کهکلیویه و بویر احمد استانی است با چهار فصل طبیعی ان گاه که جنوب آن از هرم گرمای تابستانی بی تاب است در شمالش کوه‌ها هنوز رد برف بر سینه دارند . این استان از جنوب راهی به دریا دارد با 50 کیلومتر تا خلیج فارس و در شمال مملو از چشمه سارها و کوههای بلند وضعیت جغرافیایی استان کهکیلویی و بویر احمد زیبایی های طبیعی خاصی به این استان بخشیده است . به گونه ای که دریاچه مور زرد- زیلایی، دریاچه کوه گل، تالاب ها، رودخانه های متعدد، چشمه ها، سرآب های زیاد و حضور عشایر زمینه های بسیار مساعدی راجهت بهره برداری های گردشگری از این ناحیه فراهم آورده اند . حاشیه رودخانه ها در پیوند با چشم انداز زیبایی قلعه ها و ارتفاعات از یک سو و زیبایی آبشارهای بلند و پرآب مارگون . بهرام بیگی . کنج بنار، یاسوج و ده ها چشمه و سراب از سوی دیگر، این استان را به یکی از زیباترین مناطق طبیعی ایران تبدیل کرده است.
محل استقرار دریاچه کوه گل یکی از زیباترین نواحی استان کهگیلویه و بویراحمد است که در فصل مملو می شود. بیشتر ساکنان کنونی استان کهگیلویه و بویراحمد از تبار ایل جاکی هستند که در تاریخ گزیده از آنها نام می برد، ایل جاکی از تبار آریایی بوده و با خودگویشی فارسی تبار از شاخه لوسی را به این منطقه آورده است.
وضعیت جغرافیایی و اقلیمی استان کهکیلویه و بویراحمد؛ زیبایی های خاصی به این استان بخشیده است . اطراف رودخانه ها در پیوند با چشم انداز زیبای قلل و ارتفاعات از یک طرف و زیبایی آبشارهای بلند و پرآب مارگون، بهرام بیگی، آبشار یاسوج و کنج بنار و ده ها چشمه و سرآب از طرف دیگر، این استان را به یکی از زیباترین مناطق گردشگری تبدیل کرده است . استان کهگیلویه و بویراحمد به علت فراوانی مناطق مرتفع و بادهای مربوط در هر دو منطقه سردسیر و گرمسیر از میزان بارندگی – بشار، نازمکان، ماربر، یاسوج، دره آجم ، گرد آوه، قلات، خیرآباد در استان شده، در مسیر رودخانه های استان، تندآب ها و گاهی آبشارهای زیبایی به وجود آمده است و چون این رودها اغلب از قعر دره‌ها و داخل ارتفاعات عبور می‌کنند علیرغم قابلیت‌های مختلف این توریستی کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. دیگر رودخانه های استان کهگیلویه و بویراحمد عبارتند از آبشار یخی مهریان پدیده طبیعی را در استان کهگیلویه و بویراحمد است که بر اثر سرمای بیش از حد، آبشار روان و جاری در کوه مریان در فصل زمستان به میلی یخی تبدیل می شود، این میل یخی با ارتفاع 20 متر و ضخامت سه متر با یخ زدن در فصل زمستان چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند. یکی از ساکنان مهربان در این باره گفت: پیش از پیدایش استان و در زمان های قبل، این آبشار وجود داشته است و قدمت آن به صدها سال پیش می رسد. اوکه پیرمرد 85 ساله بود این چنین گفت: این آبشار در اواسط فصل پاییز آرام آرام شروع به یخ زدن می کند و در شب 30 بهمن ماه هر سال، یخ آن کم کم آب می شود و با صدای مهیبی چنان بر زمین فرو می ریزد که صدای آن، کل منطه مریان را در بر می‌گیرد و مردم را به فرارسیدن بهار مژده می دهد. این آبشار در تنگه مهریان مقابل بقعه متبرکه امامزاده شاه حسن (ع) در چهار کیلومتری شر یاسوج واقع شده است . در روزگاران قدیم، حجم این میل یخی کل دیواره‌های اطراف کوه مهریان را می‌پوشاند.
