دانلود مقاله زلزله

مقدمه پدیده های خطر آفرین طبیعی نظیر زلزله، سیل، طوفان و لغزش لایه های زمین می توانند خطر جدی برای جان و مال انسانها به دنبال داشته باشند.

در این میان رویداد زلزله در طول تاریخ آثار غیر قابل جبرانی را به همراه داشته است.

خوشبختانه در حال حاضر با توجه به پیشرفتهای علم مهندسی زلزله، در صورت به کار گیری اصول و شابط پیشگیری، خسارات ناشی از زلزله می تواند به حداقل ممکن برسد.

تهران بزرگ که در دامنه جنوبی رشته کوههای البرز قرارگرفته، عموماً بر روی رسوبات آبرفتی عهد حاضر بنا شده است که با وجود گسل های فعال در این ناحیه، این شهر، مانند اکثر شهرهای کشور در خطر جدی وقوع زمین لرزه قرار گرفته است.

تجربه ثابت نموده است که روشهای پیشگیری و آمادگی نقش مؤثری در کاهش خسارات ناشی از زلزله دارد.

یکی از محورهای مهم برای محقق نمودن روشهای پیشگیری و آمادگی در به حداقل رساندن خسارات ناشی از زلزله ، آشنایی همگانی با زلزله است.

بی تردید شناخت پدیده زلزله و ارائه الگوهای مناسب برای آمادگی و مقابله جمعی و فردی از قبل، هنگام و بعد از زلزله می تواند از آثار مخرب آنها بکاهد.

در این نوشتار سعی شده است که ضمن آموزش مفاهیم اولیه زمین لرزه ، روشهای مناسبی برای مقابله و آمادگی در برابر آنها ارائه گردد.

فصل اول: زلزله را بهتر بشناسیم 1-1- زلزله زمین لرزه، از آزاد شدن ناگهانی انرژی انباشته شده در سنگهای پسته ی زمین بوجود می آید.

این انرژی از نقطه ای در عمق زمین به نام کانون زمین لرزه آزاد می شود و با رها شدن انرژی به صورت امواج، باعث لرزش سطح زمین ونهایتاً در صورت عدم ساخت اصولی ساختمانها و سازه ها باعث تخریب آنها می شود.

1-2- علل وقوع زلزله دانشمندان برای علت وقوع زمین لرزه، چند دلیل ذکر می کنند: برخی از زمین لرزه ها بر اثر فوران گدازه های آتشفشانی روی می دهند، تعداد دیگری از زمین لرزه ها بر اثر فعالیتهای مربوط به بشر روی می دهند، مانند انفجارات هسته ای یا ایجاد سدهای بزرگ در نواحی مختلف که به این نوع زمین لرزه ها، زلزله های القایی گفته می شود.

اما مهمترین و اصلی ترین دلیل وقوع زمین لرزه ها را می توان حرکات صفحه های کره زمین دانست.

دانشمندان مدتها است که پی برده اند پوسته سخت کره زمین یکپارچه نبوده و از قطعات مجزایی تشکیل شده است.

این قطعات که به نام صفحه های زمین ساختی معروفند نسبت به یکدیگر در حال حرکت هستند.

این حرکت از میلیونها سال پیش آغاز شده و همچنان ادامه دارد.

شاید تصور اینکه در سالیان بسیار دور تمام خشکی های کره زمین به هم متصل بوده و به تدریج از یکدیگر فاصله گرفته تا شکل کنونی خود را به دست آورده اند بسیار مشکل باشد، ولی هم اکنون این نظریه که به نام زمین ساخت صفحه ای شناخته می شود مورد قبول دانشمندان است .

این حرکات قاره ها باعث تجمع انرژی در مرز صفحه ها و آزاد شدن آن می گردد که ما از آن به عنوان زلزله نام می بریم.

1-3- گسل و انواع آن با آزاد شدن ناگهانی انرژی انباشته شده درون زمین و گسسته شدن سنگهای پوسته زمین، گسل ایجاد می شود.

به عبارت دیگر، گسلها شکستگی های پوسته جامد کره زمین هستند که در امتداد آنها جابجایی صورت می گیرد.

برخی از گسل ها در زمانهای بسیار دور زمین شانسی فعالیت داشته ند و دیگر فعال نبوده، ولی برخی دیگر از آنها، در دوران اخیر فعالیت داشته اند که دسته دوم خطرناکتر محسوب می شوند.

