دانلود مقاله یادگیری الکترونیکی

مقدمه

چندی قبل یک دانشگاه آمریکایی طی نظرسنجی از اقتصاددانان – برنده جایزه نوبل، از آنان خواست بئویند در زمان حاضر، ثروت پایدار یک جامعه کدام است، در صورتی که در گذشته معمولاً، برده ها، طلا، منابع کشاورزی و منابع طبیعی، صنایع، تجارت و غیر ثروت پایدار بوده است، اقتصاددانان عموماً پاسخ داده اند که در عصر فناوری پیشرفته، ثروت پایدار هر جامع، استعداد و نیروی انسانی ماهر و خلاق آن جامعه است و پیشرفت و رفاه هر جامع به قطعه های آن بستگی مستقیم دارد.[1]

امروزه نیز در همه کشورها به صورت آشکار مشخص شده که موتور حرکت هر جامعه ای منابع انسانی توانمند (وجهی از توسعه پایدار) است و این از طریق نظام آموزشی هر کشور میسر می شود که مستلزم استفاده از دانش روز و فناوری و آموزش نوین در این زمینه می باشد.

عصر کنونی را عصر ارتباطات، عصر انفجار اطلاعات، عصر فراصنعتی، عصر دانش و ... نامیده اند که در این عصر، قافله دانش و فناوری با سرعتی باور ناپذیر و شگفت انگیز به پیش می رود و اکثر جوامع بخواهند همپای این قافله راه بسپارند بایستی حرکت کند و سنتی خویش را کنار گذاشته و آهنگی تند و سریع برای گام برداشتن اختیار کنند. که اگر جز این باشد از قافله باز می مانند و این به مفهوم گسستن حلقه ارتباط ایشان با جوامع دیگر است در این چرخه تحولات و پیشرفت فناوی، آنچه بیش از همه جوامع بشری را تحت تأثیر قرار داده ظهور فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) است. این فناوی نظریه مک لوهان را مبنی بر کوچک شدن جهان و ایجاد دهکده جهانی محقق کرده و به گونه ای باور نکردنی فاصله ها را از میان برداشته و ارتباطات را بسیار سهل تر از پیش در سطح جهان برقرار ساخته است.[2]

مهمترین خصوصیت و ویژگی فناوری اطلاعات و ارتباطات تکیه بر تولید، اشاعه و پردازش اطلاعات و در دسترس قرار دادن آن برای همگان در کمترین زمان ممکن با حداقل هزینه ها و همه زمانها و مکانها است.[3] که مستلزم استفاده از آموزش الکترونیک (E-Learning) به عنوان فرایند کمکی و تسهیل کننده انجام می شود.

یادگیری الکترونیکی:

یادگیری الکترونیکی به مجموع فعالیتهای آموزش اطلاق می گردد که با استفاده از ابزارهای الکترونیکی اعم از صوتی، تصویری، رایانه‌ای، شبکه ای و مجازی و ... صورت می گیرد. به عبارتی کلیه برنامه هایی را که از طریق شبکه های رایانه به ویژه اینترنت، منجر به یادگیری می شود یادگیری الکترونیکی می نامند. اصطلاح یادگیری الکترونیکی، شامل مجموع وسیعی از کاربردها و عملکردها، از جمله آموزش مبتنی بر «وب»، آموزش مبتنی بر کامپیوتر، کلاس های مجازی و همکاری های الکترونیکی است.[4]

یادگیری «آموزش» الکترونیکی به کمک رایانه ها از طریق رسانه‌های الکترونیکی، اینترنت، وب، شبکه های سازمان یافته مثل اکترانت و اینترانت و بخش ماهواره ای، دیک سخت، بسترهای چند رسانه ای مانند DVD , CD-ROM و نوارهای صوتی و تصویری ارائه می‌شود. در واقع یادگیری الکترونیکی آموزش و یادگیری از راه دور بر مبنای فناوری است. به عبارت اینکه محتوای دوره آموزش با استفاده از انتقال صدا، تصویر و متن ارائه می شود که با بهره گیری از ارتباط دو سویه بین افراد فراگیر و استاد یا بین فراگیران، کیفیت ارائه دوره آموزشی به بالاترین سطح خود می رسد. استفاده از تجهیزات و امکانات پیشرفته تر، امکان ارائه اطلاعات و دانش را با کیفیت بهتر و بالاتر فراهم می سازد. مثلاً در کسب اطلاعات از طریق وب، هرچه پهنای باند ارسال داده ها بیشتر شود، اطلاعات بیشتری دریافت می‌شود.

