دانلود مقاله کاربرد بارهنگ در طب سنتی و افق‌ های آینده

1. دانشجوی کارشناسی رشته گیاهپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان

2. مدرس گروه کشاورزی، عضو باشگاه پژوهشگران جوان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان

چکیده

با گسترش روز افزون تکنولوژی در دنیای امروز و پیشرفت همه جانبه‌ی زندگی بشری آنچه که بیش از همه به چشم می‌خورد و بیش از همه فقدان آن جای خود را در زندگی امروز یشری خالی و یا دست کم کمرنگ می‌بیند آرامش و آسایش است. بروز انواعی از بیماریها و سرطان از جمله مواردی است که همگام با دنیای امروز و همگام با پیشرفتهای بشری رو به گسترش است. و هر روز گریبان گیر عده بی‌شماری از انسانها می‌شود و حتی آنان را به کام مرگ می‌کشد. بر این اساس لزوم برنامه ریزی و بررسی و تحقیق برای مبارزه و جلوگیری از گسترش بیماریها احساس می‌شود. در این رابطه آنچه مهم به نظر می‌رسد این است که به طور اصولی و قابل قبول راهکارهای به کار رفته در این رابطه از طریق درمانهای سنتی و درمانگرهای سنتی آنچنان که شایسته است نه تنها مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد بلکه در حال فراموشی است. یکی از روشهای درمانی مورد نظر طب سنتی با استفاده از گیاهان دارویی است. با این حال گیاهان دارویی جایگاه مشخصی و مفیدی در بین جامعه ندارند. لذا در این تحقیق به معرفی وتعیین جایگاه آن می‌پردازیم. گیاه بارهنگ یکی از گیاهانی است که کاربرد فراوانی در طب سنتی دارد. این گیاه دائمی و علفی است. این گیاه بومی اروپا است ولی در تمام نقاط دنیا یافت می‌شود. به خاکهای شنی و اقلیم خشک سازگار است. همچنین دارای تر کیبات بسیار فراوانی است که در انواع مختلفی از بیماریها کاربرد دارد. از جمله این ترکیبات می‌توان به آکوبین وکاتالپول اشاره کرد. از اثرات بسیار مثبت ترکیبات این گیاه می‌توان به تسکین درد، ضد عفونی کنندگی، تحریک سیستم ایمنی و جلوگیری از تکثیر سلولهای سرطانی اشاره کرد. به خاطر ویژگیهای خاصی که این گیاه دارد امروزه درپهنه وسیعی از مناطق مختلف دنیا کشت و پرورش داده می‌شود و سود سرشاری هم نصیب پررش دهندگان خود می‌کند به امید اینکه این گیاه جایگاه اساسی خود را در بین جامعه بیابد.

خصوصیات گیاه شناسی

با رهنگ با نام علمی plantago متعلق به تیره Plantag inacoge و نام محلی plantain که گونه‌های بسیاری از آن شناسایی شده‌اند با گزارشی در حدود 200 گونه در سطح جهان در تحقیقات پزشکی بیشتر از 2 گونه P.iancpiatea و P.major نام برده می‌شود. از این دو بیشتر از همه بر روی P.majer کار شده و گاهی هم از P.lanceolata نام برده شده اما هر دو اثرات مشابهی دارند.

در دهه گذشته بیشتر توجهات معطوف به گونه P.lanceolata بود. و فقط این دو گونه اند که توجه زیادی بر کشت و پرورش آنها شده است. در دوره اخیر در اروپای شرق روسیه فرانسه اسپانیا و ایالات متحده هم بر روی آن توجه شد.

گیاهی یک ساله و علفی به ندرت دارای اعضای کم و بیش چوبی شده می‌باشد. بومی اروپا ولی در نقاط مختلف دنیا در منا طق معتدلی وجود دارد یک علف معمولی و مرتعی در نیوزیلند و مناطق ساحلی جنوب استرالیا به شمار می‌رود. عموما در چرا گاهها کنار جاده ها محل‌های دور افتاده بستر رود خانه ها یافت می‌شود اگر چه که ظاهری دارد که به خشکی ماسه سازگار است ولی اگر به جای مناسب انتقال داده شود رشد چوبی دارد. در بین آنها انواعی که متعلق به جنس plantago دارند و از آنها کم و بیش استفاده‌های در مانی به عمل می‌آید، به دو صورت کاملا متما یز از یکدیگر دیده می‌شوند مانند آنکه گونه ای متعلق به محیط‌های مرطوب عموما برگ‌های پهن و گسترده بر روی زمین ولی انواع متلق به نواحی گرم و خشک بر گهای با بریدگی‌های عمیق یا منقسم و واقع در طول ساقه دارند.

