صومعه سرا
صومعه سرا شهری در ٢۵ کیلومتری غرب شهرستان رشت است. از شمال به بندر انزلی و رضوانشهر و از جنوب به فومن مرتبط است. محصولات
عمده این شهرستان برنج و چای و کرم ابریشم است.
مشخصات صومعه سرا
شهرستان صومعه سرا از شهرستا نهایی است که در غرب گیلان واقع شده واز شمال به انزلی و از جنوب شهرستان فومن و از شرق به
شهرستانهای رشت و شفت و از غرب به شهرستانهای ماسال ورضوانشهر محدود است .شهرستان صومعه سرا با وسعتی حدود ۶٣٣ کیلومتر
مربع و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی ، تولمات ، میرزاکوچک جنگلی و هفت دهستان کسما ، طاهر گوراب ، ضیابر ،
هندخاله ، لیفشاگرد ، گوراب زرمیخ ، مرکیه ، و سه شهر صومعه سرا ، مرجغل ، گوراب زرمیخ و یکصد و پنجاه و دو روستا می باشد . عرض جغرافیایی شهرستان سی و هفت درجه و هجده دقیقه و طول جغرافیایی چهل و نه در صد و هجده دقیقه است . مرکز شهرستان یعنی صومعه سرا در فاصلهٔ تقریبی بیست و سه کیلومتری مرکز استان قرار دارد . این شهرستان حدود ١۴۵٠٠٠ نفر( سرشماری 75 )جمعیت داردکه رقمی
حدود یک سوم آنها را جمعیت شهری و بقیه را ساکنان روستا تشکیل میدهند. ناهموار یها ،جلگه و دشت صومعه سرا از شمال به تالاب انزلی وجنگلهای مناطق تالابی و از جنوب به دشت حاصلخیز و مزارع برنج فومن و در قسمت غرب به مناطق کوهپای های و جنگلی ماسال محدود است .
قسمت بیشتر شهرستان در ناحیه جلگ های قرار داشته و در بخش میرزاکوچک جنگلی ارتفاعاتی باحداکثر هزار و دویست متر ارتفاع که پوشیده ازجنگل است دیده م یشود که دو منطقه ییلاقی شهرستان به اسامی گندرجی و خونپارجی در همین ارتفاعات وجود دارد . صومعه سرا قبلا یکی ازروستاهای بخش کسما و از توابع شهرستان فومن بشمار می رفت . در گذشته نسبت یه آبادیهای اطراف خود از اهمیت کمتری برخوردار بوده لیکن امروزه به دلیل داشتن موقعیت بهتر از آبادیهای دیگر پیشی گرفته و به صورت مرکز شهرستان از اعتبار برخوردار است . صومعه سرا شهر زیبائی است که میان مزارع و باغهای وسیع قرار گرفت هاست برنج و توتون از محصولات مهم صومعه سرا ست و در کنار آن پرورش کرم ابریشم و چایکاری رواج زیادی دارد .
صومعه سرا شهر جدیدی است و به همین دلیل اکثر ساختمانها ی آن نوساز هستند . فعالیتهای اقتصادی شهر عمدتا بر مبادله محصولات کشاورزی روستای اطاف متکی است در محل مناره بازار نزدیک سلجوقیان بر جای ماندهاست این مناره حدود ٢٠ متر ارتفاع دارد . در اطراف صومعه سرا پلها و امامزاده ها و آثارزیادی وجود دارد که بسیاری از آنها دارای ارزش تاریخی هستند .
