چکیده: شناخت وآگاهی ازتغییروتحولات جمعیتی جوامع، لازمه هرگونه برنامه ریزی برای آنهاست،چون تمامی جنبه های اقتصادی ،اجتماعی وفرهنگی آن جوامع با عددجمعیت وویژگیهای ساختاری آن پیوندخورده است.این مقاله با هدف بررسی تحولات جمعیتی بندرترکمن به عنوان یکی از شهرهای کوچک اندام کشور صورت گرفته تا ضمن تحلیل رونداین تحولات وبازشناسی علل وعوامل مؤثردرآن،ازوضع موجودشناخت بهتری حاصل آیدوبستری مناسب برای برنامه ریزی های آتی فراهم گردد.برای دستیابی به این هدف ،ابتداداده های آماری مربوط به شهردرکل دوره های سرشماری ،استخراج وضمن تهیه جداول ،نمودارهای مربوطه به کمک نرم افزارExcel تهیه گردیدسپس به کمک فرمولهای متعدد جمعیتی به تجزیه وتحلیل آنها پرداخته شد.نتایج حاصله نشان میدهد که سیاستهای ملی وگاه بین المللی بیشترین تأثیر مثبت یا منفی رادررشدوتحول ساختارجمعیتی این شهربرجای گذاشته اند.به عبارت دیگر هنوز این شهر به نقش یابی وبلوغ کافی خودنرسیده وتحولات آن همواره درسایه توجهات دولت مرکزی یااثرات غیرمستقیم سیاستهای ملی بوده است.هماهنگی رشدجمعیت شهرباسایرنقاط شهری کشور،جوانی جمعیت ،روندصعودی نسبت باسوادان ،بیکاران وشاغلان بخش خدمات وسیرنزولی نسبت جنسی، نسبت شاغلان بویژه دربخش صنعت ازنتایج دیگر تحقیق بوده است.
کلمات کلیدی: شهرنشینی شتابان،تجددگرایی،ساختارجمعیت ،نظام سلسله مراتبی شهرها مقدمه: جهان درحال حاضردارای دوویژگی عمده جمعیتی است:الف- افزایش شدیدجمعیت ب- روندشتابان شهرنشینی و شهرگرایی(زنجانی،1371،ص6)،بطوری که شهرنشینی روند غالب درسازمان فضایی جمعیت جهان است(Carter,1981.p.24) واین ویژگی درمیان کشورهای درحال توسعه نمودبارزتری نسبت به جهان توسعه یافته نشان میدهد.
ازطرفی ازنظرتاریخی ،روندشهرنشینی وشهرگرایی درمیان این کشورها امری غیرعادی محسوب می شود،بطوری که امروزه همه مسائل کشورهای درحال توسعه را تحت تأثیرقرارداده است(شکویی،1377،ص81).
کشورمانیزازاین قاعده مستثنی نبوده ودرهردوموردازرشدشتابان وبدون برنامه ای بویژه دردهه های اخیربرخورداربوده است که به نوبه خود مسائل ومشکلات خاصی راپدید آورده اند.
مطالعه درچگونگی این تحولات وروندتغییرات جمعیت بویژه جمعیت شهرنشین می تواند زمینه ای درجهت رفع نیازهای جامعه شهری وبرآورد تجهیزات موردنیازآن باشد.چراکه هیچگونه برنامه ریزی آگاهانه،فارغ ازشناخت کمی وکیفی جمعیت نه تنها درمحدوده شهر ،حتی دربعدمحله ای نیز نمی تواند انجام گیرد(فرید،1371،ص35).
این تحقیق نیزدرراستای شناخت مسائل شهری کشورمان ،به روش تحقیق موردی بااستفاده ازروشهای تحلیل جمعیتی وپیش بینی آنهادرشهربندرترکمن(استان گلستان) صورت گرفته تابتواند ضمن بررسی روندتغییرات پدیده های جمعیتی این شهرطی دهه های(75-1335) به تحلیل وضع موجودپرداخته وروندآتی جمعیت شهری والزامات توسعه آن رادرسالهای آینده ارزیابی نماید.
فرضیه ها وروش مطالعه: درجهت شناخت تحولات جمعیتی شهر موردمطالعه ،بررسی خودرادرپرتو گزاره های زیرپیش برده ایم:الف- روندتحولات جمعیتی این شهرهمسوباتحولات جمعیت شهری کشوراست،ب- سیاستهای ملی وگاه بین المللی درروندتحولات جمعیتی شهر بیشترین تأثیرراازنظرکمی وکیفی داشته اند.دراین تحقیق که ازنوع پژوهشهای موردی است ابتدا نتایج کلیه سرشماریهای عمومی مربوط به شهراستخراج ودسته بندی گردیدسپس برحسب نیازآنهارابه صورت جداول،نمودارهاواشکال متعددنمایش داده ودرنهایت به تجزیه وتحلیل آنهاپرداخته شد.برای رسم نمودارهاازنرم افزار E xcel استفاده شد.برای تحلیل روندها ازروش ساختاری وتحلیل جمعیت وبرای پیش بینی آنهااز“روش ریاضی” استفاده شده وازقانون “رتبه – اندازه ”(Rank- Size Rule)برای بررسی جایگاه شهردرسلسله مراتب شهری استان گلستان وبرآوردحدمطلوب جمعیت آن بهره گرفته شد.
فقدان آمارهای لازم درخصوص شهرهای کشور بویژه درسرشماری عمومی سال1335 وتفکیک نشدن داده های مربوط به شهردرسرشماریهای عمومی سالهای65و75 وبه هنگام نبودن آمارها ازجمله مهمترین مشکلات تحقیق بوده اند.ضمن این که معیارها وملاکهای موردسرشماری درهمه دوره ها یکسان نبوده و مشکلاتی رابه همراه آورده است.
آشنایی اجمالی با شهربندرترکمن: بندرترکمن درساحل جنوب شرقی دریای خزر ودرجلگه پست وهموارگرگان ودرحدود40 کیلومتری شمال غربی گرگان(مرکزاستان گلستان) واقع شده ودارای مختصات 54 درجه و4دقیقه و15 ثانیه طول شرقی و36درجه و53دقیقه و30 ثانیه عرض شمالی است (جعفری،1368،ص114)وارتفاع آن ازسطح دریاهای آزاد20- است.
باتوجه به تقسیم بندی آب وهوایی کوپن(Koppen) دارای آب وهوای نیمه صحرایی (BSK) بامتوسط درجه حرارت سالانه کمتراز18 درجه سانتیگرادمی باشد.براساس روش دومارتن نیزدرردیف آب وهوای نیمه خشک1 قرارمی گیرد.
