دانلود مقاله هزینه یابی و کنترل هزینه های سربار

هزینه یابی مراحل عمل یا هزینه یابی مرحله ای روشهای هزینه یابی اصولاً برد و نوعند هزینه یابی سفارش کالا هزینه یابی مرحله ای در روش هزینه یابی سفارش کار ، هر شماره کار به منزله واحد مستقلی تلقی می شود و هزینه اولیه ( مواد و دستمزد ) و سربار ساخت آن جداگانه محاسبه و در برگ خلاصه هزینه مربوط ثبت می شود بطوری که هویت هر سفارش در سرتاسر دوره تولید مشخص می ماند.

در نتیجه امکان دارد که برای مثال ، هزینه یک سفارش تکمیل شده با هزینه سفارش تکمیل شده دیگری که همانند آن است تفاوت داشته باشد.

روش هزینه یابی مرحله ای ( یا هزینه یابی مراحل عمل ) باهزینه یابی سفارش کار تفاوت دارد و در مواردی به کار می رود که تولید به طور مداوم یا به شکل تولید عمده جریان داشته باشد و محصولات از واحدهای مشابه با مشخصات یکسان تشکیل شده باشند که همگی یا هر نوع از آنها از مراحل عمل مشخص و مشترکی می گذرد و به این جهت نمی توان تمایزی بین واحدهای مختلف انواع محصول به منظور هزینه یابی قائل شد و هویت هر یک را جداگانه در نظر گرفت.

چه هر واحد در حقیقت جزء تفکیک ناپذیری از یک مرحله عمل است.

چون در روش تولید مرحله ای ، محصولات به طور مداوم در یک یا چند مرحله عمل ساخته می شوند هزینه یابی مرحله ای را هزینه یابی پیوسته نیز نامیده اند .

با کار برد این روش ، هزینه یابی یک واحد مشخص از محصول ناممکن است و به این جهت می یابد یک دوره زمانی مبنای احتساب هزینه قرار گیرد و جمع هزینه های هر دوره به جمع محصول تولید شده در همان دوره تقسیم شود تا « هزینه متوسط واحد تولید» آن دوره به دست آید.

اصول هزینه یابی و روشهای حسابداری صنعتی مثلاً اگر هزینه هی تولید در یک دوره عمل به قرار زیر باشد: تولید در آبان ماه 000/100 واحد مواد خام مصرفی در تولید 000/700 ریال دستمزد مستقیم 000/300 ریال سربار ساخت 000/250 ریال هزینه متوسط تولید هر واحد محصول از تقسیم جمع هزینه های تولید در هر دوره به جمع تعداد محصول ساخته در آن دوره به دست می آید که در مثال بالا عبارت است از : (ریال ) 5/12 = 000/100÷ 000/250/1 به این ترتیب به هر یک از 000/100 واحد محصول ساخته شده در این دوره مبلغ 5/12 ریال هزینه متوسط واحد تولید تخصیص داده می شود ، هر چند امکان دارد که مثلاً نرخ مواد مصرفی در یک روز از روز دیگر گرانتر بوده باشد.

به عبارت دیگر در هزینه یابی مراحل عمل ، فرض می شود که مواد خام و کار و سربازی که در هر یک از واحدهای محصولات مشابه به کار رفته است یکسان است و به همین جهت هزینه یابی مراحل عمل را هزینه یابی متوسط واحد تولید نیز نامیده اند.

موارد استفاده از هزینه یابی مرحله ای : هزینه یابی مراحل عمل برای تعیین بهای تمام شده یک محصول در هر یک از مراحل عمل یا عملیات بهره برداری در مواردی به کار می رود که مراحل تولیدی دارای یک یا تعدادی از مشخصات زیر باشند.

الف- در مواردی که محصول یک مرحله عمل ، ماده اولیه مرحله عمل دیگری را تشکیل دهد.

ب- در مواردی که در یک یا چند مرحله عمل محصولات اصلی متنوعی همزمان تولید شود که ممکن است با محصولات فرعی همراه باشند یا نباشند.

ج- درمواردی که طی یک یا چند مرحله عمل یا سلسله عملیات متوالی ، مواد یا محصولات تولید شده از یکدیگر تشخیص داده نشود ، مانند موردی که محصولات تکمیل شده فقط از لحاط شکل ظاهر با هم تفاوت داشته باشند.

به این ترتیب هزینه یابی مراحل عمل را می توان به سه نوع : « مراحل عمل متوالی » و « مراحل عمل متوازی » و « مراحل عمل انتخابی » تقسیم کرد.

