تقسیمات اقلیمی در ایران
اصولاً در بسیاری از مناطق جهان، اقلیم به وسیله ی عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا مشخص می شود. ایران با قرار رگرفتن بین 25 و 40 درجه عرض جغرافیایی شمالی، در منطقه ی گرم قرار دارد و از نظر ارتفاع نیز، فلات مرتفعی است که مجموع سطوحی از آن که ارتفاعشان از سطح دریا کمتر زا 475 متر است. درصد بسیار کمی از سطح کگل شکشور ار تشکی لمی دهندم
با وجوئد اینکه ایران دارای دو حوزه ی بزرگ آب (دریای خزر و خلیج فارس) است به دلیل وجود رشته کوه های البرز و زاگرس و نحوه ی قرارگیری آن ها، اثرات این دو حوزه محدود به نواحی بسیار نزدیک به آنهاست و این حوزه ها، به ندرت اثری در تعدیل درجه حرارت هوای قسمت های داخلی دارند.
دانشمندان ایرانی، تقسیمات اقلیمی ایران را بر اساس روش کوپن انجام داده اند. البته به دیلی موقعیت ایستثنایی کشور و کمبود اطلاعات لازم درباره ی شرایط آب و هوایی ایران استخراج این تقسیمات برای ایران در بعضی موارد با واقعیت متفاوت است. ولی همان طور که مهندس عدل در بررسی مطالعات کوپن می نویسد : «منظور از تعیین تقسیمات اقلیمی، کشور ، همان اصول کوپن است که ناگزیر باید از آن پیروی کرد. البته باید تغیراتی در آن صورت گیرد تا نتیجه ی مورد نظر حاصل شود و مناطقی با آب و هوای مشابه، تحت فرمول معینی قرار گیرند و معرفی شوند.
بنابراین، تقسیمات چهارگانه ای اقلیم ایران را که توسط دکتر حسن گنجی پیشنهاد شده' می.توان مورد استفده قرار داد. وی تقسیم بندی کوپن را با کمی تغییر و با توچه به عوارض جغرافیایی کشور به شحر زیر پذیرفته است:
اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل جنوبی دریای خزر)
اقلیم سرد (کوهستان های غربی)
اقلیم گرم و خشک (فلات مرکزی)
اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)
شکل 4-3 حدود تقسیمات چهارگانه ی فوق در ایران را نشان می دهد. البته ذکر این نکته لازم است که برای دستیابی به این تقسیم بندی، از موارد استثنایی که به دلیل وضعیت خاص جفرافیایی ایران در هر یک از این مناطق وجود دارد، صرف نظر شده که این موارد را می توان در مطالعات کامل تری مشخص کرد.
اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)
سواحل جنوبی ایران که به وسیله ی رشته کوه های زاگرس از فلات مرکزی جدا شده اند. اقلیم گرم و مرطوب کشور را تشکیل می دهند. از ویژگی های این اقلیم، تابستان های بسیار گرم و مرطوب و زمستان های معتدل است. در این مناطق، حداکثر دمای هوا در تابستان به 35 تا 40 درجه ی سانتی گراد و حداکثر رطوبت نسبی آن به 70 درصد می رسد. در این اقلیم، رطوبت هوا در تمام فصل های سال زیاد است و به همین دلیل، اختلاف درجه حرارت هوا در شب و روز و در فصل های مختلف کم است.
در این مناطق، تفاوت دمای هوای سطح خشکی و سطح دریا باعث به وجود آمدن نسیم های دریا و خشکی می شود. ولی این نسیم ها به نوار باریک ساحلی محدود می شود و هوا در مناطق داخلی، آرام و سرعت باد – در صورتی که وجود داشته باشد- بسیار کم است.
از دیگر ویژگی های این اقلیم، شدت زیاد تابش آفتاب است که در هوای مرطوب این ناحیه باعث خیرگی و ناراحتی چشم می شود. البته شدت پرتوهای خورشیدی مستقیم وپراکنده ی دریافت شده، به وضعیت هوا بستگی دارد. وقتی آسمان ابری و شیری رنگ است. شدت تابش پرتو پراکنش یافته به حداکثر میزان ممکن می رسد و روشنایی بسیار زیاد آن چشم را آزار می دهد. مقدار پرتو منعکس شده از زمین نیز، به وضعیت ابری بودن آسمان و نوع پوشش زمین بستگی دارد. وقتی آسمان ابری یا سطح زمین پوشیده از گیاه باشد، این مقدار به حدقال می رسد. ولی اگر هوا صاف یا زمین بایر باشد، مقدار پرتو منعکس شده از سطح زمین به حداکثر میزان ممکن خواهد رسید.
شهرهای بندرعباس، جاسک، آبادان و اهواز، از جمله شهرهای این اقلیم است که به نسبت قرار گرفتن در سواحل مختلف و فاصله ای که از دریا دارند، از نظر گرما و رطوبت هوا و میزان بارندگی با هم متفاوت اند. به طور کلی، میزان بارندگی در سواحل خلیج فارس بیشتر و منظم تر است. در حالی که سواحل دریای عمان که تحت تأثیر باد های موسمی اقیانوس هند قرار دارد، دارای باران های نامنظم و خشک سالی های فراوان است. ویژگی های آب و هوای این شهرها در پیوست شماره سه نشان داده شده است.
(جداول و نمودار در فایل اصلی موجود است)