دانلود مقاله باغ فین

به نظر میرسد در دوران بارانی بین آخرین دورههای یخچالی دوران چهارم Plistocem در نجد ایران دریاچه پهناوری گسترده بوده است.

این دریا با شروع عهد خشکسالی به تدریج خشک شده و اکنون در محل آن کویر بزرگ مرکزی برجاست.

در اواخر هزاره ششم در سرزمین حاصلخیز رسوبی در جوار کوهستان و حاشیه کویر مرکزی اولین استقرارها در ناحیه سیلک شناسایی شده است.

یکی از مهمترین عوامل این امر که موجب استقرار طولانی در این ناحیه گردیده را میتوان وجود چشمه فین در 2 کیلومتری این ناحیه ذکر کرد.

در واقع مهمترین عامل شکلگیری تمدنها از قدیمیترین دورانها در این ناحیه، وجود آب سرشار و دائمی در سرچشمه فین است، که باعث جذب انسان به این منطقه شده و در شکلگیری و پیشرفت تمدن در این ناحیه نقش اساسی ایفا نموده است.

از دوران هخامنشی این ناحیه مطلب خاصی نمیدانیم، تنها در روستای مرق مجموعهای از سکههای داریوش سوم به همراه تعدادی سکههای سلوکی یافت شده است.

وجود آتشکده نیاسر بجای مانده از زمان ساسانیان در حومه کاشان نشان از آبادانی و معمور بودن ناحیه در آن دوران دارد، به حدی که طبق گزارشهای اعثمکوفی در جنگ نهاوند، دلاوری از ناحیه کاشان (آذرگرد) با بیش از بیست هزار سوار در این نبرد شرکت داشته که رویاروی لشکر اعراب ایستاده اند.

و دست آخر اینکه حمدا.

.

مستوفی در نزهته القلوب بنای شهر کاشان را در دوره اسلامیبه زبیده خاتون همسر هارون الرشید نسبت داده است.

ناحیه فین «فین قصبهای است در بخش مرکزی شهرستان کاشان که دارای دو قسمت جداگانه فین بزرگ و فین کوچک است، و بعضی آن را فینین نامند.

فین در شش هزار گزی باختر کاشان قرار گرفته است و به واسطه کثرت اشجار و آب و هوای خوب یکی از تفرجگاههای اطراف کاشان است، آب آن از چشمه معروف سلیمانیه و سفیدآب تأمین میشود و .

(لغتنامه دهخدا).

طبق نوشته دونالد ویلبر در کتاب باغهای ایرانی و کوشکهای آن: «وقتی مسافر به شهر تاریخی کاشان نزدیک میگردد میتواند در سمت راست جاده، باغ فین را با سروهای زیبایش مشاهده کند، با بازدید از این نقطه میتوان گفت که مهمترین نقطه این شهر را دیده است.» قدیمیترین منبعی که در مورد تاریخ فین و آبهای آن اشاراتی دارد، کتاب تاریخ قم (تألیف سال 378 هجری قمری) است که البته مانند بسیاری از مناطق دیگر پایهگذاری آن را با شخصیتهای اساطیری آمیخته چنین مینویسد: «فین آن را بشتاسب بنا کرد و در آن وقت که با ارجاسف ملک ترک کارزار کرد و کاریزهای آن دیه را با اشارت ملک جم بیرون آورده و بسیار آبند» فین کوچک که باغ فین نیز در آن واقع است، دارای 17 محله میباشد، این محلات عبارتند از: محله سرپایین، محله پشت باغ، محله مصلی، محله ملتی، محله رودخانه، محله باغکهنه، محله سازمان آب، محله ملاقطب، محله انار، محله توتستان، محله زیارت، محله شاهزاده ابراهیم، محله گذر، محله پنجروزه، محله حیدری، محله تنبیلی، زبان مردم فین فارسی است، ولی زبان محلی که ریشههای فرس قدیم دارد در این قسمت رایج است.

مذهب مردم فین شیعه اثنی عشری است.

مفضلبنسعد مافروخی در کتاب محاسن اصفهان چنین آورده است که: «و به دیه ابروز کاشان کاریزی هست اسفذاب نام مشرب اهل آن دیه و صحراها و دیههایی چند که در آن حوالی واقع است و به دیه پین غایض میشود» از این نوشته چنین استناد میشود که نام قدیمیفین «پین» بوده است و بعدها بر اثر استعمال لغت به فین تبدیل شده است و نیز اینکه یکی از منابع تأمین آب فین سفیدآب است.

در ادامه کتاب از حضور عمروبنلیث صفاری در کنار این رودخانه، و شگفتی او از این آب و جستجوی او برای یافتن سرچشمه آن که بینتیجه مانده است، صحبت به میان آمده است.

