ازدواج اینترنتی
اخیراً شیوه ای به نام «ازدواج اینترنتی» رایج شده که افراد از طریق اینترنت با هم آشنا می شوند و پس از گذاشتن قرار و مدارهای لازم، تن به ازدواجی می دهند که براساس هیچگونه آشنایی دقیق و حساب شده استوار نیست. اما بسیاری از این قول و قرارهای نوشته شده یا گفته شده از طریق اینترنت خلاف واقع از آب درمی آید.
البته در این میان افراد دیگری هم هستند که به دلایل گوناگون دست به ازدواج های صوری می زنند و فقط به خاطر رسیدن به موقعیت هایی خاص به ازدواج هایی ظاهری که شکلی قانونی دارد تن می دهند.
«هادی ناصرپور» کارشناس ارشد حقوق و وکیل دعاوی و مشاوره حقوقی درباره پیامد و خسارت مادی و معنوی اینچنین ازدواج هایی به شهروندان هشدار می دهد و می گوید: «متاسفانه بیشتر ازدواج های صوری به علت نبود علاقه واقعی و رابطه عاطفی بین زوجین به طلاق منجر می شود و پیامدهای سنگین مادی و معنوی را برای دو طرف دارد.» وی با اشاره به یکی از پرونده هایی که وکالت زوجه را در آن برعهده دارد، می گوید: «خانمی که از طریق اینترنت، برنده روادید اقامت در آمریکا شده بود، برای تکمیل مدارک خود اقدام به ازدواج اینترنتی کرد، اما سرانجام موفق به اخذ روادید اقامت در آمریکا نشد و در حال حاضر این خانم که انگیزه ای برای زندگی مشترک ندارد، تقاضای صدور گواهی عدم سازش از دادگاه کرده است. این در حالی است که افراد باید برای اقامت در خارج از کشور از راه های قانونی و مشاوره با وکلای باتجربه استفاده کنند.»
واقعیت این است که ورود اینترنت به جوامع در حال توسعه‌ای همچون ایران در کنار تمام محاسن و نوآوری‌هایی که به دنبال داشته است دارای جوانب منفی و آثار سویی نیز بر فرهنگ کشورمان بوده است. شاید بتوان تغییراتی در شیوه ازدواج جوانان را یکی از تبعات ورود این فناوری در ایران دانست که به «ازدواج‌های اینترنتی» مرسوم شده‌اند اما مساله مهم در این میان این است که آیا می‌توان اشتراک سلیقه افراد در «چت‌روم» را نخستین گام برای ازدواج دانست؟
هرچند ضرورت ازدواج به هنگام از جمله موضوعاتی است که تاکیدات قرآنی متعددی درباره آن وجود دارد اما در کنار این موضوع، احکام اسلامی‌همواره بر این ضرورت تاکید دارند که تشکیل خانواده باید با درایت و آگاهی صورت گیرد چرا که بی‌توجهی به این امر از قوام این نهاد که اساس جامعه را تشکیل می‌دهد کاسته و زمینه‌ساز بروز مشکلات متعددی میشود.
بی‌اعتمادی در بین زوج‌ها، عمده‌ترین آسیب ازدواج اینترنتی
بابک سعیدی، روانشناس، از جمله منتقدان ازدواج‌های اینترنتی است که در این خصوص معقتد است بی‌اعتمادی یکی از عمده‌ترین آسیب‌هایی است که زندگی زوجینی را که به‌واسطه آشنایی در فضای مجازی با یکدیگر ازدواج می‌کنند، تهدید می‌کند چراکه همواره این دغدغه با آنهاست که «آیا همسرشان با افراد دیگری هم چت می‌کند.» وی محدودیت‌های ارتباطی با جنس مخالف را مهمترین علت گرایش برخی جوانان به فضای مجازی می‌خواند و می‌گوید: «آشنایی در فضای چت‌روم‌ها بعدها در روابط زوج‌ها تأثیرات عمیقی می‌گذارد چراکه آنها در مرحله نخست برای برقراری ارتباط با یکدیگر ناگزیرند در برخی از موارد خود را بسیار ایده‌آل معرفی کنند اما این مساله زمان زیادی طول نخواهد کشید.»
