چکیده: هدف از این پژوهش، بررسی رابطه بین ناهنجاریهای جسمی (پشت کج، پشت گود و پشت گرد، کف پای صاف، پای ضربدری، پای پرانتزی) و آسیبهای حرکتی (شکستگی، در رفتگی، پیچ خوردگی، کشیدگی، زخم و جراحت و کمر درد) در دانشآموزان پسر مدارس راهنمایی و متوسطه میباشد.
این تحقیق که از نوع علی و پس از وقوع است، به صورت میدانی به تجزیه و تحلیل نتایج میپردازد.
جامعه آماری تحقیق شامل: کلیه دانشآموزان مقطع متوسطه و راهنمایی شهرستان نیشابور در سال تحصیلی 82 81 میباشد.
نمونه تحقیق که با روش تصادفی خوشهای انتخاب شده است، شامل: 400 نفر از دانشآموزان پسر (200 نفر راهنمایی و 200 نفر متوسطه) شهرستان نیشابور در سال 8281 میباشد.
اطلاعات مورد نیاز توسط مصاحبه آسیبهای حرکتی، شامل 7 سئوال و معاینه ناهنجاری جسمی توسط تست نیویورک جمعآوری گردیده است.
پس از استخراج نتایج براساس نتایج آزمون مجذور خی رابطه معنیداری بین پای پرانتزی و شکستگی استخوان، پشت گود و مجموع آسیبهای حرکتی، مجموع ناهنجاریهای جسمی و شکستگی استخوان، پشت گرد و پیچخوردگی مفصل، پای ضربدری و پیچ خوردگی مفصل مشاهده گردید.
5/80 درصد از دانشآموزان دارای ناهنجاری جسمی بودند که بیشترین ناهنجاری در اندام فوقانی مربوط به عارضه پشت گود با 3/33 درصد و در اندام تحتانی عارضه کف پای صاف با 30 درصد بوده است.
8/74 درصد از دانشآموزان تاکنون در فعالیتهای حرکتی دچار آسیبدیدگی شده بودند که شایعترین آسیب جراحت و زخم موضعی با 5/36 درصد و نادرترین آن کشیدگی و پارگی عضله با 8/5 درصد بوده است.
× واژههای کلیدی: آسیبهای حرکتی، ناهنجاریهای جسمی، غیرورزشکار.
مقدمه امروزه با گسترش شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع و استفاده از ماشین به عنوان نیروی عضلانی، منجر به کاهش حرکات طبیعی انسان شده است.
در اثر فقر حرکتی و کاهش فعالیتهای جسمانی از میزان دامنه حرکتی مفاصل بخشهای مختلف بدن کاسته شده است و به مرور فرد با کاهش انعطافپذیری و ضعف عضلانی، کاهش قدرت و استقامت عضلانی مواجه شده است.
از نتایج دیگر عدم تحرک، وجود عارضههای وضعیتی و عملکردی میباشد که شایعترین آنها پشت کج، پشت گرد، پشت گود، پای پرانتزی، پای ضربدری و کف پای صاف میباشد.
با توجه به افزایش روزافزون ناهنجاری های جسمی و اهمیت آن تاکنون تحقیقات زیادی در این رابطه انجام گرفته است.
اما موضوع جدیدی نظر محقق را به خود جلب کرده است و آن رابطه بین ناهنجاریهای جسمی و آسیبهای حرکتی میباشد.
آسیب های حرکتی شامل کلیه صدماتی است که در فعالیتهای روزمره دانشآموزان ساعات ورزش، زنگهای تفریح، در مسیر رفت و آمد دانشآموزان و به طور کلی، آسیبهایی که در فعالیتهای بدنی و در حین حرکت اتفاق میافتد، میباشد.
با توجه به جدید بودن موضوع، اطلاعات کمی در ارتباط با آسیب های حرکتی و رابطه آن با ناهنجاریهای جسمی وجود دارد.
