پروبیوتیکها میکروبهایی که باید خورد*
*تاریخ پروبیوتیک
پیشینه استفاده از پروبیوتیکها به زمانی برمی گردد که یک پزشک روسی به نام “متچنیکف” فهمید که خوردن یک نوع ماست تخمیر شده از شیر، سبب طول عمر و حفظ سلامت روستاییان بلغاری شده است.
بیشترین تحقیقات در ایران روی ماست انجام شده و پژوهشگران موفق شده‌اند با افزودن برخی مکملهای لبنی، ویژگی‌های نامطلوب ماست پروبیوتیکی را بهبود بخشند.
فرآورده های پروبیوتیکی بنا بر تعریف مولر " مکملهای غذایی میکروبی زنده ای هستند که با تنظیم فلور میکروبی روده و جایگزین شدن در آنجا باعث ایجاد اثرات مفید سودمند و سلامت بخشی برای مصرف کننده می باشند." لذا این فرآورده های غذایی جزء غذاهای فراویژه طبقه بندی می شوند. زیرا علاوه بر ارزش تغذیه ای ، اثرات درمانی و سلامت بخشی چون مهار عفونت های دستگاه گوارش از جمله کاهش سطح کلسترل خون، تقویت سیستم ایمنی، افزایش سطح تحمل لاکتوز و فعالیت ضد سرطانی برخوردار می باشد. مهمترین مکانیسم هایی که این میکروارگانیسم های بوسیله آن می توانند موجب ارتقاء سلامت مصرف کننده شوند شامل تولید اسیدهای آلی، پراکسیدها، باکتریوسین ها و رقابت با پاتوژن های روده ای برای تصاحب جایگاه های اتصال روی موکوس و رقابت برای جذب
سوبسترا های رشد می باشد. این فرآورده ها به دلیل خاصیت درمانی و سلامت بخشی از جایگاه ویژه ای در دنیا برخوردار می باشند و تولید آن در دنیا به صور مختلف به شدت مورد استقبال واقع شده است. استفاده از کشت های پروبیوتیکی در صنایع لبنی وسیله ای جهت توسعه محصولاتی جدید گشته است به طوریکه تخمین زده می شود که 80 نوع محصول جدید لبنی حاوی این میکروارگانیسم در دنیا وجود داشته باشد. فروش و محبوبیت این محصولات در دنیا رو به افزایش است، به طوریکه در سال 1997 ماست پروبیوتیک بین 5-20 درصد کل ماست تولیدی اروپا را تشکیل می داده است ولی در حال حاضر 25 درصد از کل ماست تولیدی فرانسه، آلمان و سوئد را به خود اختصاص داده است. امروزه در آمریکا 60 درصد ماستهای نگهداری شده در یخچال آن کشور، حاوی کشت های پروبیوتیکی می باشد. با این وجود تولید این محصول در ایران رویکرد مناسبی نداشته است. استفاده ازشیرو فرآورده های آن جهت تولیدمحصولات پروبیوتیک از مطلوبیت ویژه ای برخوردار گشته است زیرا در کنار ارزش تغذیه ای فوق العاده آن ، خود ماتریکس مناسبی جهت رشد این میکروارگانیسم ایجاد می کند در این میان ظرفیت بافری بالای محولات لبنی کمک شایانی به نگهداری سلولهای پروبیوتیکی در مقابل شرایط اسیدی معده از خود نشان می دهد. ماست به عنوان فرآورده ای لبنی که در اکثر دنیا از آن استفاده می نمایند می تواند باعث وارد نمودن تعداد زیادی از میکروارگانیسم ها پروبیوتیکی به بدن مصرف کننده شود از نظر مطالعات بالینی و اثربخش و فراورده های تجاری به صورت شیرهای تخمیر شده )مصرف می شوند که با ذائقه مردم ما سازگار نیست.Yakult (
* شناسنامه پروبیوتیک
لاکتوباسیل‌ها، معروف‌ترین باکتریهای مورد استفاده در لبنیات تخمیری هستند. این باکتریها قادر به تبدیل قندها (شامل لاکتوز) و سایر کربوهیدراتها به اسید لاکتیک هستندو طعم ترش لبنیات تخمیر شده نظیر ماست هم به همین خاطر است.
