دانلود مقاله یادگیری الکترونیکی

مقدمه چندی قبل یک دانشگاه آمریکایی طی نظرسنجی از اقتصاددانان – برنده جایزه نوبل، از آنان خواست بئویند در زمان حاضر، ثروت پایدار یک جامعه کدام است، در صورتی که در گذشته معمولاً، برده ها، طلا، منابع کشاورزی و منابع طبیعی، صنایع، تجارت و غیر ثروت پایدار بوده است، اقتصاددانان عموماً پاسخ داده اند که در عصر فناوری پیشرفته، ثروت پایدار هر جامع، استعداد و نیروی انسانی ماهر و خلاق آن جامعه است و پیشرفت و رفاه هر جامع به قطعه های آن بستگی مستقیم دارد.[1] امروزه نیز در همه کشورها به صورت آشکار مشخص شده که موتور حرکت هر جامعه ای منابع انسانی توانمند (وجهی از توسعه پایدار) است و این از طریق نظام آموزشی هر کشور میسر می شود که مستلزم استفاده از دانش روز و فناوری و آموزش نوین در این زمینه می باشد.

عصر کنونی را عصر ارتباطات، عصر انفجار اطلاعات، عصر فراصنعتی، عصر دانش و ...

نامیده اند که در این عصر، قافله دانش و فناوری با سرعتی باور ناپذیر و شگفت انگیز به پیش می رود و اکثر جوامع بخواهند همپای این قافله راه بسپارند بایستی حرکت کند و سنتی خویش را کنار گذاشته و آهنگی تند و سریع برای گام برداشتن اختیار کنند.

که اگر جز این باشد از قافله باز می مانند و این به مفهوم گسستن حلقه ارتباط ایشان با جوامع دیگر است در این چرخه تحولات و پیشرفت فناوی، آنچه بیش از همه جوامع بشری را تحت تأثیر قرار داده ظهور فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) است.

این فناوی نظریه مک لوهان را مبنی بر کوچک شدن جهان و ایجاد دهکده جهانی محقق کرده و به گونه ای باور نکردنی فاصله ها را از میان برداشته و ارتباطات را بسیار سهل تر از پیش در سطح جهان برقرار ساخته است.[2] مهمترین خصوصیت و ویژگی فناوری اطلاعات و ارتباطات تکیه بر تولید، اشاعه و پردازش اطلاعات و در دسترس قرار دادن آن برای همگان در کمترین زمان ممکن با حداقل هزینه ها و همه زمانها و مکانها است.[3] که مستلزم استفاده از آموزش الکترونیک (E-Learning) به عنوان فرایند کمکی و تسهیل کننده انجام می شود.

یادگیری الکترونیکی: یادگیری الکترونیکی به مجموع فعالیتهای آموزش اطلاق می گردد که با استفاده از ابزارهای الکترونیکی اعم از صوتی، تصویری، رایانه‌ای، شبکه ای و مجازی و ...

صورت می گیرد.

به عبارتی کلیه برنامه هایی را که از طریق شبکه های رایانه به ویژه اینترنت، منجر به یادگیری می شود یادگیری الکترونیکی می نامند.

اصطلاح یادگیری الکترونیکی، شامل مجموع وسیعی از کاربردها و عملکردها، از جمله آموزش مبتنی بر «وب»، آموزش مبتنی بر کامپیوتر، کلاس های مجازی و همکاری های الکترونیکی است.[4] یادگیری «آموزش» الکترونیکی به کمک رایانه ها از طریق رسانه‌های الکترونیکی، اینترنت، وب، شبکه های سازمان یافته مثل اکترانت و اینترانت و بخش ماهواره ای، دیک سخت، بسترهای چند رسانه ای مانند DVD , CD-ROM و نوارهای صوتی و تصویری ارائه می‌شود.

در واقع یادگیری الکترونیکی آموزش و یادگیری از راه دور بر مبنای فناوری است.

به عبارت اینکه محتوای دوره آموزش با استفاده از انتقال صدا، تصویر و متن ارائه می شود که با بهره گیری از ارتباط دو سویه بین افراد فراگیر و استاد یا بین فراگیران، کیفیت ارائه دوره آموزشی به بالاترین سطح خود می رسد.

استفاده از تجهیزات و امکانات پیشرفته تر، امکان ارائه اطلاعات و دانش را با کیفیت بهتر و بالاتر فراهم می سازد.

مثلاً در کسب اطلاعات از طریق وب، هرچه پهنای باند ارسال داده ها بیشتر شود، اطلاعات بیشتری دریافت می‌شود.

حرف C در واژه E-Learning از دیدگاه کاربران چنین تعبیر می شود.

1- Exploration (اکتشاف): برای فراگیران وب محور این شیوه آموزشی وسیله اکتشافی برای دستیابی به اقیانوسی از اطلاعات و منابع است.

