قواعد زبان عربی صرف (تجزیه ساختمان هر کلمه) فعل
اسم
حرف
نحو(نقش هر کلمه در جمله) انواع اعراب
اعراب فعل مضارع
مرفوعات
منصوبات
مجرورات
توابع
اعداد
(تحلیل صرفی فعل )
1) فعل از نظر زمان و صیغه ماضی ماضی ساده
ماضی نقلی
ماضی بعید
نهی
جحد
ماضی استمراری
غایب و متکلم
مخاطب
مضارع
امر
مستقبل
2) فعل از نظر تعداد حروف ثلاثی مجرد مزید
رباعی مجرد مزید
3) فعل از نظر کیفیت حروف صحیح 1- سالم 2- مهموز 3- مضاعف
معتل 1 - مثال 2 - اجوف 3 - ناقص 4 - لفیف
4) فعل از نظر داشتن مفعولبه 1 - لازم 2 - متعدی
5) فعل از نظر داشتن فاعل 1-معلوم 2- مجهول ( فاعل ندارد)
6) فعل از نظر تغییرات حرف آخر 1 -معرب 2- مبنی
شماره صیغه |
صیغه فعل |
ضمیر منفصل رفعی |
صرف ماضی ذَهَبَ |
ترجمه |
شناسه ضمیر متصل رفعی |
صرف مضارع یَذهَبُ |
1 |
للغائب= مفرد مذکر غایب |
هُوَ |
ذَهَبَ |
رفت یک مرد |
( هُوَ مستتر) |
یُذْهَبُ |
2 |
للغائبَیْنِ = مثنی مذکر غایب |
هُما |
ذَهَبا |
رفتند دو مرد |
ا |
یَذْهبان(5) |
3 |
للغائبینَ = جمع مذکر غایب |
هُم |
ذَهَبوا (1) |
رفتند مردان |
و |
یَذْهَبون |
4 |
للغائبه= مفرد مونث غایب |
هَی |
ذَهَبُت (2) |
رفت یک زن |
( هی مستتر) |
تَذَهَبُ |
5 |
للغائبَتَیْنِ = مثنی مونث غایب |
هُما |
ذَهَبْتُا |
رفتند دو زن |
ا |
تَذْهَبان |
6 |
للغائباتِ = جمع مونث غایب |
هُنَّ |
ذَهَبْنَ(3) |
رفتند زنان |
ن |
یَذْهَبْنَ |
7 |
للمخاطب= مفرد مذکر مخاطب |
اَنْتَ |
ذَهَبْتَ |
رفتی تو یک مرد |
ت |
تَذْهَبَ |
8 |
للمخاطَبَیْنِ = مثنی مذکر مخاطب |
اَنْتُما |
ذَهَبْتُما |
رفتند شما دو مرد |
تُما |
تَذْهَبان |
9 |
للمخاطبینَ = جمع مذکر مخاطب |
اَنْتُم |
ذَهَبْتُم |
رفتند شما مردان |
تُمْ |
تَذْهَبون |
10 |
للمخاطبهِ= مفرد مونث مخاطب |
اَنْتَ |
ذَهَبْتَ |
رفتی تو یک زن |
ت |
تَذْهَبینَ |
11 |
للمخاطَبَتَیْنِ = مثنی مونث مخاطب |
اَنْتُما |
ذَهَبْتٌما |
رفتید شما دو زن |
تُما |
تَذْهَبان |
نکات مهم:
1 – الفی که پس از (و) جمع مذکر میآید فقط جنبه تزئین فعل را دارد و جزء ضمیر متصل رفعی نمیباشد.
2 – (ت) تأنیث نشانه مؤنث بودن فعل است و جزء ضمیر متصل رفعی نمیباشد.
3 - در صرف فعل ماضی از صیغه (6) تا آخر، لام الفعل ساکن میباشد.
4 – هر گاه فعلی به ضمیر(ی) متکلم وحده اضافه شود به (ن) وقایه نیاز دارد، مثل: ضَربَنی : مرا زد (ن) وقایه
5 – (ن) در آخر فعل مضارع نشانه رفع فعل مضارع است و ضمیر فاعل نمیباشد .
ماضی منفی: ما نافیه + ماضی ما ذَهَب : نرفت
مضارع منفی: لا یا ما نافیه + مضارع لا یَذْهَبُ : نمیرود ما یَخْدعونَ: فریب نمیدهند.
