مقدمه :
این حالت وظیفه اقتصادی دولت ایجاد می کند برای از بین بردن بیکاری جامعه و ایجاری تعادل در اقتصاد کلان نقش فعالی ایفا کند بنابراین دولت می تواند با افزایش مخارج سرمایه گذاری افزایش تولید و اشتغال از میزان بیکاری بکاهد اگر چه ممکن است در نتیجه اتخاذ چنین سیاستی به علت افزایش مخارج بودجه دولت با کسری (عدم تعادل) مواجه شود.
بودجه و کسری بودجه دولت:
دخل و خرج در اقتصاد اهمیت دارد و در اقتصاد کلان هم دخل و خرج از اهیمت خاصی برخوردار است برای آنکه به بررسی بودجه بپردازیم می بایست مخارج دولت و مالیاتها با هم مقایسه شود اگر مخارج دولت (G) از مالیاتها(T) بزرگتر باشد.
شاهد کسری بودجه هستیم اما اگر T>G= بامازاد بودجه روبرو می شویم و اگر این دو با هم برابر باشند دچار تعادل در بودجه هستیم.
دقت کنید اکثر دولتها دارای کسری بودجه هستند در برخی از کشورها کسری بودجه به 30 الی 40 سال می رسد در واقع کسری بودجه آنها مضمن است حال که کسری بودجه به صورت مضمن شد برای رفع آن چه کارهایی باید انجام دهیم؟
هنگامی که دچار کسری بودجه طولانی مدت هستید بایستی جهت رفع آن اقدام کرد حال سوال این است که چگونه این کار را بکنیم؟
در شرایی که استقراض صورت می گیرد استقراض ممکن است خارجی یا داخلی باشد در استقراض داخلی ما به خودمان بدهکاریم ولی در استقراض خارجی ما به خارجی ها بدهکاریم.
استقراض داخلی ممکن است شامل حالتی هایی مثل استقراض بانک مرکزی- استقراض از منابع بانکها و فروش اوراق قرض ( اوراق مشارکت باشد)
استقراض از خارجیان مانند فروش اوراق قرضه خارجی- استقراض از موسسات بین المللی مثل و .... می باشد موسسات بین المللی مثل بانک جهانی
کلاسیک ها می گفتند دولت خوب، دولتی است که درآمدها و هزینه هایش برابر باشد یعنی اصل توازن در بودجه رعایت شود.
در حقیقت کلاسیک ها هم به نوعی با اصلی مداخله و محدودیت موافق بودن و به تعادل در بودجه اعتقاد داشتند( کلاسیک ها در حد امکان دولت نباید پول قرض بگیرد).
تعادل در بودجه و نظرات مربوط به آن :
کلاسیک ها معتقد بودن که استقراض فقط در شرایط جنگ و یا بروز حوادث طبیعی جایزه است چون در شرایط جنگ بخش خصوصی لطمه می بیند و باید فوراً میزان شود کلاسیکها با کمبود و کسر بودجه مخالف بودند.
1- کلاسیک ها با هر نوع کسری و مازاد در بودجه مخالف بودن با کسری مخالف بودن زیرا اگر کسری بودجه باشد در واقع دولت در شرایط عادی هم مجبور است استقراض کند بنابراین در اثر استقراض یا تورم حاصل می شود یا دولت ورشکست می شود راحترین روش استقراض استفاده از استقراض بانک مرکزی است چون در این شرایط تولید همگام با افزایش حجم پول نیست بنابراین تورم به وجود می آید.
2- وقتی دولت استقراض می کند یعنی هزینه ها از درآمد ها بیشتر است و درآینده باید بیش از مقدار استقراض باز پرداخت کند و چون مشکل درآمد حل نشده است دوباره باید استقراض کند و این حالت مجدداً تکرار می شود مانند تاجری که در هنگام استقراض بدهی دوباره از شخص دیگری قرض بگیرد ورشکست می شود.
3- کلاسیک ها با مازاد بودجه هم مخالف بودن زیرا درآمدها از هزینه ها بیشتر می باشد و دولت ها برای دوره های آینده هزنیه های بیشتری انجام خواهند داد و این باعث بزرگ شدن دولت و کوچک ماندن بخش خصوصی آن خواهد شد.
در ضمن با وجود مازاد قشر کارمند این مازاد را به نفع خود استفاده می کنند. مثلاً حقوقش افزایش می یابد.
