مقدمه
کبد شما بزرگترین عضو درون بدنتان می باشد و از سوی دیگر پیچیده ترین آنها نیز هست. کبد نقش مهم و حیاتی در تنظیم فعل و انفعالات درونی بدن دارد. این اعمال برای حفظ حیات و انجام فعالیت های مناسب بدن ضروری است. وقتی غذایی خورده می شود به همان صورت در بدن مصرف نشده و بعد از جذب و ورود به خون باید از میان کبد بگذرد و در این میان کبد در امر بسته بندی و ذخیره نمودن این مواد نقش مهمی دارد.
ساختمان و محل کبد
کبد در داخل شکم، سمت راست و فوقانی آن در زیر دنده ها قرار دارد. برخی از اعضای حیاتی بدن در اطراف کبد قرار دارند. در قسمت فوقانی کبد، دیافراگم، ریه ها و در پشت آن کلیه راست و در زیر آن روده کوچک و بزرگ قرار دارند. اندازه کبد در حدود یک توپ فوتبال و وزن آن حدود 5/1 تا 2 کیلوگرم (3 پوند) است. کبد به چهار قسمت (یا به اصطلاح لوب) تقسیم می شود.
داخل کبد میلیون ها مجاری زیر وجود دارند که وظیفه آن انتقال صفرای ساخته شده در کبد می باشد. به همین دلیل به آنها «مجاری صفراوی داخل کبدی» گفته می‌شود. این مجاری کم کم به هم متصل شده و در نهایت به صورت دو مجرا به ضخامت 1 الی 2 میلی متر از کبد خارج شده، محتویات خود را به داخل کیسه صفرا (که در زیر کبد قرار دارد) می ریزند. خون رسانی به کبد بسیار زیاد است و به آن «جگر سیاه» نیز گفته می شود. تقریباً تمامی خونی که از روده ها خارج می شود، از طریق یک ورید (سیاهرگ) موسوم به «ورید یا سیاهرگ باب» به داخل کبد می ریزد و از آنجا (پس از فعل و انفعالاتی که بر روی محتویات خون به عمل می آید) به داخل سیاهرگ اجوف تحتانی (سیاهرگ زیرین) وارد شده و از طریق آن، به قلب می رسد. سرخرگ و سیاهرگ خون رسانی کبد را انجام داده و مواد مغذی مورد نیاز برای حفظ سلامتی کبد را تامین می نمایند.
وظایف کبد
کبد مانند یک کارخانه بزرگ شیمیایی (چند منظوره و با تولیدات گوناگون) در تمام شبانه روز فعالیت می نماید و در تنظیم بسیاری از امور داخلی بدن، سوخت و ساز مواد و سم زدایی آنها نقش مهمی را ایفاء می نماید.
ویروس هپاتیت
هپاتیت از نظر لغوی به معنای «التهاب و ورم کبد» می باشد. مهم ترین عوامل ایجاد کننده آن ویروس ها هستند. ویروس ها موجودات بسیار ریزی هستند که با چشم معمولی دیده نمی شوند و برای دیدن آنها نیاز به تجهیزات پیشرفته ای از جمله میکروسکوپ الکترونی است. ساختمان ویروس ها مجموعه ای از ماده وراثتی و پروتئین است. ویروس ها در خارج بدن زنده نمی مانند و در بدن انسان به طور سریع و در مدت چند ساعت تکثیر می یابند. تا کنون حداقل 6 نوع ویروس مسئول بروز انواع مختلف هپاتیت شناسایی شده اند که نامگذاری آنها طبق حروف الفبای انگلیسی صورت گرفته است. ویروس هپاتیت “آ” (A)، “بی” (B)، “سی” (C)، “دی” (D)، “ای” (E) و “جی” (G). هر کدام از این ویروس ها به گروه جگداگانه ای تعلق داشته و بیماری که ایجاد می کنند ارتباطی با یکدیگر ندارند.
