دیابت (قند خون)
دیابت چیست ؟
طبق برآورد فدراسیون بین المللی دیابت ,درسال 2003 ,194 میلیون دیابتی درسراسرجهان زندگی می کنند و تخمین زده می شودکه درسال 2025 این تعدادبه 333میلیون نفربرسد. باتوجه به اینکه دیابت برای سلامتی جهانیان یک تهدیداست,می توان گفت که بالغ بر6/3 درصدازجمعیت جهان بادیابت زندگی می کنند.
درحال حاضردیابت چهارمین علت مرگ ومیردربیشترکشورهای توسعه یافته است . دیابت یک بیماری مزمن است که وقتی پانکراس (لوزالمعده ),انسولین تولید نمی کندیاوقتی که بدن نمی تواندازانسولین تولیدشده استفاده موثرکنداتفاق می افتد. توقف تولیدانسولین یااستفاده نکردن ازانسولین هردو باعث افزایش گلوکز درخون می شود.
دیابت دونوع اصلی دارد:
افرادی که دیابت نوع اول دارند یعنی مقدارخیلی کمی انسولین تولیدمی کنند و یا اصلا انسولینی در بدنشان تولید نمی شود و لازم است که برای ادامه زندگی انسولین تزریق کننداین نوع دیابت بیشتردرکودکان و نوجوانان است .
نوع دوم دیابت افرادی هستندکه نمی توانندازانسولین استفاده موثرکنند آنها می توانند بیماریشان را تنها با تغییر روش زندگی کنترل کنندومعمولا بیشتربه داروهای خوراکی نیازدارند و کمت ربه انسولین . نوع سوم دیابت دربعضی مواردحاملگی اتفاق می افتد, اما معمولاپس از حاملگی برطرف می شود. قابل ذکراست ,طبق آماربیش از90 درصدازموارددیابت درجهان دیابت نوع دوم است .
علایم دیابت نوع اول
تشنگی بیش ازحد,گرسنگی دایمی ,تکررادرار,کاهش وزن ناگهانی ,خستگی مفرط وتاری دیدمیباشد.
ممکن است افراد مبتلا به دیابت نوع دوم علایم مشابهی داشته باشند, امااین علایم کمتر ظاهر شود, اکثرا افراد مبتلا به این نوع دیابت علایمی ندارندو فقط بعدازچندسال به واسطه بیماری دیگری متوجه آن می شوند. دیابت بیماری مزمنی است که درطول زندگی فردبایددقیقاکنترل شود,بدون مراقبت صحیح ,قندخون می تواندبالابرودکه این امردردرازمدت به بدن آسیب می رساندوباعث اختلال دربافت هاواندام های مختلف بدن می شود. درکوتاه مدت وبلندمدت عوارض دیابت شامل بیماری قلبی وعروقی ,بیماری کلیه (نفروپاتی دیابتی ),بیماری اعصاب (نوروپاتی دیابت )وبیماری چشم (رتینوپاتی دیابتی)می گردد.باتوجه به اینکه بیماریهای قلبی وعروقی ناشی ازدیابت شامل آنژین صدری , حمله قلبی ,ایست قلبی وسکته مغزی می باشد,می توان گفت که بیماری های قلبی و عروقی بیشترین موردمرگ ومیردرافراددیابتی وعلت اول مرگ درکشورهای صنعتی است .
همچنین نتیجه افزایش وپیشروی آرام پروتیین درادرار,عاقبت منتج به نارسایی کلیه می شود.