طبیعت زیبا و منحصر به فرد استان کهگیلویه و بویراحمد شرایط زندگی جانوری و پرندگان بسیاری را در این منطقه فراهم نموده است. استان کهگیلویه و بویراحمد گونه های مختلفی از حیات وحشی را در خود جای داده است. این گونه شامل پستانداران، پرندگان و آبزیان هستند. یکی از زیباترین عناصر طبیعی استان، منطقه حفاظت شده دنا است که موزه ای بزرگ و باز از تنوع گیاهان جانوری و پدیده های طبیعی دیگر است. منطقه حفاظت شده دنا یک منطقه کاملاً کوهستانی است . اختلاف ارتفاع بلندترین و پست ترین نقاط منطقه بیش از سه هزار متر است. دنا دارای قله های بلند، دیواره های عظیم و دره های عمیق است، در خاور دنا گردنه تاریخی بیژن قرار دارد و مرزهای شمالی ، باختری و جنوبی آن را رودخانه های ماربر و بشار احاطه کرده اند.
از ارتفاع 3500 متر به بالا، انواع گونه ها و گیاهان علفی و بوته ای هر جا خاک باشد ، سطح زمین را فرا گرفته است. گل بسیار زیبای لاله بیشه زار یکی از این گل ها است.
حیات وحش دنا معرف سیمای تنوع جانوری زاگرس است. خرس های قهوه ای بزرگ کبک دری با جثه کوچک و بزرگ. انواع عقاب، پلنگ، گرگ و انواع گربه های وحشی در دنا زندگی می کنند. در منطقه حفاظت شده دنا امکان تماشای پرنده بسیار زیبا و نادر مما، که پروازی آرام و با شکوه دارد، بیشی از هر جای دیگر ایران است. همچنین پرندگانی نظیر شاهین، کبک، سنگ چشم، کمرکلی و انواع چکاوک ها و سره ها در دامنه های دنا زندگی می کنند. جانوران مثل سمور، راسو، سنجاب ایرانی که از زیباترین سنجاب های جهان است و در احیای جنگل بلوط نقش بسیار مؤثری دارد. به وفور در دنا دیده می شود. این منطقه همچنین از نظر ورزش‌ها و تفریح‌های کوهستانی قابل توجه است. طبیعت کوهستانی منطقه به تنوع زندگی پرندگان و جانوران کمک شایانی نموده است یکی از زیباترین عناصر طبیعی استان، منطقه حفاظت شده دنا است که موزه ای بزرگ و بازار تنوع گیاهان ، جانوران و پدیده های طبیعی دیگر است.
آبشار مارگون در احاطه دشت لاله های واژگون:
آبشار مارگون و روستای مارگون در غرب شهرستان سپیدان قرار داشته و حاصل آب رودخانه کمهر و حوزه آبخیز آن است. روستای مارگون در کنار آبشار مارگون قرار دارد. این مجموعه دارای پتانسیل فراوان جهت جذب گردشگران داخلی و خارجی و نیز یک نقطه پراهمیت، آموزشی و پژوهشی جهت محققان می‌باشد.
این آبشار بزرگ معروف که به آبشار مارگون شهرت گرفته است در مرز دو استان کهگیلویه و بویراحمد و فارس قرار دارد. در کنار این زیبایی که مانند قطعه ای از بهشت است کوخ هایی از کاه و گل در زیستگاه انسان های مثل ما خودنمایی می کند و نشانگر عمق و محرومیت بعد از سال هاست و این محرومیت مختص این استان تنها نیست بلکه همدردهای زیادی در جای ایران وجود دارد. جاده ارتباطی این آبشار به طول 15 کیلومتر از کاکان به بعد خاکی است و اداره راه در حال مرمت و ایجاد پل‌های این جاده است.
