هدف از تدوین این کتاب آن است که اطلاعات مهم و ضروری راجع به «ایدز» را در اختیار معلمان قرار دهد تا آنها بتوانند این اطلاعات را به دانش آموزان که در معرض این خطر هولناکند انتقال دهند به شایستگی به پرسشهای آنان پاسخ گویند.
تعریف موضوع: بیماری اچ آی وی «ایدز» به معنی «بیماری نقص ایمانی اکتسابی» می باشد که نقص ایمنی به معنای «دستگاه ایمنی بدن در بیماری ایدز خوب کار نمی کند.» و اکتسابی بیماری ژنتیکی یا مادرزادی نیست و فرد آن را از دیگران می گیرد.
ایدز در حدود سال 1930 میلادی در غرب آفریقا میان انسانها رواج پیدا کرده است.
در میمونهای ساکن جنگلهای این منطقه ویروسی وجود دارد که با ویروس ایدز در انسان شباهتهای بسیاری دارد.
برخی معتقدند این ویروس ابتدا از میمونها به انسان منتقل شده و به سبب جهشی که پیدا کرده است توانسته چنین بیماری مهلکی را پدید آورد.
در سال 1981 میلادی «1360 شمسی» نوعی سرطان پوست بسیار نادر به نام «سارکوم کاپوسی» در چندین مرد همجنس گرای آمریکایی گزارش شد، و نوعی بیماری سینه پهلوی نادر در مردان همجنس باز مشاهده شد که این بیماریها ناشی از ویروس اج آی وی «ایدز» بودند.
ایدز در سالیان اخیر به یکی از مشکلات عمده سلامت در جهان تبدیل شده است اما پرسش اصلی در این است که چرا از میان این همه بیماری ایدز تا این اندازه مورد تاکید و توجه قرار گرفته است؟
عواملی که باعث شده ایدز پیش از بیماران دیگر مورد توجه قرار گیرد به شرح ذیل می باشند.
1- بیماری مرگبار است و آسیبهای فراوانی به سلامت عمومی و اقتصاد ملی و جهانی دارد.
2- بیماری هیچ گونه درمان قطعی ندارد.
3- بیماری ایدز با تضعیف سیستم ایمنی بدن انسان باعث گسترش دوباره برخی بیماریهای عفونی می شود.
4- بیماری به دلیل رفتاری ناسالم و پرخطر منتقل می شود.
مهمترین عواملی که باعث مهار شدن یا کاهش بیماری ایدز در کشورهای غربی شده است، آموزش گسترده و درست به عموم مردم بوده است.
البته اینجا سوالی پیش می آید که چه عواملی باعث شده است که بیماریهای عفونی و واگیردار دوباره در جهان شایع شده اند؟
مگر بهداشت بالاتر نرفته است ، مگر داروها و فناوریهای درمانی جدید ابداع نشده اند؟
چرا به این کارها انجام شده است ولی دلایل به وجود آمدن دوباره ی بیماریهای عفونی در جهان به شرح ذیل می باشند.
1- پیشرفتهای صنعتی و ماشینی شدن زندگی انسانها، شیوه زندگی در رفتارهای انسانها را تغییر داده است که این تغییرات موجب تضعیف دستگاه ایمنی بدن می شود.
2- تخریب محیط زیست انسانها و آلوده کردن آن با مواد شیمیایی و هسته ای 3- فقر و تنگدستی روز افزون انسانها، جنگ، مهاجرت و رشد به رویه جمعیت مانع از دستیابی تعداد زیادی از مردم جهان به استانداردهای تغذیه، بهداشت و پزشکی و آموزشی مناسب شده است.
4- از بین رفتن مرزها و رفت و آمد انسانها در جوامع مختلف دنیا با هم به عنوان مثال: بیماری سارس در تنها کمتر از یک ماه خیلی از مردم کشورها را مبتلا کرد.
5- استفاده پی رویه و نادرست از آنتی پیوتیک ها با مشکل مقاومت داروها یعنی میکروبها دیگر با استفاده از داروهای قدیمی از بین نمی روند و بیماریها سریع تر گسترش می یابند.
بنابر تخمین روزانه 000/14 نفر در جهان به ویروس اچ آی وی آلوده می شوند و این یعنی یک فرد آلوده جدید در هر 6 ثانیه راههای انتقال بیماری ایدز از فرد آلوده به دیگران 1- تماس با خون آلوده به ویروس اچ آی وی 2- تزریق خون و فرآورده های خونی آلوده 3- سرنگ آلوده و مشترک (یعنی دو یا چند نفر از یک سرنگ سوزن برای تزریق استفاده کنند) 4- زخمی شدن هنگام مراقبتهای بهداشتی (بریدن غیرعمدی بدن خود با تیغ یا سوزنی که بوسیله شخصی آلوده استفاده شده است.
