چشم انداز های برنامه ریزی
چشم اندازهای اصلی برنامه ریزی برای آموزش درباره /HIV ایدز به شرح زیر هستند:
نقش آموزش در پیشگیری از گسترش بیماری، و
اثرات بیماری در سیستم آموزشی
رویکردهای مبتنی بر چشم انداز نخست، تا حد زیادی ولی نه به طور کامل، مربوط به برنامه های درسی و آموزشی و نحوه سازماندهی و اجرایی است و به همین ترتیب شیوه های مبتنی بر چشم انداز دوم با مسایل سازمانی، ساختاری، عرضه ، تقاضا، منابع وکیفیت آموزش در ارتباط است.
این دو شیوه مربوط به این دوچشم انداز کاملاً از یکدیگر مجزا نیستند و بخش های هر کدام در مورد دیگر قابل استفاده می باشد.
بدون در نظر داشتن چگونگی اثرات ایدز بر عرضه، تقاضا و منابع جنبه های کیفی اقدامات آموزشی، نمی توان نقش معینی را برای آموزش در مبارزه با گسترش ایدز در نظر گرفت.
مسایل ساختاری و سازمانی را تقریباً و همیشه باید با موضوعات برنامه های آموزشی در نظر گرفت و به همین ترتیب شرایطی که عرضه، تقاضا ، منابع و کیفیت آموزش را تحت تأثیر قرار می دهند مفاهیم مهمی برای مفاد برنامه های آموزشی و نحوه سازماندهی و اجرایی در بردارند.
نقش آموزش درازمدت در مقابله با /HIV ایدز
آموزش در به وجود آوردن شرایطی که منجر به پیشگیری از ایدز می شود نقش به سزایی دارد . مهم ترین راه هایی که باعث پیشگیری می شوند عبارت اند از:
تاثیر در رشد اقتصاد ملی و کاهش فقر؛
افزایش تمایل افراد در مراجعه به مراکز خدمات بهداشتی و دریافت کردن پیامهای بهداشتی،درک آنها و عمل به آنها؛
افزایش سلامتی از طیق اطلاعات تغذیه ای بهتر و پتانسیل اقتصادی ؛
کاهش نابرابری موجود بین زن و مرد که یکی ازمهم ترین عوامل شیوع ایدز است؛
توانمند سازی درمردم برای دفاع از حقوق خود و غلبه بر تبعیض و ننگ؛
گسترش درک و عمل در زمینه های حقوقی، روابط و مسئولیت فردی.
البته آموزش تنها راه پیشگیری از ایدز و کاهش فقر نیست، ولی یکی از عوامل حیاتی در پیشگیری در درازمدت به شمار می رود. به گفته اوکسفام «آموزش قوی ترین سلاح در برابر فقر است. جان انسان ها را نجات می دهد. و برای آنها شرایط زندگی بهتری را به وجود می آورد» (اوکسفام، 1999،ص 4). آموزش می تواند سلاحی قوی در مقابل انتقال HIV باشد.
چنین دیدگاهی بعدی جدید به «آموزش همگانی» (EFA) می بخشد. آموزش همگانی توسط برنامه ریزان آموزشی به طور هم زمان
می تواند از سرایت ایدز جلوگیری کند و از سوی دیگر شرایط بازدارنده آموزش همگانی انتقال، ایدز را تشدید می کند. تعهد شرکت کنندگان در همایش آموزش جهانی، آنها را برای فراهم سازی تمام احتیاجات یادگیری کودکان و بزرگسالان و دسترسی همگانی به اطلاعات پیشگیری از آلودگی به بیماری در روابط جنسی متعهد
می کنند (اصل 7 همایش داکار) که نهایتاً منجر به جلوگیری از سرایت ایدز می گردد.
اثرات HIV / ایدز بر دانش آموزان احتمالی نظام آموزشی
/HIV ایدز بر کسانی که به طور بالقوه می توانند به نظام آموزشی وارد شوند به صورت های زیر اثر می گذارد:
سیر پرشتاب صعودی تعداد کودکان یتیم؛
فشار عظیم مشکلات کودکان یتیم بر خانواده ها و خدمات رفاهی عمومی؛
افزایش تعداد کودکان خیابانی؛
تولید درآمد برای بچه هایی که مسئولیت مالی خانواده را
عهده دار هستند و نیز تامین هزینه های معیشت یتیمان ، فقرا، دختران و کودکان خیابانی.
خانواده هایی که سرپرست آنها کودک است
در بسیاری از مواقع فامیل توان سرپرستی کودکان دیگر را ندارد و یا خواهران و برادران نمی خواهند از یکدیگر جدا شوند که منجر به خانوارهایی می شود که کودکان سرپرستی آنها را به عهده دارند. در بعضی از کشورهایی که دچار بحران ایدز هستند. رهبری 5 تا 10 درصد خانوارها به عهده بچه هایی بسیار دشوار است. حتی وجود کنوانسیون های بین المللی نمی تواند از اشتغال کودکان جلوگیری کند زیرا آنها برای بقا مجبورند کار کنند. درآمد ناچیز کودکان (فقدان تخصص و یا فاقد مهارت در مذاکره برای حقوق) هزینه خورد و خوراک، مکان،البسه و دارو را جوابگو نیست تا چه رسد به هزینه تحصیل و مدرسه.