گسل ها انواع مختلفی دارند که بر اساس نحوه تشکیل، حرکات و مکانیزم وقوع به سه گروه عمده تقسیم می شوند که عبارتند از: 1- گسل های نرمال یا شیب لغز، گسلهایی هستند که در آنها بلوکهای سنگی موجود بر روی صفحه گسل به سمت پایین حرکت می کنند.

2- گسل های معکوس، گسل هایی هستند که در آنها بلوکهای سنگی موجود روی صفحه گسل به سمت بالا حرکت می کنند.

3- گسل های امتداد لغز، گسلهایی هستند که در این نوع گسلها بلوکهای دو طرف گسل نسبت به یکدیگر به چپ یا راست حرکت می کنند.

1-4- اندازه گیری زمین لرزه ها تاریخچه ثبت و اندازه گیری زمین لرزه ها به سالیان بسیار دور بر می گردد.

در سال 137 میلادی، در کشور چین، دانشمندان دستگاهی ساختند که امروزه ما آنرا لرزه نما می نامیم.

این لرزه نما شامل کوزه ای فلزی بوده که در جهت های مختلف ، گویهای فلزی در دهان چند اژدها قرار داشت.

هنگام رویداد زمین لرزه، این گویها سقوط کرده و در دهان قوباغه های فلزی که در اطراف کوزه تعبیه شده بودند قرار می گرفتند .

بدین ترتیب، وقوع و جهت زمین لرزه برای دانشمندان مشخص می گردید.

اما امروزه به کمک دستگاههای حساسی به نام لرزه نگار می توان از فاصله چند هزار کیلومتری ، مشخصات زلزله ها را ثبت کرد.

اساس ساختمان این دستگاهها، وسیله ای است که به آن لرزه سنج می گویند که این لرزه سنها انرژی امواج ورودی را تبدیل به ولتاژ الکتریکی می کنند.

معمولاً لرزه سنجها را در سه جهت عمود بر هم شمالی – جنوبی، شرقی – غربی، و عمودی قرار داده تا جنبش زمین را در سه جهت یاد شده ثبت کنند.

لرزه نگارها به ساعتهای بسیار دقیقی مجهز هستند که قادرند ساعت وقوع زمین لرزه را با دقت بسیار بالای ثبت کنند.

اما در اندازه گیری زمین لرزه ها از دستگاه های دیگری نیز استفاده می کنند که شتابنگار نامیده می شوند.

مهندسان ساختمان برای طراحی سازه های مقاوم در برابر زلزه ، نیاز به شناخت جنبش های شدید زمین که انتظار می رود در طول عمر مفید سازه رخ دهد، بهترین روش بدست آوردن این جنبش ها، ثبت شتاب حرکت زمین حین رویداد زمین لرزه هاست .

دستگاهی که قادر به ثبت این شتابهاست، شتابنگار نامیده می شود واحد سنجش شتاب ناشی از زمین لرزه ، درصدی از شتاب گرانش زمین است.

1-5- مقیاسهای اندازه گیری زلزله بارها در هنگام وقوع زلزله ها با کلمه مقیاس بزرگی (ریشتر) روبرو شده ایم .

شاید کلمه مقیاس شدت (مرکالی) را نیز شنیده باشیم، این دو مقیاس مهمترین مقیاسهای اندازه گیری زمین لرزه ها هستند که قدرت یک زمین لرزه را از دو جنبه به شرح زیر بیان می کنند: 1-5-1- بزرگی زمین لرزه بزرگی یک زمین لرزه ، میزان انرژی گل آزاد شده از زمین لرزه را نشان می دهد.

واحد سنجش بزرگی به افتخار مبدع آن دکتر چارلز ریشتر با واحد 11 ریشتر بیان می شود.

مقیاس ریشتر لگاریتمی است، یعنی افازش یک واحد در مقیاس ریشتر نشان دهنده افزایش ده واحدی در دامنه موج است.

به عبارتی دامنه موج زمینلرزه 7 ریشتری 10 برابر یک زمین لرزه 6 ریشتری است.

اما نکته مهم در مورد انرژی زمین لرزه می باشد که با افزایش یک واحد در بزرگی زمین لرزه، انرژی آن حدود 32 برابر می شود.

برخی مواقع مشاهده می شود که مقادیر بزرگی گزارش شده به وسیله مراکز تحقیقاتی مختلف با یکدیگر متفاوت است.

