موقعیت جغرافیایی
کلیات استان گلستان
استان گلستان در محدوده مختصات جغرافیایی 5600-5400 طول خاوری و 3630-3815 عرض شمالی و در بین استانهای مازندران، سمان و خراسان قرار دارد.
استان گلستان در شمال و شمال شرق کشور بین طولهای جغرافیایی َ51 ْ53 تا َ56 ْ19 شرقی و عرضهای 30َ ْ36 تا َ08 ْ38 شمالی قرار دارد. مساحت این استان 20893 کلیومتر مربع بوده و مرکز آن شهر گرگان با ارتفاع 13 متر از سطح دریا میباشد.
جایگاه ویژه زمینشناسی
از دیدگاه زمینشناسی، ساختمان این استان در دو پهنه زمینساختی متفاوت قرار گرفته است. بخش شمال استان، پارهای از صفحه توران و بخش جنوبی جزئی از ایران است و روزگاری بین این دو صفحه اقیانوسی به نام پالئوتتیس وجود داشته است.
تاثیر تابش آفتاب بر حرارت داخلی ساختمان
در اینجا با مشخص شدن تاثیر تابش آفتاب در سطوح مختلف میتوان تاثیر این تابش را بر فضای داخلی ساختمان نیز مورد بررسی قرار داد. بدینمنظور ابتدا به توضیح انواع تبادل حرارتی پرداخته نحوهی انتقال حرارت خورشید از طریق دیوارها، سقف و پنجرههای ساختمان به فضای داخلی آن را مورد بررسی قرار میدهیم، سپس به نحوه عملکرد اجزای مختلف ساختمان میپردازیم.
تابش آفتاب بر پنجره
تابش آفتاب بر پنجره های ساختمان تاثیر زیادی در تغییر هوای داخلی آن دارد، بویژه زمانی که آفتاب بهطور مستقیم به داخل بتابد، تاثیر حرارتی پنجره بسیار بیشتر از دیوارهاست و فضای داخلی بلافاصله پس از دریافت پرتو مستقیم آفتاب گرم میشود. اگر ساختمان از مصالح ساختمانی سبک ساخته شده باشد، این افزایش گرما بیشتر محسوس خواهد بود. یکی از ویژگیهای معماری مدرن، استفادهی زیاد از سطوح شیشهای در ساختمان است.
جهت و زاویه تابش پرتو های خورشید
این زاویه، زاویهای است که بین صفحهای از خط استوا میگذرد و خطی که مرکز زمین و خورشید را به هم متصل میکند، ایجاد میشود و در طول سال از 5/23 درجه به طرف بالای صفحهی استوا تا 5/23 درجه بطرف پایین صفحه استوا یعنی 47 درجه تغییر میکند.
عرصه:
تعدادی از فضاها و عملکردهای سازگار را که با هم وابستگی دارند و در بخش مشخصی از نقشه طرح مکانیابی میشود، عرصه میگویند.
عرصههای مختلف در خانه مسکونی
عرصه زندگی خانوادگی شامل (نشیمن خانوادگی، آشپزخانه) که امکان دور هم بودن و تجربهی زندگی گرم خانوادگی را فراهم میآورند.
عرصه زندگی خصوصی شامل (اتاق خواب، حمام) که شرایط لازم برای زندگی شخصی افراد خانواده را فراهم میکند.
عرصه پذیرایی و مراسم شامل (اتاق نهارخوری و فضای ورودی) که برای برقراری ارتباط با دوستان و همسایگان و ایجاد رابطه عاطفی با افراد خانواده میباشد.
عرصه خدمات شامل (پارکینگ، انباری) که تسهیلات لازم را در اختیار افراد خانواده قرار میدهد و امکان آسایش را برای آنها فراهم میآورد.
عرصه فضاهای باز و حیاط که امکان زندگی در فضاهای باز و ارتباط با طبیعت را برای افراد خانواده تامین میکند.
