مقدمه: بنا بر تضمین سازمان جهانی بهداشتی(WHO)روزانه از هر ده بیماری که در بیمارستان پذیرش می شوند یک نفر به عفو نتهای بیمارستانی مبتلا می شوند وتقریبا %10 بیماران جان خود را ازدست می دهند.وهزینه ای که این بیماران متحمل می شوند سه برابر بیمارانی است که به عفونت بیمارستانی مبتلا شده اند.
عفونت چیست: عفونت پدیده ای است که میزبان به دلیل تهاجم ورشدو تکثیر عامل بیماری زای عفونی دچار آسیب می شود.
عفونت بیمارستانی چیست: عفونت بیمارستانی به عفونتی گفته می شود که پس از پذیرش بیمار در بیمارستانها 48-72ساعت بعد یا طی دوره ای مشخص10-30 روز پس از ترخیص بیمار ظاهر می گردد ودر 25-%50عفونت های زخم جراحی پس از ترخیص بیمار ظاهرمی گردد که در زمان پذیرش بیمار وجود نداشته ودر دوره نهفتگی خود نیز نباید قرار داشته باشد.در صورتی که به دنبال اعمال جراحی در بدن بیمار جسم خارجی کار گذاشته شود (Implant)عفونت بیمارستانی می تواند علاوه بر بیماران کارکنان وعیادت کنندگان را نیز مبتلا سازد.
هر یک از اعضای بدن انسان می تواند در بیمارستان دچار عفونت گردد.
راههای انتقال میکرو ارگانیسم ها در بیمارستان : در بیمارستان میکرو ارگانیسم ها می توانند به طرق مختلف منتقل گردند وگاهی یک میکروب می تواند از چند طریق منتقل گردد.راههای انتقال میکرو ارگانیسم ها در بیمارستان عبارتند از: 1- انتقال از طریق تماس(contact):تماس شایعترین ومهمترین راه انتقال عفونت های بیمارستانی به شمار می آیدو به سه زیر گروه تقسیم می شود: تماس مستقیم سطوح بدن وانتقال فیزیکی میرو ارگانیسم ها بین میزبان حساس و فرد دچار عفونت یا کلونیزه شده با میکروب *تماس غیر مستقیم میزبان حساس باشی واسطه آلوده (وسایل،سوزن،پانسمان،دستکش آلوده)*قطره(Droplet)تولید شده توسط فرد حین عطسه،سرفه،وصحبت کردن،ساکشن کردن یا برونکوسکوپی ومواجهه با ملتهمه مخاط بینی یا دهان.
2-انتقال از طریق هوا(Air borne) 3-ا نتقال از طریق وسیله مشترک آلوده مانند غذا،آب،داروها ،تجهیزات ووسایل آلوده 4-انتقال از طریق ناقلین ماند پشه ،مگس وموش که اهمیت چندانی در عفونت های بیمارستانی ندارند Coli شایع ترین عامل عفونت دستگاه ادراری،استا فیلو کوک ارئوس شایع ترین عامل عفونت رحم جراحی، پسودومونا آئرو ژینوزا واستا فیلوکوک آرئوس شایع ترین باکتری های عفونت های دستگاه تنفسی تحتانی و کوکسی های گرم مثبت شایع ترین میکرو ارگانیسم ها وایجاد باکتری اولیه بوده اند سازمان بهداست جهانی (1988)اعلام کرد که شایعترین عغونت های بیمارستانی به ترتیب شامل: عفونت مجاری ادراری (%28-%26کل عفونت ها)، عفونت محل عمل(%22-%19کل عفونت ها)، عفونت دستگاه تحتانی(%18-%15) وباکتریمی(%11-%8کل عفونت ها) عفونت ادراری،شایعترین و پنو مونی کشنده ترین عفونت های بیمارستانی محسوب می شوند عفونت های سطحی محل برش به وقوع عفونت طی سه روز بعد از عمل جراحی که محدود به پوست یا بافت های زیر جلدی محل برش یا انسزیون می شوند وحداقل با یکی از موارد زیر همراه است : 1- تخلیه چرک با یا بدون تایید آزمایشگاه از محل برش سطحی 2-جدا شدن میکروب از کشت یا بافت سطحی برش که به طریق آسپیتیک جمع آوری شده است 3-وجود حداقل یکی از علائم یا نشانه ها ی عفونت همچون :در ،تندرنس،تورم موضعی ،قرمزی یا گرمی محل انسزیون؛مگر اینکه کشت منفی باشد عفونت عمقی محل برش: وقوع عفونت طی سی روز بعداز عمل جراحی در مواردی که در موضع پرو تز کار گذاشته نشود ویا طی یکسال و حداقل با یکی از موارد ذیل باشد: .تخلیه چرک از ناحیه برش عمقی ونه از عضو یا فضای عمل جراحی.
