گناباد
موقیعت جغرافیایی
موقعیت جغرافیایی گناباد با مساحتی حدود 10287 کیلومتر مربع از نظر موقعیت جغرافیایی 34 درجه و 21 دقیقه قرار دارد و شهرستانهای همجوار این شهرستان در شمال تربت حیدریه و کاشمر، مغرب فردوس، مشرق آن خواف و در جنوب قائن قرار است. ارتفاع متوسط این ناحیه از سطح دریای آزاد 1105 متر است. مرکز آن گناباد در 300 کیلومتری مشهد می باشد. و براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش به نام های مرکزی، کاخک و بجستان هفت دهستان و 224 آبادی دارای سکنه است.
Geographical Situation
Gonabad town with an area about 105801 Km2 is located in 58°,4l’ ongitude and 34° , 21’ latitude. The neighboring towns are Torbat Heydarieh and Kashmar in the north, Ferdows in the west and Khaf in the east and Ghae’n in the south. The average height of this area from the open sea level is 1105 meters. tts center, Gonabad is 300 kilometers away from Mashhad and according to the last divisions of the country; it has 3 districts called central, Kakhk and Bajistan— 7 rural districts and 224 residential villages.
پیشینه‌ی تاریخی
شواهد بر جای مانده از جمله اتلال و محوطه های باستانی نشان از استقرار و زندگی انسان از دوران پیش از تاریخ در این ناحیه دارد. بنابراین گناباد از جمله شهر های کهن ایران زمین است که به دلیل قرار گرفتن در منطقه ای سوق‌الجیشی مورد توجه حکمرانان در دوره هخامنشی نیز بوده است. قنات گناباد که برخی احداث آن را به بهمن پسر اسفندیار پسر گشتاسب پسر لهراسب نسبت می دهند، نشان از آبادانی و رونق این ناحیه در ادوار دیرین دارد. از سوی دیگر در روایات شاهنامه نیز گناباد عرصه جنگ و حماسه در دوره اساطیری بوده است و از برخی مناطق آن نیز در این اثر حماسی نامبرده شده است. این شهر در صدر اسلام با نام جنابد به تمدن کهن راه یافته وبه استناد نوشته های تاریخ نگاران و جغرافی نویسان از اعتبار و اهمیت خاصی برخوردار بوده است.
Historical Background
Remain evidences such as hills and ancient yards show the prehistorically human establishment and social life in this area. Therefore Gonabad is among the ancient Iranian towns that were cherished by the Achaemenian govemors, for it was located in the strategic ways. The Subterranean canal of Gonabad which is attributed to Bahman, the son of Esfandyar who is the son of Lohrasb, by some people is a sign of flourishing condition in this area in the ancient periods. Also Gonabad has been a battle field in the mythical dynasty in Shah-Nameh and tome of its districts are mentioned in this epic. This town was called Jonabad in early lalam and according to the historians and geographer’s notes, it enjoyed a special importance and honor.
قنات قصبه گناباد
قنات قصبه گناباد به عنوان یکی از پدیده های شگفت انگیز دست ساخته انسان در طول تاریخ و نمادی از هم نوایی بشر با طبیعت توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. این قنات از میانه اراضی کوی شرقی گناباد از محلی معروف به «برج علی ضامن» در داخل رسوب های ریز دانه آغاز شده و از هفت کانات متصل به هم شکل گرفته است. بر اساس آخرین مطالعات طول این قنات 33113 متر و تعداد چاه های آن متجاوز از 470 حلقه و عمق مادر چاه آن نیز حدودا 280 تا 300 متر است. ناصر خسرو قبادیانی نخستین کسی است که در سفر نامه اش به توصیف این قنات پرداخته و عمق چاه آنرا 700 گز و طول آن را چهار فرسنگ ذکر نموده است و آنرا نیز به کیخسرو نسبت داده است. ظاهرا وی از کنار طولانی ترین رشته انشعابی این قنات به نام دولاب نو عبور کرده است. فضای داخلی قنات دارای کانالها و تونلهای اعجاب انگیزی است که با بررسی های انجام یافته بر روی آن حفره هایی مشخص شده، ظاهرا این قسمتها برای قرار دادن چراغ و پینه سوز و وسایل روشنایی به کار می رفته است. در حال حاضر میزان آبدهی این قنات 150 لیتر در ثانیه است. این پدیده می تواند با ارائه طرح مناسب به مکان توریستی بسیار جذاب و دیدنی تبدیل شود. قطعه سفال های پراکنده در اطراف دهانه چاه حاکلی از این است که رشته قصبه در واقع کانال اولیه اصلی قنات گناباد بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و در پی آن رشته های دیگر در مواقع خشکسالی ایجاده شده است.