حرف C در واژه E-Learning از دیدگاه کاربران چنین تعبیر می شود.

1- Exploration (اکتشاف): برای فراگیران وب محور این شیوه آموزشی وسیله اکتشافی برای دستیابی به اقیانوسی از اطلاعات و منابع است.

2- Experience (تجربه): وب می تواند تجربیات آموزشی همه جانبه و فراگیری را از آموزش همزمان، سلسله مباحث، متوالی و خودآموز  ، در اختیار فراگیران قرار دهد.

3- Engagement (سرگرمی و مشغولیت): وب با فراهم ساختن رویکردهای خلاق آموزشی برای کاربران، و ایجاد حس مشارکت و همکاری، فراگیران را مشتاق و علاقه مند می سازد.

4- Ease of use (سهولت استفاده): استفاده از وب نه تنها برای فراگیرانی که با قابلیتهای آن آشنا هستند، بلکه برای فراهم آورندگان مطالب اینترنتی نیز ساده و آسان است، زیرا آنها می توانند به راحتی مطالب را در کلیه ساختارهای حتی (همانند ویندوز، یونیکس و ...) در اختیار کاربران قرار دهند.

5- Empowerment (اعطای قدرت انتخاب): وسیله کمک مجموعه‌ای از ابزارها فراگیران را قادر می سازد که بهترین روش یادگیری را از دیدگاه خود برگزینند.

ویژگی های یادگیری الکترونیکی:

اهم خصوصیات یادگیری الکترونیکی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد[5]:

1- دانش آموز محور بوده و نقش معلم به عنوان راهنما و تسهیل کننده است.

2- دوره های آموزشی به صورت تعاملی (کاربرد تعاملی در امر یاددهی و یادگیری) هستند.

3- برای تمامی گروه های سنی و در همه جا و همه وقت با شعار 7/24 فعالیت می کنند.

4- یادگیری مشارکتی است. یادگیرندگان، معلمان و متخصصان را گردهم می آورد.

5- یادگیری سریع، زنده و پویا و در عین حال کم هزینه است.

6- یادگیری فردی، یعنی بر اساس علایق و تواناییهای فردی است، جامع، یعنی امکان استفاده از همه منابع و ابزارهای آموزشی و یادگیری مثل کلاسهای مجازی، شبیه سازی را دارد و فرصتهای آموزشی برابر را در اختیار همگان قرار می دهد.

7- کلیه فعالیت ها از جمله مدیریت، ثبت نام، دریافت شهریه و نظارت بر روی شبکه اینترنت انجام می شود. به علاوه کلیه خدمات آموزشی مثل ثبت نام، آموزش و اعطای گواهینامه از همین طریق قابل انجام است.

8- دروس، توسط استادانی که در محل های مختلف قرار دارند، تهیه می شوند.

در یک جمع بندی کلی و با ترسیم جدول زیر شاید بتوان ویژگی‌های مهم یادگیری الکترونیکی را براساس مقایسه دو نگرش سنتی و مدون نسبت به امر آموزش بهتر بیان نمود.[6]

نگرش به آموزش

نگرش هوشمند و جدید

نگرش لغتی

- تأکید در امر آموزش

- کارهای گروهی، عضوی از تیم بودن، همکاری و مشارکت

- کارهای فردی

- وظیفه فراگیران

- مدیریت اطلاعات و تولید دانش و مهارت جدید، روش پیدا کردن اطلاعات

-حفظ مطالب و ذخیره‌سازی مطالب از پیش تعیین شده.

- رابطه یاد دهنده و یادگیرنده

- مجموعه فراگیر و یک تیم در جهت سازندگی و تولید دانش و متناسب با نیازهای روز جامع

- دانا و ناآگاه (تا حدی نادان)

- محوریت و مسئولیت

- شاگرد – محور: مسئولیت یادگیری بر دوش شاگرد

- معلم – محور: مسئولیت یادگیری بر دوش معلم و توسعه آموزشی

- فراگیران (یادگیرها)

- فعال، مشارکت در تولید و سازماندهی مهارتها تجربیات و دانش، عملاًٌ مستقل از معلم ولیکن نیازمند به سیستم پشتیبانی (مربی)

- غیرفعال و وابسته به یاد دهنده (معلم و مربی)

- محتوای درس

- نامحدود و متنوع

- محدود و انتخابی

- عمل یادگیری

-کیفی

- کمی

- منبع قدرت و تحکیم  تصمیم آموزشی

- پایداری

- تغییر (همگام با تغییرات و نیازهای جامعه)

- نقش فناوری

- تنیده در سیستم غیر قابل تفکیک

- عنصر اضافه شده به سیستم ( به راحتی قابل تفکیک)

مزایا و محدودیتهای یادگیری الکترونیکی:

الف) مزایا: به طور خلاصه مزایا عبارتند از:[7]

1- ارتقای سریع و مؤثر سطح دانش مورد نیاز دانش آموزان، دانشجویان و فراگیران، متناسب با نوع فعالیت آنها.

