یکپارچگی سیستم ایمنی برای دفاع بر ضد ارگانیسم های عفونی و فرآورده های سمی آن ضروری بوده و در نتیجه ضامن بقای فرد است .
بیماریهای نقص ایمنی عموماً در دو دسته طبقه بندی می گردند :
1 بیماریهای کمبود ایمنی اولیه یا مادرزادی : 1 نقص در لنفوسیت B
2 نقصدرلنفوسیت T
نقص در لنفوسیت B : 1 آگاماگلوبولینمی وابسته به x ( بروتون )
2 کمبود انتخابی یک ایزوتایپ ایمونوگلوبولین مثلاً IgA deficiency
3 کمبود ایمنی شایع متغیر (CVID)
نقص در لنفوسیت T : سندرم دی جورج
2 بیماری های کمبود ایمنی ثانویه یا اکتسابی :
1 سوءتغذیه
2 شیمی درمانی
3 ویروس نقص ایمنی HIV
کریپتوسپوریدیوم برای اولین بار در سال 1907 بوسیله تایزر از غدد معدی یک موش آزمایشگاهی جدا شد .
تعریف بالینی اولین مورد درمانگاهی کریپتوسپوریدیوز گاوی بوسیله پانسیرا در سال 1971 صورت گرفت و اولین مورد آلودگی انسان توسط نایم و همکاران در سال 1976 در یک کودک سه ساله با ایمنی کامل مبتلا به آنتروکولیت حاد تشخیص داده شد .
در همان سال میسل و همکاران نیز از مردی 39 ساله مبتلا به نقص ایمنی در واشنگتن توسط بیوپسی مخاط روده مشاهده شد .
سومین مورد آلودگی در یک پسر بچه 9 ساله مبتلا به هیپوگاما گلوبولینمی مادرزادی گزارش شد .
بین سالهای 1980 و 1983 بیش از 80 مورد گاستروآنتریت با عامل کریپتوسپوریدیوم در انسان در افراد سالم از نظر سیستم ایمنی و افراد دچار نقص ایمنی به خصوص ایدز گزارش گردید .
از سال 1983 به بعد کریپتوسپوریدیوزیس در افراد با ایمنی کامل و نیز در افراد دارای نقص ایمنی و هم چنین در حیوانات مختلف در اکثر کشورهای جهان گزارش گردیده است .
تنوع گونه های کریپتوسپوریدیوم :
در خانواده کریپتوسپوریدئیده تنها جنس کریپتوسپوریدیوم مشاهده
می شود اما در مورد گونه های مختلف این جنس نظرات مختلفی مطرح شده است. گونه ای که بیشتر انسان و پستانداران را آلوده میکند ، کریپتوسپوریدیوم پاروم می باشد . به علت عدم وجود شواهد کافی درمورد اختصاصی بودن این انگل ها از نظر میزبان می توان آن ها را بعنوان یک گونه واحد در نظر گرفت .
پیوستگی گونه ها توسط لواین بررسی شد و چها گونه را مشخص کرد :
کریپتوسپوریدیوم موریس در پستانداران
کریپتوسپوریدیوم مله آگردیس در پرندگان
کریپتوسپوریدیوم کروتالی در مارها
کریپتوسپوریدیوم نازوروم در ماهی ها
علاوه بر گونه های مذکور کریپتوسپوریدیوم با یله ای در پرندگان ، کریپتوسپوریدیوم رایری در خوکچه هندی ، کریپتوسپوریدیوم بویس در گاو، کریپتوسپوریدیوم فلیس در گربه ، کریپتوسپوریدیوم پاروم در انسان و اکثر پستانداران .
کریپتوسپوریدیوم :
کریپتوسپوریدیوم در حال حاضر به عنوان یکی از عوامل شایع در ایجاد اسهال در انسان و حیوانات سراسر نقاط دنیا شناخته شده است .
کریپتوسپوریدیوم یک تک یاخته کوکسیدیائی است که قادر است علاوه بر اپی تلیوم دستگاه گوارش و تنفس به سایر نقاط بدن از جمله غدد ضمیمه دستگاه گوارش و برخی از قسمت های دستگاه ادراری و تناسلی دست یابد . ضمناً وجود انگل در حلق ، نای ، معده ، دوازدهه ، کیسه صفرا ، آپاندیس ، ایلئوم ، کولون و رکتوم افراد دارای نقص ایمنی بارها گزارش داده شده است .البته به نظر می رسد که راه اصلی انتقال انگل از طریق (Fecal – oral ) باشد . شیوع عفونت در مهد کودک ها ، مسافران ، افرادی که با حیوان سروکار دارند، در افراد هم جنس باز و کسانی که با افراد مبتلا به این انگل ارتباط دارند و همینطور افراد مبتلا به ایدز گزارش شده است .
آلودگی به این انگل را به دلایل زیرباید جدی گرفت :
1 هنوز درمان کاملاً موثری برای آن شناخته نشده است .
2 به دلیل کوچکی ومقاوم بودن اووسیست ها راه قطعی برای از بین بردن آن ها توصیه نشده است .
3 مرگ و میر ناشی از اسهال های کریپتوسپوریدیائی در مبتلایان به نقص ایمنی به خصوص ایدز در چند سال اخیر قابل توجه بوده است .