به طور کلی در رابطه با تعادل در بودجه سه نظر وجود دارد:
1) تعادل سالانه در بودجه : که کلاسیک ها به آن اعتقاد داشتن
2) دیگری عدم تعادل در بودجه : زیرا تعادل در اقتصاد کلان مهمتر است
3) تعادل ادواری : منظور این است که بودجه باید در یک دوره تجاری از توازن برخوردار باشد منظور از دوره تجاری یک دوره 7 تا 10 ساله است دوره تجاری دوره است که یک دوره رونق و رکورد را در بر می گیرد.
در دوره رونق : مازاد ایجاد شده باید اندوخته شود و برای رفع کسری در بودجه به کار رود بدین شکل برای یک دوره تجاری توازن برقرار خواهد شد.
در واقع در شرایط رونق اقتصادی درآمد بالا و زیاد می شود لذا بایستی سیستم مالیاتی درآمد را تعقیب کند و این شرایط مالیات تصاعدی است. پس در صورتی که هزینه ها ثابت است درآمدها افزایش می یابد لذا بایستی مالیات بر درآمد به صورت تصاعدی باشد.
برای آنکه کسری بودجه اصلاح شود چه راههایی دارد؟
به این موضوع قبلاً پرداختیم اما کلاً داریم :
1) فروش اوراق قرضه نزد اشاص حقیقی یا حقوقی در داخل
2) فروش اوراق قرضه نزد اشخاص حقیقی یا حقوقی در خارج
3) استفاده از ذخایر بانک مرکزی
4) استفاده از وام های خارجی
آثار اقتصادی راههای فوق زیاد است اما نکات زیر قابل توجه است:
1- در شرایطی که دولت ها از اوراق قرضه استفاده می کنند بخشی از پس انداز غیر دولتی به دولت انتقال می یابد و در باز پرداخت پس انداز به همراه پاداش آن دعوت داده می شود.
2- در هنگام استفاده از وام های خارجی دولت ها از پس انداز خارجیان استفاده می کنند اما هنگامی باز پرداخت اصل و فرع آن از منابع کشور کم می شود.
3- استقراض از بانک مرکزی توسط دولت آسانترین و زیان بار ترین روش است .
4- استقراض واقعی همان فروش اوراق قرضه یا استفاده از پس اندازهای خارجی است و استقراض دولت از بانک مرکزی واقعی نمی باشد.
نکته مهم : استقراض از بانک مرکزی بیشترین اثر اقتصادی دارد و باعث افزایش حجم پول می شود مالیاتها کمترین اثر انبساطی را دارد از نظر استقراض فروش اوراق قرضه بعد از مالیاتها کمترین اثر انبساطی را دارد.
در ایران در دوره جنگ تحمیلی به دلیل مخارج دفاعی کسری بودجه وجود داشت و روش دولت استقراض بانک مرکزی بود از این رو حجم پول به شدت افزایش یافت در واقع بعد از جنگ هزینههای عمرانی جانشین هزینه های دفاعی شدند.
هنوز هم در ایران قسمت اعظم درآمد دولت از محل درآمد حاصل از فروش نفت است اگر چه درآمدهایی مثل حق بیمه بسیار ناچیز می باشد در سالهای اخیر سعی شده بر مالیتهای مستقیم تاکید شود.
سوال : چه رابطه ای بین فرهنگ- اقتصاد و سیساست را بگویید و چیست؟
اقتصاد : ؟ سیاست:؟ فرهنگ :؟ به واسطه نسل ها به افراد دیگر منتقل می شود.
بودجه :
به طور کلی برای آنکه در کشورمان بودجه آماده شود بایستی اقدامات و مراحلی برای آن صورت گیرد لازم به توضیح است که در طول تاریخ و در واقع تاریخچه بودجه در ایران به دوران پادشاهان گذشته باز می گردد مثلاً در دوره پادشاهان صفوی مجلس (پارمانی وجود نداشت) و شاه ، وزیر مایه(مستوفی الممالک) را مامور تنظیم بودجه می کرد وافراد در شهرستانها تحت نام مستوفی دفاتری به نام کتابچه داشتم که کتابچه هر شهرستان بودجه هر شهرستان را تشکیل می داد اگر از تاریخچه بودجه بگذریم به طور کلی چهار مرحله برای تنظیم و تهیه بودجه لازم است لازم است و مراحل چهار گانه به شرح زیر است:
1. تهیه و تنظیم بودجه 3. اجرای بودجه
2. تصویب بودجه 4. نظارت بر بودجه