2- Experience (تجربه): وب می تواند تجربیات آموزشی همه جانبه و فراگیری را از آموزش همزمان، سلسله مباحث، متوالی و خودآموز ، در اختیار فراگیران قرار دهد.

3- Engagement (سرگرمی و مشغولیت): وب با فراهم ساختن رویکردهای خلاق آموزشی برای کاربران، و ایجاد حس مشارکت و همکاری، فراگیران را مشتاق و علاقه مند می سازد.

4- Ease of use (سهولت استفاده): استفاده از وب نه تنها برای فراگیرانی که با قابلیتهای آن آشنا هستند، بلکه برای فراهم آورندگان مطالب اینترنتی نیز ساده و آسان است، زیرا آنها می توانند به راحتی مطالب را در کلیه ساختارهای حتی (همانند ویندوز، یونیکس و ...) در اختیار کاربران قرار دهند.

5- Empowerment (اعطای قدرت انتخاب): وسیله کمک مجموعه‌ای از ابزارها فراگیران را قادر می سازد که بهترین روش یادگیری را از دیدگاه خود برگزینند.

ویژگی های یادگیری الکترونیکی: اهم خصوصیات یادگیری الکترونیکی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد[5]: 1- دانش آموز محور بوده و نقش معلم به عنوان راهنما و تسهیل کننده است.

2- دوره های آموزشی به صورت تعاملی (کاربرد تعاملی در امر یاددهی و یادگیری) هستند.

3- برای تمامی گروه های سنی و در همه جا و همه وقت با شعار 7/24 فعالیت می کنند.

4- یادگیری مشارکتی است.

یادگیرندگان، معلمان و متخصصان را گردهم می آورد.

5- یادگیری سریع، زنده و پویا و در عین حال کم هزینه است.

6- یادگیری فردی، یعنی بر اساس علایق و تواناییهای فردی است، جامع، یعنی امکان استفاده از همه منابع و ابزارهای آموزشی و یادگیری مثل کلاسهای مجازی، شبیه سازی را دارد و فرصتهای آموزشی برابر را در اختیار همگان قرار می دهد.

7- کلیه فعالیت ها از جمله مدیریت، ثبت نام، دریافت شهریه و نظارت بر روی شبکه اینترنت انجام می شود.

به علاوه کلیه خدمات آموزشی مثل ثبت نام، آموزش و اعطای گواهینامه از همین طریق قابل انجام است.

8- دروس، توسط استادانی که در محل های مختلف قرار دارند، تهیه می شوند.

در یک جمع بندی کلی و با ترسیم جدول زیر شاید بتوان ویژگی‌های مهم یادگیری الکترونیکی را براساس مقایسه دو نگرش سنتی و مدون نسبت به امر آموزش بهتر بیان نمود.[6] نگرش به آموزش نگرش هوشمند و جدید نگرش لغتی - تأکید در امر آموزش - کارهای گروهی، عضوی از تیم بودن، همکاری و مشارکت - کارهای فردی - وظیفه فراگیران - مدیریت اطلاعات و تولید دانش و مهارت جدید، روش پیدا کردن اطلاعات -حفظ مطالب و ذخیره‌سازی مطالب از پیش تعیین شده.

- رابطه یاد دهنده و یادگیرنده - مجموعه فراگیر و یک تیم در جهت سازندگی و تولید دانش و متناسب با نیازهای روز جامع - دانا و ناآگاه (تا حدی نادان) - محوریت و مسئولیت - شاگرد – محور: مسئولیت یادگیری بر دوش شاگرد - معلم – محور: مسئولیت یادگیری بر دوش معلم و توسعه آموزشی - فراگیران (یادگیرها) - فعال، مشارکت در تولید و سازماندهی مهارتها تجربیات و دانش، عملاًٌ مستقل از معلم ولیکن نیازمند به سیستم پشتیبانی (مربی) - غیرفعال و وابسته به یاد دهنده (معلم و مربی) - محتوای درس - نامحدود و متنوع - محدود و انتخابی - عمل یادگیری -کیفی - کمی - منبع قدرت و تحکیم تصمیم آموزشی - پایداری - تغییر (همگام با تغییرات و نیازهای جامعه) - نقش فناوری - تنیده در سیستم غیر قابل تفکیک - عنصر اضافه شده به سیستم ( به راحتی قابل تفکیک) مزایا و محدودیتهای یادگیری الکترونیکی: الف) مزایا: به طور خلاصه مزایا عبارتند از:[7] 1- ارتقای سریع و مؤثر سطح دانش مورد نیاز دانش آموزان، دانشجویان و فراگیران، متناسب با نوع فعالیت آنها.

2- سهولت دسترسی به منابع متعدد و مختلف آموزشی.

3- افزایش نیروی انسانی مجرب و همگام با فناوری اطلاعات و ارتباطات روز.

4- امکان دسترسی فراگیر، منابع آموزشی به صورت 7/24 (هفت روز در هفته و 24 ساعته) 5- گسترش آموزش برای هم، با هزینه بسیار کمتر.