در این پژوهش برآنیم تا، با مشخص کردن میزان شیوع آسیبهای حرکتی و ناهنجاریهای جسمی در دانشآموزان پسر راهنمایی و متوسطه، به بررسی رابطه بین این دو مهم بپردازیم.
روش تحقیق این تحقیق از نوع تحقیقات علّی و پس از وقوع است که اطلاعات مورد نیاز آن به صورت معاینه ناهنجاریهای جسمی و مصاحبه آسیبهای حرکتی جمعآوری گردیده است.
جامعه آماری در این تحقیق، کلیه دانشآموزان پسر مقطع متوسطه و راهنمایی شهرستان نیشابور در سال تحصیلی 82 81 میباشند.
نمونه آماری این تحقیق شامل 400 نفر از دانشآموزان پسر مقطع متوسطه و راهنمایی که 200 نفر آنها از بین دانشآموزان سال دوم راهنمایی و 200 نفر دیگر از بین دانشآموزان سال دوم متوسطه میباشند.
برای این کار در ابتدا پنج مدرسه راهنمایی و پنج مدرسه متوسطه با توجه به نقاط جغرافیایی مشخص و سپس از هر مدرسه تعداد 40 نفر به صورت تصادفی خوشهای انتخاب شدهاند.
مصاحبه آسیبهای حرکتی شامل هفت سئوال از آسیبهای وارد آمده در طول عمر دانشآموزان میباشد.
ناهنجاریهای جسمانی، شامل: انجام تست نیویورک در رابطه با ناهنجاریهای پشت کج، پشت گرد، پشت گود، پای پرانتزی، پای ضربدری و کف پای صاف میباشد.
جهت استخراج نتایج، از روشهای آماری توصیفی شامل فراوانی و درصد استفاده شده است و برای نشان دادن دادهها از نمودارهای توزیع فراوانی درصدی، بهره گرفته شده و برای بررسی رابطه از مجذور خی استفاده شده است.
کلیه محاسبات آماری این تحقیق با استفاده از نرمافزار کامپیوتری SPSS استخراج شده است.
نتایج تحقیق طی بررسیهای بخش توصیفی تحقیق، مشخص شد که 5/19 درصد دانشآموزان از وضعیت بدنی طبیعی برخوردار بودند و مابقی در اندام فوقانی یا تحتانی یا هر دو قسمت دارای ناهنجاری هستند.
بیشترین ناهنجاری در اندام فوقانی مربوط به عارضه پشت گود، با 3/33 درصد و در اندام تحتانی عارضه کف پای صاف با 30 درصد بوده است.
8/74 درصد از دانشآموزان تاکنون در فعالیتهای حرکتی دچار آسیبدیدگی شده بودند.
که، شایعترین آسیب، جراحت و زخم با 5/36 درصد و نادرترین آسیب، کشیدگی و پارگی عضله با 8/5 درصد گزارش شده است.
بررسی بخش استنباطی تحقیق، حاکی از آن است که، در 49 مورد رابطه بین ناهنجاریهای جسمی و آسیبهای حرکتی بین دانشآموزان فقط در پنج مورد رابطه معنیداری مشاهده شده است که عبارتند از: 1 بین پشت گود و مجموع آسیبهای حرکتی رابطه معنیداری مشاهده شد.
2 بین پای پرانتزی و شکستگی استخوان رابطه معنیداری مشاهده شد.
3 بین مجموع ناهنجاریهای جسمی و شکستگی استخوان رابطه معنیداری مشاهده شد.
4 بین پشت گرد و پیچ خوردگی مفصل رابطه معنیداری مشاهده شد.
5 بین پای ضربدری و پیچ خوردگی مفصل رابطه معنیداری مشاهده شد.
واژههای کلیدی: آسیبهای حرکتی، ناهنجاریهای جسمی، غیرورزشکار.
با توجه به افزایش روزافزون ناهنجاریهای جسمی و اهمیت آن تاکنون تحقیقات زیادی در این رابطه انجام گرفته است.