این امر به دلایل چندی است از آن جمله برآورد ابتدایی بزرگی یک زمین لرزه به وسیله داده های تعداد معدودی ایستگاه لرزه نگاری است و معمولاً وقتی داده های بیشتری از ایستگاههای مختلف به مراکز محاسبه بزرگی می رسد، عدد اولیه بزرگی تغییر می کند.

ضمناً زلزله شناسان از روشهای مختلفی برای محاسبه بزرگی استفاده می کنند که مقداری اختلاف در حود 3/0 در برآوردهایشان قابل پیش بینی است.

1-5-2- شدت لرزه ای «شدت لرزه ای» مقداری عدد است که قدرت لرزش هایی را که رد نقطه ای خاص احساس شده است نشان می دهد.

شدت لرزه ای دارای مقیاس های مختلفی است که یکی از مهمترین آنها مقیاس مرکالی اصلاح شده است .

معمولاً این مقیاس را با نمادهای رومی نشان می دهند و دارای 12 درجه مختلف است .

شدت لرزه ای I: لرزشی احساسی نمی شود و تنها دستگاههای حساس لرزه نگار اقدام به ثبت زلزله می نمایند.

شدت لرزه ای II: اشخاص در حال استراحت یا در طبقات بالای ساختمان لرزش را احساس می کنند.

شدت لرزه ای III: لرزش در داخل ساختمان احساس می شود و اشیای آویزان تکان می خورند ارتعاشی شبیه به گذر کامیونهای سبک دارد.

شدت لرزه ای IV: اشیای آویزان تاب می خورند .

ارتعاشبی شبیه به گذر کامیونهای سنگین دارد.

و درها و پنجره به صدا در می آیند.

شدت لرزه ای V: لرزش در خارج ساختمان احساس می شود و جهت آن قابل برآورد است.

افراد از خواب بیدار می شوند.

مایعات به حرکت در می آیند و برخی از آنها به خارج از ظرف می ریزند.

اشیای ناپایدار کوچک جابجا یا واژگون می شوند.

درها تکان می خورند و باز و بسته می شوند.

شدت لرزه ای VI: همه مردم لرزش را احساس می کنند.

بسیاری متوحش شده، از ساختمانها خارج می وشند .

مبلها جابجا شده یا واژگون می شوند.

درختان و بوته ها تکان می خورند .

گچها و پوششهای دیوار ترک بر می دارند.

آسیب به ساختمانها اندک است.

شدت لرزه ای VII: ایستادن مشکل می شود.

رانندگان در وسایل نقلیه نیز لرزش احساس می کنند.اشیای آویزان شدیداً نوسان پیدا می کند.

مبلها و وسایل چوبی می شکنند.

بناهای بر ساخته شده آسیب می بییند.

شدت لرزه ای VIII: هدایت وسایل نقلیه مشکل می شود.

آسیب اندکی در ساختمانهای خوب طراحی شده مشاهده می شود .

بناهایی که در مقابل با نیروی افقی طراحی نشده اند آسیب دیده و بخشی از آنها فرو می ریزد.

در زمینهای مرطوب ترکهایی ایجاد می شود.

شدت لرزه ای IX: عموم مردم احساس وحشت می کنند.

آسیب در ساختمانهایی که طراحی خاصی داشته اند ظاهر می شود.

ساختمانهای پیش ساخته اگر خوب به هم متصل نشده باشند از محل اتصالات پی جابجا می شوند.

لوله های زیرزمینی می شکنند و گسیخته می شوند.

در زمینهای آبرفتی ماسه و گل به خارج فوران می کند.

شدت لرزه ای X: پی اغلب بناهای معمولی و پیش ساخته تخریب می شود.

برخی از سازه های چوبی خوبی ساخته شده و پلها تخریب می شوند.

سدها و خاکریزها صدمه جدی می بینند .

ریلهای راه آهن کمی خم می شوند.

زمین لغزه های بزرگ بوقوع می پیوندند.

شدت لرزه ای XI: ریلها به شدت خم می شوند.

خطوط لوله زیر زمینی کاملاً از سرویس خارج می شوند.

پلها تخریب شده و تعداد کمی ساختمان باقی می ماند.

شدت لرزه ای XII : خسارت تقریباً کامل است .

توده های سنگی بزرگ جابجا می شوند و اشیا به بالا پرتاب می شوند.

1-6- لرزه خیزی ایران سرزمین ایران از لحاظ زمین شناسی در یکی از مناطق فعال کره زمین قرار دارد.