شهرستان صومعه سرا به سه سیستم آبیاری متکی است رودخانه، سدها و کانال های خطوط شبکه آبرسانی و آب بندا نها. از چهل رودخانه جاری در گیلان بیش از ده رودخانه کوچک و بزرگ در شهرستان صومعه سرا جریان دارد که جملگی از ارتفاعات شهرستا نهای ماسال و فومن سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی و عبور از روستاهای متعدد به تالاب منتهی م یشوند میزان آبدهی این رودخانه ها در تمام طول سال یکسان
نیست و معمولا از اواخر فروردین تا پایان مرداد آب رودخان هها کاهش می یابد و همین رودخانه ها علاوه بر نعمتی که به مردم ارزانی می دارند درمقاطعی از سال با طغیان خود موجب ضرر و زیان خصوصا به بخش کشاورزی می شوند و به طور معمول هر ساله شاهد آسیب های ناشی ازآن هستیم . ٠ شهرستان صومعه سرا با آب و هوای ویژه خود در اقلیم مرطوب u1608 و معتدل قرار داشته و دارای باران فراوان با بیش از هزار میلی متر درسال میباشد . این شهرستان همانند سایر شهرستان های گیلان در مقابل رطوبت زیاد از گرمای متوسط و جریان هوای مطبوع برخوردار بوده کهبادهای مختلف در آن جریان دارند که شدیدترین آن بادگرم زمستانی که از غرب وزیده و در کوتاه مدت رطوبت منطقه را خشک و موجبات خسارت و
بعضا آتش سوزی می شود .
خاک و زمین در شهرستان صومعه سرا به سه گروه تقسیم می شود . خاک تالابی که این خاک در شمال شهرستان و در حاشیه تالاب تشکیل یافته آب زیر زمینی در این نوع خاک ها بسیار نزدیک به سطح زمین و غالبا غرقاب است تا حدودی برای چرای احشام مورد استفاده قرار می گیرد وغالبا مراتع را تشکیل م یدهند . خاک جلگه ای که معمولا از رسوبات رودخان هها به وجود آمده و دارای پستی و بلندی اندکی هستند و بهترین خاک برای کشت انواع گیاهان متداول در منطقه خصوصا برنج است . خا کهای کوهپایه ای که این نوع خاک در دامنهٔ کوههای البرز قرار داشته ،عمق خاک نسبتا خوب بوده و معمولا دارای شیب جنگلی میباشند و برای کشت گیاهان مناسب هستند . مقدار هجده هزارهکتار از اراضی شهرستان راجنگل تشکیل میدهد که عموما درارتفاعات و به طور پراکنده در نواحی جلگه ای قرار دارندوگونه های جنگلی ، افرا ، بلوط و توسکا در آن دیده میشود ، کاشت صنوبر در سالهای اخیر رایج و شهرستان به عنوان بیشترین تولید کننده این نوع چوب در ایران محسوب می شود .از ویژگ یهای منحصر به فرد شهرستان وجود تالاب در شمال آن است که از نظر زیست محیطی ، سیاحتی و اقتصادی دارای اهمیت ویژه وزیستگاه گونه های مختلف پرندگان بومی و مهاجر و انواع آبزیان می باشد و به عنوان بزرگترین تالاب دنیا محسوب و دارای توان های بالقوه متعددمیباشدکه یکی از آنها ارزش چراگاهی حاشیه تالاب است و در حاشیه تالاب ساکنین زیادی زندگی م یکنند که اساس معیشت آنان کشاورزی مبتنی بر برنج ، صیفی جات ، توتون و نیز فعالیتهای جنبی صید، شکار و دامداری مبتنی بر پرورش گاو و گاومیش م یباشد . از مهمترین رودخانه های که به این تالاب وارد میشوند می توان به ماسوله رودخان ، قلعه رودخان ، پسیخان و . . . را نام برد . همچنین مناطق حفاظت شده سلکه و سیاه کشیم با اعتبار بین المللی به عنوان محل امنی جهت زیستگاه پرندگان مهاجر در شهرستان صومعه سرا واقع است .
معماری سنتی روستایی در صومعه سرا به تجربه گرانبهای گذشتگان تکیه داشته و هماهنگ با عوامل محیطی پدید آمده است که در چگونگی معماری عوامل آب و هوایی همچون باران مداوم ، وزش بادها ، طبیعت و مواد موجود در دسترس نقشی اساسی دارد ودر بعضی مناطق نوع خانه ها مانند تلمبار ،کندوج و . . . در ارتباط مستقیم با کار کشاورزی است.