این اتفاق معمولاسال هابعدازاولین تشخیص دیابت رخ می دهد و اگر فشار خون وقندخون درست کنترل شوداین اتفاق به تاخیرمی افتد. دربیشترکشورهای توسعه یافته درحال حاضردیابت علت بیشترین مواردنارسایی کلیه ,وابستگی به دیالیزباپیوندکلیه است . بااشاره به اینکه دیابت می تواندعامل صدمه زدن به رشته های اعصاب شود, می توان گفت که کرخی وبی حسی پاهاشایع ترین علامت بیماری اعصاب بوده که در اثرآسیب به اعصاب پاایجادمی شود. نوروپاتی یابیماری های اعصاب درپاره ای ازمواردمی تواندبه دردهای شدید منجرشودامابیشترمواقع بدون دردپیش می رود.درنتیجه نبودعلایم نوروپاتی دیابتی احتمال زخم پا یا قطع عضو وجود دارد. همچنین دیابت بیشترین علت نابینایی درافراد جوان و کارآمد درجهان توسعه یافته نیزمی باشد. به نظرمی رسدعوامل خطردرابتلابه دیابت نوع اول دوعامل ژنتیکی ومحیطی باشد,عوامل محیطی مانندویروس هاوبرخی موادغذایی می توانندعاملی برای ابتلابه دیابت نوع اول باشند اگرچه اثرآن ها کامل ابه اثبات نرسیده است . عوامل خطر در ابتلا به نوع دوم دیابت نیزاضافه وزن وچاقی ,بی تحرکی,رژیم غذایی باچربی بالاو فبیرکم ,نژاد,سابقه فامیلی ,سن ووزن کم هنگام تولد است . هر چه بیشتر فردی عامل خطرداشته باشدبیشتردرمعرض خطرابتلابه دیابت می باشد. گفتنی است ,خطرابتلابه دیابت درمردهاوزن هاهمراه باافزایش وزن به شدت روبه افزایش است . افزایش شیوع دیابت نوع دوم درهمه دنیابخصوص درکشورهای درحال توسعه گروه های خاص وکودکان نوعی اعلام خطراست که اغلب ناشی ازاضافه وزن است . روزجهانی دیابت که 21آبان ماه امسال برگزارمی شودبراضافه وزن وچاقی متمرکزشده ,که یکی ازعوامل اصلی خطردربروزدیابت نوع دوم می باشد. هدف ازاین فعالیت انتقال ساده وارزان پیام تغییرروش زندگی است ,مثل افزایش فعالیت جسمی وعادت های غذایی صحیح که خودمی توانددرمقابله با عواقب جدی فردی واجتماعی دیابت بسیارموثرباشدودرنهایت ازشیوع دیابت جلوگیری کند.
علل شایع شیوع دیابت نوع 2 عبارتند از:
ناکافی بودن انسولین تولید شده از لوزالعمده برای حفظ کار طبیعی سلول‌های بدن ،اختلال در استفاده از انسولین در سلول‌های بدن به علل نامعلوم .عوامل افزایش دهنده این بیماری عبارتند از:چاقی در بزرگسالان ،استرس ،حاملگی ، استفاده از بعضی از داروها، مثل قرص‌های ضدبارداری، داروهای ادرارآور از نوع تیازیدی، کورتیزول یا فنی‌توئین
در چه شرایطی بیمار می بایستی به پزشک مراجعه کند:
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان علایم دیابت شیرین را دارید.
اگر یکی از موارد زیر هنگام درمان رخ دهد:
ناتوانی در فکر کردن همراه با تمرکز
- ضعف
- تعریق
- رنگ پریدگی
- تند شدن ضربان قلب
- تشنج
- اغما (ممکن است نشان‌دهنده پایین افتادن قندخون باشند). بلافاصله کمک بخواهید.
بی‌حسی
- سوزن سوزن شدن
- یا درد در پاها یا دست‌ها
عفونتی که در عرض 3 روز خوب نشود.
درد قفسه سینه
بدتر شدن علایم اولیه علی‌رغم پایبندی به درمان
علت ایجاد مرض قند
دلایل مختلفی برای کاهش تولید انسولین توسط لوزالمعده شناخته شده است و هر بیماری ممکن است به یکی از این دلایل دچار مرض قند شده باشد. این دلایل عبارتند از: وارثت (ژنتیک)، ابتلا به بیماریهای عفونی، شرایط محیطی و استرس.
عوامل ارثی
محققینی که بر روی دوقلوهای یکسان و خانواده بیماران مبتلا به مرض قند تحقیق می کنند کشف کرده اند که نقش عوال ارثی در ابتلای به هر دو نوع مرض قند اهمیت دارد. در دوقلوهای یکسان در صورتی که یکی از آنها به مرض قند نوع 1 دچار باشد، 50 درصد احتمال دارد که دیگری نیز به مرض قند مبتلا شود. اما در مورد مرض قند نوع 2، اگر یکی از دوقلوها به این بیماری دچار شود، دیگر حتماً به بیماری مبتلا خواهد شد. بسیار مشکل است که پیش بینی کنیم که چه کسی بیماری را به ارث می برد. در تعدادی از خانواده ها این بیماری شدیداً بین افراد خانواده شایع است و این افراد استعداد زیادی در ابتلاء به این بیماری دارند. دانشمندان در این خانواده ها موفق به پیدا کردن چندین ژن شده اند که احتمالاً مسئول ایجاد این لوزالمعده را شروع کند که چندین سال بعد اثر خود را نشان دهد.
