- روان شناسی در صنعت
روانشناسان بیش از آنچه ما تصور می‌کنیم میتوانند در کارخانجات مثمرثمر واقع شوند. فعالیت و راهنماییهای آن فقط به تست و آزمونهای روانی منتهی نمیشود بلکه در موارد روابط، روحیه و طرز فکر، عادات، شخصیت و بهبود زدگی افراد نیز اظهارنظر مینمایند. شغل روانشناسان صنعتی بیشتر جنبهی مشورتی دارد و علاوه بر حل مشکلات فری از فکر و تجربهی او در موارد مختلف صنعتی، برنامههای آموزشی و پیشگیری سوانح استفاده مینمایند.
2- تاریخچهی روانشناسی صنعتی
اولین روانشناس صنعتی توماس ک بالمر است. تاریخچهی روانشناسی صنعتی به قرار زیر است: روانشناسی در جنگ جهانی اول، دورهی روانشناسی صنعتی اجتماعی، روان شناسی در عصر جدید، روانشناسی در جنگ دوم جهانی، روانشناسی در زمان حال.
3- روان شناسی اجتماعی صنعتی
عبارت از پژوهش و مطالعه روابط انسانی در کارخانجات و محیطهای صنعتی بوده و وضع کارگران را از نظر سازش به محیط، سازش به کار و سازش به همکاران مورد بررسی قرار میدهد.
4- عامل انسانی و رابطه ی آن با تولید
استفاده از عامل انسانی در محیطهای صنعتی و اداری بستگی به علاقهی فردی و رضایت حرفهای کارگران دارد، اگرچه دو شرط تأمین شود شاید م دیران به موفقیت بزرگی نایل یند و اجتماعی را از دگرگونی رهایی بخشند. روانشناسان ارضای انگیزه های فردی و برقراری روابط انسانی را عامل مؤثر رشد دستگاهها و رمز موفقیت کارخانجات میدانند.
5- فلسفه و روان شناسی کار
رشد انسانی بزرگترین عاملی است که انسان را به کار واداشته و انگیزهی تحرک را در نهاد بشر به وجود میآورد. اگر باور کنیم که عوامل شکست در مراحل مختلف زندگی ما بیشتر متوجه نابسامانیها بوده است اغراق نگفتهایم چون شرایط رشد طبیعی را که عقلی، جسمی، عاطفی، اجتماعی و معنوی می‌باشد و فعالیتهای بشری بر آن استوار است را رعایت ننموده و خود را با اکتشافات و اختراعات مفید همزمان نکردهایم و در پذیرش راهنماییها قصور ورزیدهایم.
6- کار و استراحت
کار نکردن، از کار فرار کردن و غیبت زیاد، نتیجهی نارضایتی مداوم است. از جمله مسائلی که نارضایتی را در افراد بوجود میآورد و کارگران را کار دلسرد می‌کند، مشکل خستگی و نداشتن استراحت کافی می‌باشد. انجام هر کار تقاضای استراحت را میطلبد. خستگی نتیجهی فعالیت مداومی است که تنوع در پی داشته است.
7- روابط انسانی در صنعت
هر یک از افراد بشر که نقطه نظر مدیریت وسیلهای برای نیل به هدف اداری تلقی میشوند برای خود شخصیتی متمایز بوده و دارای صفاتی موروثی و اکتسابی هستند و به خصوص در ا میال و آرزوها، بیم و امیدها و خشم و شفقتها با هم متفاوتند. هر فردی در هر شغلی که هست قسمتی از وقت و نیرو و توجه خود را صرف آن می‌کند. علایق خارجی متعدد و گوناگونی در طرز فکر و اعمال افراد مؤثرند.
8- سنجش شایستگی
معمولاً هر کارفرما روی کارمندان یا کارگر خود به طرزی قضاوت می‌کند و علاقمند است که قضاوت او بر مبنای صحیح علمی استوار باشد. اغلب سنجش شایستگی را براساس ارزشی که کارمزد ما برای کارمند یا کارگر خود جهت تکمیل پرونده و یا گزارش خود قائل است انجام میدهند. ارزش یک فرد بستگی به استعداد، مهارت، میزان غیبت و یا طرز رفتار و علاقمندی او نسبت به کار و همکارانش دارد.