همچنین اسید لاکتیک به عنوان یک نگهدارنده از فاسد‌شدن فرآورده‌های لبنی جلوگیری میکند.
پروبیوتیک‌های رایج، شامل گونه‌های مختلف باکتریهای بیفید باکتریوم، لاکتوباسیلوس و همچنین بعضی گونه‌های مخمر هستند.
*پروبیوتیک چیست؟
فرآورده‌های پروبیوتیکی حاوی باکتریهای مفیدی هستند که پس از مصرف در روده ساکن میشوند و اثرات مفیدی در سلامتی انسان برجای می‌گذارند.
اصطلاح پروبیوتیک(probiotic) که یک کلمه یونانی، به معنی “برای زندگی” است و سازمان جهانی بهداشت، این اصطلاح را به “ارگانیسم‌های زنده‌ای” اطلاق میکند که در صورت مصرف به میزان لازم، اثرات “سلامت‌زایی” موثری برای میزبان خود دارند.
*ارگانیسم= زنده و سلامت‌زایی.
*پروبیوتیک= به‌عنوان صفت مواد غذایی حاوی این باکتریها هم به‌کار می‌رود.
درواقع پروبیوتیکها به دوصورت مصرف میشوند:به صورت مکمل های غذایی به شکل پودر،شربت یاقرص مواد غذایی غنی شده با پروبیوتیکها. مثلا اگر در تولید هرگونه فرآورده لبنی تخمیری همچون ماست،از باکتریهای پروبیوتیکی استفاده شود،محصول حاصل را پروبیوتیک می‌نامند.
*کار پروبیوتیک چیست ؟
چندین و چند سال است که معلوم شده فقدان باکتریها در روده به سلامت آسیب می‌رساند؛ مثلا حیوانات آزمایشگاهی که در شرایط بدون باکتری واستریل رشدپیدا میکنند،اکثرا سیستم ایمنی تکامل نیافته و روده‌های آسیب پذیر دارند.
همین مساله می‌تواندبرای نوزادانسان هم مصداق داشته باشد
و نوزاد را نسبت به ابتلا به انواع آلرژی‌ها و عفونت های تهدید کننده زندگی مستعد کند. حتی معلوم شده یکی از بیماریهایی که پروبیوتیکها با آن مقابله میکنند، اگزما در نوزادان است.
محققان فنلاندی، پروبیوتیک لاکتوباسیلوس را برای مادران حامله و نوزادان متولد شده که احتمال ابتلا به حساسیت داشتند، به مدت شش ماه، تجویز کردند. هنگامی که بچه‌ها دو ساله شده بودند، پروبیوتیک، احتمال بروز اگزما را تا نصف کاهش داده بود.
درواقع میشود گفت پروبیوتیکها، سیستم ایمنی بدن را تمرین میدهند تا در برابر باکتریهای بیماری زا هم از خودش واکنش خوبی نشان دهد.
واما کارهایی دیگر به نظر می‌رسد پروبیوتیکها قادرند جذب مواد آلرژی‌زای لبنیات را از طریق روده‌ها کاهش دهند وخود مواد آلرژی زا را هم در روده از بین ببرند.
پروبیوتیکها علاوه بر این قادرند عفونت باکتریایی واژن را که یکی از علل سقط زودهنگام است، از بین ببرند.عفونت باکتریایی واژن که اغلب بدون علامت است یابا عفونت قارچی اشتباه میشود، میتواند غشای اطراف جنین را تخریب کند وباعث زایمان زودرس شود.
یک نکته جالب دیگر: مردم ژاپن عادت به مصرف نوشیدنی به نام “یاکولت” دارند که نوعی ماده پروبیوتیک است و معلوم شده علت پایین بودن شیوع عفونت مثانه در این کشور، مصرف همین نوشیدنی است.
*دانش پروبیوتیک چیست ؟
مکانیسم‌های مختلفی برای عملکرد و فعالیت پروبیوتیکها پیشنهاد شده است که از آن طریق میتوانند در بدن میزبان از آسیب‌های مختلف جلوگیری کنند:
- تولید مواد پیشگیری کننده:
پروبیوتیکها با تولید موادی با قابلیت مهار میکروارگانیسم‌ها مانند اسیدلاکتیک، اکتریوسین، پراکسید هیدروژن و غیره میتوانند از بروز برخی از بیماری‌های عفونی جلوگیری کنند.