.
باز شدن خود به خود یک انسزیون عمقی یا باز شدن عمقی آن توسط جراح که حداقل با یکی از علائمی چون: درجه حرارت مساوی یا بیش از 38درجه درد موضعی وحساسیت باشد،مگر اینکه کشت منفی گزارش شود.
.وجود آبسه یا سایر شواهد عفونت انسزیون عمقی در معاینه مستقیم جراح یا حین جراحی مجدد و یا از طریق بررسی های رادیو لوژی ویا آزمایشات آسیب شناسی بافتی عفونت گردش خون تایید شده توسط آزمایشگاه که در زمان پذیرش بیمار در بیمارستان وجود نداشته ودر دوره نهفتگی آن نیز قرار نداشته و حین یا بعد از اقامت در بیمارستان رخ داده است،ویکی از موارد زیر را دارا می باشد جدا شدن پاتوژن مرتبط با وسیله داخل عروقی(عفونت اولیه گردش خون)یا مرتبط با عفونت بیمارستانی در کانون دیگر (عفونت ثانویه گردش خون ).تب،لرز یا افت فشار خون وجدا شدن ارگانیسمی که بطور شایع پوست را آلوده می کند از دو نمونه کشت خون،یا از یک نمونه کشت خون در بیماری که وسیله داخل عروقی دارد به شرط آنکه پزشک درمان مناسب با آنتی بیوتیک را برای وی شروع کند یا مثبت شدن آزمون آنتی ژن نمونه خون.
احتیاط های استاندارد به منظور خطر کاهش انتقال میکرو ارگانیسم ها از منابع شناخته شده یا نا شناخته در بیمارستان،احتیاط های استاندارد بکار می روند.رعایت احتیاط های استاندارد برای تمام بیماران ضروری است،بدون آنکه نوع بیماری آنها در نظر گرفته شود.
در مواقع مواجهه وتماس با هریک از موارد ذیل باید احتیاط های استاندارد رعایت شوند: خون تمام مایعات ،ترشحات،ومواد دفعی بدن بجز عرق بدون در نظر گرفتن وجود خون قابل رویت در آنها.
پوست آسیب دیده :----مخاطات اصول احتیاط های استاندارد 1- شستن دست ها دست ها بلافاصله پس از دست زدن به خون،مایعات بدن،ترشحات مواد دفعی ووسایل آلوده، بدون در نظر گرفتن این نکته که از دستکش استفاده شده است یا خیر،شسته شوند.پس از درآوردن دستکش از دست،در فواصل تماس با بیماران و در سایر موارد لازم ،دست ها باید شسته شوند تا از انتقال میکرو ارگانیسم ها به سایر بیماران،کارکنان یا محیط جلوگیری به عمل آید.اگر برای یک بیمار اقدامات تهاجمی یا کار های مختلف صورت می گیرد،در فواصل این امور دست ها باید شسته شوندتا از انتقال آلودگی به قسمت های مختلف بدن بیمار جلوگیری شود.
2-دستکش هنگام دست زدن به خون،مایعات،ترشحات،مواد دفعی بدن بیمار،وسایل آلوده و در زمان خونگیری وسایر اقدامات تهاجمی عروقی باید دستکش تمیز پوشید.
قبل از تماس با مخاط و پوست آسیب دیده باید دستکش تمیز پوشید.
اگر برای یک بیمار کار های مختلف و اقدامات تهاجمی صورت می گیرددستکش ها باید در فواصل انجام این امور تعویض گردند.
بلافاصله پس از استفاده از دستکش،قبل از دست زدن به سطوح ووسایل غیر آلوده وقبل از تماس با بیماردیگر بایددستکش ها را از دستها خارج نمود.
3-ماسک ،محافظ چشم،محافظ صورت بهمنظور محافظت مخاط چشم،بینی ودهان حین انجام کارهای تهاجمی یا فعالیت های مراقبت از بیمار که احتمال پاشیده شدن خون،مایعات بدن،ترشحات ومواد دفعی وجود دارد باید از ماسک ومحافظ صورت یا چشم استفاده نمود.