9- رضایت حرفهای و روحیهی صنعتی
احتیاج کارگر سیریناپذیرو عواطفش تسکینناپذیر است. کارگر احتیاج مبرم به ایمنی،تضمین شغلی و حس تعلق دارد. میخواهد که مورد پذیرش کارخانه بوده و قادر به بیان و آزادی کلام خود باشد و به طوری که محسوس است هیچیک از عوامل گفته شده به خودی خود جلب رضایت او را نمیکند.
10- زنان در کارخانجات
ازدیاد زنان کارگر اعم از مجردو متأهل تحصیل کرده و بیسواد در کارخانجات و دستگاههای اداری هم تسهیلاتی را فراهم کرده است. به تحقیق ثابت شده است که زنان مسن بعد از آنکه مسئولیت خانوادگی آنها کمتر شد و اطفال آنها به سن رشد رسیدند بیشتر به کارخانجات روی میآورند.
11- ارزیابی مشاغل
ارزیابی مشاغل بستگی مستقیم با مسئولیتها، شرایط مؤسسهها و مهارتهای شغلی دارد. ارزیابی مشاغل سنجش یک شغل نسبت به شغل دیگر است و معمولاً شامل تمام مشاغل کارمندان و کارگران کارخانه میشود. اصولاً ارزیابی مشاغل عبارت است از تجزیه و تحلیل وظایف که آن هم از تنظیم مشاغل گروهبندی آنها و شرایط احراز آن بدست می‌آید.
12- آموزش در صنعت
با جهش عظیمی که کشورها از نظر صنعتی شدن در پیش دارند ایجاب می‌کند که برای پیشبرد مقاصد علمی خود افراد ورزیده و متخصص تربیت نموده و از خود آنان در سطوح مختلف استفاده نمایند و این کار میسر نمیشود مگر با آموزش و تجهیز افراد مجرب و کاردان.
13- آزمونهای روانی
معمولاً مدیران به دو روش به استعداد و مهارت کارگران و کارمندان خود پی میبرند یکی آنکه کسانی را که درخواست شغل کردهاند استخدام می‌کنند و ماهها و سالها منتظر میشوند تا چگونگی و میزان استعداد و مهارت آنان مشخص شود و بعد آنها را به جای مناسب خود بگذارند که در این فاصله بعضی شغل خود را رها کرده و تعدادی نیز در شغل خود باقی میمانند روش دوم انتخاب افراد از طریق آزمایشهای روانی و نظارت بر مهارت و استعداد کارگران است که از روی آن تا اندازهای می‌توان پی به تجربه، مهارت و نیروی انسانی افراد برد.
14- سوانح و ایمنی در کارخانجات
بیشک هیچ علتی بدون معلول نیست و سوانح نیز خود به خود به وجود نمیآیند بلکه زاییدهی عللی هستند که آن علل ممکن است خود انسان و یا ابزار و آلات ساخته شدهی دست انسان باشند. مراقبتهای صنعتی و مراعات اصول اولیه آن بینهایت حایز اهمیت است چون به طوری که بررسی شده با هر حادثه چه بسا افرادی طعمهی مرگ شده و یا یکی از اعضای بدن آنها ناقص شده است. سوانح بیشتر به علل بیتجربهگیها، نابسامانیها و ناایمنیهای محیطی و اشتباهکاریها به وقوع میپیوندند و می‌توان بیتربیتی ماشینآلات، فقدان وسایل کار، نور ضعیف، عدم توجه به ماشینهایی که اطراف آنها باز هستند، عدم توجه به زمینهایی که آلوده به روغن و گریس هستند و بالاتر از همه ناراحتیهای روانی افراد و نداشتن تضمین زندگی را به آنها اضافه نمود.