آسیبهای حرکتی شامل کلیه صدماتی است که در فعالیتهای روزمره دانشآموزان ساعات ورزش، زنگهای تفریح، در مسیر رفت و آمد دانشآموزان و به طور کلی، آسیبهایی که در فعالیتهای بدنی و در حین حرکت اتفاق میافتد، میباشد.
با توجه به جدید بودن موضوع، اطلاعات کمی در ارتباط با آسیبهای حرکتی و رابطه آن با ناهنجاریهای جسمی وجود دارد.
جامعه آماری در این تحقیق، کلیه دانشآموزان پسر مقطع متوسطه و راهنمایی شهرستان نیشابور در سال تحصیلی 82 ـ 81 میباشند.
بررسی بخش استنباطی تحقیق، حاکی از آن است که، در 49 مورد رابطه بین ناهنجاریهای جسمی و آسیبهای حرکتی بین دانشآموزان فقط در پنج مورد رابطه معنیداری مشاهده شده است که عبارتند از: 1ـ بین پشت گود و مجموع آسیبهای حرکتی رابطه معنیداری مشاهده شد.
2ـ بین پای پرانتزی و شکستگی استخوان رابطه معنیداری مشاهده شد.
3ـ بین مجموع ناهنجاریهای جسمی و شکستگی استخوان رابطه معنیداری مشاهده شد.
4ـ بین پشت گرد و پیچ خوردگی مفصل رابطه معنیداری مشاهده شد.
5ـ بین پای ضربدری و پیچ خوردگی مفصل رابطه معنیداری مشاهده شد.
نمودار 1ـ درصد شیوع ناهنجاریها در اندام فوقانی و تحتانی نمودار 2ـ درصد شیوع آسیبهای حرکتی در دانشآموزان راهنمایی و متوسطه بحث و نتیجهگیری با توجه به زمینه نظری تحقیق به طور مختصر اثرات یک وضعیت نامطلوب بدنی عبارتست از: ـ خستگی عضلانی و عمومی، مانند افرادی که دارای کف پای صاف و گرد پشتی هستند دارای استقامت کمتری میباشند.
ـ تغییر شکل مفاصل، کوتاهی و کشیدگی رباطها و کپسول مفصلی، فشارهای غیر طبیعی برمینیسک و دیسک و به طور کلی عوامل نگه دارنده قامت.
ـ کوتاهی و شلی عضلات، در تمامی عوارضی که قوسها دچار اختلاف میشوند همواره در سمت فرو رفتگی کوتاهی و در سمت برآمدگی، نوع کشیدگی غیر طبیعی و ضعف عضلانی وجود دارد.
ـ بر هم خوردن تعادل بیومکانیکی و کاهش راندمان مفید دستگاه اهرمی بدن.
ـ کاهش زمان عکسالعمل، چابکی، قدرت عضلانی و سایر عناصر آمادگی جسمانی.
ـ کاهش آمادگی حرکتی و روانی در یادگیری و اجرای مهارتهای حرکتی و ورزشی.
ـ بازدهی نامطلوب در انجام وظایف اجتماعی و انجام امور روزانه.
با توجه به یافتههای تحقیق در مورد معنیدار بودن رابطه بین بعضی از ناهنجاریهای جسمی با آسیبهای حرکتی دانشآموزانی با ناهنجاریهای جسمی احتمالاً در بعضی از آسیبها بیشتر در معرض خطر میباشند.
نتایج برخی از تحقیقات نشان میدهد که مواردی از ناهنجاریها در بعضی از ورزشها بیشتر مشاهده شده است.
در این خصوص عنوان شده است که ورزش فوتبال باعث تقویت بیشتر عضلات داخلی پا شده و همین امر موجب ایجاد انحنا در پا میگردد.
و از آنجا که پسران به ورزش فوتبال بیش از سایر رشتهها میپردازند، لذا این افراد هم از نظر نوع ناهنجاری دارای پای پانتزی میشوند و هم به دلیل انجام ورزش فوتبال بیشتر در معرض آسیبدیدگی از جمله شکستگی میباشند.