5- عملهای جراحی و دندان پزشکی غیربهداشتی 6- خالکوبی 7- استفاده از تیغ مشترک و آلوده به بیماری مثلاً در آرایشگاهها 8- تماس غشاهای مخاطی و جاهایی از بدن که زخمی شده اند با خون یا ترشحات بدن فرد آلوده 9- تماس جنسی با فرد آلوده بدون استفاده از روشهای ایمن 10- انتقال از مادر به کودک در هنگام آبستنی، هنگام زایمان یا در زمان شیردهی از چه راههایی بیماری ایدز منتقل نمی شود؟
1- تماس های معمولی اجتماعی مانند زندگی در یک خانه با فرد آلوده 2- مسافرت با وسایل نقلیه عمومی و شلوغ، معاشرت معمول در جامعه 3- کار با افراد آلوده در یک محیط، همکلاسی بودن با فرد مبتلا و نشستن در کنار آنها.
4- تماس با پوست، ترشحات اشکی و بزاق افراد مبتلا (به شرطی که پوست شما زخمی نباشد، دست دادن، روپوشی کردن و همسفر شدن.
5- استفاده از تلفن و کتاب مشترک یا دیگر وسایلی که فرد مبتلا قبل به آنها دست زده است و اگرچه ویروس اچ آی وی در بزاق دهان شخص آلوده وجود دارد، اما میزان آن کمتر از آن است که بتواند بیماری را منتقل کند.
6- استفاده از مکانهای مشترک مانند توالت ، حمام، استخر شنا، آبخوری و دستشویی قرار گرفتن در معرض عطسه و سرفه فرد مبتلا.
گزش حشرات مانند پشه یا احساسی که فرد مبتلا را هم نیش زده باشد.
«راهی که پیش از همه احتمال آلوده شدن در آن هست، تزریق خون و فرآوردههای خونی می باشد، اما شایع ترین راه انتقال بیماری ایدز در جهان «تماس جنسی» است.
علائم ایدز و روشهای تشخیص آن موقتی که فردی آلوده می شود پس از دوره نهفتگی 2 تا 8 هفته ای دچار بیماریی شبیه سرماخوردگی می شود که با «تب، گلودرد، سردرد، عرق کردن، بزرگ شدن غده های لنفی، درد.
- ماهیچه ها و مفاصل و گاهی دانه ه و لکه های قرمز پوستی همراه است.
این بیماری اولیه خود به خود بهبود پیدا می کنند در نتیجه فرد متوجه عفونت خود به اچ آی وی نمی شود.
ویروس در فرد به ظاهر سالم و بدون علامت آرام آرام با نابود کردن سلولهای CD4+ دستگاه ایمنی فرد را از کار می اندازد.
در این مرحله بیماران مبتلا به ویروس اچ آی وی در مقابله آنچه به «عفونتهای فرصت طلب» معروف آسیب پذیر می شوند.
چطور می شود فهمید که فردی دچار «ایدز» شده است؟
با آزمایش ساده خون این آزمایش بسیار حساس است و نتیجه منفی آن تقریباً به صورت قطعی می توان خیال فرد را راحت کند.
اگر مثبت باشد خود آزمایشگاه دوباره آزمایش اختصاصی تری را هم انجام میدهد تا مطمئن شود البته برای تشخیص بیماری در این دوره زمانی هم آزمایشهای دیگری وجود دارند که وجود خود ویروس یا پادتن های آن را در خون بررسی میکند، اما هزینه آنها خیلی زیاد است.
عوارض بیماری ایدز: هنگامی که فردی به مرحله پایانی بیماری ایدز برسد دستگاه ایمنی او بسیار ضعیف می شود و در نهایت به عفونتها و سرطانهایی دچار می شود که عبارتند از: - سینه پهلوی ناشی از نوعی بیماریزا که به طور معمول در هوا وجود دارد.
- اسهال ناشی از چند نوع تک یافته میکروسکوپی که در انسانهای سالم نمیتوانند عفونت جدی ایجاد کند.
– لوکسوپلاسمور، انگلی است که از تجربه های آلوده به انسان منتقل می شود توکسوپلاسمورد مبتلایان به ایدز به مغز و چشم حمله می کنند.
- انواع باسیلهای غیرمعمول شبیه با سیل سل که در افراد سالم باعث بیماری جدی نمی شود اما در مبتلایان به ایدز می توانند مرگ بار باشند.
- لنفوم مغزی، نوعی سرطان مغز است این بیماری در افراد سالم نادر است.
- لنفورم بورکیت: نوعی سرطان خون کشنده است.
- سرطان گردن رحم، که در بیماران ایدز بیشتر دیده می شود.