بارش= p درجه حرارت t = ازنظرتقسیمات کشوری تاقبل ازانقلاب اسلامی،بعنوان مرکزبخش بندرشاه درقلمروشهرستان گرگان قرارداشت وبعدازانقلاب به مرکزشهرستانی بنام شهرستان ترکمن ارتقاء یافت وامروزه باداشتن 45000 نفرجمعیت ،چهارمین شهراستان گلستان می باشد.(نقشه شماره1 موقعیت شهربندرترکمن).
این شهرازجمله شهرهای نوبنیاددرشمال کشوراست که باآغازدوره رضاشاه،بعنوان پایانه شمالی خط آهن سراسری درنظرگرفته شدکه مکمل آن بندرامام خمینی(شاهپور) درساحل خلیج فارس بود.برای انتخاب محل بندرکه درآن فقط چندین کومه(کلبه های محقر) صیادی ماهیگیران ترکمن استقراریافته بود،بازرسیهای فنی زیادی بعمل آمدوبدلیل عمق زیادآن نسبت به نواحی پیرامون ومصونیت ازامواج سهمگین ترجیح داده شد(رزم آرا،1325،ص31).
همزمانی احداث اسکله وتأسیسات بندری باعملیات احداث راه آهن سراسری باعث مهاجرت اقشارمختلف مردم ازنواحی پیرامون بویژه گمیشان وگنبدکاوس ونیز نواحی دوردست مانندآذربایجان شرقی وگیلان گردیدکه درترکیب جمعیتی وجدایی گزینی اکولوژیکی آن نقش مؤثری داشته است،بطوری که امروزه بعدازترکمنها که اکثریت ساکنان شهرراتشکیل می دهندترکها ،فارسهاوقزاق ها درترکیب قومی این شهرجایگاه قابل توجهی داشته وحتی محلاتی رابه خوداختصاص داده اندازآن جمله است:ترک محله وقزاق محله.
ازآن جاکه بنیادوبرپایی این شهربدستوررضاشاه صورت گرفته بودتازمان انقلاب اسلامی ،بندرشاه نامیده می شدوبعدازآن طی تصویب نامه شماره 55274 مورخ 2/6/1358 دفترتقسیمات کشوری وزارت کشور به بندرترکمن تغییرنام یافت(بدیعی،1362،ص247).امروزه با تحولات سیاسی ایجادشده درسطح منطقه وفروپاشی شوروی سابق وپیدایش جمهوریهای جدید،این شهر می رودتابعنوان نزدیکترین بندر ایران به جمهوریهای آسیای مرکزی اهمیت گذشته خودرابازیابد.
تحولات جمعیتی بندرترکمن : دربسیاری ازمطالعات جمعیتی واغلب برنامه ریزی های اجتماعی که به نوعی به جمعیت مربوط می شود،تعداد جمعیت ازاهمیت ویژه ای برخوردار است .ازآنجا که شناخت تغییروتحول عددی جمعیت هادرطول زمان بهترصورت می گیردوهرچه این زمان طولانی ترشود تفاوت های تغییروتحول عددی جمعیت ها ارزش و اهمیت بیشتری می یابد(زنجانی،1378،ص15).
دراین تحقیق بامراجعه به نتایج 5 دوره سرشماری عمومی درکشور (75-65-55-45-1335)سعی شده است تحولات جمعیتی این شهرموردبررسی قرارگیرد .ازآنجا که آمارجمعیتی سالهای اولیه پیدایش بندرترکمن قابل دسترس نبوده، جمعیت این شهر با کمک فرمول (مطیعی لنگرودی،1367،ص52) که به منظوربرآورد جمعیت درسالهای گذشته که فاقدآمار هستندکاربرد دارد2برآوردگردیده است که براساس آن این شهردرسال 1310 حدود 2723 نفر،درسال 1315 برابر 3404 نفرودرسال 1325 حدود 5310 نفرجمعیت داشته است.این برآوردها با نرخ 6/4 درصد (برابرنرخ رشد دهه 45-1335) صورت گرفته است .
درشکل گیری وافزایش جمعیت شهردرطول این دوره ها عوامل متعددی دخالت داشته اند که مهمترین آنهاعبارتند از: مهاجرت مردم بومی منطقه ونواحی دوردست برای کاردرطرحهای احداث تأسیسات راه آهن سراسری واسکله بندردرسالهای اولیه شکل گیری،سیاست اسکان اجباری عشایرتوسط رضاشاه، استقرارقزاق هادراین شهرکه قبلاً درروستاهای منطقه پراکنده بودند، استقرارروس هادرشهرو استفاده ازخطوط آهن،شوسه وآبی این شهرولزوم استفاده ازنیروی انسانی فراوان به منظور بارگیری وتخلیه بارها، آذوقه ومهمات متفقین و...
جمعیت شهردر اولین سرشماری عمومی ورسمی کشور (1335) برابر 8284 نفر بوده است که بعداز شهرهای گرگان،گنبدوکردکوی چهارمین شهرمنطقه ای بوده است که امروزه استان گلستان نامیده می شود.
در فاصله ده ساله بعدی با نرخ رشد 6/4 درصد جمعیتی معادل13081 نفر در سال1345 می رسد.
یکی از دلایل رشد نسبتاً بالای جمعیت دراین دهه (6/4 درصد ) می تواند مهاجرت روستائیان براثراصلاحات ارضی باشد که دراین منطقه بدلیل حساسیت مسئله زمین کشمکش ها وتضاد های طبقاتی حادتر بوده است بطوری که بعنوان مثال عده کثیری از ساکنین روستایی بنام کملر3 براثراختلافات وبرخوردها در خصوص مسئله زمین به بندرمهاجرت نموده ودرحاشیه شرقی آن محله کملر را بوجود می آورند .
ایجاد برخی صنایع تبدیلی مانند کارخانجات آردوپنبه پاک کنی دردهه سی سبب جذب نیروی کاربه شهرگردید.بااین حال به عقیده گزاویه دوپلانول جغرافیدان فرانسوی،بعدازآن که درسال1961 (1340) خط آهن به گرگان امتدادپیدا کردتاحدودی ازاهمیت این شهرکاسته شد.(Planhol,1989,p.688 ) عقب نشینی تدریجی دریای خزروعدم لایروبی کانال کشتیرانی بندرترکمن موجب رکود فعالیت های بندری آن گردید.