بهمنظور محافظت مخاط چشم،بینی ودهان حین انجام کارهای تهاجمی یا فعالیت های مراقبت از بیمار که احتمال پاشیده شدن خون،مایعات بدن،ترشحات ومواد دفعی وجود دارد باید از ماسک ومحافظ صورت یا چشم استفاده نمود.
4-گان حین انجام کار های تهاجمی یا فعالیت های مراقبت از بیمار که احتمال پاشیده شدن خون،مایعات بدن ،ترشحات ومواد دفعی وجود دارد،به منظور محافظت از پوست وجلوگیری از کثیف وآلوده شدن لباس بایدگان پوشید.
5-تجهیزات ووسایل مراقبت از بیمار جمع آوری وانتقال تجهیزات ووسایل مراقبت از بیمار که با خون،مایعات بدن،ترشحات ویا مواد دفعی آلوده شده اند،باید به گونه ای باشد که از مواجهه پوست ومخاط ها یا آنها،آلوده شده لباس وانتقال میکرو ارگانیسم ها به سایر بیماران ومحیط جلوگیری به عمل آید.
وسایلی که قابل استفاده مجدد هستند وبا پوست آسب دیده،خون،مایعات بدن،ترشحات ویا مواد دفعی آلوده شده اند ، باید به گونه ای باشد که از مواجهه پوست ومخاط هابا آنها ،آلوده شدن لباس و انتقال میروارگانیسم ها به سایر بیماران ومحیط جلوگیری به عمل آید.
وسایلی که قابل استفاده مجدد هستند وبا پوست آسیب دیده،خون،مایعات بدن،یا مخاطات در تماس بوده اند،باید قبل از استفاده برای بیمار دیگر،با ماده گند زدای مناسب بیمارستانی،پاک وتمیز شوند.قبل از تمیزکردن کامل این وسایل،نباید آن را در اتاق بیماران دیگر یا مناطق تمیز دیگر،قرار داد.
هر نوع وسیله مراقبت از بیمار که از بخش های مختلف جهت تعمیر یا سرویس فرستاده شده است،باید به ماده گند زدای مناسب بیمارستانی پاک شود.
6-ملحفه جمع آوری وانتقال ملحفه آلوده به خون،مایعات بدن،ترشحات یا مواد دفعی باید به گونه ای باشد که از مواجهه با پوست یا مخاط،آلودگی لباس وانتقال میکرو ارگانیسم ها به سایر بیماران ومحیط جلوگیری به عمل آید.هرگز نباید ملحفه کثیف را روی زمین یا سطوح تمیز قرار داد.
7-سلامتی شغلی وپاتوژن های منتقله از راه خون به منظور جلوگیر ی از آسیب دیدگی حین جمع آوری وانتقال سوزن،اسکالپل وسایر وسایل نوک تیز باید بسیار احتیاط نمود وفوراً آنها را داخل ظروف مخصوص اشیای نوک تیز قرار داد.
هرگز نباید سرپوش سوزن ها مجددا روی سوزن های مصرف شده قرار داد یا از هیچ روشی که باعث شود نوک سوزن یا اشیای نوک تیز به طرف بدن قرار گیرد نباید استفاده کرد.اگردر شرایط بالینی،گذاشتن سرپوش روی سوزن ضرورت دارد،با یک دست وبا استفاده از یک پنس مخصوص یا وسیله مکانیکی برای نگهداشتن غلاف سوزن این کار انجام شود:نباید بادست،سوزن مصرف شده را از سرنگ یکبار مصرف جدا نمود.سرنگ ها،سوزن هایا وسایل تیز که قابل استفاده مجدد هستند باد در ظروف مقاوم در مقابل سوراخ شدن که روی آنها برچسب ونشانه مخاطرات زیست محیطی وجود داشته باشد قرار گرفته وبه محل مناسب جهت تمیز وگند زدایی نمودن آنها حمل گردند: برای احیاء بیمار از کیف احیاء،Mouthpieceیا سایر وسایل تنفسی،به عنوان وسایل جایگزین روش تنفس دهان به دهان استفاده شود.
به منظور جلوگیر ی از ابتلا به هپاتیت B،پرنسل واکسن هپاتیت Bرا تزریق نمود.