طرح مسأله
انسان هرگز مثل امروز به متحقق ساختن امیدها و آرزوهای خویش نزدیک نشده است و با ملاحظهی آفریدهی خویش به راستی میتواند آن را مطلوب قلمداد کند. آنهایی که میکوشند از طریق بازگشت به ادیان سنتی راهحلی بیابند تحت تأثیر نظری قرار گرفتهاند که اغلب از طرف مذهبیون ابراز میشود بر طبق این نظرها ناگزیر از انتخاب بین دین و یک طریق زندگی هستیم که فقط ارضای نیازهای غریزی ما و آسایش عادی مورد توجه آن است و چنانچه به خدا اعتقاد نداشته باشیم هیچ دلیلی و هیچ حقی نداریم که به روح و نیازهایآن معتقد باشیم.
تجزیه و تحلیل برخی از انواع تجربهی دینی
هر بحث درباره دین با توجه به دشواریهای جدی اصطلاحی عقیم خواهد ماند. درحالیکه میدانیم در خ ارج از قلمرو یکتاپرستی ادیان و مذاهب بی‌شماری وجود داشته و دارند. مفهوم دین را با نظامی که خدا و نیروهای ماوراء طبیعی در کانون آن قرار دارند تداعی می‌کنیم و میل داریم که ادیان توحیدی را معیار رجوعی شناخت و ارزیابی سایر ادیان قرار دهیم. یکی از بهترین نمونههای ادیان نوعدوست بوداییسم اولیه است. بودا معلمی بزرگ و فردی «بیدار» است که حقیقت مربوط به هستی انسان را دریافته است. زن بودائیسم که شعبهای جدید از بوداییسم است یک طرز فکر خودکامهی بسیار انقلابیتری را ادامه میدهد. زن معتقد است که هیچ دانشی ارزش و اعتبار ندارد مگر اینکه منشأ آن در خود ما باشد هیچ مرجع و معلمی به درستی نمیتواند چیزی غیر از آنچه در م ا شک و تردید ایجاد می‌کند به ما تعلیم دهد ک ه موضوع مسیحیت خود دینی بشردوست و غیرخودکامه بوده است از روح کلیهی تعلیماته مسیح و نیز متن آن هویداست حکم مسیح دایر بر اینکه «بهشت خدا در خود شماست» بیان ساده و روشنی از طرز فکر غیرخودکامه است.
روانکاوی به مثابه «پزشکی روح»
امروز مکاتب مختلفی در روانکاوی به وجود آمده است که از پیروان کمابیش استوار نظریهی فروید تا «تجدیدنظر طلبانی» که همه از نظر میزان دگرگون ساختن مفاهیم او با هم اختلاف دارند توسعه دارد معذلک این اختلافها با توجه به منظوری که ما داریم بسیار کماهمیتتر از اختلافی است که بین دو نوع روانکاوی وجود دارد: یعنی روانکاویای که هدفش اساساً همسازی اجتماعی است و روانکاویای که هدفش درمان روح است، روانکاوی در آغاز توسعه، خود شعبهای از طب به شمار میرفت.
آیا روانکاوی تهدیدی برای دین به شمار می‌آید؟
تا اینجا من کوشیدهام این نکته را روشن سازم که تنها در صورتی که بین ادیان خودکامه و ادیان نوعخواهانه و همچنین «توسعههای همسازی» و «مداوای روح» فرق قایل شویم میتوانیم به این سوال پاسخ دهیم. لیکن هنوز به بحث دربارهی جنبههای متعدد دین نپرداختهایم. برای اینکه معلوم شود که کدامیک از این جنبهها در معرض تهدید روانکاوی و سایر عوامل فرهنگ نو قرار دا رد و کدامیک از چنین خطری مصون است. لازم است این جنبهها را از هم تغییر داد. جنبههای ویژهای که بایستی از این دیدگاه تحت بررسی قرار گیرند عبارتند از: جنبهی عملی، جنبهی علمی- جادویی، جنبهی آیینی و شعایری و جنبهی معنیشناسی. مقصود من از جنبهی علمی احساس و ایمان دینی است. اصول مشترک در تعالیم بنیادگذاران کلیهی ادیان بزرگ شرق و غرب اصلی است که در کانون آن عالیترین هدف زندگی، علاقه به روح انسان و گشایش نیروی عشق و خود قرار دارد.