مقدمه
خانواده کانونی است که باید برای حفظ حرمت و کرامت انسان و تأمین سلامت جسمانی و روانی و رشد معنوی او استحکام یابد. قوام خانواده به منظور تداوم انسجام جامعه و تأمین محیطی سالم برای زیستن انسانها، ضرورتی انکارناپذیر است. در کانون خانواده، همسران نسبت به یکدیگر وظایفی بر عهده دارند که از حقوق آنان سرچشمه می گیرد. این وظایف باید به شکل متقابل مورد توجه قرار گیرد تا در سایه ایفای نقش همسران، این کانون بنیادین تقویت و تعالی یابد.
حفظ کیان خانواده، اشاعه فرهنگ صحیح زندگی زناشویی و آموزش خانواده ها متناسب با آرمانها و ارزشهای جامعه اسلامی، از جمله سیاست های اصولی نظام جمهوری اسلامی ایران است.
انسان، اصالتاً موجودی است اجتماعی و نخستین بستر فعلیت یافتن این ویژگی برترین مخلوق الهی، به طور قطع کانون مقدس خانواده است.
خانواده اولین مهم ترین و پر برکت ترین نهاد اجتماعی در تاریخ فرهنگ تمدن انسانی است.
در فرهنگ اسلامی، خانواده به مثابه استوار و نهادی مقدس بیشترین مسئولیت را در رشد و تحول تربیت و تعالی و سعادت وجود انسان بر عهده دارد.
خانواده کانونی است که در آن ارزشهای اخلاقی باورهای دینی و معیارهای اجتماعی از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد و زمینه رشد عاطفی و تربیت اخلاقی واجتماعی ا عضای خانواده فراهم می گردد خانواده در انتقال فرهنگ و پاسداری از ارزشهای فرهنگی جامعه نیز اساسی ترین نقش را عهده دار است.
و در یک کلام، همسران برتر رحمت و مودت را تضمین کننده در عشق به کانون خانواده و آسایش خاطر را ضامن «دوام کانون خانواده» می دانند.
بنابراین در کشور ما که خانواده از مقدس ترین ارکان جامعه به شمار می آید شایسته است که در جهت تحکیم و استحکام این نهاد سرمایه گذاری گردد.
خانواده بستر شکفتن
خانواده ها به مثابه اصلی ترین پایگاههای رشد و شکوفایی شخصیت وپرورش مهارتهای اجتماعی کودکان و نوجوانان، همانند حلقه های زنجیر اجتماع انسانهاف اساسی ترین سهم را در سلامت و اعتلای جوامع بشری بر عهده داریند و بخش قابل توجهی از شکل گیری شخصیت تبلور رفتارهای اجتماعی تعاملات بین فردی و مسئولیت پذیری انسان ها حاصل چگونگی بازخوردها، بینش ها و تجارب آنان در زندگی خانوادگی است.
خانواده با پیمان ا زدواج و پیوند همسری زن و مردی هوشمند و آگاه و ب رخوردار از بلوغ فکری و قابلیتهای اجتماعی پایه گذاری می شود و این زوج ستون اصلی حیاتی ترین نهاد اجتماعی، یعنی «خانواده» وابسته است و سلامت و تعادل و تعالی نظام خانواده نیز به کیفیت روابط بین زن و شوهر والدین و فرزندان بستگی دارد.
هر قدر روابط فی ما بین همسران بهتر سالمتر و پر جاذبه تر باشد زندگی شیرین تر با صفاتر می گرددو فرزندان پر نشاط و موفقی تربیت می شوند.
بدون تردید برای کودکی که پای به عرصه وجود می گذارد، پیکره پدر و مادر، کامل ترین و خوشایند ترین پیکره هستی و شخصیت و منش آنان کامل ترین الگو برای همانند سازی است. کودکان، اولین تجربه ارتباط اجتماعی شان را از پدر و مادر خویش می آموزند، اما پدران و مادران نیک می دانند که سالها قبل از آنکه کودکشان از طریق تقلید بصری از رفتار آنان الگو بگیرند در دوران جنینی تحت تاثیر ویژگیهای شخصیتی و کلام و گفت و گوی ایشان قرار گرفته اند.
چگونگی ارتباط والدین با کودک، الگوی تمام عیار ارتباطات اجتماعی برای وی به شمار می آید به طوری که آن را به سادگی تعمیم داده پیش فرضیهای برای خود ایجاد می کند و به داوری درباره شخصیت بزرگسالان می نشیند. یعنی اگر خدای ناکرده پدرخشن وپرخاشگر و یا مادر گوشه گیر و منفعل باشد تصور می کند که همه مردان و زنان چنین هستند. بنابراین تمایلات کودکان برای برقراری ارتباط با معلمان و همسالان در مدرسه و دیگر بزرگسالان جامعه بر مبنای همین پنداشتهای اولیه تشکیل می گردد.
به طور کلی کودکانی که از ارتباط با پدر و مادر خود در محیط خانواده، طرفی بسته باشند. با عقده های ناشی از ناکامی دارد مدرسه می شوند و احساس می کنند معلمان هم مانند پدر و مادرشان هستند و لذا رفتاری گوشه گیرانه پرخاشگرانه و غضب آلود پیدا می کنند به عکس آن دسته از کودکان ونوجوانانی که نیازهایشان در خانواده مورد توجه جدی پدر ومادر بوده و از ارتباط باایشان لذت برده اند و هرگز از پدر ومادر خویش کلامی تند، تحقیر کلامی تند، تحقیر کننده، تهدید آمیز و پرخاشگرانه نشینده و رابطه ای زیبا و دوست داشتنی با آنان داشته اند به سادگی وارد مدرسه می شوند و علاقه مندند چنین تجربه ای را بار دیگر در مدرسه نیز تکرار کنند.