· چشمه سلیمانیه در جنوب باغ فین چشمه آبی موسوم به چشمه سلیمانیه، با قریب به دوازده سنگ آب وجود دارد.

آب آن فوق العاده صاف است ولی به واسطه داشتن بعضی املاح برای آشامیدن مناسب نیست.

آب چشمه فین به واسطه کیفیتهای خاص خود مانند صافی و پاکی و روشنایی کمنظیر و همچنین کیفیت ثابت و تغییر ناپذیرش همواره مشهور و ضربالمثل بوده است و طبق نوشته فلاندن «مردم برای این آب عقاید موهوم دارند و میگویند خاصیت طبی دارد» این چشمه از بن صخرههایی به نام کوه دندانه و شکاف تخته سنگهای معدن گچ و آهک واقع در شش کیلومتری غرب کاشان از زمین میجوشد.

در وجه تسمیه این چشمه دو روایت نقل میشود: الف: کاشان یکی از مراکز یهودی نشین ایران بوده که طبق آمارگیری که در دوران شاه عباس دوم انجام شده است بیش از 1000 خانوار یهودی در این شهر سکونت داشتهاند و در آن دوران با حضور چند تن از علمای یهود در این شهر لقب اورشلیم دوم به آن اطلاق شده است.

یهودیان ساکن در این شهر برای این آب قداست خاصی قائل بودهاند زیرا معتقد بودند که این چشمه از معجزات سلیمان نبی است، از همین روی آن را به نام چشمه سلیمانیه نامیده اند.

ب: برخی نیز اعتقاد دارند در دوران شاه سلیمان صفوی در اطراف این چشمه صفه یا بنایی ساخته شده است، به این سبب آن را به نام سلیمان صفوی چشمه سلیمانیه خوانند.

یک نظر حیدرصفدر به سلیمان شاه کرد آب سرچشمه فین را ز عصا پیدا کرد که البته هر دو، روایتهایی شفاهی هستند که برای آن سند مکتوبی موجود نیست اما در فرهنگ عامه مورد قبول واقع گردیده اند.

سابقه تاریخ باغ فین 1- باغ کهنه وجود باغ فین به دوران آلبویه منسوب است که از این دوران شواهدی در دست نیست و اثبات این مطلب نیاز به تحقیقات و کاوشهای باستانشناسی دارد.

بعد از این دوران نیز وجود باغ فین را به دوران ایلخانی منسوب کردهاند، یاقوتحموی (قرن هشتم) نیز از گشت و گزار مردم کاشان در اطراف باغات فین یاد کرده است.

در دوران آغازین حکومت شاهاسماعیل صفوی (909 هجری قمری) مردم کاشان که از رسمیشدن مذهب شیعه به شوق آمده بودند، مشتاقانه در انتظار دیدار شاه محبوب خود به آذینبندی کوچه و خیابان شهر پرداختند.

شاهاسماعیل به کاشان آمد، در باغ فین جلوس کرد، و در سرچشمه فین بار عام داد.

همه اقشار مردم در این جشن و سرور شرکت کردند و پس از مراسم تشریفات به طعام دعوت شدند.

شاه از آن همه احساسات و پذیراییهای بسیار شادمان شد و در پایان دستور برپایی جشن خلعت داد.

(شاهاسماعیل دو بار باغ فین آمد و در آنجا جشن و سرور برپا کرده است.) کاشان در دوران صفوی اهمیت فراوانی مییابد که دلایل زیر را میتواند برای آن برشمرد.

1- توجه پادشاهان صفوی به مذهب شیعه و شهرهایی که مرکز شیعیان و علمای شیعه بودند، موجب اهمیت یافتن کاشان گردید.

2- اهمیتی که پادشاهان صفوی برای صنایع دستی و هنر قائل بودند؛ با وجود هنرمندان و صنعتگران مختلف (کاشیکاری، قالی بافی، ابریشمبافی.

.) در این شهر، بر اهمیت آن افزوده گردید.

3- اهمیت یافتن اصفهان و پایتخت شدن آن موجب گردید که شهرهای پیرامون آن از جمله کاشان که بر سر راههای ری و خراسان قرار داشت آباد گردیده و صنایع و بازرگانی آن رونق گیرد.

4- قرار گرفتن کاشان بر سر راه تجاری بندرعباس.

این عوامل باعث شد که کاشان در دوران صفوی از نظر مذهب، وسعت، ثروت و زیبایی دومین شهر ایران به شمار رفته و بازارهای آن پر از اجناس و کالاهای مختلف و مساجد و اماکن مذهبی، پر رونق و مرکز علمی و فرهنگیاش فعال گردد.

