هر ساله حدود 25 تا 35 درصد کل محصولات کشاورزی دنیا توسط حشرات، علفهای هرز و عوامل بیماری زای گیاهی از بین میرود و این رقم در صورت عدم مبارزه تا 80 درصد افزایش می یابد. طبق گزارش منابع وزارت کشاورزی میزان خسارت سالیانه آفات در ایران به حدود 30 درصد می رسد. با توجه به این مطالب فوق، زوم مبارزه با آفات ضروری است، به خصوص این که هزینه مبارزه در هر هکتار در مقایسه با افزایش راندمان تولید ناچیز می باشد (در حدود تولید اضافی). بنابراین اقدام به این امر، از نظر اقتصادی کاملاً مقرون به صرفه است.
سم پاش های مزرعه وسایلی هستند که از آنها برای پخش مواد شیمیایی، به منظور کنترل انواع مختلف حشرات، عوامل بیماری زای گیاهی و دفع علفهای هرز استفاده میشود.
ساختمان یک سم پاش
سم پاشها ممکن است دارای اجزاء مهم و مشابه زیر باشند
1-مخزن سم
2-بهم زن
3-پمپ
4-شیر تنظیم فشار یا سوپاپ اطمینان
5-فشار سنج
6-صافی ها
7-بوم (لوله حامل نازل)
8-لوله های فلزی و لاستیکی
9-سوپاپ ها یا شیرهای کنترل جریان سم
10-نازل ها یا افشانک ها
11-شاسی
مخزن سم
در داخل مخزن، سموم آماده شده (به صورت مایع) ریخته میشود. مخزن سم پاش ها باید دارای مشخصات زیر باشد:
1-دارای ظرفیت کافی باشد.
2-به آسانی پر شود وتمیز گردد.
3-در مقابل فرسودگی مقاوم باشد.
4-شکل مخزن طوری باشد که مخزن به آسانی سوار شده و مایع داخل آن به طور موثر بهم زده شود.
جنس مخزن معمولاً از فولاد گالوانیزه، فولاد ضد زنگ، آلومینیوم و پلاستیک نشکن است. بهترین جنس مخزن از فولاد ضد زنگ است. مخازنی که از این جنس ساخته می شوند گران ترین نوع مخزن می باشند.
در بالای مخزن دهانه نسبتاً بزرگی وجود دارد که مجهز به قیف صافی دار است. این دهانه توسط سرپوشی بسته نگهداری میشود. برای پر کردن مخزن، کنترل وتمیز کردن داخل آن از دهانه مخزن استفاده میشود. ظرفیت مخازن در انواع و مدلهای مختلف متفاوت است و ممکن است از حدود 20 تا 200 لیتر یا بیشتر تغییر کند. یک دریچه تخلیه در کف اغلب مخازن تعبیه میشود که بتوان در موقع تمیز کردن مخزن مواد داخل مخزن را از طریق آن تخلیه نمود.
بهم زن[1]
چون بعضی از سموم در آب حل نمی شوند، و ته نشین می گردند، برای به تعلیق درآوردن ذرات سم لازم است، مایع بهم زده شود. بدین دلیل اکثر سم پاشها دارای نوعی بهم زن هستند. بهم زن مکانیکی عبارت از صفحات فلزی یا پرده های ضد زنگ و مقاوم است که بر روی یک محور دوار که نزدیک به ته مخزن قرار گرفته است، سوار شده اند. این محور در هنگام کار معمولاً با سرعت 100 تا 200 دور در دقیقه می چرخد و موجب بهم خوردن مایع می گردد در بعضی از سمپاشهای موتوری، از بهم زن هیدرولیکی استفاده میشود. در این نوع بهم زن قسمتی از مایع از طریق لوله ای مشبک نزدیک به ته مخزن با فشار پمپ دوباره وارد مخزن می گردد. این عمل موجب بهم خوردن مایع داخل مخزن میشود.
پمپ[2]
پمپ سم پاش یک قطعه بسیار ضروری برای هر نوع دستگاه سم پاش محسوب میشود و وظیفه آن تبدیل انرژی مکانیکی به جریان مایع سم و تامین فشار مورد نیاز می باشد. برای انتخاب هر پمپ، باید حجم، استحکام و توانایی ایجاد فشار آن در نظر گرفته شود.
پمپ هایی که در سم پاشهای امروزی به کار می روند عبارتند از:
1-پمپ های پیستونی (ساده و موتوری)
2-پمپ های دیافراگمی
3-پمپ های پره ای
4-پمپ های چرخ دنده ای
5-پمپ های غلتکی
6-پمپ های سانتریفوژی
پمپ پیستونی ساده
این پمپ از یک استوانه و یک پیستون کوچک که در داخل استوانه قرار گرفته است، تشکیل میشود. این پمپ دارای سوپاپی است که خروج هوا را از پمپ ممکن می سازد و از ورود هوا به داخل استوانه به صورت برگشت جلوگیری می کند. پمپ های پیستونی ساده بیشتر در سم پاشهای دستی، پشتی و چرخدار غیر موتوری مورد استفاده قرار می گیرند.