به علت یکسان بودن گونه خاک و اقلیم زبان قسمت اعظم شهرستان در منطقه جلگه ای گیلکی و در نواحی کوهپای های و ارتفاعات تنیان در بخش میرزاکوچک جنگلی و همچنین روستاهای طالش محله ، چکوور و لارسر در بخش مرکزی مردم با گویش طالشی و در روستای گاز گیشه به علت تعدد کرد مهاجر ( از گذشته های دور) با زبان کردی تکلم می کنند همچنین گروهی آذری زبان به عنوان مهاجر از استان ههای اردبیل و زنجان به طورپراکنده و خصوصا در محله ای موسوم به زیده سرا در شهر صومعه سرا سکونت دارند .
آداب و رسوم رایج در شهرستان صومعه سرا که برخی به فراموشی سپرده شده را می توان به شرح زیر برشمرد: لافند بازی که بیشتر درجشنهای عروسی ، عید نوروز و یا در بازارهای هفتگی اجرا می شد،کشتی گیله مردی که امروزه همچنان پا برجاست و یادگار قدرت و دلاوری مردم این خطه است و ریشه در تاریخ دارد ، نوروز خوانی که از رسوم آخر هر سال است و هم اکنون کم و بیش رواج دارد و نماد ورود بهار میباشد،
عروس گوله از دیگر مراسم قبل از حلول سال نو به شمار م یرفت این نمایش همراه با آواز دارای مفاهیم اخلاقی و تزئینی خاصی بود . گل گل چهارشنبه از مراسم کهن ایرانیان که در گیلان و در صومعه سرا با عنوان چهارشنبه سوری رایج است که در غروب سه شنبه آخر سال و در شب چهارشنبه انجام می شود و هنگام پریدن از آتش میخوانند : زردی بشه ، سرخی بایه ، نکبت بشه دولت بایه . سیزده سال به عنوان آخرین مراسم نوروز که مردم بیشتر به کنار رودخانه ها و در دل جنگل ها می روند و به صورت گروهی آخرین روز نوروز را گرامی می دارند . شب چله که ازمراسم باستانی ایرانی است که معمولا چنین شبی اهل خانواده و خویشان گردهم م یآیند و معمولا از تنقلات و آجیل استفاده م ینمایند . گیشه بوری که یکی از مراسم مربوط ازدواج بوده که این مراسم با صدای ساز و نقاره و ترانه خوانی و شادمانی عروس و داماد و دیگر مهمانان همراه است . همچنین زیارت عتبات عالیات خصوصا زیارت مشهد مقدس و اخیرا سوریه و کربلا پس از برداشت محصول برنج ، عزاداری ماه محرم که همچون سایر مناطق ایران مردم شهرستان آداب و رسوم ویژه برای سوگواری حسین بن علی (ع) دارند . معمولا مردم در روزهای نهم و دهم محرم
به زادگاه خود می آیند و در جمع بستگان و آشنایان در مراسم عزاداری شرکت می کنند و مراسم سوم سیدالشهداء هر سال در طاهر گوراب باشکوه خاصی برگزار می شود و مردم از روستاهای دور و نزدیک جهت شرکت در این مراسم به سوی طاهر گوراب روانه م یشوند . بازارهای محلی و هفتگی در شهرستان از رونق فراوان برخوردار است که یکی از مراکز مراوده های اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی مردم به شمار م یرود .