کودکان خیابانی
تعداد کودکان خیابانی نیز رو به افزایش است. کودکان خیابانی شامل بچه هایی می شود که در خیابان کار ،بازی و زندگی کرده و یا در خیابان ها کار کرده و شب به منزل نزد خانواده هایشان بر
می گردند. مرگ و طلاق سبب فقر و از هم گسیختگی خانواده شده و نهایتاً منجر به حضور کودکان در خیابان می شود. فروپاشی ساختار خانواده که عمدتاً به دلیل ایدز بوده بچه ها را برای بقا مجبور به اشتغال در خیابان می کند. هم نوعان آنها در روستا به سبب نابودی پایگاه های مالی خانواده بر اثر ایدز، دیگر قادر به ادامه تحصیل نیستند.
اثرات /HIV ایدز بر محتوای آموزش
ایدز بر محتوای آموزش به دلیل وجود این نیازها اثر می گذارد:
بهبود رفتارهای صحیح جنسی که مانع از گسترش ایدز می شود از طریق گنجاندن اطلاعات و میانی ایدز در برنامه های درسی؛
انتقال ارزش های صحیح به دانش آموزان جهت مبارزه با فشارهای اجتماعی؛
اعمال و نهادینه کردن ارزش های حقوق بشر؛
تشریح مسایل ایدز به صورت عمومی؛
ایجاد آموزش های عملی و کسب مهارت در محتوای درسی در سال های پایین تر تا اگر دانش آموزان بر اثر بیماری والدین شان ناگزیر به ترک تحصیل شدند، بتوانند جذب بازار کار شوند؛
تدریس فن و مهارت هایی که به دلیل ایدز در جامعه نایاب
می شوند.
گنجاندن آموزش ایدز در برنامه های درسی
آشکارترین اثر ایدز بر محتوای آموزش گنجاندن اطلاعات بهداشتی و زایشی در برنامه های درسی جهت مبارزه و گسترش بیماری است. در یکی از فصل های گذشته به جوانب برنامه ریزی درسی این نوآوری پرداخته شد و اکنون مسایل برنامه ریزی مورد نظر قرار می گیرد.
در وهله اول گنجایش مؤثر و مطلوب موضوع در برنامه های درسی می باشد. سه انتخاب به قرار زیر وجود دارد:
تدریس مسایل بهداشتی و زایشی ایدز به صورت درسی مجزا و آزاد و فارغ از مسئله نمره. این رویکرد آموزشی موجب می شود که نتیجه مورد نظر را در بر داشته باشد. تدریس HIV ایدز به عنوان درسی کاملاً مجزا و قابل مشاهده و آزمایش می تواند بهترین نتیجه یادگیری را در بر داشته باشد.
تدریس /HIV ایدز در قالب یکی از دروس موجود (مانند آموزش بهداشت). دو مشکل در چنین روندی موجود است. اول،میزان توجه به موضوع بستگی مستقیم به شرایط تدریس و تأکید درس اصلی دارد. دوم، امکان کاهش اهمیت موضوع به عنوان بخشی از درسی دیگر.
تدریس ایدز و مسایل گوناگون آن به عنوان بخش هایی از دروس مختلف با شرایط امتحان و نمره. خطر این روش قربانی شدن اصل موضوع است زیرا امکان عدم توجه در بعضی و یا تمام دروس وجود دارد و نهایتاً فقط اطلاعاتی سطحی در دسترس دانش آموزان قرار می گیرد.
اهمیت نقش اصلی معلمان در آموزش مطالب بهداشتی و زایشی مسئله دیگری است که برنامه ریزان و مدیران باید به آن توجه داشته باشند. نقطه ضعف برنامه هایی که با نیت خیر طراحی شده اند تکیه بر وجود آموزگاران است زیرا مسایلی را که در عمل به شرح زیر به وجود آموزگاران است زیرا مسایلی را که در عمل به شرح زیر به وجود می آید در نظر گرفته نشده است:
فقدان دانش و اتکا به نفس معلمان؛
شرم آموزگاران در طرح مسایل جنسی و زایشی با کودکان و نوجوانان و جنس مخالف؛
نگرانی آموزگاران از عدم آمادگی در تدریس مسایل ایدز، آمیزش و قابلیت های روانی – اجتماعی؛
وجود بیماری ایدز در خویشان و نزدیکان معلم سبب بی میلی و اکراه از بیان و تدریس موضوعی می شود که برای آنها بسیار دردناک است؛
بعضی از آموزگاران معتقدند طرح چنین مسایلی در تدریس جایی ندارد؛
بعضی از معلمان معتقدند طرح مسایل جنسی و آمیزشی منجر به شکستن تابلوهای سنتی و باعث خشم والدین می شود؛
وجود گسترده ایدز درمیان آموزگاران امکان دارد اعتبار لازم را برای طرح چنین مسایلی از آنها بگیرد.
برنامه ریزان آموزشی برای پاسخگویی به شرایط فوق راه کارهای زیر را باید در نظر داشته باشند:
تعلیم معلمان در زمینه /HIV ایدز، بهداشت آمیزش و مسایل روانی – اجتماعی قبل از آغاز و هنگام اشتغال تا بتوانند بر رفتار و گرایش های دانش آموزان تأثیری مثبت داشته باشد.
انتشار کتاب های راهنما و مطالبی در سطوح مختلف مدرسه، جهت آماده سازی ذهنی دانش آموزان برای تدریس در زمینه ایدز.
گسترش برنامه های ارشادی و تبلیغاتی جهت جذب پشتیبانی و همکاری والدین،کلیسا (مساجد) و رهبران سنتی.