اگر زمین لرزه های رخ داده در جهان را ، طی سالیان اخیر بر روی نقشه ای پیاده کنیم با دو کمربند عمره و بزرگ لرزه خیزی روبرو می شویم که شامل کمربند دور اقیانوس آرام و کمربند آلپ – هیمالیا، ایران بر روی قسمت میانی کمربند لرزه خیزی آلپ – هیمالیا قرار دارد.

همان طور که قبلاً هم اشاره کردیم حرکت قاره ها نسبت به هم در حال حاضر نیز ادامه دارد که یکی از این حرکات مربوط به باز شدن بستر دریای سرخ می باشد.

این باز شدن دریای سرخ باعث حرکت صفحه عربستان به سمت ایران و فشردگی پوسته فلات ایران می شود.

این فشردگی باعث تجمع انرژی در پوسته ایران و در نهایت ایجاد زمین لرزه های کوچک و بزرگ در نقاط مختلف کشور می شود.

ساز و کار این فشردگی به گونه ای است که ایران را به سه منطقه لرزه زمین ساخت تقسیم می کند.

این مناطق وطیع شامل زاگرس، ایران مرکزی و البر شمالی است.

ویژگی های زلزله های احتملای در این مناطق از نظر بزرگی، عمق و محتوای فرکانس با هم متفاوت هستند.

1-7- لرزه خیرزی شهر تهران اکثر شهرهای کشور ، در معرض تهدید زمین لرزه قرار دارند، اما برخی از این شهرها با دارا بودن ویژگی های خاص، پتانسیل خطر بالاتر دارند.

شهر تهران با دارا بودن بیشترین جمعیت شهری در کشور، تمرکز اکثر مراکز اداری و اقتصادی در آن وموقعیت ویژه زمین شناسی از جمله نقاط بسیار حاس و در معرض خطرهای ناشی از رویداد زمین لرزه های بزرگ می باشند .

تهران در دامنه جنوبی رشته کوههای البرز بر روی رسوبات آبرفتی عهد حاضر بنا شده است.

این شهر اگر چه دارای سابقه ی شهر نشینی 200 ساله ای بیش نیست، تجسم شگرفی ارزی باستان را که از بزگرتین شهرهای تاریخی ایران بوده، در طول قرنها بارها شاید رویداد زمین لرزه های مخرب بوده است، به دست می دهد.

علاوه بر سابقه لرزه خیزی تاریخی تهران و پیرامون، وجودگسلهای متعدد در اطراف این شهر باعث شده تا خطر رویداد زمین لرزه به صورت تهدیدی جدی برای این شهر و ساکنانش درآید.

گسل های اصلی و لرزه زای منطقه تهران و پیرامون عبارتند از: گسل های مشا یا گسل آبیک - شاهرود: این گسل طویلترین گسل لرزه زای نزدیک به شهر تهران محسوب می شود.

زمین شناسان اعتقاد دارند با توجه به روند این گسل و شواهد فعالیت آن ، در دوران اخیر این گسل خاطر بالقوه ای برای شهر تهران محسوب می شود.

برخی از محققان طول این گسل را در حدود 400 کیلومتر برآورد کرده اند.

گسلهای مشا یا گسل آبیک - شاهرود: این گسل طویلترین گسل لرزه زای نزدیک به شهر تهران محسوب می شود.

گسل شمال تهران: این گسل همانطور که از نام آن بر می آید در شمال تهران قرار داشته و به نظر محققان علوم زمین، بر اثر فعالیتهای این گسل اختلاف ارتفاع بین شهر تهران و ارتفاعات نزدیک آن به وجود آمده است.

طول این گسل بیش از 75 کیلومتر برآورد شده است و مطالعات زمین شناسی و لرزه خیزی نشان می دهد که این گسل ، گسلی است جوان و لرزه زا که احتمالاً در گذشته باعث رویداد زمین لرزه های چندی شده است.

گسلهای شمال و جنوب ری و کهریزک: این سه گسل که در جنوب تهران قرار دارند، هر سه جزو گسلهای فعال اند و به لحاظ محاسبات خطر زمین لرزه، خطری جدی برای جنوب شهر تهران محسوب می شوند: نکته حایز اهمیت درمورد گسلهای شمال تهران این است که ، علاوه بر این گسلهای اصلی، تعدادی گسل فرعی و کوچک نیز در اطراف و بستر شهر تهران وجود دارد، و احتمال اینکه بر اثر فعال شدن گسل های اصلی، این گسل ها نیز فعال شوند، وجود دارد.