6- کاهش زمان و هزینه رفت و آمد برای دانش آموزان، دانشجویان و فراگیران آموزشی.

7- امکان ثبت و ضبط فعالیت ها و برنامه های آموزشی و پیگیر مستمر پیشرف تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان.

8- اجازه تهیه و آماده سازی ارائه مدل های مختلف آموزشی توسط معلمان و استادان.

9- تسهیلات لازم و مناسب برای امر ثبت نام دانش آموزان و دانشجویان، خدمات تحصیلی و مشاوره ای به دانش آموزان و اولیای آنان و سایر خدمات آموزشی.

10.

افزایش انگیزه های آموزشی فراگیران، ارتقای سطح یادگیری، خودکار بودن دانش آموزان و پرورش همه جانبه استعدادهای دانش‌آموزان و دانشجویان.

ب: محدودیت ها: به طور خلاصه محدودیتها عبارتند از:[8] 1- افزایش هزینه های اولیه نسبتاً بالا.

2- محدودیت دسترسی همگان، اعم از دانش آموزان و دانشجویان در بهره برداری و دسترسی به رایانه و خدمات جانبی آن.

3- محدودیت اعمال مدیریت و نظارت بر منابع آموزشی و هدایت نظام یافته آن ها.

4- محروم ماندن فراگیران در بهره مندی از روابط اخلاقی و تربیتی بین معلمان و دانش آموزان و استادان و دانشجویان.

5- کم بودن پهنای باند در ارسال چند رساله مطالب آموزشی.

مقایسه یادگیری الکترونیکی با آموزش سنتی: یادگیری الکترونیکی نسبت به آموزش سنتی از مزایای زیر برخوردار است:[9] 1- قابل استفاده بودن در کلیه ساعات روز و ایام هفته.

2- برخورداری از کیفیت بالاتر در ارائه خدمات تحصیلی و تربیتی.

3- برخورداری از پیوستگی و ارتباط بالاتر در امر آموزش.

4- قابل انداز بودن، نتایج آموزش.

5- خودکار بودن فراگیر در امر آموزش.

6- قابلیت نگه داری اطلاعات و منابع آموزشی و دسترسی آسان به آنها.

انواع یادگیری الکترونیکی: در یک تقسیم بندی کلان می توان یادگیری الکترونیکی را دو سطح بیان داشت: الف- یادگیری الکترونیکی به صورت (Network Based Learning)- On line ب – یادگیری الکترونیکی به صورت (Training CD & e-book) Of line الف) یادگیری الکترونیکی به صورت On line به کلیه برنامه ها و فعالیت ها و خدمات آموزشی که از طریق شبکه (وب) به صورت On line (همیشه در دسترس) یا روی خط و بدون وقفه ارائه می گردد، آموزش On line می گویند.

به عبارت دیگر آموزش On line به آن دسته آموزشهای از راه دور گفته می شود که به وسیله مجموعه وسیعی از نرخ اقرارهای کاربردی و روشهای آموزش مبتنی بر فناوری و شامل آموزشهای رایانه ای، وب، اینترنت و هم چنین مدرسه، کلاس و دانشگاه مجازی باشد (Net working based Learning) آموزش On line به چند شکل ارائه می گردد: 1- آموزش در سطح محدود (Local-e-Learning) که در سه سطح ارائه می گردد.

سطح اول – آموزش از طریق شبکه های محلی یا (LAN) [10] فناوری LAN ارتباط های با سرعت بالا را بین کامپیوترها فراهم می آورد؛ اما نمی تواند در فواصل طولانی گسترش یابد.

به طور مثال شبکه LAN به طور معمول یک ساختمان یا محیط دانشگاهی با دبیرستان کوچک را با سرعتی بین 4 مگابایت تا 2 گیگابایت در ثانیه تحت پوشش قرار می دهد.

سطح دوم – شبکه های کلان شهریا (MAN) [11] تکنولوژی MAN نسبت WAN منطقه کوچکترین را پوشش می‌دهد و با سرعت متوسط و بالا عمل می کند.

نام MAN از توانایی که یک شبکه MAN برای توسعه یافتن در یک منطقه دارد گرفته شده است.

تکنولوژی شبکه MAN برای توسعه یافتن در یک منطقه دارد گرفته شده است.

تکنولوژی شبکه MAN تأخیر کمتری نسبت به شبکه MAN در ارتباط ها دارد.

اما نمی توند در فواصل بسیار طولانی گسترش یابد.

شبکه های MAN معمولی با سرعتی بین 56 کیلوبایت در ثانیه و 100 مگابایت در ثانیه عمل می کند.

سطح سوم – شبکه های گسترده یا (WAN) [12] تکنولوژی WAN که گاهی به نام شبکه های راه دور (Long hout Networks) خطاب می شود، اجازه می دهد که دو نقطه ارتباط در صورت لزوم فاصله زیادی از هم داشته باشند.