اطلاعات قراردارد. www.somehsara.tk این شهر در حال حاضر روی سایت از آثار تاریخی این شهر نیز می توان به مناره روستای مناره بازار ،آثار بجا ماندنی از پل خشتی در روستای پردسر، پل خشتی گازرودبار ، سیدخروسه در هفت دغنان ضیابر که بعضا به وسیله سازمان میراث فرهنگی در حال مرمت و بازسازی است . مناره گسگر صومعه سرا:این مناره دربخش مرکزی از توابع شهرستان صومعه سرا و در 36 کیلومتری غرب شهرستان رشت واقع شده است. مناره گسگر در سر راه یک جاده قدیمی معروف به شاه عباسی واقع شده است و یاد آور مناره های عظیم سلجوقی در دیگر مناطق ایران است. ارتفاع مناره 29 متر و قطر آن در پایه 7 متر55 سانتیمتر به پلکان × 2 متر است و منار شکل مخروطی دارد. یک ستون نگهدارنده در وسط به عنوان تکیه گاه به ابعاد 55 / و در بخش فوقانی 35مارپیچ داخلی و جداره ی بیرونی منار ایستائی داده است. هیچ کتیبه ای که تاریخ بنا و بانی آن را معرفی کند، وجود ندارد. منار با آجرهای مربع13 سانتیمتر و قطر 6 سانتیمتر بنا گردیده و جز در قسمت فوقانی که دو نوار آجرکاری تزئینی آن را زینت داده، در سایر قسمت × شکل به ابعاد 13ها کاملا ساده و بدون آلایش است. با توجه به شکل مناره و مصالح بکار رفته در آن می توان مناره گسگر را در رده ی میلها و مناره های دوره ی سلجوقی قرار داد. این مناره در زلزله 1369 گیلان به شدت آسی دید.همچنین ساختمانی واقع در کسما که مقر مبارزان جنگل و بنام عمارت معروف است اشاره کرد.از بازارهای عمده در مرجقل ضیابر ، گوراب زرمیخ و صومعه سرا را می توان نام برد . وجود بیش از ١٨٠ مسجد و بقاع متبرکه در اقصی نقاط شهرستان معرف مذهبی بودن این دیار و علاقه آنان به ائمه اطهار است. شهرستان صومعه سرا از مناطق زیبا و دیدنی استان گیلان است آه به دلیل ناشناخته بودن از دید مسافران و حتی مردم این شهرستان دور مانده است. ناشناخته ماندن این شهرستان موجب شده تا نتواندبه عنوان یک منطقه گردشگری برای مسافران جاذبه داشته و دیدنی به نظر آید. شهرستان صومعه سرا به دلیل قرار گرفتن در حاشیه جنوبی تالاب انزلی سالانه پذیرای پرندگان مهاجری از قبیل آیلار، فیلوش، خوتکای پرسفید و معمولی است آه برای هر مسافری زیبا و خاطره انگیز است. در
مدخل ورودی این شهر یک هتل به نام ابریشم وجود دارد آه از نظر پذیرایی و اقامتی تاحدزیادی می تواند در حل مشکلات مسافران نوروزی مثمرواقع در بخش میرزاآوچک یا گوراب زرمیخ صومعه سرا از نقاط زیبای طبیعی به شمار می رود آه به « تنیان » واقع شود. منطقه زیبا و آوهستانی دلیل طبیعت فرح انگیز و نشاط آور، منحصر به فرد و از جاذبه های طبیعی این شهرستان است.در ضمن روستای " سه سار" یکی از زیباترین مناطق صومعه سرا به شمار می رود .
کتابخان ههای عمومی
در سال ١٣۴٩ عد های از دوست داران کتاب در شهر صومعه سرا اقدام به تشکیل انجمن کتابخانه ها نمودند. در اواخر این سال، شهرداری شهرصومعه سرا ١۵٠ متر مربع زمین جمعیت احداث کتابخانه در اختیار انجمن گذاشت در بهمن سال ١٣۵١ ، این کتابخانه بازدید بنای ١٣٠ متر و با صرف مبلغ ۴٠٠ هزار ریال هزینه و ٢١٠ جلد کتاب اهدایی فعالیت خود را آغاز نموده غیر از کتابخانه مزبور چند کتابخانه دیگر در سطح این منطقه قرار داردکه به قرار ذیل است: کتابخانه عمومی گوراب زرمیخ ، کتابخانه عمومی طاهرگوراب ،کتابخانه عمومی شهید مجیدی لیف شاگردو.... البته کتابخانه جامع شهر صومعه سرا هم اکنون در مراحل پایانی احداث است .