با توجه به مطالب گفته شده باید به این موضوع توجه کنیم که در شهری زندگی می کنیم که در آن احتمال وقوع زلزله وجود دارد.

نواحی بایست هر شهروند با مدنظر قرار دادن این موضوع، این مسئله را به موازات سایر مسایل ورود اطرافمان بدون هیچ ترس و واهمه ای به طور پیوسته دنبال کند.

فصل دوم:آمادگی در برابر زلزله 2-1- پیش از وقوع زلزله خانواده خود را از نظر آمادگی در مقابله باوقوع زلزله، مورد ارزیابی قرار دهید و در اسرع وقت نسبت به رفع نقایص اقدام کنید.

کلیه لامپها کاملاً محکم باشند.

لوازم منزل کاملاً در جای خود محکم شده اند.

هیچ شی سنگینی بالای قفسه ها وکمدها قرار نگرفته است.

کپسولهای آتش نشانی آماده است و روش استفاده از آنها را نیز آموخته اید.

دستگاههای تهویه هوا محکم در جای خود قرار گرفته اند.

ظروف از قفسه ها بیرون نخواهند ریخت.

مخزنها مواد سوختی کاملاً محکم و ایمن هستند.

دیوارهای بلوکی کاملاً محکم و بی خطر هستند.

هیچ گونه ماده قابل اشتعالی در نزدیکی بخاریهای نفتی و یا اجاق های گازی قرار ندهید.

دیوارهای اطراف حیاط منزل محکم بوده و نیاز به مرمت و تعمیر ندارد.

2-1-1- مکانهای ایمن و بی خطر در طول زلزله بسیاری از مردم با فرو ریختن وسایل و شیشه های شکسته آسیب می بینند.

اتاقهای خواب بدون مبلمان بهترنی و مطمئن ترین مکان است.

اما اگر مایل هستید از مبلمان استفاده کنید، با انتخاب وسایلی با ارتفاع کمتر و یا با در نظر گرفتن فضای کافی و مناسب برای پناه گرفتن و دور شدن از این وسایل ، احتمال خطر را به حدقال برسانید.

2-1-2- چگونه ساختمانهای مسکونی خود را در مقابل زلزله های احتمالی ارزیابی کنیم؟

ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای ساختمانهای موجود، پیش بینی عملکرد آنها درمقابل زلزله های احتمالی آتی می باشد.

شما می توانید با یک بررسی ساده بر اساس مراحل ذکر شده در ذیل، ساختمان خود را ارزیابی و در صورت نیاز بامراجعه به متخصصان مهندسی زلزله تدابیری برای مقاوم سازی آن اتخاذ کنید.

در مناطق زلزله خیز ساختمان باید به گونه ای طراحی و اجرا گردد که در مقابل زلزله های متوسط آسیب سازه ای نبیند.

(تنها آسیب های جزیی غیر سازه ای قابل قبول است) و در مقابل زلزل های شدید سقف ساختمان فرو نریزد.

اگر چه احتمال وارد آمدن آسیب های جزیی به اجزای سازه ای وجود دارد، این آسیب ها باید قابل ترمیم باشد.

نسبت خسارت کل ساختمان را می توان به روش زیر محاسبه کرد: = خسارت ساختمان (LR) نمرات مربوط به سؤالهای ششگانه می باشند که با توجه به شدت زلزله مورد نظر انتخاب می شوند.

این نسبت قاعدتاً باید بین 0 تا 1 باشد.

از این رو اگر نتیجه محاسبه بیش از 1 گردد باید همان عدد 1 در نظر گرفته شود پس: خسارت کم – تعمیر الزامی خسارت متوسط – امکان تعمیر خسارت زیاد – بازسازی الزامی احتمال ریزی ساختمان معیارها و سئوالهای ششگانه عبارتند از: شیب زمین نوع زمین نوع سیستم ساختمان نوع سقف طبقات پلان ساختمان کیفیت ساختمان 2-1-3- ساختمانهای مقاوم در مقابل زلزله اگر اصول کلی و معیارهای ذیل در یک ساختمان به اجرا درآید این ساختمان می تواند در زلزله های شدید، مقاومت مناسبی داشته باشد: تهیه نقشه های معماری و سازه ای همراه با دفترچه محاسباتی که به تایید مهندسان سازمان نظام مهندسی کشور رسیده باشد.