به نقل از سفرنامه فیگوئروآ: «شهر کاشان همواره مورد توجه پادشاهان ایران بوده است، نخست از این جهت که اهالی آن بسیار صدیق و خوشمشربند، و دو دیگر بخاطر آنکه مرکز تولید پارچههای ابریشمی و به خصوص قالیهای بسیار ظریف و مرغوبی است که در سراسر جهان نظیر ندارد و از این طریق ثروت سرشاری را جلب میکند.» 2- باغ فین 1- در اواخر دوران شاهطهماسب زلزله مهیبی در شهر کاشان روی داد.

کانون آن در منطقه فین بوده و در آنجا آسیب فراوانی به بناها وارد کرده است.

پس از شاهطهماسب تا به حکومت رسیدن شاهعباس اول دو تن از خاندان صفوی به حکومت رسیدند.

(شاهَاسماعیل دوم، و محمد خدابنده پدر شاهعباس) در تمامیاین دوران حکومت مرکزی ضعیف بوده و چندین سال حکومت کاشان در دست ترکمنان افتاده است که در آن دوران خرابیهای بسیاری به بار آوردهاند.

1- در اواخر دوران شاهطهماسب زلزله مهیبی در شهر کاشان روی داد.

2- در عهد شاهعباس پس از رفع فتنه ترکمنها، شاه صفوی اوامری جهت عمران و آبادانی کاشان و تدارک وسایل توسعه و ترقی صنایع محلی و بهبود اوضاع عمومیآنجا صادر کرد و آقا خضرنهاوندی حاکم کاشان مأمور اجرای آن شد.

حسن نراقی در کتاب آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز آورده است: «شاه عباس چون بنای سالخورده و ویران گشته فین را خور همسری با چشمه سلیمانیه و همت والای خود نمیدید، از این رو طرح کاخ جدیدی بدینگونه پی افکنده شد.

مظهر آب روان چشمه را قریب500 متر بالاتر از باغ قدیم یعنی در مکان چشمه کنونی قرار داد و باغشاه جدید را در محدوده زمینهای نوگیر به ابعاد 157 متر طول شرقی و غربی در 142 متر عرض شمالی و جنوبی حصار بندی کرد و در چهارگوشه آن برجهای گرد و مرتفعی بنا کرد و.

.» شاهعباس برای رفع خطر سیل در حدود یک کیلومتری جنوب باغ سدی مستحکم با سنگ و ساروج ساخت که هنوز هم پا برجاست.

خضرنهاوندی سالها در کاشان حکومت کرد و در طی این دوران بر قدرت خود افزود، تا جایی که قدرتش به حدی رسید که شاه عباس از نفوذ او احساس خطر کرد.

در سال 1016 هجری قمری به هنگام حضور شاه عباس (احتمالاً در باغ فین) کلهپزی با کارد به او حمله کرد و وی را از پای در آورد از آنجایی که برادر وی ملاعبدالباقی نهاوندی صاحب کتاب «مآثر رحیمی» پس از قتل برادر به هندوستان فرار کرده و بر طبق نوشتههای او، این نتیجه دور از ذهن نیست که این قتل، قتلی سیاسی بوده و به فرمان شاه اجرا شده است.

در اینباره حتی اسکندربیگ منشی نیز سکوت کرده است و مطلبی در کتاب عالم آرای عباسی ننوشته است.

شاه صفی پس از مرگ شاه عباس به حکومت رسید.

او نیز مانند پدر خود برای عمران و آبادی این باغ کوشید و طبقه فوقانی بنای شترگلوی صفوی با چوب و آهن در زمان او ساخته شد (سال 1050 هجری قمری) تا وی بتواند مناظر اطراف را از بلندترین نقطه مشاهده کند.

شاهصفی نیز چندین بار به کاشان و باغ فین آمده است و در آخرین سفر خود در عمارت دولتخانه که از ابنیه دوران شاهعباس است بر اثر افراط در خوردن شراب از پای درآمد و فرزندش عباس دوم در سن 10 سالگی در آنجا تاجگذاری کرد.

لکهارت مینویسد: «شاه سلیمان و شاه سلطانحسین نیز حین عبور از کاشان مدتی در عمارتهای دولتخانه و باغ فین با تشریفات توقف و کامرانی مینمودهاند.» پس از شاه سلطان حسین و حمله افغانها کاشان مورد بی مهری واقع شد و بسیاری از عمارتهای آن رو به ویرانی گذاشتند.

در سال 1175 هجری قمری هنگامیکه شهریار زند در آذربایجان بود زکیخان در اصفهان علم طغیان و سرکشی بر افراشته کاظمخان بختیاری را با گروهی به حکومت کاشان فرستاد، عبدالرزاق که از طرف کریمخان وکیلالرعایای آن شهر بود از مشاهده بیدادگریها به خشم آمده و نیمه شبی بر آنها تاخت و کاظمخان را دستگیر نمود.