به هر حال در دهه 1960 هپاتیت “B” و در سال 1973 ویروس هپاتیت “A” به درستی شناسایی شد و معماری ویروس سوم تا مدتها حل نشده بود تا این که در سال 1989 ویروس هپاتیت “C” نیز شناسایی شد.
هپاتیت “سی”
پس از کشف ویروس هپاتیت “آ” و “بی” در دهه 1970، محققین سالها بر روی علت بروز سایر انواع هپاتیت های ویروسی که عامل بیماری آنها دو ویروس شناخته شده “بی” و “آ” نبودند، کار می کردند. اولین مرتبه در سال 1989 آقای
Michel Houghton و همکارانش با استفاده از روش های نوین بیولوژیک مولکولی با جداسازی ویروس هپاتیت “سی”، تحولی فوق العاده در علم بیماری های کبدی ایجاد نمودند.
یکی دیگر از انواع هپاتیت های شناخته شده، بیماری هپاتیت “سی” می باشد. عامل ایجاد این بیماری، ویروس هپاتیت “سی” است. این بیماری به طور عمده از طریق خون منتقل می شود. از آنجایی که این ویروس به راحتی توسط سیستم ایمنی بدن میزبان از بین نمی رود لذا ابتلا به ویروس هپاتیت “سی” موجب بروزعفونت ماندگار در بدن می شود.
شیوع هپاتیت “سی”
سالیانه حدود 170 هزار مورد آلودگی جدید به این ویروس شناسایی می شود. 8 تا 10 هزار مورد مرگ و میر در سال ناشی از بیماری کبدی در اثر هپاتیت “سی” می‌باشد. امروزه هپاتیت “سی” مهم ترین دلیل جهت انجام پیوند کبد در آمریکا است. بیماری هپاتیت “سی” در اروپای شرقی و آفریقا شایعتر از امریکا است. در مصر 15 تا 20 درصد مردان به هپاتیت “سی” مبتلا هستند. آمار دقیقی از میزان ابتلا در کشور ما وجود ندارد. ولی تخمین زده می شود که حدود 200 تا 300 هزار نفر مبتلا در کشور داشته باشیم.
عامل بیماری
ویروس هپاتیت “سی” یک ویروس از گروه فلاوید و ویروس ها است. ویروس هپاتیت “سی” یک ویروس تک رشته ای پوشش دار بوده که اندازه آن حدود 50 تا 60 نانومتر است. ویروس هپاتیت “سی” در سلول های کبدی تکثیر و به آنها آسیب می‌رساند. هپاتیت “سی” یک ویروس قابل انتقال از راه خون است. ویروس هپاتیت “سی” در سال 1989 شناسایی شده و در سال 1990 آزمایش خون جهت بررسی آنتی بادی ضد هپاتیت “سی” معرفی گردید.
محققین اعتقاد دارند که ویروس هپاتیت “سی” گونه های متعددی دارد و به دلیل تنوع ژنتیکی، ویروس می تواند از حفاظ سیستم ایمنی میزبان عبور کند و عفونتی مزمن را ایجاد نماید. براساس مطالعات ژنتیکی، ویروس دارای 6 گونه و تعدادی زیر گونه است.
تنوع جغرافیایی قابل ملاحظه ای در شیوع گونه های مختلف وجود دارد. علت تنوع گونه ها، ناشی از میزان بالای جهش در این ویروس است. به دلیل این که ایمنی پایداری علیه عفونت هپاتیت “سی” ایجاد نمی شود، امکان ابتلای مجدد وجود دارد.
راه های انتقال
مهم ترین راههای انتقال ویروس هپاتیت “سی” عبارتند از:
انتقال از راه تزریق خون آلوده
انتقال در بین معتادین به مواد مخدر تزریقی
انتقال از طریق خالکوبی و...
انتقال از راه تماس جنسی در خارج از چارچوب خانواده