با توجه به معنیدار بودن عارضههای پشت گود و پای ضربدری با پیچ خوردگی مفصل میتوان این رابطه را به بر هم خوردن تعادل بیومکانیکی و کاهش راندمان مفید دستگاه اهرمی بدن، کشیدگی و کوتاهی غیرطبیعی عضلات در این دانشآموزان مرتبط دانست.
همچنین با توجه به نتایج تحقیق در رابطه با آسیب حرکتی پیچ خوردگی مفصل بیشترین محل آسیب دیده مچ پا بوده است.
پیشنهاد میشود در هنگام فعالیتهای حرکتی شدید و بازی این دانشآموزان از محافظهای مچ پا استفاده کنند.
با توجه به نتایج تحقیق، 5/80 درصد دانشآموزان دارای ناهنجاری جسمانی میباشند.
پیشنهاد میشود ترتیبی اتخاذ شود تا مربیان تربیت بدنی جهت اطلاع رسانی به دانشآموزان آنها را مورد معاینه قرار داده و اطلاعات لازم را در اختیار آنها قرار دهند.
همچنین، چون دانشآموزانی که دارای عارضه پشت گود میباشند، بیشتر در معرض آسیب دیدگی هستند.
لذا، علاوه بر انجام حرکات اصلاحی برای رفع عارضه پشت گود، در انجام سایر فعالیتهای آنها توجه بیشتری مبذول شود.
منابع 1ـ اصغر زاده گلزار، سعید.
(1374) بررسی ناهنجاریهای ستون فقرات دانشآموزان پسر مدارس متوسطه مشهد، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم تهران.
2ـ اقبالی، محمد.
(1372) بررسی میزان انحرافات ستون فقرات دانشآموزان پسر دوره راهنمایی (11 ـ 15) سال و ارائه پیشنهادات اصلاحی، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
3 ـ الهی ، هومان.
(1375) بررسی میزان ابتلاء به عوامل موثر در ایجاد سندرم درد قدامی زانو در ورزشکاران فوتبالیست باشگاههای دسته اول ورزشگاههای شهر کرمان، دانشکده علوم توانبخشی.
4ـ الیاسی ، قاسم.
(1377) تعیین و توصیف صدمات و آسیبهای ورزشی در رشته فوتبال ـ پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تربیت معلم.
5ـ بابایی لاهیجی، فریبرز.
(1373) بررسی میزان تغییر شکلهای اندام تحتانی دانشآموزان 7ـ11 ساله شهرستان رشت، دانشگاه تربیت مدرس.
6ـ بنیان ، عباس.
(1378) مقایسه میزان شیوع آسیبهای ورزشی بین دانشآموزان دختر و پسر سال سوم دبیرستانهای تربیت بدنی و علوم ورزشی سراسر کشور، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
7ـ دانشمندی، حسن.
قراخانلو ، رضا.
علیزاده ، محمد حسین.
(1370) حرکات اصلاحی و درمانی، انتشارات دانشگاه گیلان.
8ـ دشتنورد، حسین.
(1369).
بررسی آناتومیکال بیومکانیکال و آماری قوس پا، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.
9ـ رجبی، رضا.
(1372) بررسی و شناخت میزان و انواع آسیبهای ورزشی در دانشآموزان پسر ورزشکار سراسر کشور، پایاننامه تحصیلی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
10ـ رضوانی، محمدحسین.
(1375) بررسی میزان شیوع و علل وقوع انواع آسیبهای ورزشی در مدارس متوسطه شهرستان شاهرود، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
11ـ روشن، عزار محمد.
(1375) بررسی و ارزیابی ناهنجاریهای وضعیتی ستون فقرات دانشآموزان پسر راهنمایی ( 11 ـ 15) ساله، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
12ـ سلطان ، عزت ا….
(1376ـ77) بررسی میزان شیوع آسیبهای ورزشی در مدارس متوسطه (پسران) شهرستان مشهد پایاننامه تحصیلی کارشناسی ارشد.