- مسدودکردن کردن محل‌های اتصال در میکروبهای بیماری زا:
پروبیوتیک ها با قرار گرفتن و پوشاندن نقاط اتصال میکرو ارگانیسم‌های بیماری زا، از کلونیزه شدن و رشد آنها جلوگیری میکنند.
- رقابت برای تغذیه:
پروبیوتیکها مواد غذایی موجود را قبل از این‌که توسط میکروارگانیسم‌های بیماریزا مصرف شود، استفاده می کنند.
- تحریک سیستم ایمنی:
پروبیوتیکها میتوانند هم ایمنی اختصاصی و هم غیر اختصاصی را در مقابل بیماری‌های روده ای تحریک کنند.
برای مثال فهمیده‌اند که لاکتوباسیلوس کازئی در اسهال ویروسی، باعث افزایش پاسخ ایمنی میشود.
* نکات پروبیوتیکی!
این نکات را فراموش نکنید که از یادبردن آنها ممکن است باعث شود گول بعضی‌ها را بخورید:
- اثربخشی پروبیوتیکها تا زمانی است که پروبیوتیک مصرف شود. نمی‌شود گفت یک سال پروبیوتیک بخورید و خودتان را بیمه کنید. مصرف این مواد باید مداوم باشد.
- مکملهای غذایی به صورت قرص که در حال حاضر در بازار ایران، بیشتر وارداتی هستند، باید حتما دارای روکش محافظ باشند تا باکتریهای مفید، حین عبور از معده، در اسید معده از بین نروند.
- فرآورده‌های لبنی،بهترین حامل پروبیوتیک‌هامحسوب میشوند. البته هنوز غنی‌سازی لبنیات با پروبیوتیکها خیلی رایج نشده است.
- موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز حاوی موادی هستند که باعث میشود باکتریهای پروبیوتیک بهتر رشد کنند. البته برای اثر بخشی بایستی مقادیر زیادی از آنها مصرف شود.
افرادی که آنتی بیوتیک مصرف میکنند، دچار اسهال، عفونت مخمری مهبل و یا دچار سوءتغذیه هستند، در اولویت مصرف پروبیوتیکها قرار دارند.
- ماده موسوم به استارتر ماست که اسم علمی‌اش Lactobacillus bulgaricus است، پروبیوتیک محسوب نمی‌شود.
بنابراین نمی‌شود گفت ماست یک ماده پروبیوتیک طبیعی است. این باور رایج غلطی است که وجود دارد.
*فن آوری نانو:
بکارگیری امواج فراصوت بعنوان یک تکنولوژی جدید غیر حرارتی برای نگهداری مواد غذایی در برابر انواع میکروارگانیسم های مولد فساد و بیماری زا مطرح می باشد، زیرا کاویتاسیون و تنش برشی ناشی از فشار امواج فراصوت قادر به تخریب غشاء های سلولی میکروارگانیسم ها می باشد.
ویژگی های ظاهری و خصوصیات ریز ساختاری انواع باکتریهای پروبیوتیک پس از تیمار با شوک فراصوت در فکرانس ثابت20 کیلوهرتز و زمانهای 5، 10، 15، 20، 25 و 30 دقیقه به کمک فن اوری نانو،میکروسکوپ نوری مجهزبه دوربین و میکروسکوپ الکترونی به دو روش TEM , SEM مورد مطاله و مقایسه قرار گرفته است.
نتایج نشان می دهد زمان بکارگیری تنش فراصوت اثر معنی داری بر حجم و اندازه کلنی ها دارد، و قادر است صدماتی به پوشش سلولی باکتری های پروبیو تیک به شکل، ایجاد
میکروترک،میکرو حفره و یا پارگی کامل ایجاد نماید.
بنابراین می توان نتیجه گرفت که بکارگیری شوک فراصوت در زمان های مختلف به عنوان یک روش موثر کاربردی جهت تغییر مدل ساختار و ایجاد تغییراتی در میزان نفوذ پذیری باکتری های پروبیوتیک به منظور امکان استفاده بیشتر این باکتری ها در فراوری محصولات لبنی مطرح گردد.
*پروبیوتیکها : میکروب هایی که باید خورد.