J نمونه تست فعل ماضی و مضارع:
1 – کدام گزینه برای عبارت « هُنَّ معلماتٌ مهذّباتٌ …….. التلمیذات» مناسب است ؟ ( آزاد پزشکی 75)
1) تُرشدینَ 2) یُرِشْدنَ 3) یُرْشِدُ 4) تُرْشِدْنَ
2 – ما هِیَ صیغه « تُریدنَ» (آزاد پزشکی 75)
1) للغائبات 2) للمخاطبه 3) للمخاطباتِ 4) للغائبهِ
3 – کدام صیغه بعد از « الطالباتُ … » صحیح است ؟ ( سراسری ریاضی 68)
1) جَلَسَتْ 2) جَلَسَتا 3) جَلَسْنَ 4) جَلَسوا
4 – فعل مناسب برای عبارت « سَمِعْتُ رجالاً … مِنْ یوسف» کدام است ؟ ( سراسری ریاضی 71)
1) تَتَحَدَّثون 2) یَتَحَدَّثونَ 3) یَتَحَدَّثُ 4) تَتَحَدَّثُ
- (ن) در کدام صیغه ضمیر است؟ ( آزاد زبان 73)
1) یُجاهِدْنَ 2) یُجاهدونَ 3) تُجاهدینَ 4) تُجاهِدانِ
ماضی نقلی: قَدْ + ماضی قَدْ ذَهَبَ : رفته است .
ماضی بعید: کان + قَدْ + ماضی کان قَده ذَهَبَ : رفته بود.
ماضی استمراری: کانَ + مضارع کانَ یَذْهَبُ : میرفت .
J نمونه تستهای ماضی:
1 – اکمل الفراغ بالاجابه المناسبه: « کان الکفارُ …. مِنْ خلال الباب و هم … اَنَّ النائمَ فی الفراشَ هٌوَ الرسول(ص) ( آزاد تجربی 80)
1- تَنْظرون ، تتوهًّمونَ 2- تنظر، یتوهمون 3) ینظرون، یتوهمون 4) تنظر، تتوهم
2 – ما هو نوع الفعل « کانوا یجهدون َ» ؟ ( آزاد زبان 73)
1) بعید 2- نقلی 3 – استمراری 4 - التزامی
3 – ما هو نوع الفعل « کانَ قَدْ حَرَّک »؟ (آزاد پزشکی 72)
1 – نقلی 2 - التزامی 3 – بعید 4 – استمراری
4 – ما هو الصحیح للعباره: « کانَ الجنود… الی المعرکه» ( سراسری انسانی 70)
1 – تَذْهَبُ 2 - تَذْهَبونَ 3 - یَذْهَبُ 4 - یذهبونَ
5 – ما هُوَ نوع الماضی فی العباره: « کانت التلمیذه قد فکرت »( سراسری تجربی 69)
1- استمراری 2 – بعید 3 – ساده 4 - نقلی
فعل نهی: (1) لا ناهیه + مضارع آخر فعل مجزوم مثل: لا تَذْهَبْ : نرو
نکته مهم: مجزوم شدن فعل مضارع ضمّه ساکن (ْ)
(ن) آخر فعل حذف میشود بجز 6 و 12
یادآوری: در ترجمه فعل نهی در صیغههای غایب و متکلم : نباید+ مضارع التزامی
مثل: لا یَذْهَبْ: نباید برود لا اَذْهَبْ : نباید بروم
J نمونه تست :
1 – ماهی الترجمه الدقیقه للعباره التالیه: « لا تَسْمَعْ لِنَفْسکَ اَنْ تَیْأَسَ …..» سراسری تجربی – ریاضی . انسانی 76)
1 – به نفس خود اجازه مده که ناامید شود . 2 – به نفس خود اجازه نمیدهی که مأیوس شوی
3 – به نفس خود اجازه مده که مأیوس کنی 4 – برای نفست گذشت و چشم پوشی مکن
2 – ما هُوَ الصحیح للفراغ : «الصدیق الوفیُّ لا …. صدیقهَ» ( آزاد تجربی 74)
1 – تُضِلُّ 2 - یُضَلًّلُ 3 – تَضِلُّ 4 – اَضِلُّ
3 – در کدام گزینه « لا » نمیتواند عامل جزم باشد؟ ( سراسری ریاضی 77)
1) انتِ لا ترمی 2) اَنْتُنَّ لاترمین 3) هن لایدعون 4) هم لا یدعون
فعل حجد ( مضارع مجزوم به لَمْ یا لَمّا):
لَمْ یا لَمّا + مضارع آخر فعل مجزوم لم یَذْهَبْ: نرفت
نکته: «لم» معنای فعل را به منفی ( وگاهی ماضی نقلی منفی) منفی تبدیل میکند . لمَ یَذْهَبْ: نرفت، نرفته است .
«لَمّا » معنای فعل را به ماضی منفی یا هنوز + نقلی منفی تبدیل میکند . لَمّا یَذْهَبْ : هنوز نرفته است.
تذکر: لَمّا : اگر بر سر ماضی بیاید، قید زمان به معنای هنگامیکه میباشد و فعل را هیچ تغییری نمیدهد . مثال: لَمّا سَمِعَ القاضی: هنگامیکه قاضی شنید .
فعل مستقبل: سَ یا سَوْفَ + مضارع سَیَذْهَبُ خواهد رفت سَ : بزودی ( آینده نزدیک ) سوفَ: بالاخره( آینده دور) سوفَ یذهَبُ بالاخره خواهد رفت .