آبشار بسیار بلند مارگون به دلیل قرار گرفتن در داخل تنگه زیبای مارگون و تعدد رگه های آبشاری که به درون دره و مسیر رودخانه می‌ریزند و همچنین به دلیل پوشش جنگلی و درختانی که در اطراف آبشار وجود دارد از دیگر آبشارهای این استان معروف تر است در پیرامون این آبشار علاوه بر جریان رودخانه ها و چشمه ها ، زیبایی های طبیعی دشت های مملواز لاله واژگون و گل های رنگارنگ ختمی و دیگر گل های وحشی، منظرهای بدیع پدید می آورند که دیدار از آنرا به خاطره ای فراموش نشدنی میسر می سازند پوشش گیاهی این منطقه عمدتاً از پسته، بادام و بلوط تشکیل شده است . پوشش جانوری این منطقه نیز در برگیرنده گون های قوچ ، میش، بزوحشی،خرس، سمور، گرگ، روباه، شغال ، کفتار، خرگوش، گراز و برخی از پرندگان شکاری، کبک و تیهو می باشد.
آبشار مارگون تنها آبشاری است که در زمستان ها با وجود یخ بستن همچنان در جریان است. یخ ساز (آبشار یخ زده) مارگون تنها پدیده از این نوع در ایران است که از این لحاظ می‌تواند به عنوان یک جاذبه منحصر به فرد گردشگران را میهمان زمستان های پربرف و سرد ارتفاعات سپیدان کند. بهترین فصل برای بازدید از این آبشار زیبا بهار و تابستان است تا گیاهان کوهی وگل های وحشی روییده و نمای زیبایی را جلوه‌گر کرده باشند.
از دیگر جاذبه های تاریخی استان کهگیلویه و بویراحمد، آثار و بناهای باستانی است که چنان ستارهایی درخشان در آسمان تاریخی و فرهنگی استان و سندی است ماندگار از دیرینگی ساکنان این دیار در فاصله 50 کیلومتری شمال شهرستان بهبهان، در بخش مرکزی لیکک شهرستان بممئی و در مسیر جاده تنگ ماغر بر صخره ای از کوهپایه های زاگرس به نام بردرستم سنگ رستم واقع گردیده است.
در تنگه سروک 12 نقش برجسته وجود دارد که در آنها تاجگذاری چند پادشاه ایلامی به تصویر آمده است. در این نقش برجسته ها که بر روی 4 قطعه سنگ جداگانه حجاری شده ،نقش انسان ،نقش اسب، نقش حیوان درنده نقش حیوانی شبیه بزغاله و 3 نقش عقاب به چشم می آید . از ویژگی های بارز و نقش برجسته های تنگ سروک نمایش تصویر کامل انسان است که با نقش برجسته های به جای مانده از دوران اشکانیان و ساسانیان،متفاوت می باشد. در مسیر دهدشت به بهبهان در کنار رودخانه خیرآباد و در یک کیلومتری شمال روستای ده و تپه ای باستانی باقدمتی 5 هزار ساله ، بنایی از دوران ساسانی به جای مانده که چهار طاقی یاآتشکده خیرآباد نام گرفته است. این بنای ارزشمند تاریخی ساخته شده از گچ و سنگ در چهار طرف اصلی 4 طاق دارد که بر روی چهار پایه قرار گرفته، هر چند که از گنبد بالایی آتشکده خیرآباد اثری بر جای نمانده است.
ایلام دردانه عروس دامنه های زاگرس
خوشا مرز ایران عنبر نسیم که خاکش گرامی تر از زر و سیم
بلندای گردنه رفیع «قلاجه» آغازین سرزمینی است که نام و اعتبار خود را از کهن ترین تمدن های ایران زمین برگرفته است. ایلام خاستگاه مردمانی است که ورق ورق تاریخ دیرپای ایران را تجربه کرده اند استان ایلام همچون ستاره ای تابناک بر آسمان تاریخ و فرهنگ ایران زمین می‌درخشد و آثار تاریخی بسیار فراوان به جای مانده از تمدن های گذشته حکایت از ریشه دار بودن تاریخ و فرهنگ این دیار فراوان به جای مانده از تمدن های گذشته حکایت از ریشه دار بودن تاریخ و فرهنگ این دیار در قرن های گذشته دارد.