زکیخان پس از این حادثه گروه دیگری را به سرکردگی علیمحمدخان به کاشان فرستاد.

آنها در عمارت دولتخانه پناه گرفتند، منتهی عبدالرزاقخان آنجا را تصرف کرد و علیمحمدخان به باغ که برج و باروهای مستحکمیداشت پناه برد.

کریمخان که عازم بازگشت به اصفهان بود دستهای را روانه کاشان نمود آنها نیز بی درنگ به باغشاه حمله بردند و از آنها شکست خوردند.

علی محمدخان که از رسیدن کریمخان بیمناک شده بود سرهای کشتهها را جدا کرد و به اصفهان گریخت.

در دوران حکومت عبدالرزاقخان زلزله شدیدی در کاشان به وقع پیوست که خانههای آن شهر را ویران کرد.

پس از این جریان، وی با فرمان کریمخان شروع به تعمیرات در کاشان و باغ فین نمود و عمارت جدیدی نیز به ابنیه این باغ افزود که به خلوت کریمخانی موسوم است.

در عهد کریمخان شه ملک قباد با سعی سلیم حاکم پاک نهاد تعمیر چو یافت باغ فین آذر گفت آباد شده عمارت فین آباد ابیات بلا قطعه شعری است که آذر بیگدلی سروده است و بیت آخر آن به حروف ابجد سال 1176 هجری قمری را نشان میدهد.

پس از کریمخان نسیم امیدی که به سوی باغ وزیده بود برای مدتی از حرکت باز ایستاد.

اما با به قدرت رسیدن فتحعلیشاه و نظر توجهی که این پادشاه به آنجا کرد، باغ دوباره اهمیت خود را باز یافت.

فتحعلیشاه بر اثر دلبستگیهایی که به صفای باغ و زیباییهای چشمه فین داشت به حاجی حسینخان صدراعظم اصفهانی سرپرست حوزه حکمرانی کاشان دستور داد تا همزمان با ساختن مدرسه سلطانی خرابیهای باغ را مرمت نموده آنجا را زیب و آرایشی شاهانه بدهند.

در مدتی که این مکان در حال تعمیرات و نوسازی بود خود شخصاً برای سرکشی و تفرج در باغ حاضر میشد تا در سال 1226 هجری قمری کار ساخت آن به پایان رسید.

افزودههای دوران فتحعلیشاه به باغ فین عبارتند از: 1- نقاشیهایی که در شترگلوی صفوی به بنا افزوده شده است، که عبارت بودند از تصویر دربار رسمی فتحعلیشاه تمثال شهنشاه فلک و جاه است این یا پیکر مهر و طلعت ماه است این هرکس که به او نظر کند میگوید سلطان جهان فتحعلیشاه است این 2- تصویر دیگری در همین بنا در حال شکار 3- ساخت حمام بزرگ و یا حمام سلطنتی 4- ساخت شتر گلوی قاجار (فتحعلیشاهی) در سمت جنوب غربی باغ.

5- ایجاد خلوت نظام الدوله (حرمسرا) توسط دامادش علی محمد خان نظام الدوله.

فتحعلیشاه در سالهای 1224،1225،1226 و 1234 هجری قمری در باغ فین اقامت کرد.

آخرین دیدارش از باغ در سال 1249 هجری قمری هنگام عزیمت به سوی اصفهان انجام گرفت.

در سال 1256 هجری قمری محمدشاه در راه مسافرت به اصفهان مدت دو هفته در باغ فین اقامت کرد و دستورهای مؤکدی برای مرمت و نگهداری آن صادر نمود.

در سال 1258 نیز وی مدتی در باغشاه اقامت داشته است.

در دوران مقارن سلطنت وی عمارت شاهنشین و حوض جوش مقابلش ساخته شده است.

در ماه ذیقعده 1267 هجری قمری هنگام بازگشت ناصرالدینشاه از اصفهان به پایتخت وی به اتفاق میرزا تقیخانامیرکبیر یک هفته در این باغ به سر برد.

امیرکبیر در آنجا به شاه اصرار کرد که میرزا علیخان پیشخدمت خاصه شاه را که محرم اسرار او بود از درگاه سلطنتی اخراج و به گروس تبعید کند و ناصرالدین شاه با تمام ناگواری به این خواسته امیر تن داد و این گواه بر قدرت امیر در آن زمان بود.