«درمان ایدز»: بهترین درمان کنونی برای ایدز، برنامه دارویی موسوم به «درمان ضد ویروسی بسیار فعال» است که معمولاً از سه داروی ضد ویروسی با اثرات مختلف تشکیل می شود.
این درمان البته عوارضی هم برای بدن دارد، اما می تواند سطح ایمنی را بالا ببرد و طول عمر افراد مبتلا را بیشتر کند.
چرا بیماران مبتلا به ایدز بیشتر از دیگران دچار مشکلات عصبی و روانی میشوند؟
- عارضه های جسمی ایدز بسیار دردناک و رنج آور است.
- ترس از مرگ، نامعلوم بودن آینده، دیدن مرگ دوستان و بستگانی که در دلم ایدز گرفتار بوده اند، به نام شدن در جامعه و دشواری در برقراری ارتباط با دیگران افسردگی شایع ترین مشکل روانی در مبتلایان به ایدز است که در 4 تا 40 درصد بیماران دیده می شود.
البته با پیشرفت بیماری احتمال ابتلای بیماران به افسردگی شدید باز هم افزایش می یابد.
انجام مشاوره که بر پایه ی علوم روانشناسی است به دلایل زیر برای مبتلایان ضرورت و فایده دارد: - سازگاری با بیماری، چون عفونت اچ آی وی پایدار و همیشگی است.
- برخورد با مشکلات جسمی ناشی از بیماری - کاهش مشکلات روانی، وجود مشکلات اجتماعی در بیماران مبتلا به ایدز - نیاز به اطلاع رسانی جهت کاهش رفتارهای پرمخاطره از طریق آموزش و تشویق به پیگیری درمان مشاوره در ایدز برای 3 گروه مختلف انجام می شود.
مبتلایان به بیماری و خانواده های آنها، افرادی که جهت انجام آزمایش اچ آی وی معرفی شده اند معتادان تزریقی و خانواده های آنها ارائه مشاوره در ایدز یکی از ارکان مراقبت از این بیماران به شمار می رود.
«ایدز در ایران: اولین مورد ایدز در ایران در سال 1366 در کودک 6 ساله ای که مبتلا به هموفیلی بود، گزارش شد.
این کودک از فرآورده های خونی آلوده و تزریق آن به دلیل نیاز مبتلا به ایدز شده بود، چون فرآورده خونی آلوده از اروپا وارد شده بود و آلوده به ایدز بود.
به تدریج تعداد بیشتری آلوده شدند در سال 1380 «2721» 1382 «4846» نفر 1384 «13357» نفر آلوده به ایدز بودند که از این تعداد 12627 نفر مرد 730 نفر زن بودند و اکثریت آنها در گروه سنی 34-25 سال قرار داشتند.
در سال 1386 تعداد افراد مبتلا در ایران به 14544 نفر رسید.
در ایران 5/95 درصد مبتلایان به ایدز مرد و تنها 5/4 درصد زن هستند.
ابعاد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایدز: ایدز دست کم 14 میلیون کودک یتیم را روی دست جامعه بیشتری گذاشته و بسیاری از مدارس و موسسات را تعطیل کرده است.
در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، شرکتها و موسسات مجبورند برای هر موقعیت شغلی 3 نفر را تربیت کنند تا خیالشان راحت باشد که حتی اگر هر دو نفر بر اثر ایدز بمیرند، کسی باقی ماند که کارشان را راه بیندازد.
ایدز و فقر: افراد مبتلا به بیماری ایدز علاوه بر این که به دلیل بیماری نمی توانند به کار خویش ادامه دهند مجبورند هزینه سنگینی را برای درمان خود نیز بپردازند که این مسئله بار مالی زیادی بر بیماران و خانواده هایشان تحمیل می کند.
ایدز علاوه بر فقیر کردن افراد، کشورها را هم فقیر می کند، همه گیری ایدز در مناطق مختلف جهان به خصوص در منطقه «جنوب صحرای بزرگ آفریقا» تاثیرات منفی زیادی بر پیشرفت کشورها داشته و این کشورها را با پیشرفت مواجه کرده است.
امروزه ثابت شده است که افزایش سلامت و طول عمر مردم یک کشور، رشد و پیشرفت اقتصادی آن کشور را به ارمغان می آورد.
بسیاری از کشورهای پیشرفته امروز جهان، تنها پس از نابودی و مهار بیماریها در کشور خود توانستند به پیشرفت دست یابند.
پیشرفت انگلستان و فرانسه در زمان اختلاف صنعتی، پیشرفت ایالتهای جنوبی آمریکا در اوایل قرن بیستم و پیشرفت برخی کشورهای جنوب اروپا پس از جنگ جهانی دوم همگی در سایه پیشرفتهای عظیم در زمینه کنترل بیماریها به دست آمده است.