THE QASABEH`S QANAT OF GONABAD
The Qasabeh`s of Gonabad has attraceted many historians and researchs as one of the wonderful man-made phenomena in the history and also as the symbol of the man and nature`s compatibility. This Qanat a place soring form the middle lands of eatetn Gonabad, a place called “Borj Ali Zamen”, in sediments and is formed of seven linked canals. According to the recent studies the length of the Qanat is 33113 meters and the number of its wells are more than 470 and the depth of mother well is about 280m to 300m. Nasser Khossroo Ghobabadiani is the first one who described this Qanat in his travel account and mentioned its depth 700 meters and its length 24 kilometers and attributed KeyKhossrow. Khossrow.
مسجد جامع گناباد
از بناهای ارزشمند دوره خوارزمشاهیان در خراسان مسجد جامع گناباد است که در در کوی شرقی (قصبه) این شهر قرار دارد. مسجد جامع با نقشه ای دو ایوانی شامل سر در تزئینی صحن یا میانسرا، ایوان شمالی و جنوبی، رواق و سه شبستان ستوندار است. ایوان اصلی یا ایوان قبله در سمت جنوبی صحن واقع شده که با چهار قوس دارای تزئیناتی آجری شامل دو قطار پیچ، نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتبیه قرآنی به خط بنایی است که در پایان عبارت «تسع و ستمائه 609 ه . ق» ذکر شده است. کتیبه داخل ایوان نیز حاوی نام بانی خیز و سازنده مسجد است. همچنین در ایوان اصلی مسجد جامع محراب با نقوش هندسی گیاهی و کتیبه های به خط معلقی مشاهده می شود. در ضلع شرقی ایوان شرقی شبستانی است موسوم به قرآن که پوشش سقف آن بر روی چهار ستون قرار دارد.
GONABAD GREAT MOSQUE
One of the valuable buildings of Kharazmshahiams period in Khorasan Province is Gonabad great mosque which is located in the eastern part of this town. The great mosque has two porticos with ornamental portals, courtyard, northem and southem porticos, porch and 3 columned Shabestan (part of a mosque designed for sleeping or nocturnal prayers).
سفال مند
در میان صنایع دستی شهرستان گناباد سفال سازی در «مند» از اعتبار و پیشینه ای باستانی برخوردار است. بررسی ها و مطالعات باستان شناسی حکایت از آن دارد که این هنر حداقل از هزاره سوم قبل از میلاد در منطقه رواج داشته است. از انواع سفالهایی که در این امر ساخته می شود باید به «بدل چینی» و «سفال رسی» اشاره نمود که در طرحها و اشکال مختلف و با تزئینات متنوع به بازار عرضه می شود. مهمترین مشخصه سفال «مند» عناصر تزئینی بر گرفته از طبیعت است. این عناصر که در چهار گروه انسانی، حیوانی، گیاهی و هندسی جای می گیرد، به ظاهر نقشها و خطوط ساده ای می باشند که بر حضور آن گواهی می دهند. ازجمله «نقش ماهی» که بدنه اکثر ظرفهای «مند» را زینت داده و جایگاه والایی در روایات اسطوره دارد. اکثر سفالهای این ناحیه با رنگ های متنوعی چون آبی، سبز، قرمز و زرد به بازارهای فروش عرضه می شوند.
MANDIAN ERTHENWARE
Mandian erathenwar enjoys an ancient and value among the crafts of Gonabad. The archeogical studies suggest that art was common in this area at last ftom 3000 years B.C. Various kinds of scattered earthenware in ancient area and the civilization layer from the archeological searches proves this fact.