درطول دهه بعدی (55- 1345) میزان رشدجمعیت شهرتاحدود 2 برابرکاهش نشان داده و به 8/2 درصدوجمعیت آن به 17339 نفر(مرکزآمارایران،1379) می رسد یعنی سالانه فقط 425 نفر به جمعیت شهر افزوده شده است.
به جدول 1 رجوع شود.
(جداول و نمودار در فایل اصلی موجود است) علل کاهش میزان رشددراین دهه رابایددررکودفعالیت های اقتصادی وعدم توجه به امور اجتماعی وعمرانی شهردرسالهای دهه 50 جستجوکردبطوری که درسالهای پایانی حکومت شاه ،این شهردرحالت رکودومحرومیت مطلق بسرمی برد.
اجرای سیاست تنظیم خانواده که درکشورمان از سال1346 بطوررسمی آغاز شد(زنجانی،1370،ص31)وتاسقوط رژیم گذشته ادامه داشت نیز می توانددراین رشدضعیف جمعیت شهرمؤثر باشد.این شهردراین دوره کمترین رشدرا درطول دوره های مورد مطالعه داشته است .
دهه 65-1355 را می توان متحول ترین دهه برای این شهردانست.
وقوع انقلاب اسلامی دراین دهه ، تحولات عدیده ای را به همراه داشت که اثرات وپیامدهای گوناگون اقتصادی، اجتماعی آن را درشهرمورد مطالعه می توان این گونه مطرح کرد: - متوقف شدن سیاست تنظیم خانواده که منجر به افزایش سریع جمعیت کشور ( با رشد 9/3 درصد ) که بدون شک باعث افزایش رشد طبیعی شهرها وبالطبع بندرترکمن گردیده است .
- تبدیل این شهربه مرکزیت شهرستانی به بنام شهرستان ترکمن که بدنبال آن 28 مرکز اداری وخدماتی دراین شهر تأسیس وراه اندازی می شودکه به نوبه خوددرجذب مهاجرین بویژه درقالب کارمندان ورؤسای ادارات جدیدالتأسیس به این شهر مؤثرمی افتد.
- افزایش چشمگیروقابل توجه مهاجرین روستائی به این شهرکه بدلیل تحولات اجتماعی بعد ازانقلاب وتغییرنگرش وافکارروستائیان صورت گرفت وبه امیددستیابی به زندگی بهترراهی شهرها شدند.
- استقرارمهاجرین افغان دراین شهرکه ورود گسترده آنان به کشورمقارن باانقلاب سال 1357 بوده است هر چند امروزه تعداد آنها دراین شهرکاهش یافته وتنها 31 خانواده هستند.دراین دوره رشد جمعیت شهربا 04/5 درصداز بالاترین میزان رشدبرخوردار بوده وجمعیت شهردرسال 65 به 28358 نفرمی رسد.
- دردهه بعدی (75-1365)میزان رشد جمعیت شهرکاهش یافته وبویژه درنیمه دوم آن (75-70)به 29/2 درصد می رسد وجمعیت شهردرسال 75 به 38582 نفر می رسد(مرکزآمارایران،1375).
دلایل این کاهش رشدرا می توان درموارد ذیل جستجو کرد : - اجرای مجدد سیاست تنظیم خانواده از سوی دولت که دراین شهر با استقبال خوبی روبرو شد بطوری که امروزه 9/60 درصد جمعیت شهرتحت پوشش کل تنظیم خانواده هستند .
فروکش کردن موج مهاجرت های روستایی بدلیل رکودفعالیت های اقتصادی وبی توجهی به بخشهای تولیدی – صنعتی شهروتوجه بیشتر به روستاها وخدمات رسانی به آنها(شکل1).
شکل 1 - روندرشدجمعیت بندرترکمن – (75-1315) طبق سرشماری انجام شده توسط مرکز بهداشت بندرترکمن ، این شهردر پایان سال 1380 تعــداد 44090 نفر جمعیت داشته است .
با توجه به موارد گفته شده فوق، جمعیت این شهر با توجه به فرمــــول ساده در هر 20 الی 25 سال دو برابر شده است .
بنابراین این سؤال مطرح است که آیادرظرف هر 20 یا 25سال ، امکانات وتسهیلات رفا هی، بهداشتی، ورزشی، فرهنگی وفرصت های شغلی ومسکن این جامعه نیزدوبرابر شده است یاخیر؟
حتی اگر چنین عملی رخ داده باشد فقط وضعیت فعلی حفظ شده و پیشرفتی حاصل نمی شود.
بانگاهی به تحولات جمعیتی شهردرطول 5 دوره سرشماری (40سال) درمی یابیم که بجزدوره 55-45 که رشدجمعیت بندرترکمن نسبت به رشدجمعیت شهری کشور افت بیشتری نشان می دهددربقیه دوره هاهماهنگی بیشتری بارشدجمعیت شهری کشورداشته است.بدین معنی که نرخ رشد دراین شهر به ترتیب 6/4،8/2،5و1/3 درصد ونرخ رشد جمعیت شهری کشورنیزبه ترتیب 1/5،9/4،4/5و1/3 بوده است.بنابراین طبق مطالب فوق الذکرفرض اول تحقیق حاضر که “ روندتحولات جمعیتی این شهر همسوباتحولات جمعیت شهری کشوراست” موردتأییدقرارمی گیرد.
ساختار جنسی جمعیت شهر : بررسی های مختلف درمورد نسبت جنسی به هنگام تولد نشان دهنده فزونی تعدادموالیدپسرنسبت به موالیددختر است، تشابه این پدیده درکشورهای دیگرموجب شده است که درجمعیت شناسی رقم ثابتی رابه عنوان نسبت جنسی به هنگام تولد تعیین نمایند که برابر با 105 نوزاد پسردرمقابل 100 نوزاد دختر است(زنجانی،1370،ص43).
دربندرترکمن نسبت جمعیت مردان به زنان در سال 1335 برابر2/108 بوده است(جدول1)که درمقایسه با نسبت جنسی نقاط شهری کشور (106) افزایش نشان می دهد که علت این امر می تواند پائین بودن سطح بهداشت وطول عمروبالا بودن میزان باروری زنان که باعث مرگ ومیرشدید دوران زایمان و در نتیجه کا هش تعداد زنان می شده است.
همچنین مهاجرت مردان روستایی به این شهرکه دراین میزان مؤثر بوده است.
درسال 45 این نسبت افزایش مختصری نشان می دهد (8/108)با این تفاوت که نسبت جنسی در نقاط شهری کشور از 106 به 109 افزایش پیدا کرده است که علت آنرا باید درمحاسبه خانوارهای دسته جمعی مانند زندانها،پادگانها وغیره دراین سرشماری دانست.