تابش آفتاب
بطور کلی تابیش آفتاب با ساطع شدن پنج نوع اشعه، یک ساختمان را تحت تاثیر قرار میدهد. این پنج نوع اشعه به ترتیب اهمیت عبارتند از:
اشعه مستقیم با طول موج کوتاه
اشعه پراکنده شده از آسمان با طول موج کوتاه
اشعه منعکس شده از سطوح اطراف با طول موج کوتاه
اشعه ساطع شده از زمین و اجسام گرم شده با طول موج بلند (بازتاب حرارتی)
اشعه ساطع شده از ساختمان به آسمان با طول موج بلند (بازتاب حرارتی)
تابش آفتاب و تاثیر آن بر ساختمان و محیط اطراف
نور خورشید همیشه برای ایجاد روشنایی طبیعی در یک ساختمان مورد نیاز است، اما از آنجا که این نور سرانجام به حرارت تبدیل میشود، باید میزان تابش مورد نیاز برای هر ساختمان با توجه به نوع آن ساختمان و شرایط اقلیمی محل آن تعیین گردد.
انرژی خورشدی جذب شده در دیوارها
مقدار انرژی خورشدی جذب شده در دیوارهای خارجی ساختمان، به رنگ خارجی آن دیوارهای بستگی دارد. سطوح سفید و براق تنها حدود 15درصد انرژی خورشید دریافت شده را جذب مینماید. رنگهای معمول روشن مانند: کرم یا خاکستری روشن حدود 40 تا 50درصد، رنگهای تیره مانند خاکستری تیرهف سبز و قرمز 60 تا 70درصد و رنگهای سیاه 80 تا 90 درصد انرژی خورشیدی دریافت شده را جذب مینمایند.
دیوارهای جنوبی
دیوارهای جنوبی بیشترین مقدار تابش آفتاب را در آذرماه و کمترین مقدار آن را در خردادماه دریافت مینمایند. این دیوارها از شهریور تا اسفند، تابش آفتاب را از طلوع تا غروب دریافت مینمایند. دیوارهای جنوبی در اواسط تابستان از ساعت 9 صبح تا 3 بعدازظهر مورد تابش آفتاب قرار میگیرند.
دیوارهای جنوب شرقی و جنوب غربی
این دیوارها در زمستان بیشتر از تابستان مورد تابش آفتاب قرار میگیرند. در تابستان حداکثر تابش جنوب شرقی بین ساعت 9-8 صبح بوده و بر دیوارهای جنوب غربی بین ساعت 4-3 بعدازظهر صورت میگیرد. در زمستان این ساعات به ترتیب 10-9 صبح و 3-2 بعدازظهر است.
سطوح افقی
سطوح افقی و بامهای مسطح در تابستان بیشترین و در زمستان کمترین مقدار تابش را دریافت مینمایند. این مقدار در زمستان حتی از مقدار تابشی که دیوارهای جنوب شرقی و جنوب غربی در این فصل دریافت مینمایند، کمتر است.
نور شمالی
در نیمکره شمالی، فضاهایی که رو به شمال هستند، نور مستقیم دریافت نمیکنند، بلکه در آنها نوری پراکنده، بدون سایه یا انعکاس ایجاد میشود. این نور برای نقاشی کردن، تماشای تلویزیون و... مناسبتر است. برای این منظور برای به دست آوردن حداکثر نور ممکن بدون هراس از نور مستقیم خورشید، میتوان از پنجرههای بزرگ در جهت شمال استفاده کرد، اما نور مستقیم در اتاقهایی مانند: غذاخوری، نشیمن و... میتواند ایجاد سلب آسایش کند.
نور جنوبی
حرکت دورانی ظاهری خورشید نسبت به زمین در بین دو مدار ایجاد میشود. به همین دلیل، اگرچه خورشید همیشه از شرق طلوع میکند و در غرب غروب میکند، برای کشورهای نیمکره شمالی، خورشید یک خط سیر جنوبی دارد و برای آنها که در نیمکره جنوبیاند، خط سیر دارد و به همین دلیل خورشید در نیمکره شمالی و در قسمت جنوب با انحراف بیشتر و شدت گرمکنندگی کمتر در زمستان است و بر عکس آن در تابستان میباشد.