13ـ شادروح ، حمید.
(1373) بررسی انواع و میزان شیوع صدمات ورزشی در ساعات درس ورزش، دانشآموزان پسر مقطع متوسطه، پایاننامه تحصیلی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی.
14ـ شهیدی، فرشته.
(1375) بررسی انواع و علل آسیبهای ورزشی در دانشجویان دختر سال آخر رشته تربیت بدنی دانشگاههای تهران در سال 75ـ76 ـ پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تربیت معلم.
15ـ عطری، احد.
(1379) ارزیابی وضعیت بدنی دانشجویان پسر دانشگاه فردوسی مشهد و ارائه پیشنهادات اصلاحی و درمانی، سمینار علمی پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد.
16ـ فروشانی، رضا.
(1373) بررسی انواع و میزان شیوع تغییر شکل زانو و ارتباط آن با آسیبهای وارد بر این مفصل و پستهای مختلف بازی در بازیکنان فوتبال باشگاههای استان اصفهان، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
17ـ کاشف ، مجید.
(1374 ـ 75) بررسی ارتباط بین قابلیتهای بدنی و ناهنجاریهای جسمانی دانشآموزان پسر تهران، شورای تحقیق وزارت آموزش و پرورش.
18ـ کهندل ، مهدی.
(1374) بررسی ناهنجاریهای وضعیتی بالاتنه در بین دانشآموزان دبیرستانی ورزشکار و غیر ورزشکار شهرستان کرج، پایاننامه کارشناسی ارشد.
19ـ معینی فرد ، محمدرضا.
(1379) مقایسه منتخبی از قابلیتهای جسمانی و حرکتی افراد با کف پای صاف و طبیعی دانشآموزان مقطع متوسطه شهرستان نیشابور، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم.
20ـ میرسپاسی، زهره.
(1379) بررسی میزان شیوع و علل آسیبهای ورزشی دانشجویان دختر و پسر سال آخر رشته تربیت بدنی مراکز تربیت معلم شهر تهران، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی تهران.
21ـ ناجی، مرتضی.
(1381) تعیین ارتباط و تفاوت بین قابلیتهای جسمانی و ناهنجاریهای قامت دانشجویان دانشگاه امام حسین (ع)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام حسین (ع).
22ـ هنری، حبیب.
(1372) بررسی و شناخت ناهنجاریهای وضعیتی دانشآموزان ورزشکار پسر سراسر کشور، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
23- Beachy, C.
Akau.
C.
K, Marrin Son, M., Olderr, T.
F.
(1997).
High school sports injuries.
The American Journal of of Sports medicin, Vol .
25 , 675-681.
24- Brown, D., Injuries in sports.
Ir.
O.
med.
g 999o.
25- Cow Q., Jones D.B., Robinson J., (1989) Medial longitudinal arch height and risk of training associated injery.
Med Sci.
Exerc, 21 (Suppl): 560, 26- Griece A.
and et.
al.
(1989) Muscular effort and musculo – skeletal disorders in piano students Ergonomic .
27- Health staheli, it Health ch; stahdi, it’s normal limits of knee angle in wite children genu varum and genu valyum .
j-pediatr – orthop.
28- Kendall FP; mccreary EK.
(1983) Muscle testing 8 Function .2 rd Ed .
Williams 8 Wilkins.
29- Lary nolds Mclanin.
(1989) “Sport injures in high school students in pediatric” 1989.
Sport medicin: sep: 84 (3) 446-50.
30- Muller, F.
O ; Cantu R.
C., (1990).
Cata strophic injuries and Fatalities in high school and college sports, (1982), spring (1988).
Medicin and science in sport and exercise (I ndiana polis); (6).
31- Nies N., Sinott Pl., (1991).
Variations in balance and babg sway in widdle aged.
Adults – subjects with low back difunction spine.
32- Nitzschke E., Hilenbrand.
M, (1990) (Epidemilogy of kyphosis in children) Z.ortho.spe.oct, 128 (5) : 477-81.