از پروبیوتیکها به عنوان یکی از محبوبترین فرآورده های هوشمند میتوان نام برد که برای گوارش بهینه غذا مفیدند و از اهمیت خاصی در این زمینه برخوردارند. مصرف آن به دلیل تغییر مطلوب میکروبی روده منجر به بروز اثرات مفید در مصرف کننده می شود تقویت سیستم دفاعی و ایمنی بدن، ساخت برخی ویتامین ها k وB و اسیدهای آمینه، کاهش کلسترول خون، بهبود عملکرد دستگاه گوارشی از اثرات مثبت مواد غذایی پروبیوتیک است. با بهبود خصوصیات میکروفلور گوارشی میزبان اثرات سودمند بسیار زیادی را اعمال نمایند.
این مواد را از موجودات زنده یعنی باکتریهای موجود در مواد غذایی تخمیری مانند ماست و کفیر، در آب میوه ها و در بعضی از مکملهای پودری، نوشیدنیهای شیرین نظیر نوشابه های ورزشی و انرژی زا،غلات و غذای کودکان، غذاهای پخته شده، محصولات قنادی، ترکیبات پر چرب، محصولات گوشتی و غذای حیوانات میتوان دریافت نمود که دارای اثرات سلامتی بخش
برای میزبان خود هستند. پروبیوتیک از ریشه لاتین (pro bios) به معنای (برای زیست) در مقابل ریشه لاتین( antibios) به معنای(زیان زیستی) از زبان یونانی مشتق شده است.
پروبیوتیکها، مکمل های زنده غذایی یکی از مهمترین دستاوردهای محققین هستند، این موجودات ریز یا این باکتریها ، به فرآیندهای بیوشیمیایی در دستگاه گوارش کمک شایانی میکنند.
روده انسان حاوی میلیون ها باکتری زنده است که فلور میکروبی روده را تشکیل می دهند. این باکتری ها به دو دسته ی مفید و مضر برای سلامت باکتری های مفید ومضرتقسیم میشود. باکتری های مفید مثل باکتری های پروبیوتیک ازطریق رشد وفعالیت خود مانع رشد و تکثیر باکتری های مضر می شوند و علاوه بر آن با سنتز برخی مواد ضروری برای بدن مانند ویتامین ها، اسید آمینه و... نقش مهم در حفظ سلامت فردایفامی کنند.
باکتریها سالیان سال به عنوان دشمنان انسان شناخته شده بودند و از همین رو در ابتدا تصور میشد که باید با تمام آنها به مبارزه پرداخت. در شخص بالغ و سالم ،توازنی میان باکتریهای مفید و مضر وجود دارد که تضمین کننده سلامت شخص است، در این شرایط، عوامل میکروبی روده با بدن میزبان ، دارای هم زیستی مسالمت آمیز هستند اما بسیاری از عوامل مثل مصرف آنتی بیوتیکها ، اشعه درمانی، آب درمانی، شیمی درمانی، استفاده از آب کلر دار، عملهای جراحی، استرسهای شدید ، سموم محیطی و حساسیت های ژنتیکی، موجب از بین رفتن میکروبهای مفید در بدن شخص میشود و از این جهت با چیره شدن میکروبهای مضر در روده ، شخص دچار بیماریهایی مانند اسهال، پوکی استخوان، افزایش کلسترول خون، کاهش قدرت بدن به تحریکات خارجی و ... خواهد شد.
این باکتریها به عنوان باکتری های غیر بیماریزا محسوب میشوند و با تولید آنزیمها و ویتامینها کارایی دستگاه گوارش را برای هضم غذا بالا میبرند. این میکروبهای مفید ، پادزهرهایی تولید میکنند که ویژگی ضد میکروبی علیه باکتریهای بیماریزا دارند. زنده ماندن و مقاوم بودن در مرحله تکنولوژیک ساخت ، زنده و فعال ماندن در دستگاه گوارش به معنی مقاومت در برابر اسید معده و اسیدهای صفراوی، چسبیدن به میکروارگانیسم های بیماریزا و کمک به حذف آنها از بدن میزبان یعنی در رقابت با باکتریهای بیماریزا بر سر خوراک و جا، آنها را حذف میکنند.
این باکتریها در روده کوچک یا بزرگ ساکن شده ، با نقش زیست یاری خود، اثرات سلامت بخشی را برای انسان دارند.