اما این قدرت دیری نپایید، چند ماهی از این واقعه نگذشته بود که در سال 1268 هجری قمری امیرکبیر به کاشان تبعید شد، و پس از چهل روز در 18 ربیع الاول 1268 هجری قمری بر اثر سعایت بدخواهان در حمام کوچک باغ (حمام صفوی) به قتل رسید و باغ فین را در ماتم و اندوهی ابدی فرو برد.

..

در دوران محمدعلیشاه (دوران مشروطه خواهی) نایبحسینکاشی و پسرانش در حدود 14 سال در اطراف کاشان و حتی در نواحی یزد بنای یاغیگری گذاشتند و در این دوران آسیب فراوانی به باغ و اشیاء و درختان آن وارد کردند.

پس از این مدت سرانجام دولت مرکزی توانست که این شورش را کنترل کند و نایبحسین و پسرش ماشاءا .

خان دستگیر شدند؛ دیوان حربی در مورخه 5 سنبله 1298 خورشیدی مطابق با 1337 هجری قمری در باغ تشکیل شد و حکم اعدام یاغیان را صادر کرد پس از آن به مرور باغ مورد توجه قرار گرفت و برخی از خرابیها مرمت گردید، تا اینکه سرانجام در تاریخ 15 آذر 1314 خورشیدی به شماره 238 در فهرست آثار ملی ثبت گردید.

باغ فین بنای اولیه باغ فین به قبل از اسلام و با تمدن سیلک پیوند خورده است که تمدن سیلک نیز پیوندی ناگسستنی با چشمه جوشقانی دارد که در بالای باغ جاری است، و به چشمه سلیمانیه معروف است و از دیرباز همچنان در آبادی منطقه فین موثر بوده است.

از زمانهائی بس دور در پائین این چشمه باغی وجود داشته است که کمی پائینتر از باغ فعلی بوده و بر اثر زلزله ای که در سال 982 ه.ق روی داد باغ به کلی ویران شد که به دستور شاه عباس صفوی بعد از سال 1000 ه.ق باغی در مکان فعلی که در حقیقت قسمتی از باغ قدیمی بود ساخته شد.از سال 1135 قمری بعد از حمله افاغنه آبادانی باغ به رکود گرائید ولی با دستور کریم خان زند به خصوص با ساختن عمارت که به نام «خلوت کریم خانی» در ضلع جنوبی باغ واقع است باغ فین روی به آبادانی گذاشت ولی با زلزله معروف سال 1192 قمری باغ فین نیز آسیب کلی دید،که پس از آن یعنی از سال 1200 قمری و با روی کار آمدن سلسله قاجار به خصوص با دستور فتحعلی شاه به مرمت و عمارت، باغ جانی دوباره گرفت که ساختمان شتر گلوی فتحعلی شاهی در ضلع جنوب غربی باغ و حمام سلطنتی بزرگ که در مجاورت حمام اولیه ساخته شد از آثار آن می باشد.

ولی با تبعید صدر اعظم مقتدر ایران یعنی امیرکبیر و سپس شهادت آن رادمرد در این باغ، این آبادانی روی به ویرانی نهاد.

با آغاز مشروطیت به جهت وضع دفاعی بنای باغ، این مکان پناهگاه اشرار و یاغیان گشت و در مدت 14 سال یاغیان مصالح و اشیاء گرانبهای آن را به یغما برده و به تخریب باغ پرداختند.

پس از ختم غائله اشرار، به مرمت باغ پرداخته شد.

از وقایع مهم تاریخ در این باغ می توان به جشن تاج گذاری رسمی شاه اسماعیل صفوی و نیز قتل میرزا تقی خان امیر کبیر در این باغ اشاره کرد.

سردرب، دیوار و برج ها مجموعه باغ فین حدود 25000 متر مربع مساحت دارد که در بدو ورود به این مجموعه ، با ساختمان رفیع سردرب ورودی باغ برخورد می کنیم.

این قسمت از باغ در دوره صفویه بنا گذاشته شده است این بنا دارای دو طبقه که طبقه تحتانی شامل هشتی و دالان ورودی به باغ با اتاقهای جانبی و طبقه فوقانی شامل سالن وسیع و زیبائی است که دارای چشم انداز خوبی بر اطراف و از جمله بر باغ دارد و دارای درهای مشبک و زیبائی است.

در اطراف باغ از جمله در طرفین سردر، دیواری به ارتفاع پنج و شش متر و هفت برج دیده می شود.

شترگلوی عباسی پس از ورود به باغ و گذشتن از خیابان مصفائی که در وسط آن نهر آب زیبائی که همیشه آب از فواره های فیروزه ای آن در فوران است و درختان سرو بسیار زیبائی در دو طرف آن سر بفلک کشیده است؛ اولین ساختمانی که جلب توجه می کند شتر گلوی عباسی است که به دستور شاه عباس بزرگ ساخته شده است.