در مراحل عمل متوالی ، محصولات به طور پی در پی از مراحل عمل مختلف عبور می کنند و محصول تکمیل شده در مراحل قبلی ، ساده اولیه مراحل بعدی را تشکیل می دهد.

در مراحل عمل متوازی ، دو یا چند محصول از دو یا چند مرحله مجزا عبور می کنند و بالاخره در مراحل انتخابی انواع مختلف محصولات تولید می شوند که از بعضی مراحل مشترک و بعضی مراحل غیر مشترک عبور می کنند، مانند صنعت شیلات که در آن ماهی تازه ، ماهی شور و ماهی دودی تهیه می شود.

مواردی که هزینه یابی سفارش کار یا هزینه یابی خدمات کاربرد داشته باشد.

معمولاً می توان هزینه یابی مراحل صابون سازی ، تولید مواد غذایی و صنایع تقطیر و تصفیه نفت خام و غیره را نام برد .

در بیشتر موارد تعداد فرمهای چاپی که در روش هزینه یابی مرحله ای به کار می رود از روش هزینه یابی سفارش کار کمتر است ، ولی تجزیه دقیقتر عملیات لازم است.

مثلاً احتیاجی به تسهیم دستمزد پرداختی بین شماره کارهای متعدد نیست .

چه هر دسته از کارگران به طور مداوم در یک مرحله مداوم در یک مرحله عمل یا یک دایره به خصوص مشغول کارند.

همچنین مواد مستقیم به مقادیر عمده ، برای مصرف در هر مرحله عمل ، از انبار خارج می شود نه برای مصرف در سفارش کارهای متعدد و متنوع.

مشخصات عمومی: در روش هزینه یابی مرحله ای کارخانه را به تعدادی دایره و مرحله عمل تقسیم می کنند که هر یک فقط به انجام عمل مشخصی اختصاصی دارد .

مثلاً در پالایشگاه نفت خام ، یک دایره اختصاص به تقطیر و تفکیک نفت خام به تعدادی ماده نفتی عمده دارد.

دایره دیگر مواد نفتی نامرغوب را به مواد نفتی مرغوب تبدیل می کند.

یک مرحله ممکن است مشتمل بر یک یا چند عمل مختلف باشد که هر یک از آنها مرحله به خصوصی از دوره کامل تولید را تکمیل می کنند.

هر مرحله عمل معمولاً زیر نظر یک مسئول اداره می شود که ممکن است سرکارگر یا سرپرست باشد.

برای هر مرحله یا دایره حساب جداگانه ای در دفتر هزینه باز می شود که هزینه مواد خام مصرفی و دستمزد پرداختی و سربار ساخت به آن بدهکار ، و حاصل فروش خالص محصولات فرعی و ضایعات به آن بستانکار می شود در حالی که محصول تکمیل شده در هر مرحله ، همراه با هزینه تولید آن به مرحله بعدی منتقل می شود و محصول تکمیل شده هر مرحله به منزله ماده اولیه ( یا ماده انتقالی ) مرحله بعدی تلقی خواهد شد.

این سلسله نقل و انتقالات تا تکیمل کالا در مرحله نهایی تولید ، همچنان ادامه خواهد یافت.

در واقع حساب هزینه هر مرحله به منزله جز یا قسمتی از یک حساب ساخت کالاست.

به طوری که هزینه تولید در مرحله عمل جداگانه نشان داده می شود و به کمک آن می توان بهای واحد محصول آن مرحله عمل را محاسبه کرد.

هر نوع کمبود و ضایعات عادی در یک مرحله عمل به منزله یک هزینه اضافی ساخت تلقی می شود و زیان حاصل از آن در بهای تمام شده کالای سالم منظور می گردد و به افزایش هزینه متوسط واحد تولید آن مرحله می انجامد.

مثلاً اگر هزینه تولید 100 واحد محصول 500/4 ریال باشد ، هزینه واحد تولید آن 45 ریال است ولی چنانچه 10 درصد ضایعات عادی تولید وجود داشته باشد هزینه واحد تولید به 50 ریال می رسد.

ضایعات غیر عادی یا ضایعات فوق العاده به بهای عادی تولید محاسبه می شود و مبلغ آن به یک حساب «زیان ضایعات فوق العاده» منتقل می گردد تا زیان ناشی از بی کفایتی و اتفاقات پیش بینی نشده یا سایر عواملی که به ایجاد ضایعات غیر عادی می انجامد روشن و مشخص شود.

هزینه های استاندارد در هزینه یابی مرحله ای : در صنایعی که کاربرد روش هزینه یابی مرحله ای مناسب است ، استفاده از هزینه های استاندارد دارای مزایای زیادی است.