-تقویت سیستم ویتامین ها k وB ساخت اسیدهای آمینه، کاهش کلسترول -دفاع و ایمنی بدن و خون، بهبود عملکرد دستگاه گوارشی، جلوگیری و کاهش عفونت های روده ای کاهش شیوع و و تداوم اسهال، بهبود هضم لاکتوز در روده و اثر میکروفلور روده و مجاری از اثرات سودمند پروبیوتیک برسلامتی است.
*چند نوع میکروب پروبیوتیکی
تاکنون 42 باکتری پروبیوتیک برای مصارف انسانی و غیر انسانی شناسایی شده اند که ازمهمترین آنها میتوان به لاکتو باسیلوس اسیدوفیلوس،بیفیدو باکتریا،لاکتو باسیلوس کازئی اشاره داشت. این نوع از باکتریها ، توانایی ایجاد التهاب را ندارند و این مسئله
از جمله علل انتخاب آنها به عنوان پروبیوتیک است. فعالیت یک پروبیوتیک به نژاد آن وابسته است به عنوان مثال تمام نژادهای لاکتو باسیلوس کازئی، پروبیوتیک نیستند زیرا یا در بدن میزبان زنده نمی مانند یا اثر سلامتی مشخصی ندارند، در مورد بیفیدو باکتریا نیز این اصل صادق است.
*لبنیات پروبیوتیکی
فرآورده های لبنی پروبیوتیک به شرط حضور تعداد یا مقدار کافی از پروبیوتیک های زنده، نقش بسیار خوبی در سلامت بدن ایفا میکنند و دارای خواص سلامتی بخش ، خواص ضد سرطانی، پیشگیری و درمان نسبی عفونتهای روده ای و دستگاه های تناسلی، کاهش سطح کلسترول در بدن، کاهش علائم ناشی از حساسیت به لاکتوز شیر و افزایش ارزش تغذیه ای است.
رایج ترین فرآورده های لبنی حاوی باکتری های پروبیوتیک،
از میان انواع محصولات پروبیوتیک ماست پروبیوتیک شبیه ماست معمولی است. اما هر گرم از آن حداقل دارای 10 باکتری پروبیوتیک زنده غیر از باکتری های بولگاریکوس و ترموفیلوس موجود در ماست معمولی است. ویژگی این ماست از نظر طعم، بافت،بو: رنگ، آب انداختگی تفاوت معنی داری با ماست معمولی ندارد.
*انواع غذاهای هوشمند
_پروبیوتیک ها
این مکملهای زنده غذایی ، دارای مزایای زیادی شامل کاهش کلسترول خون، مقابله با برخی از انواع سرطان و کمک به سیستم ایمنی بدن هستند. پروبیوتیکها در حال حاضر، به عنوان
برترین محصولات غذایی عمل گرا شناخته میشوندکه این مزایای سلامتی بخش به وسیله پری بیوتیکهاوالیگوساکاریدهای کوتاه زنجیر افزایش می یابند ، چرا که این مواد به افزایش رشد باکتریهای سودمند در سیستم گوارش روده کمک میکنند.
_پری بیوتیک ها
پری بیوتیکها مواد غذایی مفید غیر قابل هضمی هستند که
تعادل میکروفلور دستگاه گوارش را بر عهده دارند و رشد یک یا انواع باکتریهای مفید و فعالیت متابولیسمی آنها را در کولون تحریک نموده و از فعالیت میکروبهای مضر جلوگیری میکنند.
_سین بوتیکها
به مجموع پروبیوتیکها و پری بیوتیکها ، سین بیوتیکها گفته میشود.
*مکانیزم عمل پروبایوتیکها
پروبایوتیکها با چندین کار به سود انسان عمل میکنند
1-حذف رقابتی بیماریزاها( رقابت بر سر چسبیدن به دیواره روده، و رقابت بر سر استفاده از مواد غذایی):
هرچند حذف کامل بیماری زاهایی که بومی دستگاه گوارش هستند عملی نیست اما باکتریهای سودمند بومی( پروبایوتیکها) در دستگاه گوارش انسان سالم ، با ادامه مداوم عمل حذف رقابتی اجازه نمیدهند شمار بیماریزاها از اندازه ای که تحمل آن برای سیستم ایمنی بی خطر است بالاتر برود.