به طور معمول WAN نسبت به تکنولوژی های دیگر با سرعت کم تری عمل می کند و تأخیر بسیار زیادی در ارتباطات دارد.

معمولاً سرعت شبکه های گسترده بین 6/9 کیلوبایت تا 45 مگابایت در ثانیه است.[13] 2- آموزش در سطح گسترده یا نامحدود مبتنی بر وب (Web Based Learning) آموزش مبتنی بر «وب» به طور متداول به دو شکل زیر قابل ارائه است: سطح اول: آموزش به صورت مجازی در سطح دانشگاه ها.

(Virtual University) سطح دوم: آموزش به صورت مجازی در سطح مدارس.

(Virtual School) الف – آموزش در سطح مدارس مجازی: عبارت است از ارائه خدمات آموزشی و تحصیلی به صورت مجازی به نحوی که فضای فیزیکی مدارس، به صورت مجازی، حذف معلم به صورت حضوری و تحصیلی به صورت غیرحضوری است.

در این نوع آموزش کلیه خدمات به صورت (On line) ارائه خواهد شد.

آموزش در سطح دانشگاه های مجازی: دانشگاه های مجازی امری است که امروزه در دنیا واقعیت خارجی پیدا نموده و در کشور ما نیز مقدمات راه اندازی آن فراهم شده است و عبارت است از مجموع فعالیتها و خدماتی که به صورت مجازی و غیرحضوری (On line) ارائه می گردد و به عبارتی دیگر کلیه مراحل و CPW ای را که در برنامه یک واحد دانشگاهی به صورت واقعی پیش‌بینی شده است از قبیل ثبت نام دانشجو، صدور کارت شناسایی، انتخاب واحدهای درسی، حضور در کلاس ها، ارزشیابی از دروس ...

به صورت مجازی اتفاق خواهد افتاد.

ب : یادگیری الکترونیکی به صورت (Off Line) بخشی از آموزش الکترونیکی که بدون استفاده از شبکه Web و با تولید CD های آموزشی انجام می گیرد گویند.

از ویژگیهای آموزشی (Off Line) آموزش خودکار یا خودآموز بدون ارتباط مستمر با معلم، محدودیت دسترسی به منابع و عدم بهره‌مندی از امکاناتی هم چون (nat) کردن، تله کنفرانس می باشد و در دو سطح انجام که به صورت اتو – سطح آموزشهای عمومی و ب) سطح آموزشهای اختصاصی انجام می گیرد.[14] دانشگاه مجازی: دانشگاه مجازی دانشگاهی است که در آن آموزش و پرورش رو در رو، چهره به چهره و در زمان و مکان واحد صورت نمی گیرد بلکه در عام مجازی صورت می گیرد.

به عبارت دیگر محیط دانشگاهی مجتمعی است که دانشجویان می توانند از طریق اینترنت در آن ثبت نام کنند از میان دروس ارائه شده انتخاب واحد نمایند، در کلاس شرکت و از برنامه کلاس استفاده کنند، از منابع آموزشی و سایت دانشگه به صورت مجازی بهره گیرند، در امتحانات به طور رسمی شرکت نمایند و با استاد و حتی هم کلاسیهای خود ارتباط برقرار نمایند.

اهم ویژگی ها دانشگاه مجازی: که به طور خلاصه عبارتند از: 1- بی نیازی به حضور فیزیکی است دو دانشجو در کلاس درس.

1- بی نیازی به حضور فیزیکی است دو دانشجو در کلاس درس.

2- وابسته نبودن کلاس درس به زمان خاصی.

3- کیفیت بالاتر ارائه دروس.

4- پشتیبانی از تعداد زیاد دانشجویان یک درس و بالطبع نامحدود بودن حضور دانشجویان در یک کلاس درس.

5- بالا بردن اعتبار علمی دانشگاه مجازی نسبت به دانشگاه واقعی.

6- بالا بردن سطح علمی جامعه دانشگاهی، اعم از دانشجویان و استادان.

7- دسترسی (On Line) به منابع و کتابخانه دیجیتالی: در مورد توضیح بند آخر که از مزیت های دانشگاه مجازی محسوب می شود با توجه به برخورداری نظام آموزشی از امکانات On Line استفاده مستمر و مؤثر از منابع آموزشی، کتابخانه های دیجیتالی، مقالات، کتب و مجلاتی است که در سایت های آموزشی به صورت On line در اختیار دانشجویان قرار می گیرد.

نکته قابل توجه آن است که استفاده از این منابع صرفاً محدود به منابع داخلی نیست دسترسی On line این امکان را به ما می دهد که بتوانیم از هر منابع آموزش دانشگاهی در اقصی نقاط عالم بهره مند شویم.

انواع دانشگاه های مجازی: یادگیری الکترونیکی در قرن 21 سطوح مختلف آموزشی را تسخیر کرده و در عرصه آموزش عالی موجب گسترش دانشگاه های مجازی شده است.