سقفهای شیبدار
در سقفهای شیبدار معمولاً برای دهانههای بزرگ بکار میروند و مصالحی که برای پوشش این سقف بکار گرفته میشوند، باید در مقابل عوامل جوی از پایایی و استحکام لازم برخوردار باشند که معمولاً به صورت فلزی یا چوبی است.
دامنه کاربرد سقفهای شیبدار
ساختمانهای صنعتی، انبارهای بزرگ، دهانه بین ستونها و دیوارها از حد معمول بیشتر است. به منظور احتراز از کاربرد تیرهای بتنی و آهنی سنگین، از سقفهای شیبدار استفاده میکنند. علاوه بر موارد فوق، در مواقعی که سقف ساختمان مورد استفاده طبقات بعدی قرار نمیگیرد، ممکن است به دلایل گوناگون از این نوع سقف استفاده شود. در مناطق سردسیر و کنار دریا که نزول برف و باران زیاد است، اجرای این سقف باع میشود که برف و باران به راحتی از لوله ناودان یا لبه سقف به خارج ریخته و احتیاج به برفروبی نداشته باشند. سقفهای شیبدار در مقایسه با سقفهای مسطح به مواظبت کمتری احتیاج دارند و اجرای آنها از لحاظ اقتصادی مقرون بهصرفه است. علاوه بر اینها، در برخی از نقاط ممکن است پوششی به عنوان عایق رطوبت روی سقفهای شیبدار بتنی یا طاق ضربی قرار گیرند. در مورد اخیر، بیشتر از ورقهای آزبست و سیمان استفاده میشود.
طبقهبندی سقفهای شیبدار و پوشش آنها
تقسیمبندی سقفهای شیبدار از لحاظ سازه سقف، طرح شیببندی و نوع پوشش روی خرپا به شرح زیر است:
پوششهای شیبدار معمولاً روی خرپاهای فلزی یا چوبی قرار میگیرند، علاوه بر خرپا در برخی موارد ممکن است این پوششها روی سقفهای بتنی شیبدار و یا طاق ضربی نیز قرار گیرند.
طبقهبندی با توجه به شیب سقف
این پوششها میتوانند با شیب یک طرفه، دوطرفه و یا به صورت دندانهدار باشند که نوع اخیر بیشتر در کارخانجات و برای انجام و استفاده از نور کاربرد دارند. انواع دیگری نیز وجود دارد که کمتر متداول بود.
طبقهبندی از لحاظ جنس و پوشش
بهطور کلی پوششهای شیبدار میتوانند از انواع مصالح که اهم از:
الف) پوششهای شنبه کوهی و سیمان شامل ورقهای موجدار، آردواز و توسکانا
ب) ورقهای آلومینیوم یا موج سینوسی یا ذوذنقهای
ج) مهمترین ورقهای فولادی شامل: ورقهای گالوانیزه با موج ریز یا درشت سینوسی و ذوذنقهای، ورقهای فولادی گالوانیزه صاف، ورقهای فولادی یا پوشش پلاستیک، ورقهای تهیه شده با لعاب پخته، ورقهای رنگ شده از قبیل ورقهای موجدار با عایقهای حرارتی، رطوبتی و بخارند.
د) ورقهایی که از آمیختن قیر و پنبه کوهی تهیه میشود.
ه( انواع پوششهای چوبی
و) پوششهای سفالی
ز) پوششهای باورقهای پلاستیکی شفاف
نماسازی
شیشه
شیشه مادهای است بیرنگ، شفاف، نورگذران، سخت و شکننده با سختی حدود 5/6 که در ساختن ظروف، اشیایی زیستی، آئینه و در و پنجره ساختمان بکار میرود. در ساختمانها شیشه جام ساختمانی برای عبور نور و در عین حال، جلوگیری از تاثیر عوامل جوی به داخل ساختمان بکار میرود.
مواد اولیه شیشههای جام ساختمانی که عمدتاً از نوع سیلیسی، آهکی و سودایی هستند، عبارتند از: ماسه سیلیسی، مواد گدازآور آهکی و سودایی. شیشهسازی شامل چهار مرحله عمده: ذوب، شکل دادن، بازپخت یا تاباندن و پرداخت میباشد.