هزینه های استاندارد مقیاسهایی به دست می دهد که می توان هزینه های واقعی را با آنها مقایسه کرد.

تلفیق هزینه یابی استاندارد با هزینه یابی مراحل عمل مقیاس بسیار مفیدی جهت سنجش کفایت عملیات بهره برداری از کارخانه و سنجش میزان هزینه های تولید به مدیران مؤسسه می دهد.

به این جهت شیوه هزینه یابی استاندارد بیش از پیش مورد استفاده قرار می گیرد.

روش ها و ویژگیهای هزینه یابی مرحله ای : ویژگیهای یک سیستم هزینه یابی مرحله ای به شرح زیر است: 1- به منظور گردآوری ، تلخیص و محاسبه بهای تمام شده یک واحد کلای ساخته شد و هزینه کل تولید از گزارش هزینه تولید استفاده می شود.

2- هزینه های واقع شده در هر دایره ، به حساب کالای در جریان ساخت همان دایره بدهکار می گردد.

3- اطلاعات مربوط به تولید هر دایره گردآوری و سپس توسط همان دایره گزارش می شود.

4- کالای در جریان ساخت در پایان عملیات هر دایره به صورت معادل آحاد تکمیل شده بیان می شود.

5- جمع هزینه هایی که به حساب هر دایره بدهکار گردیده اند بر جمع تعداد کالاهای تولید شده در آن دایره تقسیم می شود تا میانگین بهای تمام شده یک واحد کلای ساخته شده برای یک دوره خاص تعیین گردد.

6-بهای تمام شده واحدهایی که طی عملیات صائع گردیده اند محاسبه و به بهای تمام شده واحدهای سالم تولید شده ، اضافه می گردد.

7- بهای تمام شده واحدهای تکمیل شده هر دایره به دایره بعد انتقال یافته و نهایتاً بهای تمام شده کالای تکمیل شده در پایان دوره محاسبه می شود.

سیستم هزینه یابی مرحله ای به منظور دستیابی به موارد زیر طرح ریزی می‌شود: سیستم هزینه یابی مرحله ای به منظور دستیابی به موارد زیر طرح ریزی می‌شود: 1- گردآوری هزینه های مواد ، دستمزد و سرباز کارخانه هر دایره توسط همان دایره.

2- تعیین بهای تمام شده یک واحد کالای تولید شده در هر دایره.

3- انتقال بهای تمام شده موجودی کالای ساخته شده یک دایره به دایره بعد و نهایتاً به حساب انبارکالای ساخته شده.

4- تخصیص هزینه ها به موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره.

در صورتیکه تعیین دقیق بهای تمام شده یک واحد کالا و موجودیها از طریق هزینه یابی مرحله ای مورد نظر باشد ، هزینه های دوره باید به کالاهای تولید شده طی همان دوره تخصیص داده شود.

هزینه یابی از طریق دوایر: ماهیت عملیات تولیدی واحدهائی که از سیستم هزینه یابی مرحله ای استفاده می کنند به نحوی است که عملیات تولیدی در چندین دایره انجام می گردد.

در سیستم هزینه یابی مرحله ای ، تعیین هزینه های مواد ، دستمزد و سربار کارخانه هر دایره ، باعث تسهیل کاربرد حسابداری سنجش مسئولیت میگردد و هر دایره تولیدی عملیات خاصی را در جهت تکمیل محصولات انجام می دهد.

برای مثال ، اگر یک واحد تولیدی دارای سه دایره مخلوط کردن ، تصفیه و تکمیل و بسته بندی باشد ، پس از تکمیل عملیات ساخت در دایره مخلوط کردن کالاهای تکمیل شده در این دایره به دایره تصفیه منتقل می شوند و سپس برای تکمیل نهائی به دایره تکمیل و بسته بندی انتقال می یابند.

کالاهائی که ساخت آنها به پایان رسیده به انبار کالای ساخته شده ارسال خواهند شد.

در این سیستم ، کالاهای ساخته شده همراه هزینه های مربوطه از یک دایره به دایره ای دیگر منتقل می گردند.

برای هر دایره یک حساب کالای در جریان ساخت جداگانه در نظر گرفته می شود و بدین ترتیب سهمی از هزینه های مواد، دستمزد و سر بار کارخانه که در تکمیل محصول به کار رفته است ، به حساب کالای در جریان ساخت همان دایره بدهکار می گردد.

هزینه یابی مرحله ای ، به منظور تعیین هزینه های مرحله و هزینه های انباشته یک واحد محصول ، با میانگین هزینه های یک دوره سرکار دارد.

بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شده از تقسیم هزینه کل به تعداد محصولات تولید شده در عرض دوره بدست خواهد آمد.