پمپ های پیستونی موتوری
ساختمان کلی این پمپ ها شامل یک و معمولاً دو تا سه سیلندر و پیستون و ضمایم مربوطه است سیلندرهای پمپ های چند سیلندری، ممکن است به طور عمودی پهلوی یکدیگر یا روبروی هم به طور افقی یا خوابیده قرار گرفته باشند. برای به کار انداختن این پمپ ها از محور توان دهی تراکتور، موتور تیلر یا موتور کوچک جداگانه ای که روی پمپ نصب میشود، استفاده می گردد.
حرکت رفت و برگشت پیستون ها از طریق میل لنگ و دسته پیستون ها تامین می گردد. دسته پیستون ها به میل لنگی که داخل محفظه پر از روغن قرار گرفته متصل می شوند و حرکت دورانی میل لنگ (از طریق دسته پیستون ها) باعث رفت و برگشت پیستون ها می گردد. در موقع پایین رفتن هر یک از پیستون ها (تنفس) سوپاپی که به مخزن سم متصل است باز شده و هنگام بالا آمدن پیستون (تراکم) سوپاپ مذکور بسته میشود و سوپاپ خروجی باز گردیده و مایع سم با فشار وارد محفظه فشار میشود.
محفظه فشار، کپسول فلزی مقاومی است که مایع تحت فشار را درون خود ذخیره می کند. چون حرکت پیستونها و خروج مایع سم به طور متناوب انجام می گیرد لذا محفظه فشار با ذخیره مایع سم فشرده شده باعث پخش یکنواخت سم می گردد.
روی محفظه فشار یک یا دو شیر خروجی قرار دارد که به لوله های لاستیکی سم پاش متصل است، همچنین فشار سنجی روی محفظه نصب شده تا میزان فشار درون آن را نشان دهد.
برای جلوگیری از ترکیدن محفظه فشار، یک سوپاپ اطمینان روی لوله خروجی نصب شده است تا چنانچه فشار از حد لازم بیشتر شد یا در موقع کار پمپ، شیرهای خروجی بسته بود، سوپاپ در اثر فشار باز شده و مایع مجدداً به مخزن اصلی برگردد.
فشار تولید شده از پمپ بسته به تعداد سیلندر و توان موتور تا حدود 30 تا 50 اتمسفر می رسد و مقدار سمی که پاشیده میشود بین 26 تا 227 لیتر در دقیقه است.
پمپ دیافراگمی[1]
عمل پمپ کردن در پمپ دیافراگمی به وسیله حرکت یک دیافراگم قابل انعطاف به وجود می آید. وقتی دیافراگم به طرف پایین حرکت می کند مایع از طریق سوپاپ ورودی به داخل محفظه بالای دیافراگم کشیده میشود وهنگامی که دیافراگم به طرف بالا میرود، مایع داخل محفظه، با فشار از طریق سوپاپ خروجی خارج می گردد.
پمپ پره ای[2]
این نوع پمپ دارای یک چرخ دنده لاستیکی (لاستیک نئوپرین[3]) با پره های قابل انعطاف می باشد که روی یک محور دوار سوار شده است. محفظه پمپ موجب فشرده شدن پره ها می گردد. با چرخش محور دوار، پره ها هم به چرخش در می آیند و باعث پمپ کردن مایع می شوند.
پمپ چرخ دنده ای[4]
در این نوع پمپ یک جفت چرخ دنده در داخل محفظه بسته کار می کند. امروزه از این پمپ ها کمتر در سم پاشها استفاده میشود زیرا میزان فرسودگی این پمپ ها در مقابل مایعات سم زبر و ساینده بسیار بالاست. پمپ های چرخ دنده ای قابل تعمیر نیستند و پس از خراب شدن، باید تعویض شوند.
پمپ غلتکی[5]
این نوع پمپ دارای یک استوانه دوار است که شیارهایی در سطح خارجی داشته و غلتکهایی تقریباً به طور آزاد در داخل این شیارها قرار می گیرند. شیارها به غلتکها اجازه می دهند تا درون محفظه ای خارج از مرکز چرخش کنند. موقعی که غلتکها از جلو دهانه ورودی پمپ عبور می کنند فضای بین آنها و دیواره محفظه بیشتر شده و مایع داخل محفظه می گردد. مایع داخل شده، بین دو غلتک قرار گرفته و به طرف دهانه خروجی برده میشود. با نزدیک شدن غلتکها به دهانه خروجی، فضا کاهش یافته و مایع از داخل پمپ به خارج رانده میشود.
پمپ سانتریفوژی[6]
امروزه پمپ های سانتریفوژی معروفیت بیشتری پیدا کرده اند و بیشتر در سم پاشها استفاده می شوند. این پمپ ها می توانند انواع سموم به خصوص سموم زبر و ساینده را پمپ کنند.
پمپ های سانتریفوژی دارای طول عمر زیادی هستند و در ظرفیت های گوناگون وجود دارند