در جلوی این بنا حوض وسیعی دیده می شود و در پشت این بنا نیز حوضچه ای قرار دارد که از کف آن آب فوران می کند، این بنا در دو طبقه و به گونه ای ساخته شده که از هر طرف باغ می توان به آن وارد شد، در میان این ساختمان نیز حوضچه ای است که آب چشمه با طرح جالبی (موسوم به شتر گلو) در آن فوران می کند.

بر روی دیوارها و سقف این بنا آثار نقاشی دوره صفوی با تصاویری از شکارگاه و شاهزادگان می باشد، این ساختمان قبلا به صورت سه طبقه و طبقه بالای آن به صورت کلاه فرنگی بوده است.

شتر گلوی فتحعلی شاهی این بنا که در جنوب باغ واقع است به دستور فتحعلی شاه ساخته شده و شامل شترگلو و صفه مجاور و دارای دو حیات خلوت در قسمت شرق و غرب آن است که کف صفه کلا از سنگ مرمر مفروش بوده و سقف آن به طرز جالبی نقاشی شده است که هنوز قسمتهائی از آن دیده می شود.

کتیبه نستعلیق زیبای دور تا دور صفه مجاور حوض به خط محمد تقی حسینی کاشانی از خوشنویسان معروف اوایل دوره قاجار است.

اندرونی کریم خانی و اتاق شاه نشین این بناها مجموعه مسکونی است که در جنوب باغ و در مغرب شترگلوی فتحعلی شاهی قرار دارد و در سال 1176 قمری به دستور کریم خان زند و به همت آقا سلیم آرانی حاکم وقت کاشان، ساخته شده و شامل چندین اتاق تو در تو و حیاط و باغچه ای کوچک است که گفته می شود امیرکبیر به مدت 40 روز در این ساختمان زندگی کرده است.

در مقابل اتاق شاه نشین حوضچه زیبائی ساخته شده است که دارای منافذ متعدد و منظمی است که آب چشمه سلیمانیه فین به طرز جالبی در آن فوران می کند.

حمام ها(حمام کوچک و بزرگ) در قسمت جنوبی باغ، دو حمام وجود دارد که به حمام کوچک و بزرگ معروف است، حمام کوچک از آثار دوره صفویه و همراه با بنای اولیه باغ فین بنا گذاشته شده است و حمام بزرگ در دوران قاجاریه به وسیله فتحعلی شاه ساخته شده است.

حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام کوچک اختصاص به استفاده خدام داشته است.

در هر یک از حمام ها قسمتهائی شامل: ورودی، گرمخانه، آبنما، خزینه، محل نظافت، سربینه (رختکن) به چشم می خورد.

کانالهائی جهت تعویض آب خزینه ها و حوضچه ها درکف حمام ها وجود دارد.

دیوار حمامها با عایق رطوبتی مخصوصی- ماسه آهک یا ساروج – پوشانیده شده است.

امیرکبیر در گرمخانه حمام کوچک و درکنار حوض مرمرینی که در میان گرمخانه وجود دارد به قتل رسید.

چشمه سلیمانیه این چشمه که منسوب به حضرت سلیمان پیغمبر (ص) میباشد، در پشت باغ فین و در قسمت غربی آن واقع است و آبادانی باغ فین مدیون آب این چشمه است.

نباید هنر منحصر به فرد جریان سازی آب چشمه را در باغ فین فراموش کنیم، به طوری که به این منظور از اختلاف سطح و شیب زمین باغ جهت فوران آب در شتر گلوها و فواره ها با ظرافت خاصی استفاده شده است و همچنین با پله پله کردن، سرعت بخشیدن و پرسروصدا کردن جریان آب هنرنمائی خوبی در این زمینه صورت گرفته است.

بر روی مظهر چشمه، ساختمانی بنا گردیده که ساختمان قسمت شرقی آن در زمان شاه سلیمان صفوی و بخش غربی در سال 1329 شمسی توسط بازرگانان کاشانی با الهام از معماری دوره ساسانی ساخته شده است.

موزه باغ تاریخی فین موسوم به موزه ملی کاشان در ضلع غربی باغ تاریخی فین واقع است.

باغ تاریخی فین با بیست و یکهزار و سیصد متر مربع وسعت، از برجسته ترین باغ های تاریخی ایران و نمونه بارز باغ ایرانی به شمار می رود.

این باغ، بخشهایی همچون کوشک صفویه، حمام های تاریخی کوچک و بزرگ صفویه و قاجاریه ( قتلگاه امیرکبیر)، خلوت کریمخانی، شترگلوی فتحعلی شاهی، اتاق شاه نشین، عمارت سر در ورودی و برج و باروی پیرامون باغ را در خود جای داده است که در این میان، عمارت سر در ورودی شامل دو طبقه و مربوط به دوران صفوی می باشد.