به هر حال تعیین میزان تولید هر دایره طی دوره با توجه به درجه تکمیل واحدهای در جریان ساخت پایان دوره صورت می گردد و ضمناً ارزشیابی واحدهای در جریان ساخت نیز مستلزم گردآوری مبلغ کل هر یک از عوامل هزینه و تعین هزینه یک واحد محصول هر دایره دارد.

جریان گردش محصول گردش محصول طی عملیات تولیدی می تواند به طرق مختلف صورت گیرد.

در هزینه یابی مرحله ای گردش محصول می تواند به صورت متوالی ، موازی وانتخابی انجام شود.

در هر یک از حالات فوق روش هزینه یابی مشابهی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

اشکال مختلف گردش محصول در زیر ارائه می گردد: گردش متوالی محصول در گردش متوالی محصول ، عملیات مشابهی روی هر یک از اقلام تولید شده انجام می گیرد گردش متوالی محصول به شرح زیر است: بعد از ارسال مواد به دایره مخلوط کردن ، کار و سربار کارخانه به مواد مزبور اضافه شده و بعد از تکمیل به دایره تصفیه انتقال می یابد.

در این مرحله و یا مراحل بعدی ممکن است مواد دیگری اضافه شود و یا اینکه صرفاً با اضافه کردن کار و سربار کارخانه ( همانطور که در شکل فوق ملاحظه می شود ) نسبت به تکمیل کالا اقدام شود.

بعد از آنکه عملیات ساخت در دایره تکمیل و بسته بندی با تمام رسید ، کالای مزبور به حساب کالای ساخته شده منتقل و به عنوان جزئی از محصولات ساخته شده تلقی می گردد.

گردش موازی محصول در گردش مواری ، برخی عملیات ساخت محصول به طور همزمان انجام شده و سپس درمرحله نهائی جهت تکمیل و انتقال به حساب کالای ساخته شده با یکدیگر ادغام می گردند.

شکل زیر جریان موازی محصول را نشان می دهد.

همانگونه در بالا اشاره شد.

علاوه بر دایره اول ، در سایر دوایر نیز ممکن است از مواد استفاده شود.

گردش انتخابی محصول در گردش انتخابی ، با توجه به محصول نهائی مورد انتظار ، محصول از دوایر مختلفی عبور می کند.

برای مثال ، در یک کارخانه تهیه مواد پروتئینی ممکن است ارائه گوشت ماهی به بازار بدین ترتیب بهشد که قسمتی از ماهیهای صید شده به منظور بسته بندی در جعبه های چوبی مستقیماً از دایره توزین به دایره بسته بندی ارسال شود در حالیکه قسمتی دیگر از آنها ممکن است قبل از ارسال به دایره تکمیل به دایره ای که ماهیها را دودی می‌کند فرستاده شود و همچنین باقیمانده ماهیها ممکن است ابتدا به دایره کنسرو سازی و سپس به دایره بسته بندی ارسال شود.

انتقال هزینه ها از دایره توزین مستلزم در نظر گرفتن تسهیم هزینه های مشترک می باشد.

گردن انتخابی محصول در رابطه با کارخانه تهیه مواد پروتئینی که در بالا تشریح گردید در شکل زیر ارائه شده است.

روش های حسابداری هزینه های مواد ، دستمزد و سربار کارخانه در هزینه یابی مرحله ای ، هزینه های مواد ، دستمزد و سربار کارخانه طبق روشهای معمول حسابداری صنعتی در حسابهای مربوطه گردآوری می‌شوند.

سپس این هزینه ها بر حسب تجزیه و تحلیل گردیده و از طریق ثبتهای مناسب روزنامه به حساب دوایر منظور می شوند.

در صورت استفاده از روش هزینه یابی سفارش کار و در مواردیکه تعداد سفارشات دریافتی زیاد می باشد.

جزئیات مربوطه به گردآوری و تجزیه و تحلیل هزینه ها معمولاً بیشتر از هزینه یابی مرحله ای است.

هزینه مواد: در هزینه یابی سفارش کار ، برای منظور کردن هزینه مواد به سفارشات گوناگون از برگ درخواست مواد ، استفاده می شود.

اگر در سیستم هزینه یابی مرحله ای نیز از برگ درخواست مواد استفاده شو حجم عملیات مربوط به ثبت جزئیات به میزان قابل توجهی کاهش می یابد ، زیرا هزینه مواد مصرفی به جای منظور شدن به حساب سفارشات ، به حساب دوایر مصرف کننده مواد که تعداد آنها معمولاً کمتر از تعداد سفارشاتی است که در یک تاریخ معین در جریان ساخت است ، منظور می شود در اکثر موارد کلیه مواد لازم جهت تولید کالا در اولین دایره تولیدی مصرف می گردد و در دوایر بعد فقط کار و سربار به آن اضافه می شود.