آموزش عالی دربسته یادگیری الکترونیکی ممکن است در قالب سه شکل 1) دانشگاه های مجازی هوشمند 2) دانشگاه مجازی در قالب ارتباط چهره به چهره (از طریق شبکه) 3) دانشگاه مجازی مبتنی بر ارتباطات ناهمزمان و غالباً مکتوب (از طریق شبکه) ارائه شود.

در شکل نخست نرم افزار هوشمند جایگزین استاد می شود.

در این شکل استاد مرجع یادگیری و دانش نیست، بلکه همچون مشاور عمل می کند دانشجو به دنبال یک نظریه هاست و شکل متفاوتی از اجتماعی شدن را تجربه می کند.

این تجربه ورای موقعیت جغرافیایی و فیزیکی است.

کرزویل به نقل از عطاران در مقاله ای با عنوان دو ماشینهای روانی، انقلابی را تا پایان قرن بیست و یکم پیش بینی کردهاست.

انقلابی که به تعلیم و تربیت محدود نمی شود، بلکه تمام روابط انسانی را دچار تحول می کند.

به نظر او در سال 2009 استفاده از رایانه فراگیر می‌شود و مردم همراه خود رایانه خواهند داشت.

در آن سال آموزش با کمک رایانه صورت می گیرد و یا دیگری خود راه یاب می شود.

دانش آموزان با خود رایانه و لوازم جانبی آن را حمل می کنند و یادگیری از طریق ارتباطات بی سیم مانند اینترنت و ...

محقق می شود.

معلم در آموزش از روش سنتی و آموزش گروهی استفاده می کند ولی مدرسه تحت تأثیر نرم افزار و فضای ناشی از آن متحول خواهد شد.

معلمان به علایق، ویژگی های روانشناختی و فرایند اجتماعی شدن بچه ها توجه می کنند.

بر اساس پیش بینی کروزیل در سال 2019 در مدارس و دانشگاه ها با معلمان شبیه سازی شده مواجه می شویم.

نرم افزارهای هوشمند جایگزین معلم و استاد می شوند.

بر اساس پیش بینی کروزیل در سال 2029 جامعه ای مبتنی بر یادگیری پدیدار می شود.

ماشینها بدون کمک انسان آموزش می دهند و دانش جدید را بدون مداخله انسان خلق می کنند و مداخله انسان در تولید دانش تقلیل خواهد یافت و ماشینها برخلاف انسان ها ساختهای دانش را از شخصی به شخص دیگر منتقل می کنند.

در شکل دوم استاد از طریق اینترنت بر محدودیت مکانی فایق می‌آید و فضای آموزشی به صورت فضای واقعی کلاس شبیه سازی می شود.

استاد دانشجو را به وسیله دوربین می بیند و خود نیز از همان طریق در معرض دید دانشجویان کلاس قرار می گیرد و کلاس در دو نقطه دور از یکدیگر تشکیل می شود.

در این نظام سنتی آموزش در فضای مجازی حیات خود را تداوم می بخشد.

مشکل مناطق جغرافیایی دورافتاده رفع می شود و در صورت دسترسی به خطوط پرسرعت اینترنت از دوربین برای مشاهده استاد و دانشجو کلاس همزمان تشکیل می شود.

در شکل سوم دانشگاه مجازی درس به صورت مکتوب ارائه می‌شود.

این شکل از ارائه ممکن است سنتی باشد و در آن به انتقال دانش اکتفا شود یا آنکه تعامل و ارتباط فعال از ارکان آن باشد و آن گونه که پاره ای از صاحب نظران دانشگاه های مجازی اشاره کرده اند پارادایم جدیدی در آموزش عالی فراهم شود و دانشجویان به مرحله تفکر انتقادی دست یابند.

به بیان دیگر، در این شکل از دانشگاه مجازی می توان از دو رویکرد ارائه ای و تسهیل کننده بهره برده در رویکرد ارائه ای از روش یک طرفه برای انتقال اطلاعات بدون تلاش برای درگیر کردن دانشجو استفاده می شود و ارائه موثر به سازماندهی، نظم و ترتیب و اشتیاق ارائه کننده بستگی دارد.

این رویکرد بدون عنصر تعامل یا گفت و گوی انتقادی است.

در حالیکه رویکرد تسهیل کننده بر اساس گفت و گوی انتقادی و ایجاد فرصت برای تعامل دانشجو و مشارکت او در فرایند یادگیری استوار می شود.

نقد کلی بر دانشگاه مجازی هربرت دریفوس به نقل از عطاران، استاد فلسفه دانشگاه استنفورد، از معدود کسانی است که در حوزه آموزش مجازی و (از جمله دانشگاه مجازی) نظر ارائه و در آن تأمل کرده است.

دریفوس در کتاب «درباره اینترنت» مبتنی بر دیدگاه های نیچه و کیرکگور، فیلسوفان آلمانی و دانمارکی، به پدیده اینترنت نگاه کرده است.