چشمه تاریخی سلیمانیه فین که قدمتی همچون تمدن هشت هزار ساله سیلک دارد، آب مورد نیاز ابنماها و باغچه ای این باغ را تامین می کند.

این باغ که بنای اولیه آن به دوران پیش از اسلام برمی گردد در زلزله سال 982 هجری قمری به کلی ویران شد و باغ فعلی 120 سال بعد به دست شاه عباس صفوی بنا شد.

بنای فعلی موزه باغ فین نیز مربوط به عمارت موسوم به خلوت نظام الدوله، داماد ناصرالدین شاه است که در پی تخریب کامل عمارت قبلی، در سال 1336 خورشیدی بنا شده و به موزه اختصاص یافته است.

هم اکنون باغ تاریخی فین پذیرای گردشگران داخلی و خارجی و مسافرانی است که در میانه راه پایتخت به جنوب کشور، ساعاتی را به گردش و استراحت و لذت بردن از فضای دل انگیز آن می پردازند کاشان - باغ فین کاشان در حاشیه کویر با برخورداری از آب و هوای بهاری، طراوت و زیباییهای طبیعی و تاریخی در واقع بهشت گردشگران و مسافران نوروزی است.

به گزارش ایرنا، بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی که به کاشان سفر می کنند، از بین صدها اثر تاریخی و جاذبه‌های طبیعی این شهرستان از باغ فین به عنوان اثری منحصر به فرد و جذاب و از جمله باغهای زیبای ایران نام می برند.

بنای اولیه باغ فین به قبل از اسلام و با تمدن سیلک پیوند خورده است که تمدن سیلک نیز پیوندی ناگسستنی با چشمه جوشقانی دارد که در بالای باغ جاری است، این چشمه که به چشمه سلیمانیه معروف است، از دیرباز همچنان در آبادی منطقه فین موثر بوده است.

در زمانهای بسیار دور در پایین این چشمه پایین تر از باغ فعلی ، باغی وجود داشته است که بر اثر زلزله سال ‪ ۹۸۲‬هجری قمری به کلی ویران شد و بعدها به دستور شاه عباس صفوی در ‪ ۱۰۰۰‬هجری قمری باغ کنونی در حقیقت در قسمتی از باغ قدیمی ساخته شد.

از سال ‪ ۱۱۳۵‬قمری بعد از حمله افاغنه به کاشان، آبادانی این باغ دچار رکود شد، ولی با دستور کریم خان زند به خصوص با ساختن عمارتی که اکنون به نام خلوت کریم خانی در ضلع جنوبی این باغ واقع شده است، این باغ روی به آبادانی گذاشت.

وقوع زلزله معروف سال ‪ ۱۱۹۲‬هجری قمری بار دیگر به این باغ آسیب کلی وارد کرد، تا اینکه در سال ‪ ۱۲۰۰‬قمری با روی کار آمدن سلسله قاجار بویژه با دستور فتحعلی شاه کار مرمت باغ و عمارت آن با ساخت شترگلویی که هم اکنون به شتر گلوی فتحعلی شاهی شهرت دارد در ضلع جنوب غربی این باغ و حمام سلطنتی بزرگ که در مجاورت حمام اولیه ساخته شد، این اثر رونق دوباره گرفت ولی با تبعید صدر اعظم مقتدر ایران یعنی امیرکبیر و سپس شهادت آن رادمرد در این باغ، این آبادانی روی به ویرانی نهاد.

با آغاز مشروطیت به جهت وضع دفاعی بنای باغ، این مکان پناهگاه اشرار و یاغیان گشت و در مدت ‪ ۱۴‬سال یاغیان مصالح و اشیاء گرانبهای آن را به یغما برده و به تخریب باغ پرداختند.

از وقایع مهم تاریخ در این باغ می‌توان به جشن تاج‌گذاری رسمی شاه اسماعیل صفوی و نیز قتل میرزا تقی خان امیر کبیر در این باغ اشاره کرد.

مجموعه باغ فین حدود ‪ ۲۵‬هزار متر مربع مساحت دارد که در بدو ورود به این مجموعه ، با ساختمان رفیع سردرب ورودی باغ برخورد می‌کنیم.

این قسمت از باغ در دوره صفویه بنا گذاشته شده است و دارای دو طبقه که طبقه تحتانی شامل هشتی و دالان ورودی به باغ با اتاقهای جانبی، درهای مشبک و طبقه فوقانی شامل سالن وسیع با چشم اندازی زیبا به باغ دارد .