در صورتیکه یکی از دوایر تولیدی (غیر از دایره اول ) جهت انجام عملیات خاصی ، تقاضا ی مواد نماید ، هزینه اینگونه مواد به حساب دایره درخواست کننده منظور خواهد شد.

به منظور کنترل مواد ، ممکن است استفاده از برگهای درخواست مواد که قیمت گذاری جداگانه آنها همواره ضروری نیست ، مطلوب باشد ، هزینه مواد مصرف شده می تواند از طریق اضافه نمودن خریدهای مواد طی دوره به موجودی ابتدائی دوره و سپس کسر موجودی پایان دوره از آن ، تعیین شود، روش دیگر تعیین هزینه مواد مصرف شده ، استفاده از گزارشات مصرف مواد می باشد که بیانگر مقدار مواد به کار برده شده توسط دوایر مختلف است .

هزینه ها یا مقادیر مواد منظور شده به حساب دوایر با استفاده از چنین روشی ممکن است بر مبنای فرمول و یا روشهای تسهیم محاسبه گردد.

فرمولهای مورد استفاده ، نوع و مقادیر مواد مورد نیاز محصولات مختلف را مشخص می کند.

روشهای مزبور ، خصوصاً هنگامیکه بیش از یک محصول توسط یک دایره تولیدی ساخته می شود.

مورد استفاده صنایع شیمیایی و داروئی قرار میگیرد.

غالباً مواد مصرف شده توسط یک دایره تولیدی باید با توجه به مبانی برآوردی مختلف ، بین محصولات گوناگون تسهیم شود.

محاسبه هزینه مواد بر اساس هر یک از روشهای فوق ، معمولاً مستلزم انجام ثبت زیر در دفتر روزنامه است: هزینه دستمزد: در هزینه یابی مرحله ای ، هزینه دستمزد به حساب کالای در جریان ساخت دوایر مربوطه منظور می گردد که این امر موجب حذف کارهای دفتری مربوط به گردآوری هزینه دستمزد هر سفارش خواهد شد.

در هزینه یابی مرحله ای به جای کارتهای اوقات کار مربوطه به هر سفارش از کارتهای ساعت استفاده می شود.

پس از تسهیم هزینه دستمزد به دوایر ، ثبت زیر در دفتر روزنامه انجام می گردد.

سربار کارخانه : در هزینه یابی مرحله ای همانند هزینه یابی سفارش کار ، گردآوری هزینه های سربار کارخانه ترجیحاً از طریق حساب کنترل سربار کارخانه انجام می‌گردد.

ولی در پاره ای موارد ، در سیستمهای مختلف هزینه یابی سفارش کار و مرحله ای به جای به کارگیری نرخهای جذب سربار ، از هزینه های واقعی سربار استفاده می شود.

استفاده از سربار واقعی کارخانه زمانی مقدور است که میزان تولید محصولات در هر دوره نسبتاً ثابت باشد.

که در این حالت سربار کارخانه از ماهی به ماه به بعد تقریباً بدون تغییر خواهد ماند.

ولی در صورت وجود یکی از شرایط زیر ، استفاده از نرخهای از پیش تعیین شده سربار ، ضروری است: 1- در صورتیکه میزان تولید از یک دوره به دوره بعد کم و بیش ثابت نباشد.

2- در صورتیکه هزینه سربار کارخانه ، خصوصاً هزینه سربار ثابت ، قسمت عمده ای از کل هزینه های ساخت را تشکیل دهد.

در مواردیکه هزینه های ماهانه سربار واقعی کارخانه به علت نوسانات تولید از یک ماه به ماه دیگر مساوی نباشد.

سربار کارخانه باید با استفاده از نرخهای از پیش تعیین شده ، به این دلیل که محصولات تولید شده سهم مناسبی از هزینه های سربار کارخانه را دریافت دارند ، جذب گردد.

به همین ترتیب در صورتیکه سربار کارخانه خصوصاً هزینه سربار ثابت – قسمت عمده ای از کل هزینه ها را تشکیل دهد.

تسهیم سربار کارخانه بر مبنای تولید عادی و با استفاده از نرخهای از پیش تعیین شده مطلوب خواهد بود.

بعلاوه به منظور بهبود کنترل هزینه ها و تسهیل تجزیه و تحلیل آنها ، استفاده از نرخهای از پیش تعیین شده قویاً توصیه می شود.