استفاده از مصالح استاندارد، مصالح استاندارد دارای کیفیت مطلوب بوده و باید به تایید موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و یا مرکز تحقیقاتی ساختمان و مسکن، رسیده باشد.

اجرای صحیح کلیه مراحل ساخت ساختمان .

اجرای ساختمان می بایست با نظارت مهندس ناظر در کلیه مراحل ساخت صورت گیرد.

خوشبختانه در حال حاضر ، علم مهندسی زلزله بگونه ای پیشرفت نموده است که در صورت به کارگیری اصول و ضوابط فنی، ساختمان می تواند در مقابل ارتعاشات و حرکات ناشی از زمین لرزه مقاوم باشد و صدمه ای برای ساختمان و ساکنان آن ایجاد نکند.

2-2- هنگام وقوع زلزله اگر در منزل هستید هنگام وقوع زمین لرزه اگر در خانه بودید وحشت نکنید و خونسردی خود را حفظ نمایید.

به منظور محافظت از خودتان در مواقع اضطراری باید قبلاً بیاموزید که در موقعیت های مختلف چه عکس العملی از خود نشان دهید و بسته به موقعیت، عکس العمل شما در خانه، خیابان ، اتوبوس و قطار باید متفاوت باشد.

اگر در خیابان هستید برای جلوگیری از ضربات ناشی از خرده شیشه پنجره ها و تابلوهای شکسته ، کیف و یا وسیله دیگری را روی سر خود نگه دارید و به سوی مکانی امن بروید.

اگر در فروشگاههای بزرگ و یا در مراکز خرید هستید به دستورالعمل های فروشندگان و مسئولان توجه نمایید و به سوی درهای خروجی هجوم نبرید، چرا که اینکار می تواند خطر آفرین باشد.

هنگام وقوع زلزله هرگز از آسانسورها و پله های برقی برای خروج اضطراری استفاده نکنید.

در صورتیکه مشغول رانندگی هستید از ترمز کردن ناگهانی اجتناب ورزید و به آرامی سرعت خود را کاهش دهید و اتومبیل را در منتها الیه سمت راست خیابان متوقف نمایید.

به اطلاعیه هایی که از رادیوی اتومبیل پخش می شود توجه کنید و قوانین راهنمایی و رانندگی را کاملاً مراعات کنید.

اگر در قطار، مترو ، زیر گذر و یا اتوبوس هستید دستگیره ها و میله ها را محکم بگیرید چرا که امکان توقف ناگهانی وجود دارد .

همچنین مراقب اشیایی که احتمال سقوط آنها می رود باشید.

گاه توقف های موقت به منظور وارسی موارد ایمنی ضروری است، در این گونه موارد ضمن حفظ خونسردی خود دستورالعمل های مأموران را به دقت اجرا کنید.

2-3- بعد از وقوع زلزله الف) اگر در داخل ساختمان هستید: آرامش خود را حفظ کنید و دیگران را نیز به آرامش فرا خوانید.

برای مقابله با خطرهای پس لرزه احتمالی آماده باشید.

برای پیشگیری از وقوع آتش سوزی، جریان برق را قطع کنید و شیر گاز را ببندید .

اگر شیر گاز شکسته است و بستن آن امکان پذیر نیست به سرعت محل راترک کنید.

اگر آب هنوز در لوله ها جریان دارد، چندین ظرف آب ذخیره کنید و شیر را ببندید .

در صورتی که جریان آب قطع شده است، برای تهیه آب ضروری ، از قالب های یخ درون یخچال و منبع آب استفاده کنید.

در محل هایی که بوی گاز استشمام می شود از روشن کردن کبریت ، فندک، سیگار و چراغ خودداری کنید.

اگر آتش سوزی در داخل ساختمان رخ داده است، فوراً برای جلوگیری از سرایت آن به سایر مناطق، آتش را مهار کنید.

اگر آتش سوزی تا حد زیاید گسترش یافته است محل را ترک کنید .

برای نجات کودکان، سالمندان، معلولان و بیمارانی که در همسایگی شما هستند و همچنین مجروحان و زیر آوار ماندگان بشتابید.

افرادی را که به شدت مصدوم شده اند، حرکت ندهید، مگر آنکه خطر خفگی آنها را تهدید کند.

رادیوی خود را روشن بگذارید تا از آخرین اخبار و دستورالعمل ها مطلع شوید.

از تلفن جز در مواقع ضروری استفاده نکیند، اشغال نبودن تلفن به کسانی که از حادثه نجات یافته اند امکان می دهد که با شما تماس بگیرند و شما را راهنمایی کنند.