مسئولین صومعه سرا
فرمانداران صومعه سرا
فرمانداری صومعه سرا از ابتدا تاکنون برعهده این افراد بوده است: ١ سعدآبادی ٢ موثقی ٣ بناهی ۴ خانم قدس صوفی ۵ ساسانیان ۶ خانم دبیره حسنی ٧ ابوالقاسم سیدپور ٨ مهرداد نادری ٩ محمدرضا خطیبانی ١٠ منوچهر طالع ماسوله ١١ عارف احمدی ١٢ احمدعلی املشی ١٣احمد چمنی مقدم ١۴ اسلام مفتح ١۵ اکبر درزی ١۶ عبدالرضا بی آزار ١٧ زنده یاد اسماعیل هادی پور ١٨ علی حیدری (سرپرست) ١٩ علی
پاینده (سرپرست) ٢٠ ناصر حق شناس ٢١ حسن جوادی
نمایندگان مجلس شورای اسلامی
مسئولیت نمایندگی مجلس پس از انقلاب تاکنون برعهده این افراد بود هاست: 1- محمد تقی رنجبرچوبه 2- محمد تقی رنجبرچوبه 3- محمد تقی رنجبرچوبه 4-مهندس قاسم رمضانپورنرگسی 5- مهندس قاسم رمضانپورنرگسی 6-محمد تقی رنجبرچوبه 7-سید کاظم دلخوش اباتری این اسم را به خاطر بسپارید " باقر حاجت زاده " کاندیدای دوره بعدی نماینده مردم صومعه سرا در مجلس شورای اسلامی.
شهرداران صومعه سرا
از اسامی شهرداران شهر صومعه سرا، از بدو تا سال ١٣٣٢ اطلاع درست و دقیقی در دست نیست ولی این از تاریخ ١٣٨٢ طبق اسناد و مدارک موجود در شهرداری صومعه سرا به شرح ذیل است: ١ سید اسدالله نعیمی ٢ محمدحسین خوازمگاهی ٣ هوشنگ امیر استوار ۴ محمودرضایی ۵ اکبر شیروانی ۶ رحیم جعفری نژاد ٧ سعید محصص ٨ احمد قدسی ٩ محمد جواد رفعتی ١٠ محسن عبیدرحمانی ١١
محمدرسول عدالتخواه ١٢ اسفندیار تیمورتاش ١٣ عظیم کمایی ١۴ علی اخلاص ١۵ سید یوسف باقری ١۶ حاج یوسف ابرشهر ١٧ جلال مقدس ١٨ میرشمس مومنی زاده ١٩ حکمت توفیقی (سرپرست) ٢٠ مهندس جلال مقدس ٢١ حسن جباری
بخشداران صومعه سرا
از سال ١٣۵٧ به بعد ١ ابوالقاسمی ٢ محمدرضا مقیمی ٣ حسن فاخری ۴ احمد معذی ۵ شهیر سهیل آبادی ۶ الیاس جعفری ٧علیرضا فخیمی ٨ محمود دهگان ٩ اسماعیل قربانزاده ١٠ میرشمس مومن زاده ١١ احمد جوانمرد ١٢ پورشاد تقی پور ١٣ زنده یاد احمدعزت دوست سه ساری ١۴ علی میرزایی ١۵ احمد رهبر ١۶ سید کاظم دلخوش ١٧ اسماعیل حاجی پور ١٨ جلال طاعتی ١٩ عبدالحمیدیوسفی ٢٠ محمود قاسم نژاد ٢١ میرشمس مومنی زاده ٢٢ مهرداد رضایی و...