در صورت پاشیده شدن خون،یا سایر مواد بالقوه عفونی به مخاط چشم،دهان یا سایر مخاط های بدن ویا فرو رفتن سوزن یا اشیای نوک تیز به بدن،مواجهه باید گزارش شود.
8-محل اسقرار ومراقبت از بیمار اگر بیماری محیط را آلوده می سازد یا در حفظ بهداشت یا در کنترل محیط همکاری نمی کند یا قادر به همکاری نیست،برای وی اتاق خصوصی فراهم شود.
علاوه بر رعایت احتیاط های استاندارد،گاهی لازم است بر اساس نحوه انتقال عفونت یا میکروب(هوا،قطرات،تماس)،احتیاط های خاصی رعایت شوند مانند استفاده از اتاق خصوصی،تهیه تهویه هوای اتاق،استفاده از ماسک،گان،دستکش وشستن دستی باماده ضد عفونی کننده وکاهش جا بجایی بیمار در بیمارستان جایگاه اصل عفونت های بیمارستانی عبارتند از: دستگاه ادراری:اشرشیاکلی وپروتئوس نواحی جراحی شده:استا فیلوکوک اوروئوس-استا فیلوکوک هایکواگلاز منفی وانتروکوکوس خون:استافیلوکوک کوا گلاز منفی بخش تحتانی دستگاه تنفس:استاف اوروئوس-سود وموناس آئروجینوزا-انتروباکتر-کلبسیلا سوختگی ها:سودو موناس آئروجینوزا عفونت های بیمارستانی مهمترین عامل مرگ ومیر پس از جراحی بای پس قلب -براساس جدید ترین مطالعات پژوهشگران، عفونت های اکتسابی از بیمارستان ، مهمترین دلیل مرگ ومیر زنانی است که تحت عمل پس بای قلب قرار گرفته اند.
هنوز دلیل مشخصی برای استعداد بیشتر کسب عفونت توسط زنان،نسبت به مردان کشف نشده؛اما یک پژوهش صورت گرفته توسط محققان دانشگاه میشگان نشان می دهد:میزان پاسخ سیستمیک ایمنی بدن در مقابل عوامل عفونی و التهاب می تواند تا حد زیادی باز گوکننده مرگ ومیر زنان در محیط های آلوده مانند بیمارستان باشد.
محققان در این پژوهش که نتایج آن در آخرین شماره Archive of internal medicineبه چاپ رسیده،کلیه موارد جراحی قلب مرکز پزشکی میشگان را درافراد 65 سال یا بالاتر،مورد بررسی قرار داده اند.
پژوهشگران این مرکز معتقدند قرار گرفتن تحت عمل بای پس قلب،فرد را شدیدا ضعیف کرده واو را در مقابل میکرو ارگانیسم های فرصت طلب موجود در محیط،آسیب پذیر می سازند.در این میان سیستم ایمنی بدن زنان بطور جدی تری در مقابل این میکروب ها واکنش نشان می دهد وشاید همین مطلب توصیفی برای مرگ ومیر افراد یاد شده باشد.مطالعات همچنین نشان می دهدتوصیه به شستن مکرر دست ها به بیمار وعیادت کنندگان وی می تواند راه حل منلاسبی برای کاستن از میزان عفونت با میکروب ها باشد.
گفته می شود مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک نیز تا حدودی فرد را در معرض عفونت اکتسابی از محیط قرار می دهد.
بیش از 3 هزار بیمار به عفو نت ها بیمارستانی مبتلا شدند.
معاون سازمان نظام پرستاری ایران،از عفونت های ادراری،زخم های جراحی،تنفسی وخون، بعنوان شایعترین عفونت های بیمارستانی نام برد.
با توجه به آمار عفونت های بیمارستانی در سال های 81 تا 85 که از سوی مرکز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت منتشر شده است،در سال 81 تعداد463مورد،82تعداد826 مورد،83تعداد 798 مورد،84 تعداد 849 مورد،ودر سال گذشته نیز زیر یک هزار نفر دچار عفونت های بیمارستانی شده اند.
ارائه این آمار دلیل نمی شود که بپذیریم عفونت های بیمارستانی در کشورمان شیوع پایینی دارد،زیرا این موارد ثبت شده است وقطعاً آمار حقیقی چند برابر این اعداد وارقام است .دبیر کل خانه پرستار با تاکید بر اینکه خسارت زیادی از ناحیه شیوع عفونت های بیمارستانی متوجه کادر درمانی وبیماران است .عفونت ها بیمارستانی منجر به افزایش طول مدت بستری بیماران می شود.