از مصرف مواد خوراکی آلوده و یا موادی که در معرض شیشه های شکسته قرار گرفته اند بپرهیزید.

تا حد اماکن برای پیدا کردن مکانهای نشت گاز و نقاطی که در معرض خطر آتش سوزی هستند از چراغ قوه استفاده کنید.

در ساعتهای اولیه بعد از سانحه، از غذهای کنسروی استفاده کنید و در صورت ضرورت به کارگیری وسایل پخت و پز از گاز مصرفی ویا منقل زغالی در خارج از خانه استفاده کنید.

در کمدها و قفسه ها را، در مواقع ضروری ما با احتیاط باز کنید و مراقب سقوط اشیا باشید.

از شایعه پراکنی پرهیز کنید.

ب) اگر درخارج ساختمان هستید: - از تجمع در خیابانها بپرهیزید و مسیرها را، برای عبور و مرور وسایل نقلیه افرادی، باز بگذارید .

- به تماشای مناطق اطراف نروید و از نزدیک شدن به ساختمانهای تخریب شده خودداری کنید.

- به سیم ها و کابل های برق دست نزنید.

- با امداد گران و نیروهای انتظامی در امر کمک رسانی همکاری کنید ولی مانع ومزاحم فعالیت آنها نشوید.

- بعد از زمین لرزه از ناحیه تخریب شده دور شوید تا آن ناحیه پاک سازی شود.

- تجهیزات کمکی را برای احتمال وقوع زمین لرزه های بعدی نگهداری کنید.

فصل سوم: آمادگی در برابر زمین لغزش زمین لغزش زمین لغزش یکی دیگر از خطرهای زمینشناختی است که در برخی از نقاط کشور ما روی داده و خسارات فراوانی جانی و مالی بر جای گذاشته است.

به عنوان مثال ، در روز 12 فروردین 1377 بخشی از ارتفاعات آهکی کوه کی نو مشرف بر رودخانه لبد و روستای آبی کار در منطقه بازفت استان چهارمحال و بختیاری دچار لغزش شد و حجم عظیمی از توده های سنگ و خاک را بر روستای آبی کار ریخت و این روستا را با 55 نفر سکنه، باغها، مزارع و حتی حیوانات کاملاً مدفون ساخت و یکی از غم انگیزترین رویدادهای سالهای اخیر را به وجود آورد.

سرزمین ما ایران ، با توجه به شرایط زمین شناسی و آب و هوایی از جمله کشورهایی است که شاهد وقوع زمین لغزش های بسیاری است و در حال حاضر سالیانه چندین زمین لغزی بر اثر عوامل مختلف در نقاط مختلف کشور به وجود می آید و مناطق مسکونی ، راهها و تاسیسات بسیاری مورد تهدید این پدیده قرار می گیرند .

در برخی از مناطق شهر تهران خصوصاً در ارتفاعات و کنار دره های بزرگ وقوع زمین لغزش بسیار متحمل می باشد.

که از جمله می توان به حادثه اخیر در ضلع شمال غربی دره فرحزاده اشاره نمود که برای تعدادی از شهروندان ما مشکلان و دل نگرانی های جدی ایجاد نموده است.

در اینجا به اختصار اقداماتی را که برای آمادگی در برابر زمین لغزش ضروری است ارائه می کنیم.

3-1- قبل از رویداد: وضعیت زمین محل سکونت خود را از لحاظ لغزش مشخص نمایید.

شایان ذکر است که بدین منظور می توانید از کمک کارشناسان علوم زمین و متخصصان ژئوتکنیک استفاده نمایید و اطلاعات لازم درمورد وضعیت منطقه محل سکونت خود را بدست آورید.

سطوح شیبدار نزدیک منزل خود را درختکاری و مشجر نمایید و دیوارهای حایل نیز بسیارند.

در مناطقی که در معرض خطر جریانهای گل و لای هستند، کانالهایی بسازید تا جریانهای گل و لای و واریزه به ساختمانها و اموال همسایشگانتان خساراتی وارد نسازد.

دیوارها و کانال ها را طوری بسازید که جریانهای گل را از اطراف ساختمان و دیوارهایش منحرف سازد.

3-1-1- علایم هشدار دهنده زمین لغزش را بشناسید: - درها و پنجره ها برای اولین بار ، گیر می کنند.