2- سهولت دسترسی به منابع متعدد و مختلف آموزشی.

3- افزایش نیروی انسانی مجرب و همگام با فناوری اطلاعات و ارتباطات روز.

4- امکان دسترسی فراگیر، منابع آموزشی به صورت 7/24 (هفت روز در هفته و 24 ساعته)

5- گسترش آموزش برای هم، با هزینه بسیار کمتر.

6- کاهش زمان و هزینه رفت و آمد برای دانش آموزان، دانشجویان و فراگیران آموزشی.

7- امکان ثبت و ضبط فعالیت ها و برنامه های آموزشی و پیگیر مستمر پیشرف تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان.

8- اجازه تهیه و آماده سازی ارائه مدل های مختلف آموزشی توسط معلمان و استادان.

9- تسهیلات لازم و مناسب برای امر ثبت نام دانش آموزان و دانشجویان، خدمات تحصیلی و مشاوره ای به دانش آموزان و اولیای آنان و سایر خدمات آموزشی.

10. افزایش انگیزه های آموزشی فراگیران، ارتقای سطح یادگیری، خودکار بودن دانش آموزان و پرورش همه جانبه استعدادهای دانش‌آموزان و دانشجویان.

ب: محدودیت ها: به طور خلاصه محدودیتها عبارتند از:[8]

1- افزایش هزینه های اولیه نسبتاً بالا.

2- محدودیت دسترسی همگان، اعم از دانش آموزان و دانشجویان در بهره برداری و دسترسی به رایانه و خدمات جانبی آن.

3- محدودیت اعمال مدیریت و نظارت بر منابع آموزشی و هدایت نظام یافته آن ها.

4- محروم ماندن فراگیران در بهره مندی از روابط اخلاقی و تربیتی بین معلمان و دانش آموزان و استادان و دانشجویان.

5- کم بودن پهنای باند در ارسال چند رساله مطالب آموزشی.

مقایسه یادگیری الکترونیکی با آموزش سنتی:

یادگیری الکترونیکی نسبت به آموزش سنتی از مزایای زیر برخوردار است:[9]

1- قابل استفاده بودن در کلیه ساعات روز و ایام هفته.

2- برخورداری از کیفیت بالاتر در ارائه خدمات  تحصیلی و تربیتی.

3- برخورداری از پیوستگی و ارتباط بالاتر در امر آموزش.

4- قابل انداز بودن، نتایج آموزش.

5- خودکار بودن فراگیر در امر آموزش.

6- قابلیت نگه داری اطلاعات و منابع آموزشی و دسترسی آسان به آنها.

انواع یادگیری الکترونیکی:

در یک تقسیم بندی کلان می توان یادگیری الکترونیکی را دو سطح بیان داشت:

الف- یادگیری الکترونیکی به صورت (Network Based Learning)- On line

ب – یادگیری الکترونیکی به صورت (Training CD & e-book) Of line

الف) یادگیری الکترونیکی به صورت On line

به کلیه برنامه ها و فعالیت ها و خدمات آموزشی که از طریق شبکه (وب) به صورت On line (همیشه در دسترس) یا روی خط و بدون وقفه ارائه می گردد، آموزش On line می گویند.

به عبارت دیگر آموزش On line به آن دسته آموزشهای از راه دور گفته می شود که به وسیله مجموعه وسیعی از نرخ اقرارهای کاربردی و روشهای آموزش مبتنی بر فناوری و شامل آموزشهای رایانه ای، وب، اینترنت و هم چنین مدرسه، کلاس و دانشگاه مجازی باشد (Net working based Learning)

آموزش On line به چند شکل ارائه می گردد:

1- آموزش در سطح محدود (Local-e-Learning) که در سه سطح ارائه می گردد.

سطح اول – آموزش از طریق شبکه های محلی یا (LAN) [10]

فناوری LAN ارتباط های با سرعت بالا را بین کامپیوترها فراهم می آورد؛ اما نمی تواند در فواصل طولانی گسترش یابد. به طور مثال شبکه LAN به طور معمول یک ساختمان یا محیط دانشگاهی با دبیرستان کوچک را با سرعتی بین 4 مگابایت تا 2 گیگابایت در ثانیه تحت پوشش قرار می دهد.