در اطراف باغ از جمله در طرفین سردر، دیواری به ارتفاع پنج و شش متر و هفت برج دیده می‌شود.

پس از ورود به باغ و گذشتن از خیابان مصفایی که در وسط آن نهر آب زیبایی که همیشه آب از فواره‌های فیروزه‌ای آن در فوران است و درختان سرو بسیار زیبایی دو طرف آن سر بفلک کشیده است، اولین ساختمانی که جلب توجه می‌کند شتر گلوی عباسی است که به دستور شاه عباس ساخته شده است.

در جلوی این بنا حوض وسیعی دیده می‌شود و در پشت این بنا نیز حوضچه ای قرار دارد که از کف آن آب فوران می‌کند، این بنا در دو طبقه و به گونه‌ای ساخته شده که از هر طرف باغ می‌توان به آن وارد شد، در میان این ساختمان نیز حوضچه‌ای است که آب چشمه با طرح جالبی (موسوم به شتر گلو) در آن فوران می‌کند.

بر روی دیوارها و سقف این بنا آثار نقاشی دوره صفوی با تصاویری از شکارگاه و شاهزادگان می‌باشد، این ساختمان قبلا به صورت سه طبقه و طبقه بالای آن به صورت کلاه فرنگی بوده است.

بنا ی دیگر این باغ شتر گلوی فتحعلی شاهی در جنوب این باغ است ، که به دستور فتحعلی شاه ساخته شده و شامل شترگلو و صفه مجاور و دارای دو حیات خلوت در قسمت شرق و غرب آن است که کف صفه کلا از سنگ مرمر مفروش بوده و سقف آن به طرز جالبی نقاشی شده است که هنوز قسمتهایی از آن دیده می‌شود.

اندرونی کریم خانی و اتاق شاه‌نشین این بناها مجموعه مسکونی است که در جنوب باغ و در مغرب شترگلوی فتحعلی شاهی قرار دارد ، در سال ‪ ۱۱۷۶‬قمری به دستور کریم خان زند و به همت آقا سلیم آرانی حاکم وقت کاشان، ساخته شده و شامل چندین اتاق تو در تو و حیاط و باغچه‌ای کوچک است که گفته می‌شود امیرکبیر به مدت ‪ ۴۰‬روز در این ساختمان زندگی کرده است.

در مقابل اتاق شاه‌نشین حوضچه زیبائی ساخته شده است که دارای منافذ متعدد و منظمی است که آب چشمه سلیمانیه فین به طرز جالبی در آن فوران می‌کند.

یکی از نقاط دیدنی باغ فین کاشان که هر بازدیدکننده ای را به یاد بزرگمرد تاریخ ایران و توطئه استعمارگران خارجی در دوره قاجار می‌اندازد ، حمام باغ فین است.

این بنا که به حمام کوچک و حمام بزرگ شهرت یافته در قسمت جنوبی این باغ قرار دارد که حمام کوچک آن متعلق به دوره صفویه و همراه با بنای اولیه باغ فین ساخته شده و حمام بزرگ آن در دوران قاجاریه به وسیله فتحعلی شاه احداث شده است.

از حمام بزرگ امرا و از حمام کوچک خدمه و خدمتگزاران شاهان و امرا استفاده می‌کرده اند.

در هر یک از حمام‌ها قسمتهایی شامل: ورودی، گرمخانه، آبنما، خزینه، محل نظافت، سربینه (رختکن) به چشم می‌خورد.

کانالهایی جهت تعویض آب خزینه ها و حوضچه‌ها درکف حمام‌ها وجود دارد.

دیوار حمامها با عایق رطوبتی مخصوصی- ماسه آهک یا ساروج - پوشانیده شده است.

صدر اعظم ایران امیرکبیر در گرمخانه حمام کوچک و درکنار حوض مرمرینی که در میان گرمخانه وجود دارد به قتل رسید.

چشمه سلیمانیه باغ فین یکی دیگر از جاذبه‌های این باغ تاریخی است که در واقع آب جاری و زلال آن به این باغ طراوت و سرسبزی بخشیده است.

این چشمه که منسوب به حضرت سلیمان پیغمبر (ص) است ، در پشت باغ فین و در قسمت غربی آن واقع شده است.

نباید هنر منحصر به فرد جریان‌سازی آب چشمه را در باغ فین فراموش کنیم، به طوری که به این منظور از اختلاف سطح و شیب زمین باغ جهت فوران آب در شتر گلوها و فواره‌ها با ظرافت خاصی استفاده شده است و همچنین با پله پله کردن، سرعت بخشیدن و پرسر و صدا کردن جریان آب هنرنمائی خوبی در این زمینه صورت گرفته است.