ضمن این که گسترش برخی صنایع و فعالیت های ساختمانی واصلاحات ارضی باعث مهاجرت روستائیان بــه شهرها دراین دوره گردیده است.
در سال 1355 کاهش نسبت جنسی رادر بندرترکمن شاهد هستیم وبه رقم6 / 106 می رسد .بهبود شرایط بهداشتی ،کاهش باروری زنان به دنبال اجرای سیاست تنظیم خانواده ورکورد فعالیتهای تولیدی -صنعتی این شهرازمهمترین علل این کاهش می باشد.
در سال 1365 علیرغم کاهش نسبت جنسی کشور از 109به 105 تغییر چندانی رادر این شهر ملاحظه نمی کنیم ولی در سال 75 کاهش چشمگیری رادر نسبت مردان به زنان شاهد هستیم و نسبت جنسی به 4/99 افت پیدا می کند که علل آن گذشته از بهبود شرایط بهداشتی ،مهاجرت مردان جوان این شهر به شهرهای بزرگترمانند تهران و به سایرکشورها از جمله ترکیه وترکمنستان می تواند باشد(جدول1،ص5).
ساختار سنی جمعیت شهر : بندرترکمن در سال 1375 ،از نظر ساختار سنی دارای 42درصد جمعیت جوان زیر 15سال ،7/54 درصد میان سال (64-15)و4/3درصد سالخورده بالای 65 ساله بوده است .با توجه به شاخــــص های ورنه(Vernet) به چند روش می توان جوان بودن جمعیت یک جامعه را تشخیص داد (جوان،1367،ص56)که با ذکر این روش هاوضعیت جمعیت بندرترکمن را بر اساس آنها تعیین می کنیم : - روش اول ،چنانچه جمعیت زیر بیست سال بیش از 35درصد کل جمعیت را تشکیل دهد جمعیت جوان است که برابر آمار سال 80 این میزان در بندرترکمن 45درصد است.
- روش دوم ،اگر افراد 40ساله وکمتر از آن حدود 65درصد کل جمعیت باشدجمعیت جوان است که در بندرترکمن این مقدار برابر 8/77درصد است ونشانه جوانی جمعیت شهر می باشد.
- روش سوم،اگر نسبت افراد بیشتراز 60ساله به کل جمعیت از 12درصد تجاوز نکند جمعیت جوان است ودر این شهر این نسبت برابر 4/5 درصد است وبیانگر جوانی جمعیت است .
- آخرین روش این که اگر نسبت افراد بالاتر از 60ساله به افراد کمتر از 20ساله کمتر از 4/0 باشدجوانی جمعیت را نشان می دهد که این نسبت در بندرترکمن 1/0 است وگویای جوانی جمعیت است .
بنابراین باتمام روشهای فوق جوان بودن جمعیت بندرترکمن به اثبات رسید.از طرفی باتوجه به شکل شماره 2،درهمه دوره های سرشماری در طول40سال گذشته جمعیت این شهرجوان بــــــوده ونسبـــت شکل2- تغییرات نسبت گروههای سنی جمعیت بندرترکمن (80-1335) مأخذآمارها: نتایج سرشماریهای عمومی نفوس ومسکن سالهای مذکورومرکزبهداشت بندرترکمن افرادزیر 15 سال آن به استثنای سال1380،کمتر از 42درصد نبوده است .
از سوی دیگر نسبت جمعیت جوان این شهرروندی نزولی را طی کرده و از 8/48 درصد در سال45 به42 درصد در سال 75 کاهش یافتـــه است که درنوع خود امید بخش بوده وبیانگرکاهش باروری وثمربخش بودن سیاست های کنترل جمعیت دراین شهر است بویژه آن که درسال 80 این نسبت به 3/32 درصد رسیده است،هرچند این آمارحاصل سرشماری عمومی نمی باشدوتوسط مرکز بهداشت شهر اعلام شده است .
جمعیت میانسال (64-15) این شهر نیزطی دوره های مورد مطالعه از روندی صعودی برخوردار بوده است واز9/47 درصددرسال 45به 7/54 درصد در سال 75 افزایش یافته است ولی در گروه سنی سالخوردگان تغییرخاصی دیده نمی شود ودارای نوسان اندکی بوده است .اگرنسبت این گروه افزایش یابدبیانگرارتقاءسطح بهداشت ورفاه زندگی مردم است ونشانه بالارفتن شاخص امیدبه زندگی خواهدبود.
هرم سنی جمعیت شهر برای سالهای 45 ، 55 ، 75 و80 که آمارآنها دردسترس بوده ترسیم شده است(شکل3).
شکل 3- روندتغییرات هرم سنی جمعیت بندرترکمن مأخذآمارها: نتایج سرشماریهای عمومی نفوس ومسکن درسالهای1345،55،75 ومرکزبهداشت بندرترکمن(1380) مقایسه نمودارها نشان می دهدکه: - در فاصله 35 سال دوره مورد مطالعه قاعده هرم کوچک شده است وبویژه در گروه سنی 4-0 سال ،این کوچک شدگی درهرم سنی سال 75 آغازشده ودرسال80 بیشترمشهود است،این امرنشانه موفقیت اجرای سیاست تنظیم خانواده وکنترل رشد جمعیت توسط خانواده های این شهراست.در صورتی که درسالهای 45،55 قاعده هرم پهن بوده وتعداد نوزادان 4-0 سال از همه گروههای سنی بیشتر بوده است، - کاهش قاعده هرم سنی جمعیت به نفع گروه سنی میان سال بوده وافزایش درگروه سنی 64-15 سال در طول این دوره ها بیشتر بوده است که اگر این کارباتأمین شغل وامکانات تحصیلی وغیره توأم باشدبه نفع جامعه شهری است، - درسالهای45و55 تعداد مردان درسه گروه سنی زیر 20سال بیش از زنان بوده است درحالی که در سالهای اخیر(80،75)تعداد مردان فقط درگروه 14 -10ساله بیش از زنان بوده ودر بقیه گروهها تناسب جنسی وجود دارد، -گروه سنی سالخوردگان (بالای 65 سال) بتدریج دراین دوره افزایش نشان می دهد واین امر نـشانه بهبودوضع زندگی ،بهداشت ودرمان ونوع تغذیه می باشد وگویای بالارفتن شاخص امید به زندگی دراین شهر است .
کیفیت سواد: سوادیکی ازپدیده های کیفی جمعیت است که باپیشرفتهای فرهنگی،اجتماعی واقتصادی هرجامعه رابطه نزدیک دارد.به عبارت دیگرشناخت وضعیت سواددرهرجامعه منعکس کننده شرایط فرهنگی ،روابط اجتماعی – طبقاتی ووضعیت اقتصادی است(بیک محمدی،1370،ص52).