به باور این روانشناس این نوع ارتباط زمانی می‌تواند به یک آشنایی سالم تبدیل شود که با بلوغ هیجانی هر دو فرد، نظارت موسسات ذی‌صلاح در این امر و مشاوره متخصصان فضای مجازی همراه شود. وی حمایت خانواده‌ها از فرزندانشان را راهکار مناسبی برای کنترل آسیب‌های ناشی از همسریابی اینترنتی می‌داند و می‌گوید: «اگر والدین از دریچه منع به این وسیله ارتباطی نگاه کنند قطعا فرزندانشان به شکل دیگری آسیب خواهند دید چراکه اینترنت واقعیت روز جامعه ماست و نمی‌توانیم این واقعیت را انکار کنیم اما این سخن نیز به آن معنا نیست که فرزندمان را در برابر ابزارهای جدید تنها رها کنیم بنابراین والدین مسوول، کسانی هستند که علاوه بر دلسوزی با بصیرت به این فناوری و خدمات آن نگاه کنند.»
نگاه پسران به مقوله همسریابی اینترنتی صرفا نوعی سرگرمی‌است
فاطمه مذکوری، دکترای روانشناسی، از جمله منتقدان ازدواج‌های اینترنتی است که معتقد است بیشتر دختران از شیوه همسریابی اینترنتی برای انتخاب همسر مناسب استفاده می‌کنند و این در حالی‌است که پسران بیشتر با نگرش سرگرمی‌وارد «چت‌روم» میشوند. وی می‌گوید: «پیشرفت فناوری ما را ناگزیر می‌کند که فعالیت‌های زندگی‌مان را با بهره‌مندی از این امکانات تطبیق دهیم اما به عقیده من شرایط کنونی جامعه ما زمینه‌ای را فراهم کرده است که نتایج به‌دست آمده به نفع خانواده‌ها نبوده و رسیدن به نقطه مطلوب برای استفاده از اینترنت و خدمات آن نیازمند گذشت زمان است.»
این مدرس دانشگاه تربیت معلم در مورد نظر برخی کارشناسان مبنی بر تاثیر این نوع از ازدواج‌ها در کاهش سن ازدواج در کشور می‌گوید: «شاید بتوان ادعا کرد که آشنایی در چت‌روم‌ها بتواند به کاهش سن ازدواج کمک کند زیرا اقبال به استفاده از اینترنت در جوانان بین 20 تا 25 سال است اما نمی‌توانیم آن را به جامعه خودمان تعمیم دهیم.» وی اضافه می‌کند: «شاید این امر در جوامع رشدیافته محقق شود اما نمی‌توان توقع داشت این الگو در جامعه ما نیز جوابگو باشد زیرا بیشتر تعاملات جوانان در فضای مجازی انتزاعی و دور از واقعیت است و همین موضوع زمینه‌ای برای افزایش مشکلات و آسیب‌های همسریابی اینترنتی در جامعه ما است.»
مذکوری تصریح می‌کند: «مشکل کنونی ما این است که پسران حاضر به قبول مسوولیت ازدواج نیستند و در نهایت این جامعه زنان هستند که از این شیوه ازدواج آسیب می‌بینند.» وی دخالت نهادهای دولتی در این راستا را راهکار حل مشکل نمی‌داند و براین باور است که دخالت دولت در امور شخصی مورد پذیرش جوانان نیست و بهترین راهکار برای رفع مشکلات ناشی از فضای مجازی فرهنگ‌سازی است به این معنی که مسوولان فرهنگی جامعه با ارایه مشاوره به والدین و همچنین تولید برنامه‌های مختلف به آموزش خانواده‌ها و جوانان نسبت به نقاط قوت و ضعف استفاده از اینترنت و خدمات آن بپردازند.
نسرین حاجی‌زاده، رییس مرکز مشاوره «مهرگان» از دیگر صاحب نظرانی است که رواج ازدواج‌های اینترنتی بین جوانان را خالی از تبعات منفی نمی‌داند.