کودکان بیش از انکه نیاز داشته باشند برای پرسشهای ذهنی خود پاسخی بیابند، تشنه ارضای نیازهای عاطفی و اجتماعی خویشند. به همین جهت وقتی که کودکان با تجربیات خوشایندی از ارتباط باوالدین خود وارد مدرسه می شوند ارتباطات سالمتری با دیگران برقرار می کنند که این امر به خصوص در روزهای نخستین و ماههای اولیه ورود به مدرسه ، فوق العاده حساس و تعیین کننده است چرا که سازش یافتگی های اجتماعی بیشترین تاثیر را در پیشرفت تحصیلی کودکان مستعد دارد.
بچه هایی که تجربه ناکام و ناخوشایندی از ارتباط با پدر و مادر و سایر بزرگسالان دارند، وقتی که وارد مدرسه می شوند با سوء ظن و شک و تردید به معلمان و مسئولان مدرسه می نگرند و منتظر کوچکترین بهانه ویا نشانه ای هستند که پیش فرضهای خود را تایید می کنند در این رهگذر اگر فدای ناکرده، معلم، مربی، ناظم یا مدیر مدرسه رفتاری شهر آلود داشته باشند. با بی مهری به کودکان بنگرند ، به نگاههای نیازمند بچه ها توجهی نکنند و ارتباط بصری و کلامی شیرین و درست داشتنی با آنان داشته باشند فرض نخستین کودکانی که تجربه ناموفق در زندگی داشته اند ثابت می شود و پایه های کمرویی اجتماعی و رشد بیمارگونه شخصیت نهاده می شود.
بنابراین معلمان و مربیان می بایست توجه خاص نسبت به این واقعیت داشته باشند با ثبات شخصیت و استمرار رفتار عاطفی و منطقی خویش اعماد بچه ها رانسبت به خود جلب کنند. همچنانکه گفته شد کودکانی که نیاز عاطفی و کلامی آنان به وسیله پدر و مادرشان تامین نگردد وبا آنان پرخاشگرانه رفتار شود. در صورت مشاهده کوچکترین رفتار شهر آلود از سوی معلمان خود، محیط مدرسه را نیز ناخوشایند و آزار دهنده می یابند و در این شرایط است که بچه هایی با هوش سرشار و استعدادهای فوق العاده دچار بی اشتهایی تحصیلی، بی اشتهایی روانی و تهوع فکری می شوند.
وقتی کودک با بی میلی و بی رغبتی به کلاس و معلم بنگرد، برای گریز از محیط ناخوشایند مدرسه و به دنبال جویی شخصیت سعی می کند و به خود بر می گردد و تعادل خویش را حفظ کند.
کودکی که نیازهای اصلی او را ارضا نمی شود. شخصیتش به گونه ای است که نمی تواند یاد بگیرد و بیشتر دچار فراموشی می شود. زیرا آن گاه که اضطرابی فراگیر شخصیت انسان را در بر می گیرد، بیش از آنکه بخواهید یاد بگیرد و یاد بدهد درصدد تعادل جویی، حل تعارضها و تضادهای درونی و گریز از شرایط موجود و زندان وجود است و بس.
بچه ها وقتی چیزی را درست نداشته باشند. آن را دیرتر یاد می گیرند و زودتر فراموش می کنند. همچنین اگر خدای ناکرده کودکان علمی را دوست نداشته باشند، درس آن معلم را به خوبی یاد نمی گیرند. تحقیقات در این زمینه نشان داده است که هرگاه بچه ها معلمی را بیش از دیگران درست بدارند، درس آن معلم را هم آسانتر و زودتر فرا می گیرند و دیرتر فراموش می کنند چه بسا بهترین خاطرات زندگی چندین دانش آموزانی مربوط به معلم محبوبشان باشد.
به طور کلی سلامت و استحکام و اقتدار عاطفی و منطقی خانواده و برخورداری پدران و مادران از بصیرت و بینش اجتماعی و نیز آگاهیهای مستمر ایشان ضامن رشد مطلوب شخصیت اجتماعی کودکان و نوجوانان می باشند و پیشگیری از تعارضات، تضادها، کمروییها و اختلالات روانی - اجتماعی ایشان نیز درگرون سلامت خانواده است به عبارت دیگر زمینه ساز پذیرش مسئولیت اجتماعی در کودکان و نوجوانان و نیز تبلور نو آوریها و خلاقیتهای ذهنی آنان، خانواده است و بس.
خانه مدرسه در کانون مقدس تربیتی هستند که ارکان اصلی یک جامعه سالم، پویا و متعالی را تشکیل می دهند. پس اگر جامعه ای سالم و بالنده را طالبیم که در آن افراد و قشرهای گوناگون به فراخور استعدادها و قابلیتهای خود سهمی شایسته داشته، از آسیب پذیریهای اجتماعی و اختلالات رفتاری مصون باشند، باید بیشترین توجه را به خانه و مدرسه معطوف کنیم.
بدون تردید خانواده های لجام گسیخته و متزلزل، جامعه متزلزل را پدید می آورند. جامعه ای که در آن نشانی از خانواده های سالم یافت نشود. میزان طلاق روز به روز بالا برود و ازدواجهای مطلوب و برنامه ریزی شده کمتر صورت گیرد. به زودی متلاشی خواهد شد و به طور کلی اساس کجروی های اجتماعی را باید در خانواده جستجو کرد.