2-اثر مستقیم ضد میکروبی:
تولید موادی که رشد سویه های باکتریایی بیماری زا را مهار میکنند.دانسته شده است که باکتری های تولید کننده اسید لاکتیک این مواد خنثی کننده را میسازند.تولید اسیدهای ارگانیک که هم میتوانند روی بیماریزاها مستقیما اثر کشندگی داشته و هم محیط روده را اسیدی کندکه قابل تحمل نیست و از رشد آن ها جلوگیری میکند.
3-برانگیختن و تقویت سیستم ایمنی طبیعی بد:
برقراری بالاترین سطح از تعادل باکتریایی میکروفلور دستگاه گوارش سبب تقویت و حفظ عملکرد سیستم ایمنی طبیعی بدن انسان میشود. مصرف مداوم پروبایوتیکها میتواند از آشفتگی میکروفلور دستگاه گوارش جلوگیری کند ، و در مواردی که این آشفتگی پدید می آید به رفع آشفتگی و رفع میکروفلور بپردازد. در زمینه تقویت عملکرد سیستم ایمنی طبیعی ، پروبایوتیکها میتوانند با برانگیختن سیستم ایمنی ، فعال ماکروفاژها ، کمک به افزایش ترشح اینتر فرون گاما،و افزایش ترشح ایمونو گلوبولین آ ، برانگیختن تولید سیتوکینها و اینتر لوکینهای ضد التهابی ، و حفظ تعادل شمار سلولهای دفاع طبیعی بدن در برابر بیماریزاها را تقویت کنند.
4-بهبود هضم و جذب خوراک:
باکتریهای پروبایوتیکی با تولید مستقیم آنزیم شبه لاکتاز به هضم لاکتوز کمک میکنند و به گونه ای غیر مستقیم تولید آنزیمهای هضم کننده خوراک و factor-co های مناسب برای هضم را افزایش میدهند .این باکتریها همچنین با تامین تندرستی دستگاه گوارش و سلامت دیواره روده ، جذب مواد هضم شده را
بهبود میبخشند و انرژی مورد نیاز بدن بهتر تامین میشود. پروبایوتیکها همچنین فیبرها و مواد قابل تخمیر را که در بخش بالایی دستگاه گوارش هضم نشده اند در کولون تخمیر میکنند و با تولید ویتامینها، بصورت منبع ثانوی تامین ویتامینهای مورد نیاز بدن عمل مینمایند. بخشی از نیاز انرژی بدن در اثر تخمیر این مواد در کولون تامین میشود.
*کاربرد پروبایوتیکها
هرچند مصرف پروبایوتیکها که برخی از آنها در تخمیر شیر و تبدیل آن به ماست و پنیر نقش دارند به هزاران سال پیش باز میگردد، اما از یکصد سال پیش که موضوع بیماری های کولون و نقش باکتریهای بیماریزا در پدید آمدن آن مورد توجه قرار گرفت مطالعه و تحقیق درباره باکتریهای بیماریزا در پدید آمدن آن مورد توجه قرار گرفت مطالعه و تحقیق درباره باکتریهای سودمند نیز آغاز شد. در همان دوره، یک دانشمند برجسته روسی به نام Elli که در Metchnikoff موسسه پاستور در پاریس کار میکرد درازی عمر روستائیان منطقه بالکان را به سبب شیر تخمیر شده ای دانست که این روستائیان مصرف میکردند. وی این نظریه را پیش کشید که اسید لاکتیکی که بوسیله برخی از باکتریها در روده انسان تولید میشود میتواند شمار میکروارگانیزمهای بیماریزا را کاهش دهد.
اما توجه جدی به پروبایوتیکها به عنوان عواملی که میتوانند در تامین تندرستی انسان نقش عمده ای را بازی کنند از 20 سال پیش آغاز شده است. اهمیت این موضوع تا آنجاست که سازمان بهداشت جهانی(WHO) و سازمان خوار و بار جهانی(FAO) وابسته به سازمان ملل متحد در سال 2001 گروه مشاورین خود را مامور ارزیابی سودمندی های تغذیه ای و تندرستی حاصل از مصرف پروبایوتیکها در خوراک و تهیه دستورالعملهای لازم برای سازماندهی مصرف این فرآورده ها کردند. در نشست متخصصان
WHO و FAO کاربرد پروبایوتیک ها در موارد زیر مورد گفتگو قرار گرفت.