- ترکهای جدیدی بر روی پوشش داخلی دیوارها، بام، دیوارهای خروجی و یا پی ها ظاهر می شود.

- دیوارهای خارجی و پیاده رو کنار آنها شروع به دور شدن از ساختمان می کنند.

- ترک ها و شکاف هایی که به آرامی توسعه پیدا می کنند بر روی زمین یاروی مناطق سنگفرش شده ظاهر می شود.

- لوله های زیرزمینی می شکنند.

- بالاآمدگی و تورم زمین ، در پای سطوح شیبدار ظاهر می شود.

- حصارها، دیوارهای حایل، دکلها و درختها کج ای جابجا می شوند.

- غرشی ضعیف می شنوید که با نزدیک شدن زمین لغزش افزایش می یابد.

- شروع جابجایی و حرکت زمین را به یک سمت احساس خواهید کرد.

3-1-2- نقشه خروج از محل حداقل دو مسیر مطمئن برای خروج در نظر داشته باشید.

از آنجا که ممکن است جاده ها مسدود شوند با سایر اعضای خانواده و دوستان نقشه هایی جهت موارد اضطراری تهیه کنید و آمادگی خود را برای مقابله با زمین لغزش بالا ببرید.

3-2- هنگام رویداد اگر داخل ساختمان هستید: داخل ساختمان بمانید و زیر میز یا مبلمان محکم پناه بگیرید.

اگر خارج از ساختمان هستید: سعی کنید از مسیر زمین لغزش و جریانهای گل و لای فاصله بگیرید.

به طرف نزدیکترین زمین بلند در جهت دور شدن از مسیر زمین لغزش بروید.

اگر توده های سنگ و واریزه در حال نزدیک شدن بود به طرف نزدیکترین سرپناه نظیر ساختمان یا گروهی از درختان پناه ببرید.

اگر فرار غیر ممکن بود خود را خم کرده و به صورت یک توپ سخت درآورده، از سر خود محافظت کنید.

3-3- پس از رویداد - از منطقه لغزش دور بمانید زیرا خطر لغزشهای بعدی وجود دارد.

- به سراغ مجروحین و افراد به دام افتاده در نزدیک محل لغزش رفته و به کمک آنها بشتابید.

- به کمک همسایگان و افراد خردسال و از کار افتادگان بروید.

- به یاد داشته باشید که ممکن است پس از یک زمین لغزش یا جریان گلی، سیلاب روی می دهد.

- وضعیت برق، خطوط تلفن ، آب و سایر موارد را کنترل کنید و در صورت مشاهده آسیب به مرکز مسئول اطلاع دهید.

- پی ساختمان ، آسیب های وارده به ساختمان وسایر موارد را کنترل کنید.

- در زمینهای آسیب دیده مجدداً گیاه ، بوته و درخت بکارید تا هوازدگی باعث از دست رفتن پوشش سطحی خاک و مستعد شدن منطقه برای سیلاب نگردد.

3-4- نکات اساسی هنگام خروج اضطراری از آنجا که نحوه خروج اضطراری در حفظ سلامت و امنیت شما از اهمیت زیادی برخوردار است، به دستورهاز زیر توجه کنید: در اسرع وقت خود را به مکانی امین تر برسانید، همیشه به خاطر داشته باشید که این شما هستید که باید از خودتان محافظت کنید.

در موارد اضطراری آرامش و خونسردی خود را حفظ کنید.

در صورت صدور فرمان تخلیه، در اسرع وقت فرمان را اجرا کنید.

همسایگان خویش را مطلع سازید و به اتفاق ، محل را تخلیه کنید.

دقت کنید که حتماً پیاده از محل فاصله بگیرید و از وسایل نقلیه استفاده نکنید، زیرا استفاده از وسایل نقلیه ترافیک سنگینی به دنبال خواهد داشت و باعث کندی حرکت آمبولانسها و ماشینهای آتش نشانی خواهد داشت.

شیرهای اصلی گاز را ببندید و کلیه وسایل برقی را قبل از خروج خاموش کنید.

با دقت به کلیه اطلاعیه های مربوط به سانحه که از رادیو و تلویزیون پخش می شود، گوش فرا دهید.

وحشت نکنید و خونسردی و آرامش خود را حفظ کنید.

منابع و مآخذ نام کتاب: آمادگی در برابر زلزله تهیه و تدوین: شورای اسلامی شهر تهران ناشر: شورای اسلامی شهر تهران چاپ: اول – تابستان 83 شمارگان: 22000