1570 متر میباشد. این شهر از شمال به شهرستان صحنه از جنوب به خرم آباد، از شرق به نهاوند و از غرب به شهرستان کرمانشاه محدود می شود. حمدالله مستوفی از جمله مورخینی است که از شهرستان هرسین دیدن کرده و به توصیف ویژگی های این شهرستان و قلعه ی داخل آن می پردازد. صاحب عالم آرای عباسی از شاه سلطان خدابنده و حاکم هرسین نام می برد که در زمره ی جلودران لشکر ایران در مقابل لشکر عثمانی بوده است. در دوره ی قاجار نیابت این محل با امینالرعایا و فرزندان او بوده است. از جاذبه های این شهر می توان به سراب هرسین، قلعه ی هرسین، صفحه تراشیده شده، حوض سنگی، طاق سنگی، قلعه سرماج، گور دخمه های اسحاق وند، تحت شیرین، گور دخمه شمس آباد، مجموعه ی مذهبی گرهبان، و… اشاره کرد.
شهرستان کرمانشاه:
شهرستان کرمانشاه در مرکز استان کرمانشاه میباشد که در فاصله ی 526 کیلومتری جنوب غربی تهران و در مسیر راه اصلی تهران- خسروی واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا 1410 متر است. این شهرستان از شمال به استان کردستان، از شرق به شهرستان صحنه، از غرب به شهرستان اسلام آباد و از جنوب به شهرستان هرسین محدود می شود. از آثار تاریخی و طبیعی شهرستان کرمانشاه می توان به مجموعه ی تاریخی طاق بستان، پل کهنه ی کرمانشاه، تکیه ی معاون الملک، تکیه ی بیگلربیگی، مسجد جامع، مسجد عمادالدوله، گور دخمه سان رستم، کاروانسرا، پل ماهیدشت، سراب نیلوفر، سراب یاوری، تالاب هشیلان و… اشاره کرد.