قبل از آنکه هزینه های سربار کارخانه هر دایره تولیدی ، از طریق حساب کالای در جریان ساخت همان دایره ، به حساب دایره مزبور منظور گردد.

هزینه های واقعی باید در حسابی تحت عنوان « کنترل سربار کارخانه» گردآوری شود.

هنگام وقوع هزینه ها ثبت زیر در دفتر روزنامه به عمل آید: حساب کنترل سربار کارخانه ، غالباً مبتنی بر دفتر معین و کارتهای تجزیه و تحلیل هزینه های هر دایره آنست و کلیه هزینه های سربار واقعی در آنها ثبت می گردد.

هزینه های دوایر خدماتی نیز به همین ترتیب نگاهداری شده و متعاقباً به دوایر تولیدی تسهیم می گردند.

در پایان هر دوره، کلیه هزینه های سربار ثبت شده در کارتهای تجزیه و تحلیل هزینه هر دایره با یکدیگر جمع می گردد.

جمع مزبور که شامل هزینه های تسهیم شده دوایر خدماتی نیز می باشد معرف هزینه های سربار منظور شده به حساب هر دایره است.

حساب کالای در جریان ساخت با هزینه های سربار واقعی یا هزینه های سربار جذب شده ( نرخ جذب سربار × میزان واقعی مبنای انتخابی مثلاًً تعداد ساعات واقعی کار مستقیم ) هر دایره بدهکار می گردد.

ثبت مزبور به شرح زیر در دفتر روزنامه انجام می شود: گزارش هزینه تولید: کلیه هزینه های قابل تسهیم به هر دایره ، در گزارش هزینه تولید آن دایره به ثبت می رسد.

گزارش هزینه تولد تنها به عنوان منبع ثبتهای روزنامه مورد استفاده قرار نمی گردد بلکه به عنوان آسانترین وسیله برای ارائه و انتقال هزینه های انباشته طی ماه نیز به کار گرفته می شود.

گزارشاتی که فقط حاوی هزینه های مواد.

دستمزد و سربار کارخانه باشد.

نمی تواند به عنوان ابزاری مفید جهت کنترل هزینه ها تلقی گردد.

جمع ارقام به تنهایی مفهوم چندانی ندارد، بلکه این جزئیات است که می توان کنترل هزینه ها را به نحو مؤثر ممکن سازد.

گزارش هزینه تولید هر دایره شامل اقلام زیر است: 1- جمع هزینه های انتقالی به دایره ، شامل هزینه کل و بهای تمام شده یک واحد محصول.

2- هزینه مواد ، دستمزد و سربار کارخانه اضافه شده در آن دایره .

3- هزینه های اضافه شده به بهای تمام شده یک واحد محصول انتقالی به دایره.

4- جمع هزینه ها شامل هزینه کل و بهای تمام شده یک واحد محصول تا پایان عملیات دایره.

5- بهای تمام شده موجودی کالای در جریان ساخت ابتدا و انتهای دوره.

6- هزینه های انتقالی به دایره بعد یا به حساب کالای ساخته شده.

قسمتی از گزارش هزینه تولید اختصاص به « جدول مقداری تولید » دارد که بیانگر مقدار واحدهای دریافتی از دایره قبل و همچنین مقدار واحدهای انتقالی به دایره بعد می باشد.

اطلاعات مندرج در « جدول مقداری تولید» جهت محاسبه هزینه های اضافه شده توسط دایره به بهای تمام شده یک واحد محصول انتفاعی از دایره قبل ، بهای تمام شده کالای در جریان ساخت پایان دوره و بهای تمام شده محصولات انتقالی به دایره بعد ، مورد استفاده قرار می گیرد.

گزارش هزینه تولید ممکن است شامل جزئیات هزینه ها و یا شامل اعداد و ارقام کلی باشد.

در حالت اول : هر نوع ماده خام مصرف شده ، هر نوع عملیات انجام شده و همچنین اقلام سربار کارخانه به تفکیک نمایش داده می شود.

در حالت دوم : ( که در این مبحث مورد بررسی قرار میگیرد) فقط جمع هزینه مواد دستمزد و سربار کارخانه در گزارش هزینه تولید منعکس و همچنین سهم هر یک از عوامل هزینه در بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شده مشخص می گردد.

معمولاً قسمت مربوط به هزینه، در گزارش هزینه تولید ، خود به دو بخش تفکیک می گردد، یک بخش نشانگر هزینه هایی است که در آن دایره به خصوص واقع گردیده اند منجمله هزینه های دایره و جمع کل هزینه ها و هزینه یک واحد کالای ساخته شده و بخش دیگر نمایشگر نحوه تخصیص اینگونه هزینه ها می باشد.