دربندرترکمن،خوشبختانه درصدباسوادان همواره سیری صعودی داشته بطوری که از1/28 درصددرسال1335 به3/83 درصددرسال75 رسیده است.ضمن این که نسبت باسوادی درمیان زنان درهمه دوره هاکمترازمردان بوده واین اختلاف گاه به بیش ازدوبرابرهم رسیده است(شکل4).
ازجمله درسال35 نسبت زنان باسوادتنها3/16 درصدبوده درحالی که این میزان درمیان مردان 5/38 درصد یعنی 3/2 برابرزنان بوده است واین تفاوت درسال45 نیزتقریباًحفظ شده است(1/2برابر).پایین بودن نسبت باسوادان دربین زنان درآن دوره هااولاًریشه درویژگیهای فرهنگی مردم این سامان همانند سایرنقاط عشایری کشو به لحاظ خصلت این شیوه معیشت داردوآن مخالفت والدین باتحصیل فرزندان بطوراعم ودختران بطوراخص می باشد،بویژه آن که درابتدای بازگشایی مدارس به سبک نوین،معلمان عمدتاًازسایرنقاط(غیربومی)بوده اند.ثانیاًامکانات آموزشی بویژه ازنظرپراکندگی مدارس درسطح شهرکافی نبوده است.ثالثاًمهاجرین روستایی که درآن زمان درشهرساکن می شدند تقریباًهمگی بیسوادبوده اند.
شکل 4- رشدنسبت باسوادان بندرترکمن (75-1335) مأخذ: نتایج سرشماریهای عمومی نفوس ومسکن درسالهای 1335تا1375(مرکزآمارایران) اما درطول دهه های بعدی به دنبال افزایش تعدادمدارس وکارهای فرهنگی ،میل ورغبت به تحصیل وکسب معارف درمیان مردم افزایش پیدا می کند.ضمن این که ایجادسپاهیان دانش درروستاهادرافزایش نسبت باسوادان نقش مؤثری ایفاءنموده که بازتاب آن رادرشهر می توان درمهاجرت روستاییان باسواد مشاهده کرد.درسال 1355 شاهدرشدچشمگیرنسبت باسوادان بویژه درمیان زنان هستیم.بااین حال گرچه 9/79 درصدزنان شهردرسال75 باسوادبوده اندنسبت به رقم باسوادان مرد(8/90درصد)اختلاف زیادی را نشان می دهدوتلاش وهمت بیشتری راازجامعه زنان بویژه درگروه میانسالان می طلبدوروی سخن با3110 نفربیسواددرجامعه زنان بالای 6 سال این شهردرسال80 است.(تعدادمردان بیسواد1423).
ساختمان شغلی جمعیت: دراین بخش که یکی ازمباحث مهم درجغرافیای جمعیت است به بررسی میزان نیروی کار،تقسیم نیروهای فعال درگروههای عمده شغلی پرداخته می شود.باپیگیری روندآنهادر40 سال گذشته ،می توان ضمن شناخت وضع موجودزمینه های مناسبی رابرای برنامه ریزیهای آتی فراهم ساخت.
ازمجموع جمعیت 38782 نفری بندرترکمن درسال75،تعداد28133 نفرراافرادده ساله وبالاتر تشکیل می داده اندکه 9/26 درصدآنها،شاغلان و5 درصدبیکاران (جویای کار) بوده اند(نسبت شاغلان به بیکاران4/5 به1) ومجموع این دوگروه ،جمعیت فعال شهررابوجود می آورند.شاغلان که تعدادآنها7573 نفربوده درگروههای عمده فعالیت این گونه توزیع شده است: بخش کشاورزی1/15 درصد، بخش صنعت5/26 درصدوبخش خدمات 9/56 درصد(جدول2).
جدول 2- روند تغییرات در جمعیت فعال بندر ترکمن (75-1345) مأخذ : نتایج سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن - بندر ترکمن در سالهای 75-1345(مرکزآمارایران) بررسی این رونددرطول 30 سال،حاکی ازگرایش به کاهش تعدادشاغلان دربخش کشاورزی وصنعت وافزایش شاغلان دربخش خدمات بوده است،بطوری که شاغلان گروه صنعت از6/28 درصددرسال45 به 5/26 درصددرسال75 تنزل پیدامی کندواین امربیانگرعدم تکافوی فرصتهای شغلی وفعالیتهای تولیدی- صنعتی دراین شهربرخلاف روندافزایش جمعیت ونیازهای شغلی آنان می باشد،یعنی به موازات رشدجمعیت درفاصله سالهای 35تا75 که9/3 برابربوده فرصتهای شغلی فراهم نشده وشاغلان رشدی برابر9/2 درصدداشته اند.
ازطرفی شاغلان دربخش خدمات درسال65 افزایش قابل توجهی داشته وبه بالاترین حدخود می رسد(1/62 درصد)وروندکلی این بخش صعودی بوده واز5/54 درصددرسال45 به 9/56درصددرسال75 افزایش پیداکرده است.
شکل 5 – روندتوزیع جمعیت فعال بندرترکمن دربخشهای اقتصادی درسطح نقاط شهری کشورنیزچنین روندی حاکم بوده است بطوری که اشتغال دربخش خدمات از2/55 درصددرسال55به4/59 درصددرسال75 افزایش یافته وبخش صنعت نیزاز38 درصددرسال55 به 4/34 درصددرسال75 کاهش یافته وبخش کشاورزی تقریباًتغییرمحسوسی نداشته است.
روی دیگراین سکه ،افزایش نسبت بیکاری است که طی سالهای 45تا 75 ازروندی صعودی برخورداربوده ،بطوری که درمقابل9/2 درصدرشد شاغلان ،8/5 درصدبرجمعیت بیکار شهرافزوده شده ونسبت بیکاران از1/7درصددرسال45 به6/15 درصددرسال75رسیده است.(جدول3 وشکل6) جدول 3 - تغییر شاخص های اشتغال و بیکاری در بندرترکمن ( 75 – 1345 ) مأخذ : نتایج سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن بندر ترکمن 1375- 1345 (مرکزآمارایران) شکل6- روندتغییرات جمعیت فعال،بیکاروضریب اشتغال دربندرترکمن(75-1345) بالاترین نرخ بیکاری براساس جدول 3 مربوط به سال65 بوده وبرار9/17 درصد می باشد.درآخرین دوره سرشماری عمومی (75) به 6/15درصدکاهش یافته ولی همچنان درمقایسه باضریب بیکاری کشوررقم بالایی می باشد،رقم بیکاری درکشوردرسال65برابر2/14درصدودرسال75،1/9درصدبوده است.(سازمان برنامه وبودجه،1378).