سطح دوم – شبکه های کلان شهریا (MAN) [11]

تکنولوژی MAN نسبت WAN منطقه کوچکترین را پوشش می‌دهد و با سرعت متوسط و بالا عمل می کند. نام MAN از توانایی که یک شبکه MAN برای توسعه یافتن در یک منطقه دارد گرفته شده است. تکنولوژی شبکه MAN برای توسعه یافتن در یک منطقه دارد گرفته شده است. تکنولوژی شبکه MAN تأخیر کمتری نسبت به شبکه MAN در ارتباط ها دارد. اما نمی توند در فواصل بسیار طولانی گسترش یابد. شبکه های MAN معمولی با سرعتی بین 56 کیلوبایت در ثانیه و 100 مگابایت در ثانیه عمل می کند.

سطح سوم – شبکه های گسترده یا (WAN) [12]

تکنولوژی WAN که گاهی به نام شبکه های راه دور (Long hout Networks) خطاب می شود، اجازه می دهد که دو نقطه ارتباط در صورت لزوم فاصله زیادی از هم داشته باشند. به طور معمول WAN نسبت به تکنولوژی های دیگر با سرعت کم تری عمل می کند و تأخیر بسیار زیادی در ارتباطات دارد. معمولاً سرعت شبکه های گسترده بین 6/9 کیلوبایت تا 45 مگابایت در ثانیه است.[13]

2- آموزش در سطح گسترده یا نامحدود مبتنی بر وب (Web Based Learning)

آموزش مبتنی بر «وب» به طور متداول به دو شکل زیر قابل ارائه است:

سطح اول: آموزش به صورت مجازی در سطح دانشگاه ها. (Virtual University)

سطح دوم: آموزش به صورت مجازی در سطح مدارس. (Virtual School)

الف – آموزش در سطح مدارس مجازی:

عبارت است از ارائه خدمات آموزشی و تحصیلی به صورت مجازی به نحوی که فضای فیزیکی مدارس، به صورت مجازی، حذف معلم به صورت حضوری و تحصیلی به صورت غیرحضوری است. در این نوع آموزش کلیه خدمات به صورت (On line) ارائه خواهد شد.

آموزش در سطح دانشگاه های مجازی:

دانشگاه های مجازی امری است  که امروزه در دنیا واقعیت خارجی پیدا نموده و در کشور ما نیز مقدمات راه اندازی آن فراهم شده است و عبارت است از مجموع فعالیتها و خدماتی که به صورت مجازی و غیرحضوری (On line) ارائه می گردد و به عبارتی دیگر کلیه مراحل و CPW ای را که در برنامه یک واحد دانشگاهی به صورت واقعی پیش‌بینی شده است از قبیل ثبت نام دانشجو، صدور کارت شناسایی، انتخاب واحدهای درسی، حضور در کلاس ها، ارزشیابی از دروس ... به صورت مجازی اتفاق خواهد افتاد.

ب : یادگیری الکترونیکی به صورت (Off Line)

بخشی از آموزش الکترونیکی که بدون استفاده از شبکه Web و با  تولید CD های آموزشی انجام می گیرد گویند. از ویژگیهای آموزشی (Off Line) آموزش خودکار یا خودآموز بدون ارتباط مستمر با معلم، محدودیت دسترسی به منابع و عدم بهره‌مندی از امکاناتی هم چون (nat) کردن، تله کنفرانس می باشد و در دو سطح انجام که به صورت اتو – سطح آموزشهای عمومی و ب) سطح آموزشهای اختصاصی انجام می گیرد.[14]

دانشگاه مجازی:

دانشگاه مجازی دانشگاهی است که در آن آموزش و پرورش رو در رو، چهره به چهره و در زمان و مکان واحد صورت نمی گیرد بلکه در عام مجازی صورت می گیرد. به عبارت دیگر محیط دانشگاهی مجتمعی است که دانشجویان می توانند از طریق اینترنت در آن ثبت نام کنند از میان دروس ارائه شده انتخاب واحد نمایند، در کلاس شرکت و از برنامه کلاس استفاده کنند، از منابع آموزشی و سایت دانشگه به صورت مجازی بهره گیرند، در امتحانات به طور رسمی شرکت نمایند و با استاد و حتی هم کلاسیهای خود ارتباط برقرار نمایند.

اهم ویژگی ها دانشگاه مجازی: که به طور خلاصه عبارتند از:

1- بی نیازی به حضور فیزیکی است دو دانشجو در کلاس درس.