صنایع دستی
گلیم بافی، سرامیک سازی، بامبوبافی، مرواریدبافی (سبدبافی) قلاب دوزی، نازک کاری چوب، چموش دوزی، » : صنایع دستی استان گیلان شامل تولیدات دست بافت، معرق و مینیاتور، فرش بافی و... میباشد که از میان آنها ١ حصیربافی که با ساقه گیاه لی (گیاه مرداب) و صوف انجام میشود،سرامیک سازی ،تولیدات دست باف و ... خاص صومعه سرا است.
ابریشم
صومعه سرا را در واقع میتوان خاستگاه ابریشم ایران دانست ، ابریشم در واقع مهمترین و شاخص ترین صنعت و سوغات صومعه سرا محسوب میشود که مطمئناً در کل کشور ایران بی همتاست. هرچند گیلان از نظر تعداد کارخانه های مربوط به صنعت ابریشم محدود است ولی صومعه سرااز این نظر بسیار غنی است والبته جای پیشرفت فراوان نیز دارد. همچنین این چند کارخانه موجود در صومعه سرا در کل کشور نیز از اهمیت
بسزایی در صنعت نوغان کشور محسوب میشوند.
کارخان ههایی که در گیلان به جمع آوری پیله کرم ابریشم و خشک کردن و انبار کردن و عرضه آن به بازار هستند بسیار محدودند و در محدودهصومعه سرا قرار دارند، شامل:
١ کارخانه پیله کسماء که بوسیله شرکت پیله ور ساخته شد ولی دستگاه آن که ژاپنی است بوسیله شرکت ایران نصب شد هاست.
٢ کارخانه پیله طاهرگوراب که دستگاه آن از نوع ژاپنی جدید است در حال حاضر تنها شرکت ابریشم شرکت صنایع ابریشم کشی گیلان
از بخشهای اباتر صومعه سرا در فاصله ٨ کیلومتری این شهر است « شارم » م یباشد که سرمایه آن ۵٠٠ میلیون ریال بود. این کارخانه در روستای طبق آمار بدست آمده صومعه سرا فاقد زمین زیر کشت بار و پیله نوغان و تولید تعداد نوغاندار است و دارای ٢ شعب تعداد تخم (جعب هاست)
وجه تسمیه صومعه سرا
سبب نامگذاری صومعه سرا به دو علت است: اسم این شهر برگرفته از عارف بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری شیخ عبدالله صومعه ای م یدانند که امروزه مزارش در اول جاده صومعه سرا فومن قرار گرفت هاست. برخی بر این باورند که چون در گذشته های دور در این منطقه گلی به نام (صومعه)تلفظ میکنند،وباتوجه به معنی کلمه « سوماسرا » وجود داشته و اسم آن از آنجا برگرفته شده است. از آنجائیکه در زبان گیلکی صومعه سرا را
که زاهد و بی ریا معنی می دهد،گروهی این مساله را دلیل نامگذاری این منطقه میدانند. والبته قرار گرفتن تعداد قابل توجهی امامزاده و « سوما »
مسجد در این منطقه نیز از نکات قابل اشاره در نامگذاری این شهرستان می باشد
جغرافیای صومعه سرا
پوشش جنگلی
در قسمت کران ههای تالاب انزلی، جنگلها خاص نواحی مردابی به مقادیر زیادی دیده می شود. در جنگلهای منطقه انواع درختان، راش، توسکا، افرا نمدار، ممرز، سپیدار، اوجا، خرمالو، ارس، گردو و انجیل ,و از همه مهمتر صنوبر وجود دارد. در صومعه سرا مناطق ییلاقی وجود ندارد ولی در قسمت١٧ هکتار غنی می باشد بیشتر گیاهان مراتع از انواع: مارجنگ، پونه، پیرگیاه، شبدر، هویچ وحشی، شاه پسند، گزنه / دشت آن به مساحت ١١۵و ... تشکیل شد هاست.