روندمهاجرپذیری:ازآنجاکه به مسئله مهاجرت وتبعات آن درشهرموردمطالعه به کرات دربحثهای فوق پرداخته شده دراینجا اشاره ای به روندمهاجرتها خالی ازفایده نخواهدبود.درخصوص شهرموردمطالعه بایدگفت که براساس یک برآورد ساده ومحاسباتی که درمورد مهاجر پذیری آن بعمل آمده این شهر در تمامی دوره های سرشماری،شهری مهاجر پذیر بوده است.این نتیجه گیری با بهره گیری از فرمول های زیر بدست آمده است : الف- جامعه مهاجر پذیر ب- جامعه بدور از جریانهای مهاجرت ج- جامعه مهاجرفرست که در فرمول فوق( P t + n) معرف تعداد جمعیت در پایان دوره ، Pt جمعیت در آغاز دوره و r نرخ رشد جمعیت در آن دوره می باشد(زنجانی،1378،ص216) .جدول شماره 4 نتیجه محاسبات انجام شده برای بندرترکمن را درطول چهاردوره سرشماری عمومی نشان می دهد : جدول شماره 4 - میزان مهاجر پذیری بندر ترکمن(طی سالهای 75-1335) بر اساس نتایج جدول فوق،بندرترکمن درتمامی دوره های مطالعه،مهاجرپذیربوده است ، چون رقم حاصل از تقسیم جمعیت ابتدای دوره بر جمعیت پایان دوره بیشتر از رقم (1+ r ) بوده است .
از سوی دیگر بالاترین درجه مهاجر پذیری شهر در دهه 65-1355 بوده است که مربوط به تحولات متعدد اجتماعی- اقتصادی سالهای اولیه پیروزی انقلاب اسلامی ونیز مرکزیت یافتن این شهر بعنوان مرکز شهرستان جدید بندرترکمن است که به دنبال آن ادارات و سازمانهای اجرایی شهر به حدود دو برابر زمان قبل از انقلاب رسید و طبعاً عده کثیری از افراد مناطق دیگرشهرهارادرقالب رؤساوکارکنان ادارات جدید به همراه خانواده هایشان به این شهر کشانید.
بدین ترتیب بابررسی پدیده های کیفی جمعیت بندرترکمن دردوره های موردمطالعه می توان گفت که سیاستهای ملی وگاه بین المللی بطورمستقیم وغیرمستقیم درپدیده های کیفی جمعیت شهر همچون سایرنقاط بیشترین تأثیرراداشته است که ازجمله آنها می توان به افزایش مهاجرتهای روستایی،تغییرات درساختار سنی وجنسی جمعیت،سطح سوادوساختمان شغلی اشاره نمودواین امربه مفهوم تأییدبخش دوم فرضیه تحقیق می باشد.
حدمطلوب جمعیت:امروزه باافزایش سریع جمعیت شهرها،این سؤال مطرح شده است که حدمطلوب جمعیت شهرچقدراست؟
لیکن پاسخ آن چندان ساده وآسان نیست،چراکه تصورحدمطلوب واندازه بهینه شهربادرنظرگرفتن مجموعه عوامل ازجمله رابطه اندازه شهرباهزینه هاومنافع ناشی ازآن،افزایش مشکلات ومزایابه موازات افزایش جمعیت که درهرمرحله آستانه جدیدی رابرای فعالیتهای قانونی مطرح می کندصورت می گیرد.
بدین ترتیب حدمطلوب اندازه شهرتمام مفهوم خودرادریک نظام سلسله مراتبی که درآن اندازه های مختلف شهروجودداردبدست می آورد.بنابراین مسئله توزیع جمعیت شهری درحدمطلوب دریک نظام سلسله مراتبی،مهمترومنطقی ترازحدمطلوب واندازه بهینه شهراست(نظریان،1374،ص157).براین اساس در این بحث نگاهی به سلسله مراتب شهری که عبارت از طبقه بندی شهرهای شبکه بر حسب اهمیت آنهاست(فرید،1368،ص488) خواهیم داشت که دراین بحث تنهاازبعدشمارساکنان شهرهامی باشد.
در استان گلستان براساس آخرین تقسیمات کشوری مصوب 21 شهروجوددارد که دربین آنها گرگان بعنوان بزرگترین شهرومرکز این استان دارای 218766 نفر ( سال 1380 ) جمعیت وشهرمرزی اینچه برون با 1830 نفر کوچکترین آنها و بندرترکمن نیز با دارا بودن44239 نفر چهارمین شهراســتان بعد از شهرهای گرگان، گنبدکاووس و علی آباد می باشد.
با نگاهی به رشد متوسط شهرهای استان ( به استثنای 5 شهر جدیدالتأسیس) طی سالهای 75-1335 درمی یابیم که شهرهای شرقی استان بویژه گالیکش با 74/9 درصد، آزادشهر با 17/9 درصد و کلاله با 10/9 درصد(مرکزآمارایران،1379) از بیشترین رشد برخــوردار بودندو بندرترکمن با 93/3 درصد، رشدی نسبتاً ضعیف داشته است.
(شکل های 7و8).
شکل7- رشدمتوسط شهرهای استان گلستان(75-1335) شکل8- روند رشدجمعیت شهرهای استان گلستان(75-1335) در این تحقیق به منظور تعیین جایگاه بندرترکمن درنظام سلسله مراتبی شهرهای استان گلستان (ازنظرکمی )ازتئوری زیپف ( George.K.Zipf ) وفرمول Pn =P1.1/n استفاده به عمل آمد(نظریان،1374،ص158)،به همین منظورابتدا جمعیت هر یک ازشهرهای استان برای ســال 1380 برآورد گردید سپس اندازه جمعیت مطلوب هریک ازآنها باکمک فرمول فوق الذکر محاسبه گردیدکه شرح آنهادرجدول 5 آمده است.
جدول 5 – جمعیت واقعی و تئوریک شهرهای استان گلستان در سال 1380 تنظیم جدول:آنامرادنژاد پس ازآن این ارقام رادرنموداررتبه – اندازه زیپف پیاده نمودیم تافاصله شهرهاازخط نرمال مشخص شود.