گزارشات تهیه شده توسط یک کارخانه سازنده محصولات شیمیایی که برای ساخت تنها محصول خود از سه دایره تولیدی ( مخلوط کردن ، تصفیه و تکمیل و بسته بندی ) استفاده می کند، مورد بررسی قرار می گیرد تا جزئیات مربوط به تهیه گزارش هزینه تولید تشریح گردد.

دایره مخلوط کردن: جزئیات مورد نیاز برای تکمیل گزارش هزینه تولید دایره مخلوط کردن که اولین دایره تولیدی در کارخانه سازنده محصولات شیمیایی است.

همانطور که جدول مقداری گزارش هزینه تولید نشان می دهد دایره مخلوط کردن تولید 000/50 واحد محصول را در این دوره آغاز نموده است.

کالاهای ساخته شده توسط هر دایره می تواند بر حسب تعداد ، کیلوگرم ، متر ، لیتر و غیره اندازه گیری می شود.

باید توجه داشت چنانچه برای مثال ، مواد ارسالی به دایره بر حسب کیلوگرم بیان گردد و کالاهای ساخته شده این دایره بر حسب لیتر گزارش شود.

در این صورت واحد اندازه گیری مورد استفاده در جدول مقداری تولید باید بر حسب واحد اندازه گیری کالاهای ساخته شده (لیتر) بیان گردد.

جدول مقداری گزارش دایره مخلوط کردن نشان می دهد که از 000/50 واحدی که این دایره مسئولیت ساخت آنرا بعهده گرفته ، 000/45 واحد به دایره بعد ( دایره تصفیه ) منتقل شده و کالاهای در جریان ساخت پایان دوره در این دایره 000/4 واحد بوده و 000/1 واحد نیز طی عملیات تولیدی این دایره ضایع گردیده است.

معادل آحاد تکمیل شده : هزینه های مواد ، دستمزد و سربار کارخانه به ترتیب از طریق تجزیه و تحلیل برگهای درخواست مواد ، خلاصه لیستهای حقوق و دستمزد و کارتهای تجزیه و تحلیل هزینه های سربار هر دایره مشخص شده و به حساب دایره مربوطه منظور می شود ، طبق گزارش هزینه تولید دایره مخلوط کردن ، بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شد بالغ بر 72/1 ریال می باشد ( هزینه مواد 50/0 ریال ، هزینه دستمزد 62/0 ریال و هزینه سربار کارخانه 60/0 ریال می باشد) محاسبه بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شده هر دایره نیاز به تجزیه و تحلیل کالای در جریان ساخت پایان دوره جهت تعیین درجه تکمیل اینگونه موجودیها دارد ، تجزیه و تحلیلهای فوق معمولاً توسط سرپرستان دوایر با استفاده از فرمولهای از پیش تعیین شده ، صورت می گیرد.

در تولید 000/4 واحد موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره ، سه عامل مواد ، کار و سربار کارخانه به کار رفته است ولی فرآیند تولید در خصوص واحدهای مزبور تکمیل نشده است،به منظور تسهیم معقول هزینه ها به واحدهای انتقالی به دایره بعد و واحدهای در جریان ساخت پایان دوره، لازم است که واحدهای در جریان ساخت بر حسب معادل آحاد تکمیل شده بیان گردند.

در دایره مخلوط کردن تعداد000/4 واحد کالای در جریان ساخت صد در صد مواد لازم را دریافت کرده اما از نظر دستمزد و سربار کارخانه ، هنوز به درجه تکمیل نرسیده اند.

برای تعین معادل آحاد تکمیل شده دوره معادل آحاد تکمیل شده کالای در جریان ساخت پایان دوره به تعداد کالای ساخته شده آن دوره اضافه می‌شود.معادل آحاد تکمیل شده بیانگر تعداد واحدهایی است که برای آنها مواد، دستمزد و سربار کارخانه به میزان کافی طی دوره صرف گردیده است.

برای تعیین بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شده ، هزینه های مواد، کار و سربار کارخانه به تفکیک بر معادل آحاد مربوطه تقسیم می گردد.

به عبارت دیگر هزینه مواد به معادل آحاد تکمیل شده از نظر مواد هزینه دستمزد ، به معادل آحاد تکمیل شده از نظر دستمزد و هزینه سربار کارخانه به معادل آحاد تکمیل شده از نظر سربار کارخانه تقسیم می شود.

در بسیاری از صنایع که از هزینه یابی مرحله ای استفاده می شود، کلیه مواد مورد نیاز در اولین دایره تولیدی مصرف می گردد.

