مقدمه
گسترش شهرنشینی، نرخ بالای بیکاری جوانان و تورم، به تدریج فشارهایی را بر ضعیف‌ترین اعضای جامعه یعنی زنان و کودکان وارد می‌آورد. در مورد پدیده بچه‌های خیابانی، کودکان معلول، فرزندانی که سرپرست خانواده هستند، کار کودکان و کودک‌آزادی اطلاعات محدودی دست است. همانند سایر کشورها، معضل کودک آزاری، به تدریج مورد شناسایی قرار می‌گیرد. قوانین ایران حداقل سن استخدام و شرایط استخدام افراد کم سن و سال را تعیین کرده است. در عمل، اما کودکانی که بیرون از حیطه نظارت رسمی و در مشاغل سازمان نیافته بکار اشتغال دارند و این به معنی باز ماندن آنان از تحصیل است.
با توجه به مسیر تجارت مواد مخدر که از ایران می‌گذرد، حمایت از کودکان در برابر استعمال غیرقانونی و خرید و فروش مواد مخدر به تدریج به صورت یک مساله درمی‌آید. افزایش اعتیاد به مواد مخدر ممکن است به افزایش میزان ابتلاً به ویروس ایدز منجر و به یک معضل تبدیل شود.
ایران قوانین جداگانه‌ای برای نوجوانان معارض ندارد. امکانات موجود برای این نوجوانان معمولاً ناکافی به نظر می‌رسند. به طور سنتی، اکثر موسسات تربیتی و اصلاحی، ماهیتی تنبیهی داشته‌اند، اما در حال حاضر آگاهی بیشتری نسبت به نیاز به اتخاذ روش انسانی و مثبت در بازپروری کودکان مشاهده می‌شود.
بررسی‌های جدید و روش‌های مشارکتی، بینش بهتری را در مورد مسائل و نظرات نوجوانان، کودکان مقیم مراکز بازپروری، بچه‌های خیابانی و سایر کودکانی که باید از برنامه‌های مبتنی بر حقوق کودک برخوردار شوند، فراهم می‌آورند. برگزاری جلسات نظرخواهی با سایر همکاران برنامه‌های توسعه و گروه‌های ذیربط منجر به ظهور نوعی تفاهم در مورد اولویت‌ها شده و وحدت نظر جدیدی را پدید آورده است.
بیش از 97 درصد از کودکان بین 6 و 10 سال در مدارس ابتدایی ثبت‌نام می‌کنند و بیش از 90 درصد از آنان دوره ابتدایی را به پایان می‌رسانند. قرار است لایحه‌ای به مجلس تقدیم ود که به موجب آن آموزش ابتدایی تا 9 سال تحصیلی اجباری گردد. با اینکه آموزش ابتدایی رایگان است، بسیاری از خانواده‌ها باید هزینه‌های گزافی را برای خرید لوازم التحریر، روپوش مدرسه، خوراک دانش‌آموزان و رفت و آمد به مدرسه تقبل کنند. این امر یکی از دلایل اصلی نفرستادن کودکان و غالباً دختران به مدرسه تلقی می‌شود.
فصل اول
طرح تحقیق
در گستره تاریخ از بدور تشکیل نخستین واحد اجتماعی، انحرافات اجتماعی به چشم می‌خورد تا جایی که می‌توان چنین پنداشت که آسیب‌های اجتماعی، با زندگی اجتماعی بشر عجین شده در پوشش تاریخی با توجه به شرایط و موقعیت‌های مکانی و زمانی انواع مختلفی از رفتارهای مجرمانه و بزهکارانه و حالات غیراخلاقی پدیدار است.
اهمیت و ضرورت تحقیق
افزایش رو به تزاید جمعیت در دو دهه گذشته، ساخت جمعیتی کشور ما را دگرگون نموده و این امر آسیب‌پذیری هرچه بیشتر نوجوانان و جوانان ما را به لحاظ جمعیتی جوان چندین برابر نموده است. گسترش شهرنشینی، نرخ بالای بیکاری جوانان و تورم به تدریج فشارهایی را بر ضعیف‌ترین اعضای جامعه یعنی زنان و کودکان وارد می‌آورد.
نگرانی و علاقه نسبت به مطالعه این پدیده و کشف علل و عوامل آن، شتاب فزاینده‌ای دارد و زیان‌هایی که به جامعه وارد می‌شود، این مشکل را از دیرباز گریبانگیر ما بوده، اما مسئولین در حل این مشکل، توفیق کمی داشته‌اند. تحقیق حاضر با توجه به اهمیت مساله و با درنظر گرفتن همه محدودیت‌ها، برای شناخت بیشتر عوامل این پدیده طرح‌ریزی شده است.