بیشترین راهها ی انتقال عفونت های بیمارستانی از طریق تماس لامسه،هوا وخون صورت می گیرد که شایع ترین وخطر ناکترین آنها اقدام تهاجمی عفونت از طریق خون است .
استفاده از دستکش و شستن دستها را از ساده ترین روش های پیشگیری از شیوع عفونت های بیمارستانی است.
نقش تزریقات غیر ایمن در ابتلا به عفونت در بیمارستانی: بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی،تزریقات غیر ایمن در جهان موجب ابتلا 6 تا 8 میلیون نفر به هپاتیت B،دو تا پنج میلیون نفر به هپاتیت C،و80تا160 هزار نفر به ویروس HIV،می شود.
در سال 12 میلیارد تزریق در دنیا انجام می شود.که 50 درصد آن غیر ایمن است .معاون نظام پرستاری ایران،وضعیت کشورمان در تزریق غیر ایمن را به مراتب بیشتر از 50 د صد اعلام کرد وگفت:راهکار های پیشگیری از این موارد،متوجه کادر پرستاری (به عنوان بیشترین جمعیت رو در رو با بیماران )،جامعه وبیماران است که از طریق آموزش و اطلاع رسانی امکان پذیر است .
مطالعه توصیفی مقطعی در سال82 بیماران سوختگی بستری شده در بیمارستان زارع ساری لوازم وتجهیزات پزشکی مرتبط با آن مورد بررسی قرار گرفتند.پس از کشت نمونه ها وتشخیص قطعی آنها آنتی بیو گرام باروش استاندارد مک فارلند در محیط مو لر هینتون آگار صورت گرفت.در این بررسی از 134 نمونه بالینی و61 نمونه لوازم تجهیزلات بیمارستانی که مورد مطالعه قرار گرفتند69 نمونه بالینی (51/4درصد)و23 نمونه از لوازم تجهیزات پزشکی (37/7درصد)به سود وموناسآئروجینوزا آلوده بودند.همین استا فیلو کوکوس ارئوس از 31 نمونه بالینی (23/1درصد)و13 نمونه از لوازم وتجهیزات پزشکی (21/3درصد).46 مورد از انواع باکتری های متفرقه 34/3) درصد( از کل نمونه ها جدا گرید که 19 مورد از نمونه های بالینی و 27 مورد از لوازم و تجهیزات پزشکی بوده است .
شایع ترین علت سوختگی آتش سوزی (7/56 درصد ) و در رتبه بعدی مایعات داغ (37/25 درصد ) بوده است .
براساس نتایج به دست آمده از این مطالعه باکتری ها ی گرم منفی مخصوصاً سود و موناس ها هنوز نقش اصلی را در ایجاد عفونت های سوختگی به عهده دارد و استافیلو کودک اورئوس (2/32 درصد ) – کلبسیلا (3/5 درصد ) و استافیلو کوک های کواگولاز (8/3 درصد ) منفی به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند .
میکروار گانیسم های مولد عفونت در سایر مراکز سوختگی با نتایج به دست آمده در این تحقیق تفاوت چندانی ندارند 1) با توجه به اختلاف ژنتیکی بین سوش های مختلف سود و موناس آئر وجینوزا با یکدیگر نتایج آنتی بیوگرام به دست آمده از یک بیمارستان را نمی توان به محل های دیگر تعمیم داد و لازم است در هر مورد به طور جداگانه آنتی بیوگرام امجام گیرد .
سود و موناس آئر و جینوزا و استافیلو کوک اورئوس در افراد کهنسال و کودکان به خاطر ضعف سیستم ایمنی به سهولت وارد گردش خون شده موجب سپتی سمی و در نتیجه مرگ می شوند 2) بنا براین به منظور تسریع در بهبودی بیماران دچار سوختگی باید ضد عفونی بخش های مختلف بیمارستان به خصوص اتاق بستری بیماران و تخت های پانسمان با اشعه ماوراء بنفش و ضد عفونی کننده های شیمیایی به طور مرتب و در فواصل زمانی کوتاه انجام گیرد و از آنتی بیوتیک های انتخابی.