دیدگاه دریفوس در مقدمه کتاب یاد شده دریفوس مبتنی بر نظر نیچه [ در اهمیت جسم و بدن در حیات آدمی] به نقد هر گونه آموزش مجازی می‌پردازد.

به نظر دریفوس در فضای شبکه جسمانیت به تدریج رنگ می بازد و نبود جسمانیت در روابط انسانی به این روابط شکل دیگری می بخشد.

یکی از پرسشهای دریفوس این است که تا چه میزان یادگیری از راه دور را می توان یادگیری دانست.

مبنای نقد دریفوس اهمیت رویارویی چهره به چهره در آموزش است که آن را با اندیشه نیچه در زمینه اهمیت بدن و نیز مراحل هفت گانه فراگیری پیوند زده است.

به نظر ایشان آموزش الکترونیکی در همان مراحل آغازین این مراحل متوقف می ماند و به انتها نمی رسد.

در مقوله ارتباط متجسد دریفوس بر آن است که ارتباط شبکه ای موجب دوری از تجربه های مستقیم تر واقعیت می شود، به بیان دیگر، دریفوس در اینکه یادگیری – در مفهوم واقعی – در فضای تربیتی مبتنی بر شبکه محقق شود مناقشه کرده و معتقد است که در این فضا یادگیری در سطوح بسیار ابتدایی اتفاق می افتد.

دریفوس برای آموزش و یادگیری عناصری را اساس می شمرد که به زعم او در فضای مجازی مفقود است به نظر او یادگیری مراحلی دارد که عبارت است از: 1- مرحله مبتدی: در این مرحله اطلاعاتی به فراگیرنده عرضه می‌شود که بر اساس آن مهارتهای عملی و فکری آموخته می شود.

در این مرحله که به ارائه اطلاعات محدود است به آموزگار و معلم نیازی نیست.

در این سطح چون قواعد و عناصر علم فراگرفته می شود و نه زبان علم، شبکه و رایانه در یادگیری مؤثر است.

2- مرحله مبتدی پیشرفته: در این مرحله فرد برخی از مشخصات دقیق تر را از طریق بررسی و تمرین فرا می گیرد.

مثلاً معلم به فراگیرنده می گوید که این یا آن قهرمان را ببین چگونه بازی می کند، این حرکت یا آن حرکت را امتحان کن.

در این مرحله فراگیرنده دستورها را پیروی می کند و نمونه ها به او عرضه می شود.

3- مرحله کاردانی: در مرحله قبل مبتدی پیشرفته قادر به درک نکات مهم نیست و انجام دادن کار برایش سخت و خود کننده است و ممکن است درباره چگونگی تسلط بر مهارت سرگردان شود، فرد کاردان با مسئله درگیر می شود و نکات مهم هر موقعیت را تشخیص می دهد.

مثلاً بازیکن تنیس در می یابد که چه موقع باید به جلو تور بیاید و چه موقع فاصله خود را حفظ کند.

در این مرحله خود از نظر عاطفی درگیر می شود و شکست و موفقیت برای او مهم می شوند.

این مرحله، مرحله ای است که فراگیرنده نیاز به رویارویی با معلم دارد و درخشش یا ناتوانی در یادگیری که در این رویارویی چهره خود را نشان می دهد، در رشد کاردانی فراگیرنده نقشی مهم ایفا می کند.

فضای مجازی که بدون برخورد چهره به چهره است، مانع از کامیابی خود در مرحله کاردانی می شود.

4- مرحله تبحر: در این مرحله فراگیرنده به رشد می رسد که موجب واکنشهای شهودی او می شود.

این واکنشها جانشین پاسخهای حساب شده یا منطقی می شود.

مثلاً بازیکن تنیس به تور نزدیک می‌شود و فاصله خود را از آن در هنگام ضرورت حفظ می کند بی‌آنکه به نظریه ها و قواعد بازی فکر کند.

این کار از طریق شهود انجام می‌شود.

5- مرحله خبرگی: در این مرحله فراگیرنده نه تنها آنچه را لازم است انجام دهد در می یابد بلکه با توانایی تمییز موقعیتها چگونگی نیل به اهداف خویش را بی درنگ متوجه می شود و نیروی تشخیص ظریف تری پیدا می کند.

در واقع، خبر، کار مناسب را در زمان مناسب و با روش در خود انجام می دهد.

در این مرحله خبره با مشاهده سبک و انگاره های معلم به درجه ای از خبرگی دست می یابد.

این مرحله، مرحله اینست که در شبکه قابل دسترسی باشد.

6- مرحله استادی: در این مرحله فرد به بالاترین سطح مهارت نایل می شود و سبک خود را ابداع می کند.

این مرحله از توانایی هرگز از طریق شبکه به دست نمی آید، چون مستلزم شاگردی کردن و مشاهده سبکهای مختلف و در نهایت، دستیابی به سبک خاص خود است.