اهداف تحقیق
هدف از تحقیق، رسیدن به جواب مسائل و مشکلات از طریق علمی است. هدف اساسی این تحقیق، شناخت دیدگاه‌های بچه‌های خیابانی نسبت به عوامل زمینه‌ساز گرایش به انحرافات اخلاقی بزهکاری و .... و تهیه پرسشنامه به منظور شناسایی بیشتر این کودکان، کشف عوامل و علل این معضل و انعکاس عوامل مربوط به ادارات و نهادهای مربوطه جهت استفاده از امکانات و توان آنها در رفع و تعدیل این معضلات و شناخت عوامل خانوادگی و ... می‌باشد.
ارائه فرضیه
فرضیه عبارت است از تصور، حدس منطقی یا احتمالاتی درباره نتایج تحقیق، تحقیق حاضر جهت پاسخ به این پرسش طرح‌ریزی و اجرا شده است که چه عواملی در ایجاد و گسترش این معضل دخالت دارد که در این راستا چند فرضیه تنظیم و تدوین شده است:
آیا بین ویژگی‌های خانوادگی با معضل پدیده کودکان خیابانی رابطه وجود دارد؟
آیا بین عوامل شخصیتی و روانی کودکان و نوجوانان با بزهکاران اخلاقی رابطه وجود دارد؟
آیا بین عوامل محیطی و اجتماعی با این معضل رابطه‌ای وجود دارد؟
آیا بین دختران و پسران، این میزان متفاوت است؟
عوامل موثر بر ایجاد این پدیده چه می‌باشد؟
روش تحقیق
جهت کسب اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق از روش‌های زیر استفاده شده است:
روش کتابخانه‌ای؛
استفاده از منابع؛
گزارشها؛
فصل دوم
موقعیت طبیعی استان گلستان
استان گلستان با مساحتی برابر 20460 کیلومترمربع از شمال به جمهوری ترکمنستان، از کنوب با استان سمنان، از شرق به استان خراسان و از غرب به دریای مازندران و استان مرکزی محدود می‌شود و در محدوده سه حوزه مهم آبخیز رودخانه‌های گرگان‌رود، قره‌سو و اترک قرار دارد. با توجه به موقعیت جغرافیایی و وضعیت توپوگرافی از تنوع آب و هوایی برخوردار است و دارای سه اقلیم سرد و کوهستانی، معتدل و خشک می‌باشد. میزان بارندگی آن بین 200 تا 800 میلیمتر می‌باشد. از نظر وسعت از شش استان کشور (اردبیل، ایلام، چهارمحال و بختیاری، گیلان، کهکیلویه و بویراحمد و همدان) وسیعتر است.
موقعیت سیاسی
استان گلستان از ده هزار سال قبل، مسکن اقوام مختلف بوده است. در گذشته نام‌های مختلفی داشته است. نام یونانی آن هیرکانی بوده است و در کتب پهلوی به اسم گورکان آمده است. هم اکنون از این منطقه به نام‌های گرگان و دشت گرگان و گنبد و منطقه گرگان نام برده می‌شود. در حال حاضر این استان از 11 شهرستان، 21 بخش، 50 دهستان، 1075 روستا و 18 شهر تشکیل شده است.
موقعیت اجتماعی و ترکیب قومی و نژادی
جمعیت ساکن در استان به دو گروه یا بخش عمده تقسیم می‌شوند. نخست فارس‌ها یا فارسی‌زبانان و دوم ترکمن‌ها که به دو گروه یموت و گوکلان تعلق دارند.
موقعیت فرهنگی
این منطقه از نظر فرهنگی و آداب و رسوم همانند بسیاری از مناطق و استان‌های کشور دارای فرهنگی اسلامی بوده و زبان اکثر آنان فارسی است. گویش غالب در منطقه گرگانی می‌باشد. ترکمن‌های منطقه علاوه بر زبان ترکمنی، به زبان فارسی آشنایی داشته و در مجاورت عمومی از آنان استفاده می‌کنند.
دین مردمان این منطقه اسلام است. فارس‌ها مذهب شیعه و ترکمن‌ها هم دارای مذهب سنی حنفی هستند. مراکز مهم علمی و فرهنگی موجود عبارتند از:
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی گرگان، دانشکده پرستاری و مامایی گرگان، دانشگاه‌های آزاد اسلامی گرگان، علی‌آباد، آزادشهر، پیام نور گنبد و بندرترکمن، حوزه علمیه امام خمینی گرگان، مرکز بزرگ اسلامی کشور و ده‌ها مدرسه علمیه شیعه و اهل سنت از مرکز فرهنگی استان به شمار می‌رود[1].
[1] . آمارنامه استان گلستان