بررسی این نمودار(شکل9) بیانگر برخی حقایق به شرح زیر است: - علی آباد بیشترین اختلاف را با خط نرمال نشان می دهد یعنی جمعیت آن نسبت به حدتعادل منطقه ای حدود 26541 نفر کاهش نشان می دهد، - بندرترکمن دومین شهر استان است که اختلاف بیشتری با خط نرمال دارد و حدود 11400 نفر کسری جمعیت نشان میدهد.
- شهرهای اینچه برون،کردکوی،مراوه تپه،دلند،انبارالوم،نوکنده،سرخنکلاته ،خان ببین،آزاد شهر، گمیش تپه، سیمین شهر ، آق قلا ، کلاله ، بندرگز، رامیان ، گالیکش به ترتیب بیشترین اختلاف را با خط نرمال دارند.
- شهرمینودشت با کمترین اختلاف از خط نرمال،متعادل ترین شهر استان وگنبد کاووس 11059 نفر جمعیت،مازاد بر اندازه تئوریک خود دارد .
شکل9- رابطه رتبه- اندازه شهرهای استان گلستان (قانون زیپف،1380) پیش بینی جمعیت شهرتاسال1400: از بین روش های پیش بینی جمعیت ، « روش ریاضی » کاربرد بیشتری داشته وساده ترین راه برای پیش بینی جمعیت در زمانهای کوتاه است.فرمول این روش به صورت زیر نمایش داده می شود (کاظمی پور،1371،ص112) : تعداد جمعیت پس از n سال = Pn تعداد جمعیت سال پایه = P0 میزان رشد جمعیت = r تعداد زمانهای پیش بینی =n به منظور استفاده از این روش ، سه پیش فرض را برای جمعیت بندرترکمن دردوره های آتی درنظر گرفتیم که عبارتند از : فرض اول - چنانچه رشد جمعیت با رشدفعلی ( میانگین رشدده ساله منتهی به سال 1375 که برابر1/3 درصد است ) ادامه پیدا کند.
فرض دوم - رشد جمعیت در اثر کنترل موالید و تنظیم خانواده کاهش یافته ولی مهاجرت به حالت کنونی ادامه یابد و میزان رشد برابر 7/2 درصد باشد .
فرض سوم - میزان رشد جمعیت افزایش یافته و در اثر فعالیت های اقتصادی بویژه ایجاد صنایع مهاجرت نیز افزایش یافته و به نرخ 04/5 درصد برسد ( بالاترین نرخ رشد جمعیت این شهر طی 40 سال گذشته).
پیش بینی هایی رانیزبرخی کارشناسان جمعیت ایران ازجمله دکترحبیب اله زنجانی وزهرا نبی زاده درخصوص بندرترکمن انجام داده اند که دردوحالت صورت گرفته است ؛با فرض رشد واقعی که برای این شهر به ترتیب با میزانهای رشد4/3 ،8/2 ، 7/2 و 6/2 درصد تا سال 1400 و با رشد طبیعی با میزانهای رشد 2/2 ،1/2،1/2و 2 درصدتا همان سال انجام شده که فرض دوم آن باواقعیات موجود شهر سازگاری بیشتری نشان می دهد .
ضمن این که از سه فرض نگارنده نیز احتمال تحقق فرض دوم (7/2 درصد ) بیشتر است .
( جدول 6 ، مقادیر این پیش بینی ها را نشان می دهد ) جدول 6- پیش بینی جمعیت بندرترکمن تا سال 1400 مأخذ : برآورد فرضهای اول،دوم وسوم از نگارنده ومحاسبات دکتر زنجانی و نبی زاده از منبع پیشین نتیجه گیری وپیشنهادات:بنابرآنچه گذشت می توان بیان داشت که شکل گیری وپیدایش هسته اولیه بندرترکمن باخواست وتصمیم دولت مرکزی وقت بوده ورونق ورکودهای ادواری آن نیزشدیداًمتأثرازتصمیمات دولتی بوده است ورشدجمعیت ورونق فعالیتهای آن همواره تابعی ازدگرگونیهای سیاسی،اقتصادی واجتماعی درسطح کشور بطوراعم وتوجهات خاص دولت به این شهربطوراخص بوده است .بنابراین این شهرتاکنون نتوانسته است به نقش یابی مستقل خود برسدوتوسعه مداوم ومستمری باتکیه برتوانهای خودداشته باشد.
ازطرفی ذکراین نکته ضرورت داردکه وجودناهماهنگی دربخشهای مختلف توسعه شهری ممکن است تأثیرات منفی درپی داشته باشد،آن گونه که تأمین بهداشت وآموزش، بدون عرضه شغل کافی درکشورهایی مانندکوبا ،چین ومستعمرات سابق مانندسری لانکاتأثیرات منفی برجای گذاشته است(Morris,1998,p.81).
سایرنتایج تحقیق حاضردرطول چهل سال موردمطالعه عبارتنداز: روندرشدجمعیت بندرترکمن درمقایسه بارشدجمعیت شهری کشورهماهنگی داشته به استثنای دهه 45-55 که کاهش رشددرجمعیت شهرمشاهده می شود،ولی نسبت به رشدجمعیت نقاط شهری استان گلستان ،این شهرنسبتاًضعیف عمل کرده است، جمعیت این شهربسیارجوان است ولی روندجاری حاکی ازگرایش به کاهش تعدادجمعیت جوان زیر15 سال است، نسبت باسوادان سیری صعودی داشته لیکن اختلاف شدیددرنسبت باسوادان مردوزن همچنان وجوددارد، نسبت جنسی سیری نزولی داشته وتعدادمردان نسبت به زنان کاهش پیداکرده است، نسبت شاغلان شهربه جمعیت ده ساله وبالاتردارای روندی نزولی وبه تبع آن درصدبیکاران ازسیری صعودی برخورداربوده است، نسبت شاغلان دربخش صنعت کاهش ودربخش خدمات افزایش یافته است.
پیشنهادات : درهماهنگی باسیاستهای برنامه سوم توسعه اقتصادی،اجتماعی کشور مبنی برحمایت ازشهرهای کوچک ومتوسط،تقویت بنیانهای اقتصادی این شهربه ویژه درزمینه ارتباطات بندری،صنایع تبدیلی و توانمندیهای گردشگری آن ضمن این که می تواندنیازهای شغلی این شهروخیل عظیم بیکاران آن راپاسخگوباشد،برای حوزه نفوذخودنیز می تواندنقش فعالتری راایفاء نمایدودرانسجام وتقویت شبکه شهری کشور ومنطقه مؤثرباشد، شناخت توانمندیهای شهرستان درزمینه های مختلف صنعتی،کشاورزی،دامی،گردشگری،منابع دریایی وغیره باتأکیدبرنقش محوری این شهر، ایجادبستری مناسب برای سرمایه گذاری بومی وغیربومی جهت تقویت بنیانهای اقتصادی واجتماعی شهرومنطقه به منظورتأمین 4220 فرصت شغلی تاسال1400، گسترش تلاشهای فرهنگی ارگانهای ذیربط به منظورافزایش نسبت زنان باسوادوکنترل موالید.