گلهای آن منظم مرکب از قطعات 4 تایی، نر، ماده یا دارای یکی از اجزای اصلی گل (پرچم یا مادگی)، پلی گام، به رنگ‌های مختلف و مجتمع به صورت سنبله‌های فشرده یا استوانه ای شکل است در هر گل آنها 4 کاسبرگ پایا، 4 گلبرگ پیوسته به هم یا 4 پرچم (بندرت1 یا 2) دیده می‌شود. مادگی آنها از 2پرچم (بندرت یک برچه) تشکیل می‌یابد که مجموعه تخمدانی 2 جانه یا یک خانه ومحتوای یک تا تعداد زیادی تخمک نیمه واژگون با تمکن محوری، بوجود می‌آورند. در بعضی از این گیاهان نیز، پیدایش جدار‌های فرعی در داخل تخمدان، سبب ازدیاد خانه‌های آن می‌شود.

تیپ رویش به صورت گیاه وحشی است.

ریشه‌ها: منشعب- نازک- سفید مایل به خاکستری

ساقه گل دهنده: در p.lanceolata ایستاده – شیار دار بی برگ – بلند تر از 50 سانتیمتر ولی در p.major ساقه کوتاهتر ولی گلها طویلتر (10-5)

گلها: در p.laceolata گلها در سنبله‌های به طول 5/2 سانتیمتر که مخروطی با استوانه ای شکل هستند، خیلی به هم فشرده (شبیه شاتون – بیبو- با پیچ و تاب خامه گل سفید و با پرچم بلند گلها در خلال تابستانی ظاهر می‌شوند در P.major گلها بلند تر از 10-5 سانتیمتر هستند با دانه‌های سیاه رنگ گلها در اواخر پاییز ظاهر می‌شوند.

دانه ها: در P.laceolata دانه ها 1 میلیمتر طول دارند و قهوهای سیاه و بیضی شکل هستند. در (P.major) دانه ها کوچکتر، گردو قهوهای هستند.

پراکنش

یکی از مهمترین گونه‌ های بارهنگ گونه‌ های P.major l بود که در اطراف تهران، ری، کرج، رشت، گرگان: کتول، مازندران، کندوان2600c 30000 متری، آذر بایجان: تبریز، سراب، ارومیه، کردستان، لاهیجان، کرمانشاه، لرستان: بیشه، خرم آباد، همدان، بروجرد، کرمان: کوه لاله زار، شیراز، خراسان: بجنورد، تربت بام، کاشان: قمصر، اسفهان، بلوچستان و بطور کلی غالب نواحی ایران مخصوصا محل رویش، رطوبت کافی داشته باشد و گونه دوم P.laceolata l در منطقه وسیعی از نواحی ایران مانند گرگان: رباط قزاق، مازندران: بابلسر، نوشهر کندوان، دره چالوس، گیلان: بندر انزلی، عمارلو، داماش: رشت، لاهیجان، فارس: جهرو، شیراز، کرمان: بم، کوه جوبار، بلوچستان: بین زاهدان و خاش، سیستان: زابل، خراسان: بین قوچان لطف آباد (دکتر دریا دل-احمد ماهوان)، تربت جام، بین بجنورد و تپه مراوه، اطراف تهران، کرج، تبریز، اردبیل، خوی، ارومیه، تفرش، ملایر، خرم آباد، لرستان، نواحی مرطوب صالح آبادی، نیرد خاستو مسجد سلیمان میروید.

قسمت‌های مورد استفاده

به روش سنتی تمام قسمتهای گیاه مورد استفاده است ولی برگها بیشترین بخشهایی هستند که به طور معمول مورد استفاده قرار می‌گیرند. برگها در اواخر بهار و تابستان برداست می‌شوند. زمانی جمع آوری گلها بستگی به آب و هوا دارد و ریشه ها در بهار و پائیز، از دانه‌های مذکور در رفع پیوسته‌های مقاوم، نزله‌های مزمن، دیسانتری، اسهال‌های ساده، در مان بیماری‌های مختلف ناشی از التهاب کلیه و مثانه و همچنین در خون آمدن از ریه استفاده به عمل می‌آید.