در این مبحث نیز فرض بر اعمال چنین روشی است.

مگر آنکه خلاف این موضوع تصریح شود.

بنابراین 000/4 واحد کالای در جریان ساخت پایان دوره از لحاظ مواد 100% تکمیل می باشد.

طبق بررسیهای انجام شده توسط سرپرستان دایره مخلوط کردن ، کالای در جریان ساخت پایان دوره از نظر کار و سربار 50% می باشد.

بنابراین موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره از محافظ مواد معادل 000/4 واحد و از لحاظ کار و سربار معادل 000/2 واحد کالای ساخته شده می باشد.

بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شده : گزارش هزینه تولید هر دایره بهای تمام شده واحدهای انتقالی از آن دایره به دایره بعد نشان می دهد.

بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شده در آخرین دایره بیانگر بهای تمام شده یک واحد کالای تکمیل شده برای دوره مربوطه است.

گزارش هزینه تولید دایره مخلوط کردن نمایشگر هزینه مواد به مبلغ 500/24 ریال ، هزینه دستمزد به مبلغ 140/29 ریال و هزینه سربار کارخانه به مبلغ 200/28 ریال می باشد هزینه مواد به مبلغ 500/24 ریال برای تکمیل کردن 000/49 واحد کافی می باشد ( 000/45 واحد انتقالی به دایره بعد و 000/4 واحد کالای در جریان ساخت که از نظر مواد 100% تکمیل می باشد).

طبق محسابات انجام شده در صفحه 13 هزینه مواد به کار رفته در یک واحد کالای ساخته شده 50/0 ریال می باشد..

عملیاتی مشابه آنچه که در فوق ذکر شد باید جهت تعیین هزینه دستمزد و سربار کارخانه به کار رفته در یک واحد کالای ساخته شده صورت گیرد.

بنابراین 000/2 واحد ، معادل آحاد تکمیل شده کالای در جریان ساخت ، با 000/45 واحد کالای تکمیل شده انتقالی جمع می گردد و سپس هزینه دستمزد و سربار کارخانه به ترتیب بر 000/47 واحد تقسیم می شود.

یعنی ترتیب بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شده در دایره مخلوط کردن بالغ بر 72/1 ریال خواهد شد ( 50/0 ریال مواد ، 62/0 ریال دستمزد و 60/0 ریال سربار کارخانه ) مبلغ 72/1 ریال هزینه ای است که دایره مخلوط کردن برای تولید یک واحد کالا متحمل می شود.

از آنجائیکه کالاهای در جریان ساخت پایان دوره از لحاظ مواد دستمزد و سربار کارخانه در درجات مختلف تکمیل قرار دارند ، لذا نمی توان بهای تمام شده یک واحد کالای ساخته شده ( 72/1 ریال ) را از طریق تقسیم 840/81 ریال بر یک عدد به عنوان معادل آحاد تکمیل شده بدست آورد.

انتقال هزینه های دایره : در گزارش هزینه تولید دایره مخلوط کردن ، قسمتی تحت عنوان « هزینه های منظور شده به حساب دایره » وجود دارد که جمع هزینه های دایره را به مبلغ 840/81 ریال نشان می دهد.

قسمت بعدی گزارش ، هزینه های انتقالی مربوط به 000/45 واحد کالای ساخته شده و انتقالی به دایره بعد را به مبلغ 400/77 ریال ( 72/1 × 000/45 ) نشان می دهد ، مبلغ 440/4 ریال ( 400/77-840/81) بیانگر بهای تمام شده کالای در جریان ساخت پایان دوره می باشد.

رقم موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره باید به تفکیک عوامل تشکیل دهنده آن یعنی مواد ، کار و سربار کارخانه نشان داده شود.

هر یک از این عوامل به آسانی قابل محاسبه می باشد.

هزینه مواد در جریان ساخت از حاصل ضرب تعداد کالاهای در جریان ساخت ( 000/4 واحد ) و هزینه مواد مصرف شده در تولید یک واحد ( 50/0 ریال ) بدست می آید(50/0 × 000/4 )، هزینه کار و سربار کارخانه در جریان ساخت نیز به همین ترتیب محاسبه می گردد با این تفاوت که تعداد 000/4 واحد کالای در جریان ساخت پایان دوره از نظر دستمزد و سربار کارخانه فقط 50% تکمیل گردیده است.

بنابراین هزینه دستمزد در جریان ساخت 240/1 ریال ( 62/0 × 000/2) و هزینه سربار کارخانه د رجریان ساخت 200/1 ریال ( 60/0 × 000/2) می‌باشد.