4 اهمیت اقتصادی بیماری در دامپزشکی به علت درصد بالای آلودگی در حیوانات خصوصاً در نشخوارکنندگان .
نقش ایمنی در ابتلا به کریپتوسپوریدیوم :
به نظر می رسد که به هم خوردن تعادل سیستم ایمنی هومورال و یا سلولار در کریپتوسپوریدیوزیس سبب ایجاد عفونت های طولانی و خطرناک می شود . در بیماران مبتلا به ایدز و کسانی که از داروهای تضعیف سیستم ایمنی استفاده می کنند و همینطور در افراد دچار هیپوگاما گلوبولینمی این انگل سبب عفونت جدی و طولانی مدت می شود . پاسخ های ایمنی در برابر انگل با واسطه سلولی است و شواهد آن وجود بیماری در افراد مبتلا به ایدز می باشد که دچار نقص در این سیستم می باشند و یا مربوط به ایمنی هومورال می باشد که شواهد آن وجود بیماری به صورت حادتر در افراد مبتلا به هیپوگاما گلوبولینمی می باشد .
راههای انتقال کریپتوسپوریدیوم :
اصلی ترین راه انتقال انگل به انسان و سایر حیوانات از راه خوردن اووسیست می باشد . انتقال به دو طریق شهری و روستائی می باشد .
انتقال شهری یا مستقیم :
در ابتدا تصور می شد که حیوانات منشأ عفونت برای انسان هستند . ولی گزارشات بعدی درافراد مبتلا به انگل هیچگونه شواهدی دال بر تماس با حیوانات اهلی یا حیوانات مزرعه را نشان نمیداد و سرانجام مشخص شد که در جوامع شهری انتقال از راه فرد بیمار به فرد سالم صورت می گیرد .
آب به عنوان عامل مهمی در انتقال انگل مطرح می شود . انتقال از راه غذا ، میوه وسبزی جات هم گزارش شده است .
انتقال روستائی یا زئونوتیک :
انتقال روستائی ابتدا به عنوان عامل اصلی عفونت برای انسان مطرح بود زیرا در دو مورد بیماری در انسان تماس با حیوانات وجود داشت و ضمناً مشخص شد که دامداران دارای علائم و فاقد علائم و همچنین خانواده های آنها به میزان زیادی اووسیست های این انگل را دفع می کنند .
سیکلوسپورا :
در ابتدا چنین تصور می شد که این ارگانیسم از خانواده جلبک های سبز آبی می باشد و به همین علت آن را سیانوباکتریوم نامگذاری کرده بودند ، ولی بعداً متوجه شدند که این ارگانیسم تک یاخته ای از زیر رده کوکسیدیا و از جنس سیکلوسپورا می باشد .
موارد گزارش شده آلودگی با این انگل تا سال 1979 میلادی ناچیز بوده ولی با افزایش اطلاعات و آگاهی در مورد این انگل ، شناخت اسهال های ناشی از آن از سال 1989 به بعد افزایش یافته است .
بیماری زائی :
از نظر کلینیکی یک اسهال طولانی مدت در فصل تابستان و یا در کسانی
که از نواحی گرمسیری باز می گردند راهنمای تشخیص خوبی برای انگل محسوب می شود . به طور کلی علائم بالینی در سیکلوسپورا بسیار شبیه به کریپتوسپوریدیوزیس می باشد.
بیشتر مبتلایان به سیکلوسپوریازیس را مبتلایان به نقص سیستم ایمنی خصوصاً نقص ایمنی سلولی و مسافرانی شامل می شوند که به کشورهای در حال توسعه مسافرت نموده اند .
اولین مورد سیکلوسپوریازیس در ایران بوسیله دکتر رضائیان و همکاران در سال 1375 در یک بیمار مبتلا به ایدز شناسایی گردید .
ژیاردیا لامبلیا :
این انگل انتشار جهانی دارد .
انتقال انگل با بلع کیست های چهار هسته ای همراه آب و مواد غذایی آلوده صورت می گیرد . البته تماس مستقیم با افراد آلوده هم می تواند یکی از راههای مهم انتقال باشد .
ژیاردیا لامبلیا در بین کودکان شایع تر است به خصوص درکودکانی که در مدارس و پرورشگاهها به صورت دسته جمعی زندگی می کنند ، آلودگی به این انگل بسیار شایع است .
تحقیقات نشان داده که کمبود ایمونوگلوبولین IgA سبب می شود ژیاردیوز به صورت شدیدتری بروز نماید .
سیتوتوکسی سیتی برای ژیاردیا لامبلیا در سلول های فعال effector دیده شده است پس هم ایمنی هومورال و هم سلولار در محدود کردن عفونت نقش مهمی ایفا می کنند .
ایزوسپورابلی:
این انگل یک تک یاخته کوکسیدیائی از شاخه آپی کمپلکسا و از جنس ایزوسپورا می باشد که درافراد مبتلا به نواقص سیستم ایمنی سبب ایجاد اسهال های طولانی مدت می شود . این انگل درافراد سالم از نظر سیستم ایمنی یک گاستروآنتریت ملایم ایجاد می کند.