منابع: بدیعی ، ربیع(1362): جغرافیای مفصل ایران - جلد دوم ،چاپ دوم، تهران : انتشارات اقبال بیک محمّدی،حسن (1370): نگاهی گذرابرساختارجغرافیایی جمعیت سیستان وبلوچستان ،مجموعه مقالات هفتمین کنگره جغرافیایی ایران،جلداول،تهران:دانشگاه تهران جعفری ،عباس(1368) :نقشه خوانی گیتاشناسی،چاپ سوم، تهران : انتشارات گیتا شناسی جوان ، جعفر(1367) : جمعیّت ایران و بسترجغرافیایی آن ، مشهد : انتشارات دانشگاه فردوسی رزم آرا ، علی(1325) : جغرافیای نظامی گرگان ودریای خزر- تهران زنجانی،حبیب الله(1371): جمعیت وتوسعه،تهران:مرکزمطالعات وتحقیقات شهرسازی ومعماری ایران زنجانی ، حبیب الله(1370): جمعیت وشهرنشینی در ایران ، جلد اول : جمعیت ، تهران:مرکز مطالعات وتحقیقات شهرسازی ومعماری ایران ــــــــــــــــــ (1378) : تحلیل جمعیت شناختی ، چاپ دوم - تهران : انتشارات سمت ــــــــــــــــــ (1370) : مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی : جمعیت - چاپ دوم- تهران:انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران زنجانی،حبیب ا…وزهرانبی زاده(1372) : پیش بینی جمعیت شهرهای ایران - ( 1400- 1375) تهران:مرکز مطالعات وتحقیقات شهرسازی ومعماری ایران سازمان برنامه وبودجه(1376) : گزارش مقدماتی پیشنهادی ایران 1400( ه.
ش).
طرح تدوین برنامه ایران 1400 ، تحقق تمدن اسلامی ، تهران :سازمان برنامه وبودجه شکویی ،حسین(1377) : دیدگاههای نو درجغرافیای شهری ،جلد اول، چاپ سوم،تهران: انتشارات سمت فرید، یدالله(1368) : جغرافیا وشهرشناسی ،تیریز: انتشارات دانشگاه تبریز ـــــــــــ (1371) : کاربرد جغرافیا درروش تحقیق شهروروستا ،تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز کاظمی پور ،شهلا (1371): روش های مقدماتی تحلیل جمعیت ،تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور کاویانی ،محمدرضا(1364): مقدمه ای برمسئله خشکی وتنگنای کم آبی وتعیین میزان کسری آب درمناطق خشک ونیمه خشک ایران،مجله رشدآموزش جغرافیا،شماره4،زمستان 1364 مرکز آمار ایران(1379) : جمعیّت شهرهای ایران ( 75- 1335)،تهران:مرکزآمارایران مرکزآمارایران(1377) : نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن ،بندرترکمن 1375- تهران:انتشارات مرکز آمارایران مرکزآمارایران (1367): نتایج سر شماری عمومی نفوس و مسکن ،بندرترکمن 1365- تهران: انتشارات مرکز آمارایران مرکزآمارایران(1358): نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن ، شهرستان گرگان 1355 ، تهران: انتشارات مرکز آمارایران مرکزآمارایران(1364): نتایج سرشماری عمومی نفوس ومسکن ، شهرستان گرگان1345 ، تهران:مرکزآمارایران مطیعی لنگرودی،سید حسن (1367): روش های کمّی درجغرافیای جمعیّت ، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی ،شماره 10 پاییز, مشهد:مؤسسه فرهنگی آستان آستان قدس رضوی نظریان،اصغر(1374) : جغرافیای شهری ایران ،چاپ دوم ، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور 24- Carter,Harold (1981): The study of Urban Geography, Third edition:Edward Arnold 25- Morris, Arthur (1998): Geography & Development; :UCLpress 26- Planhol,X.DE (1989): Bandar-e- SHah ; Encyclopedea IRANICA volume 3 ,edited by :Ehsan Yarshater.
NewYork:Routledge& Kegan Paul عناصرسال1335134513551365137575-1335جمعیت شهرجمعیت شهر828413081173392838738582-درصدرشد جمعیت شهردرصدرشد جمعیت شهر-6/48/251/39/3تعداد خانوارتعداد خانوار14792310312047397064-درصد رشد خانواردرصد رشد خانوار-5/432/449/3افراد کمتر از 15 سالافراد کمتر از 15 سال3744638381311324316231-درصد رشد جمعیت جواندرصد رشد جمعیت جوان-4/54/29/426/3میان سالان(64-15)میان سالان(64-15)4357626585651443421104-درصد رشد میان سالاندرصد رشد میان سالان-6/31/33/58/39/3جمعیت سالخورده(65+)جمعیت سالخورده(65+)1824316419201311-درصد رشد سالخوردگاندرصد رشد سالخوردگان-948/76/31/6نسبت جنسینسبت جنسی2/1088/1086/1062/1064/998/105 سال / عناصرجمعیت ده ساله و بالاتردرصد جمعیت فعال اقتصادیشاغلان در کشاورزی %شاغلان در صنعت %شاغلان درخدمات %134585054/409/166/285/541355117494/344/159/297/541365186055/398/91/281/621375281339/311/155/269/56 شاخص / سال1345135513651375رشد متوسط سالانه (75- 1345)جمعیت شهر130811733928387385826/3جمعیت ده ساله و بالاتر85051174918605281334جمعیت فعال34344036734989792/3درصد جمعیت فعال4/404/345/399/31-جمعیت شاغل31903657602875739/2درصد جمعیت شاغل5/371/314/329/26-جمعیت بیکار244379131614068/5درصد بیکاری نسبت به جمعیت ده ساله و بالاتر8/22/31/75-درصد بیکاری نسبت به جمعیت فعال1/73/99/176/15-ضریب اشتغال3/24212/216/19-بار تکفل خالص1/37/37/34- دوره زمانی123دوره زمانیحاصل تقسیم Pt + n pt(1+ r)تفاضل ستون 1 و 245-133557/1046/153/055-134532/1028/129/065-135563/1050/158/075-136536/1031/133/0