وی با بیان این مطلب که نمی‌توان ادعا کرد همه ازدواج‌هایی که از طریق اینترنت صورت گرفته، محکوم به جدایی است، می‌گوید: «آشنایی قبل از ازدواج مهمترین معیار تشکیل یک زندگی موفق است بنابراین صرف‌نظر از شیوه انتخاب همسر، جوانان باید مبنای خود برای آغاز زندگی مشترک را شناخت صحیح قرار دهند.» حاجی‌زاده در ادامه تصریح می‌کند: «به عقیده من ازدواج‌های موفق که ریشه در آشنایی اینترنتی دارد نیز توسط افرادی صورت گرفته است که از شخصیت‌های پخته‌ای برخوردار بوده‌اند به این معنی‌که به‌طور تصادفی با هم در اینترنت آشنا شده‌اند نه اینکه از این طریق با هم ازدواج کنند.» وی دختران را بیشترین متقاضیان این شیوه همسریابی می‌خواند و می‌گوید: «فارغ از جنس متقاضیان، بیشترین افرادی که از طریق همسریابی اینترنتی مبادرت به آغاز آشنایی می‌کنند شامل گروه‌هایی هستند که محدودیت‌هایی دارند؛ حالا این محدودیت‌ها ممکن است مربوط به مشکلات فردی، خانوادگی، ظاهری و فرهنگ حاکم بر محیط زندگی فرد باشد.» این کارشناس ارشد مشاوره با اشاره به نقاط ضعف این نوع از همسریابی می‌افزاید: «در فضای مجازی تضمینی وجود ندارد که اطلاعات ارایه شده توسط کاربران تا چه حد صحت دارد زیرا در بسیاری از موارد افراد ایده‌آ‌ل‌های خود را به طرف مقابل منعکس می‌کنند.»
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا سالاری‌فر، عضو هیات علمی‌و گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز در این باره معتقد است آشنایی خانواده‌ها با همسریابی اینترنتی نیازمند گذر زمان به نسبت طولانی است البته درصورت فراگیری آن نیز فرهنگ حاکم بر جامعه ایران زمینه‌ای را فراهم می‌کند که خانواده‌ها از این شیوه استقبال نکنند و ترجیح دهند امر ازدواج را با شیوه سنتی آن پیگیری کنند. وی می‌افزاید: «فضای مجازی مجال خوبی برای افرادی است که به دلایلی منزوی شده‌اند و قادر به برقراری ارتباط اجتماعی صحیحی نیستند. بسیاری از افراد در ارتباط چهره به چهره قادر به ارایه پرسش‌های خود نیستند از همین‌رو فضای مجازی در این زمینه نیز راهگشاست. البته این نقاط مثبت به دلیل بی‌برنامگی و نبود مدیریت به نقطه ضعف تبدیل شده است.»
سالاری‌فر اظهار می‌کند: «از آنجا که شناخت افراد در فضای مجازی نسبت به یکدیگر چهره به چهره نیست، بسیاری از کاربران درصدد فریب همدیگر برآمده و به ارایه اطلاعات غیرواقعی می‌پردازند که این روند نه تنها به ازدواج منجر نشده بلکه تبدیل به موضوعی سرگرم‌کننده میشود که بی‌توجهی به آن آسیب‌های زیادی را به دنبال دارد.» این کارشناس دینی درباره ارایه راهکار درباره کاهش آسیب‌های همسریابی اینترنتی می‌گوید: «ایجاد محدودیت در برخی سایت‌ها یکی از این راهکارهاست به این معنی که گزینه همسریابی در همه پایگاه‌های اینترنتی موجود نباشد و تنها برخی از سایتهای دینی و فرهنگی از این امکان برخوردار شوند همچنین پرهیز از ارتباط مجازی طولانی‌مدت را نیز باید دیگر راهکار دانست به طوری که پس از آنکه کاربران اطلاعات مقدماتی را از یکدیگر کسب کردند، شرایط آشنایی چهره به چهره آنها فراهم شود تا رابطه مجازی محدود به مدت کوتاهی شود.»