شرایط محیطی
افرادی که به مرض قند نوع 2 مبتلا می شوند اغلب رژیم غذایی غیر متعادلی داشته و چاق هستند. بطور قابل توجهی، افرادی که از کشورهایی که مرض قند در آنجاها زیاد شایع نیست به کشورهایی مهاجرت می کنند که این بیماری در آنجا شیوع بیشتری دارد، آنها نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به این بیماری قرار می گیرند. تغییرات عمده در نحوه زندگی نیز می تواند احتمال ابتلاء یک شخص به دیابت را افزایش دهد. یک مثال خوب در این مورد، افراد جزیره نائورو می باشد. وقتی در این جزیره معادن فسفات کشف شد، مردم این جزیره پول یادی بدست آوردند و ثروتمند شدند. در نتیجه رژیم غذایی آنها نیز تغییر نمود و اضافه وزن پیدا کردند و بیشر از گذشته مستعد ابتلاء به مرض قند شدند.
تمام این موارد به اهمیت ارتباط بین رژیم غذایی، محیط زندگی و ابتلاء به مرض قند اشاره دارند. با اینحال هیچ ارتباط دقیقی بین بروز مرض قند و مصرف قند و شیرینی دیده نشده است.
مرض قند ثانویه
تعداد کمی از افراد هم وجود دارند که بروز مرض قند در آنها بعلت ایجاد بیماری دیگری در لوز المعده می باشد. برای مثال بیماری پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) می تواند باعث تخریب قسمت بزرگی از لوزالمعده شود. بعضی از افرادی که به بیماریهای هورمونی دچار هستند مثل سندرم کوشینگ (افزایش تولید هورمون استروئید در بدن) یا آکرومگالی (افزایش تولید هورمون رشد در بدنت) ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی از بیماری اصلی شان، به مرض قند نیز مبتلاء شوند. همچنین لوزالمعده می تواند بر اثر مصرف زیاد و طولانی مدت الکل نیز دچار آسیب شود.
استرس ها
گرچه بسیاری از افراد، وقوع ابتلاء به مرض قندشان را به بروز وقایع استرس زایی مثل تصادفات یا سایر بیماریها ربط می دهند اما اثبات یک ارتباط مستقیم بین استرس و مرض قند دشوار می باشد. توضیح این مسئله ممکن است در این حقیقت نهفته باشد که افراد، پزشکشان را به دلیل بعضی از وقایع استرس زا ملاقات می کنند و در همین ملاقات ها است که تصادفاً مرض قندشان تشخیص داده می شود.
بعضی از داروهای گیاهی انسولین ساز و بعضی دیگر پایین آورنده میزان قند خون هستند که به اختصار به چند مورد اشاره می کنیم.
نسخه شماره 1 –
دارو : کدو
مقدار مصرف 50 گرم در روز باعث ساخت انسولین در بدن می شود و قند خون را به میزان چشم گیری پایین می آورد
طریقه مصرف : به صورت جوشانده در آب و یا مصرف به صورت پودر
نسخه شماره 2 -
دارو : تخم یا تمام گیاه شنبلیله (Trigonella foenum – graecum)
مقدار مصرف : 1 تا 2 گرم
طرز تهیه : مقدار فوق را که از قبل کوبیده شده است در یک لیوان آب جوش ریخته به مدت نیم ساعت باقی بگذارید تا دم بکشد سپس آنرا صاف کرده روزی سه بار هر بار یک فنجان میل کنید.
نسخه شماره 3 –
دارو : برگ توت سیاه (nigra morus)
مقدار مصرف : 3 تا 6 گرم
طرز تهیه : مقدرا فوق را که از قبل کوبیده شده است در یک لیوان آب جوش ریخته به مدت نیم ساعت باقی بگذارید تا دم بکشد سپس آنرا صاف کرده روزی سه بار هر بار یک فنجان میل کنید.
نسخه شماره 4 –
دارو : برگ اکالیپتوس ( Eucalyptus globules )
مقدار مصرف : 5 تا 10 گرم
طرز تهیه : مقدرا فوق را که از قبل کوبیده شده است در یک لیوان آب جوش ریخته به مدت نیم ساعت باقی بگذارید تا دم بکشد سپس آنرا صاف کرده روزی سه بار هر بار یک فنجان میل کنید.