7- مرحله خود عملی: در این مرحله فرد با کاربرد مهارتهایش در بافت فرهنگی خاص سروکار دارد.

انجام دادن کار گروهی یا برنامه‌ریزی در کشورهای چین، هندوستان یا آمریکا تفاوتهای ظریفی با یکدیگر دارد.

این توانایی تنها از خلال هدفون یا میکروفون و شبکه منتقل نمی شود، بلکه از طریق مواجهه جسمانی و عاطفی و مشاهده سبکهایی که به فرهنگ وابسته اند، کسب می شود.

دریفوس وعده های یادگیری از طریق شبکه و در دنیای مجازی را فریبی بیش نمی داند و معتقد است یادگیری از راه دور تنها می تواند کاردانی ایجاد کند، در حالی که تبحر و فرزانگی عملاً و کاملاً دور از دسترس اند.

تأملی بر نتایج سخن دریفوس بر اساس نظر دریفوس آموزش که در آن روابط چهره به چهره شاگرد و معلم صورت نمی گیرد، از هفت مرحله متکامل یادگیری حداکثر به سه سطح آن دست می یابد و دانش آموز را از نیل به مراحل عالی تر محروم می کند.

اگر فرض مذکور را بپذیریم بی آنکه در دعوی دریفوس مناقشه کنیم.

دو نکته اساسی در اینجا مطرح می شود.

نخست اینکه آیا نظام سنتی موجود در شرایط کنونی دانش آموزان را از این مراحل فراتر می برد که به دلیل بی بهره بودن فضای مجازی از این قابلیتها خود را از امکانات این فضا محروم کنیم؟

این پرسش جدی است که همواره در مقابل نظام سنتی آموزش قرار داشته است و اگر بپذیریم که نظام سنتی موجود با مراحل نهایی موردنظر دریفوس فاصله زیادی دارد با انتقال نظام آموزش به فضای مجازی در واقع چیزی را از دست نداده ایم.

نکته دوم این است که اگر ادله دریفوس را بپذیریم و باور کنیم که آموزش چهره به چهره در کلاس و هر مکان مادی دیگر قابلیتهایی دارد که فضای مجازی آن قابلیتها را ندارد، می توان به دلیل اینکه بسیاری از افراد از همان سطوح نازل یادگیری موردنظر دریفوس، محروم‌اند، توسعه فضاهای آموزشی مجازی را مدلل کرد.

با توجه به گروههای جمعیتی خاص که از هر گونه آموزش – حتی در سطح پایین – نیز محروم اند، گسترش فضاهای آموزش مجازی ضروری است.

گرچه به مراحل عالی یادگیری از این طریق دست نیابیم.

برخی از این گروه ها عبارتند از: ناتوانان جسمی، بیکاران، جوانان، زنان و دختران، پناهنده‌ها و مهاجران و ...

.

نتیجه گیری: هیچ گونه پیشرفتی در شیوه آموزشی ما وجود ندارد مگر در بخشی که به کمک فناوری جدید انجام شود (می شود).

عصر اطلاعات و دنیای شبکه ای شده، اساتید را به تجدیدنظر در تجربه آموزشی وادار می کند و کاملاً مشخص شده است که ارزش افزوده (یکی از تعاریف کیفیت نظام آموزشی می باشد و عبارت است از اینکه یک نظام آموزشی از نظر ارزش افزوده در صورتی دارای کیفیت است که بتوان گفت صلاحیتهای علمی و نگرشی و مهارتی دانش‌آموختگان آن بر اثر کسب تجربه در فرایند تحصیل در این نظام حاصل شده است.) از آن؛ محیطی است که توانایی تفکر و یادگیری را چه به طور مستقل و چه به صورت مشارکتی تقویت کرده و تشویق نماید.

به این معنا که فراگیرندگان افرادی نقاد و خود راهبر با انگیزه و توانایی اندیشه ورزی و فعالیت مشارکتی باشند که نهایتاً انگیزه ادامه یادگیری در طول زندگی را دارند.

با توجه به سخن الوین و هایدی تافله که به هر دورانی آموزش و پرورش خود را می طلبد.

در نتیجه ما باید با نظر به پیشرفت تکنولوژی و فناوری اطلاعات و ارتباطات (در جهت استفاده مکمل و ابزار تسهیل کننده) استفاده از آموزش الکتریکی را در آموزش و پرورش گسترش دهیم.

نقد مقاله: در آموزش عالی هدف رشد تفکر انتقادی فراگیران و توانایی یادگیری خود راهبر است به گونه ای که دانشجویان به فراگیرندگان مادام العمر تبدیل شوند که این موضوع به عنوان نماد عصر اطلاعات تبدیل شده است.

برخلاف آموزش سنتی که دارای محدودیتهایی می باشد آموزش الکترونیکی (E-Learning) این محدودیتها را رفع کرده مثلاً: شاغلان معلولان، روستائیان، زنهای خانه دار و ...