انطباق با مشخصات و استانداردها
شیشههای مصرفی در هر پروژه باید از نظر ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی، اندازه، ضخامت، رنگ و سایر مشخصههای ظاهری منطق با نقشههای اجرایی دستور کارها و مدارک پیمان باشند.
استاندارد شماره 43: شیشه
استاندارد شماره 228: روشهای استاندارد برای تجزیه شیمیایی شیشه و آهک سودا
استاندارد شماره 229: روش آزمون نقطه تافتگی و بیشترین نقطه فروکش شیشه
استاندارد شماره 897: ویژگیها و روشهای آزمایش شیشه جام برای ساختمان
مصالح چوبی
چوبهایی که در ساختمان به مصرف میرسند، به یکی از صورتهای طبیعی یا مصنوعی هستند. چوبهای طبیعی در اسکلت ساختمانهای چوبی، ساخت در و پنجره، نرده، قفسههای چوبی، مبلمان، قالببندی، اجزاء و ملحقات آن، ایجاد داربست و حایل به منظور جلوگیری از ریزش ساختمان و خاک، شمعکوبی و کارهای تزئینی و نازککاری مانند قرنیزهها، دیوارپوشها، کفپوشها و سقفپوشها و بامپوشها و سایر تجهیزات چوبی به مصرف میرسند. چوبهای مصنوعی مستقیماً از درخت گرفته میشوند. ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی آنها در انواع مختلف درخت و در جهات طولی، شعاعی تنه درخت با یکدیگر متفاوتاند، لذا بویژه در اثر تغییر رطوبت بسته به اینکه در کدام قسمت درخت و از چه گونهای بریده شده باشند. معمولاً در رطوبت کمتر از نقطه اشباع فیبر دچار تغییر شکلهای متفاوتی از قبیل پیچیدگی، تاب برداشتن و مانند اینها میشوند. از این رو بهتر است چوب را برای مصرف در کارهای دروپنجره سازی و درودگری خشک کرد و از تغییر رطوبت حفظ نمود. چوبهای مصنوعی علاوه بر اقتصادی بودن، بسیاری از معایب چوبهای طبیعی را ندارند و یا این معایب در آنها به حداقل کاهش یافته است.
انطباق با مشخصات و استانداردها
چوبهای مصنوعی در هر پروژه باید از نظر ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی، اندازه و ضخامت رنگ و نقش و سایر مشخصههای ظاهری با آنچه در نقشهها دستور کارها، مشخصات فنی، خصوصی و سایر مدارک پیان ذکر شده است، مطابقت داشته باشد. نمونه مطالح چوبی اعم از چوبهای طبیعی و ساختگی قبل از مصرف باید به تصویب دستگاه نظارت برسد. ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی مصالح چوبی روشهای آزمایش آنها باید مطابق با استانداردهای ایرانی مورد تدوین یا تجدیدنظر شده تا تاریخ انعقاد پیمان باشد.
انطباق با مشخصات و استانداردها
مصالح سنگی باید از نظر ویژگیهای شیمیایی، فیزیکی و مکانیکی، اندازه و شکل دانهبندی، آزمایش سنگنگاری، مقدار کل رطوبت محتوی رطوبت سطحی، مشخصههای ظاهری و رنگ (بتنها) با نقشهها و مشخصات و سایر مدارک منطبق باشد.
شن و ماسه میتواند رودخانهای یا شکسته انتخاب گردد، ولی در هر صورت مصالح سنگی باید در طرح اختلاط بتن پاسخگوی نیازهای بتن در مورد مصرف در هر پروژه باشد. ویژگیهای روشهای آزمایش بتن و ماسه باید مطابق با استانداردهای ایرانی باشد:
استاندارد شماره 300: مطابق مصالح سنگی ریزدانه برای بتن و بتن مسلح
استاندارد شماره 302: شن برای بتن و بتن مسلح
استاندارد شماره 446: روش تعیین مقدار موادی از مصالح سنگی که از الک 75 میکرون میگذرد.