که نمی توانند و یا کمتر می‌توانند به صورت مستمر و face to face در کلاسها شرکت کنند رویکرد جالب و مکفی می باشد البته انتقاداتی نیز وارد است ولیکن اکثر بزرگان بر این امر معتقدند که باید به کمال نگریست تا به عیب و نقص و آنهایی که آموزش و یادگیری الکترونیکی را رد می کنند، آموزش چهره به چهره (سنتی)، را در فضای یادگیری الکترونیکی ادغام کرده و روش سنتی را به یادگیری الکترونیکی تحمیل می کنند و همان اقتضائات آموزش face to face را حفظ کرده و این سیکل معیوب آموزش سنتی را به صورت دست و پا شکسته تحمیل (یا اینکه عادت کرده اند) و در نتیجه از یادگیری الکترونیکی و هر آنچه که متعلق به فناوری اطلاعات است روی خوش نشان نمی دهند.

از طرف دیگر یادگیری الکترونیکی همانگونه که در بالا اشاره شده به دلیل نادیده گرفتن علائم شناختی و یا اینکه مثلاً می گویند: فرق است میان راننده ای که در جاده رانندگی می کند و کسی که پشت رایانه شبیه سازی شده سرگرم رانندگی است و اینکه تبحر در محیط طبیعی بهتر بدست می آید.

با توجه به نظرات مختلف سیستم آموزشی مجازی که در کشور بنام پیام نور طراحی شده رویکرد مناسبی است.

چون سیستم نیمه حضوری است به شرط اینکه در مواقعی که فراگیران در کلاس حضور ندارند از آموزش مجازی و شقوق مختلف آن استفاده شود و هر آنچه که در یادگیری الکترونیکی نادیده گرفته می شود (مزایای آموزشی سنتی علائم شناختی در رویدادهایی که استاد از طریق چهره افرادی می گیرد نظیر توجه، خستگی، علاقه، ...) این هم در حضور فراگیران در کلاس درس کار می شود که بسیار مناسب است یعنی ادغام ا ین دو برحسب مزیتهایشان (البته سیستم پیام نور در کشور ما که خود دوره کارشناسی پیام نور بودم از لحاظ آموزش مجازی بسیار ضعیف و می توان گفت چیزی مابین 1-5 عمل می کند) و تنها فراگیران را از طریق کتبی و به صورت انتقال دانش، که انتقال دانش باید همراه با بهره وری باشد که چنین امری برحسب اهداف کمتر اتفاق می افتد.

این امر (پیشنهاد) مستلزم این است که محتوای کتابهای پیام نور غنی تر شده و ورودیها از نظر مهارت و دانش در یک سطح نرمال تعریف شوند.

(البته در این دوره اکثر دانشجویان و اساتید با استفاده از این وسایل آشنا هستند اما اینکه کار نمی شود یکی به دلیل کمتر وسایل و زیرساختها است و دوم اینکه اساتید به صورت آکادمیک کار می کنند (عادت کرده اند) و از تکنولوژی روز نیز استفاده که به نظر نتیجه خوبی در برخواهد داشت.

البته باید در نظر داشت که ورود فناوری اطلاعات در فضای آموزشی خود به خود نظام آموزش و یادگیری را متحول نمی کند بلکه اگر باید به عنوان وسیله در جهت یادگیری مادام العمر استفاده شود متضمن نتیجه است.

بروور، دوژونج، راستوت به نقل از بازرگان و مشایخ در کتاب به سوی یادگیری بر خط نقش فناوری را در یادگیری از دو منظر ترسیم کرده اند.

در وضعیت مطلوب، فناوری نقش کمکی و تسهیل کنندگی را در فرایند یادگیری ایفا می کند، همانطور که در قسمت الف) نشان داده شده است، درست به کار بردن فناوری در یادگیری نقش یاری دهنده را نمایان می کند (یعنی باید از طریق وسایل کمکی ارائه محتویات راحتر پربارتر و جذابتر شود.

زیرا در مدل سنتی معلم نقش گویندگی (متکلم وحده) را دارد و فراگیران به طور متوسط بعد از 25-20 دقیقه تمرکز به یک موضوع خسته و ممکن است دچار حواس پرتی و یا اینکه نمی توانند مثل دقایق اولیه تمرکز خوبی داشته باشند که فناوری گذشته از نقش تهسیل کنندگی به تنوع و گستردگی مطالب کمک کرده و همچنین مهارتهای جدیدی به دانشجویان ارائه کرد و اعتماد به نفس و نفش آنها در یادگیری مؤثر است) این وضع از طریق ادغام آموزش با فناوری میسر است.

ما از فناوری در نقش تسهیل کننده انتظار داریم بدون بهره جویی از ارتباطات چهره به چهره شفاهی غیر کلامی و حرکتی، آموزش ارائه شود و مشکل محدودیتهای زمانی و مکانی و ...

را رفع کنند.